ALGEMEEN NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
Het overlijdenvan Z. Prins Hendrik
Het defile
De plechtige uitvaart
Het defile.
De plechtige uitvaart.
Nc. 9168
WOENSDAG 11 JULI 1934
74e Jaargang
EERSTE BLAD
Een volk neemt afscheid.
Enorme belangstelling.
De tweede dag
Om 1 uur reeds veertig personen
onwel geworden.
File om half vier afgebroken.
Rouwdienst ten Paleize.
NSCHE
Maandagochtend was het al vroeg levendig
voor het Paleis. In de Paleisstraat Waren met
palen en touwen ruimten gevormd waartusschen
het publiek zich kon opstellen. Omstreeks half
10 was deze rij reeds tot de Oranjestraat aan-
gegroeid. Reeds om acht uur verzamelden zich
de eerste deelnemers aan het defile. In het ge-
bouw van de Nederlandsche Bank hadden Bur-
gemeester en Wethouders en leden van den Ge-
meenteraad zich verzameld. Precies te negen
uur glngen de deuren open en verscheen het
Stadsbestuur op het plein voor het Paleis. De
directe omgeving was geheel afgezet. Langzaam
naderden de zwarte gestalten het kleine voor-
plein. De burgemeester met zijn ambtsketen
voorop. Twee boden droegen een geWeldigen
krans in de kleuren van 's-Gravenhage. De groep
liep langzaam voorbij het ruiterstandbeeld van
den Zwijger, stak het zonnige plein over, beklom
de trappen van het Paleis en ging naar binnen.
Binnengekomen legde de burgemeester den groo-
ten krans eerbiedig neer aan den voet van de
baar. Even later kwam de stadsregeering van
deze korte, maar droeve plechtigheid, die een
stillen groet der geheele residentie aan een be-
treurden doode symboliseert, naar buiten. Weder-
om de burgemeester met zijn ambtsketen voorop,
achter hem alle wethouders, de gemeente-secre-
taris en de chef van het kabinet en daarop vol-
gende de leden van den Raad. De stoet Werd
gesloten door de beide boden.
Onmiddellijk op deze officieele opening van
het defile volgde een groote deputatie van
Nederlandsche journalistende Nederlandsche
Journalistenkring en de Haagsche Joumalisten-
vereeniging, die een grooten krans braehten en
de Nederlandsche R.K. Journalistenvereeniging,
eveneens met een krans.
De overgang van het daglicht naar de sche-
mer-donkere vestibule was op zichzelf reeds in-
drukwekkend. Van het zon-lichte plein onder
den strakken, stralenden zomerhemel, komt men
plotseling in het plechtig half-donker, dat door-
trokken is van het raadselachtig schijnsel der
omfloerste lampen en luchters. Een sfeer van
diepen en stemmigen emst dempt ieder geluid.
In deze hall van zilveren schemer heerscht een
absolute stilte. De rust is er volkomen, als het
zWijgen, dat ieder mensch eerbiedig in acht
neemt tegenover het hoog en eeuwig mysterie
van den dood.
Tusschen bloemen rijst de kist op de katafalk,
geheel overspreid door het witte lijkkleed, waar-
op een wit kussen gelegd is. Op dit kussen rus-
ten twee gekruiste sabels, de admiraalssteek, de
epauletten en de voornaamste decoratien en orde-
teekenen van den doode: aan zware, gouden kete-
nen en op breede, zijden linten. Weerszijden van
het ondereinde staan twee Hofdienaren, in den
trouWen dienst aan de Koninklijke Familie ver-
grijsd; aan het hoofdeinde jhr. J. C. F. von
Mtihlen, den oud-adjudant van den Prins, en
kapitein H. Pfaff oud-adjudant va,n de Koningin.
Een deputatie van het politiekorps brengt een
reusachtige krans. Reeds andere deputaties
sluiten zich aan, 'n deputatie van de transport-
colonne van het Roode Kruis, bestaande uit ver-
pleegsters en helpers met een krans, enz. enz.
Door een der lakeien is van het kleine hordes
af een wenk gegeven. De kop van de lange file,
die in de Paleisstraat steeds aangroeit, stelt zich
in beweging. Het volk neemt afscheid...
De politie heeft een uitstekende regeling ge-
troffen in de omgeving van het Paleis, teneinde
een geregeld en ordelijk verloop van het defil6
zooveel mogelrjk te bevorderen.
Rustig en ordelijk gaat alles z'n gang. Het
publiek, dat aan het defile wenscht deel te
nemen, wordt via de Parkstraat en de Oranje
straat naar de Paleisstraat gedirigeerd.
Na het defile langs de baar komt het publiek
weer door de linkerdeur naar buiten om via de
Heulstraat en de Plaats zich weer te verspreiden.
Zeer velen hebben bloemen en kransen brj zich,
die zij in de hal van 't paleis neerleggen.
Ben viertal grijze zeelieden trekt de aandacht.
Het zijn vier nog in leven gebleven redders van
de befaamd geworden zee-ramp van de „Berlin";
zij heeten P. C. Hoogenraad, J. van Maastright,
F. C. Sekles en B. F. Blokland, alien uit den
Hoek van Holland. Zij waren het die hun leven
waagden om de schipbreukelingen van het zwaar-
geteisterde wrak te redden, zij zijn destijds met
Prins Hendrik uitgevaren toen de zee nog hoi
was, de golven nog dreunden op de pieren en de
stormWind nog floot. Ook zij gaan met gebogen
hoof den voorbij...
Het asphalt schroeide, de zon brandde meedoo-
genloos. De afzetting was voorbeeldig geregeld
en de vele duizenden, die naar het paleis kwa-
men om langs de baar te defileeren, konden na
afloop zonder eenige moeite zich verspreiden.
Inmiddels ging het defile gestadig verder. Van
tijd tot tijd werden de particuliere belangstel-
lenden opgehouden om voorrang te verleenen
aan een deputatie. Zoo zagen wij afgevaardigden
van het Kon. Ned. Landbouw Comite, het Ned.
Landhuiahoudkundig .Congres, de Avro, Kon.
Ned. Genootschap voor geslachts- en wapenkun-
de, Kamers van Koophandel en Fabrieken, de
afdeeling den Haag van Horecaf, Geschiedkun-
dige Veneen. „Die Haghe", Ned. Roode Kruis afd.
Culemborgh, Bond van Vrouwelijke Studenten-
vereenigingen in Nederland. Vereeniging van
Roode Kruishonden, Pensioenraad, Post-Cheque
en Girodienst, Bond van Ridders Mil. Willems-
orde en tallooze anderen. De meesten dezer
deputaties braehten een krans mede. Wij zagen
o.a. een opvallend mooien lelien-krans van de
Kon. Ned. Mrj. voor Land- en TuinfoouW, en een
van het personeel van den Girodienst.
Er kwamen ook vele schoolkinderen, o.m. van
de Wilhelminaschool in Vlaardingen. Verder
zagen wij de directrice van het Roode Kruiszie-
kenhuis met een groote groep zusters, een depu
tatie Welpen en padvinders enz. enz.
Onder degenen, die defileerden waren er velen,
die een tuiltje bloemen in de hand droegen. Een
speciale commissie voor de ontvangst dezer bloe-
menhulde zorgde voor een juiste verdeeling in de
vestibule van het paleis.
In den loop van den dag is er aan de dooden-
wacht in de chapelle ardente een viertal Roode
Kruis-soldaten toegevoegd.
Door de stad heen kon men duidelijk den
stroom volgen, die zich in de riohting van het
paleis voorbbewoog. Vooral op den Kneuterdijk
en in de Parkstraat heerschte een groote drukte
van lieden, die zich voor het defile gingen opstel
len. Opvallend was het aantal menschen, die
zich, zoo even van hun werk gekomen, in den
stoet opstelden. Om twaalf uur hadden reeds
duizenden de baar gepasseerd. Het was een in-
drukwekkend gezicht, dien niet eindigenden
stroom van menschen, die zich in de felle mid-
dagzon zwijgend over het plein voor het paleis
langzaam voorbbewoog, gade te slaan. Het aan
tal persooen uit de provincie, die gezien hun ver-
sehillende kleederdrachten van verre gekomen
waren, viel op. Ook waren-er-tal van buitcnlan-
ders, die hun vacantie in Scheveningen door-
brenlgend, mede de laatste eer aan den Prins
braehten en zich in het defile opstelden.
In het begin van den middag sloeg de com-
missaris der Koningin in Zuid-Holland, Jhr. Mr.
Dr. H. A. van Karnebeek, het defi;6 gedurende
eenigen tijd gade.
Een treffend moment was het toen een depu
tatie padvinders en welpen zich in het defile op-
stelde om hun beschermheer een laatsten groet
te brengen.
In den loop van den middag nam de belang-
stelling voor het defile, die tijdens de lunchuren
eenigszins verflauwd was, weer toe. en omstreeks
half drie werd het noodzakelijk. een derde file te
vormen. De zen brandde onbarmhartig fel op
de waehtenden, die zeer geruimen. tijd geduld
moesten hebben, alvorens in de chapelle-ardente
te worden toegelaten.
Het is begrijpelijk dat in deze geweldige hitte,
waartegen de boomen in de Paleisstraat geen
afdoende beschuttiog meer boden, verschillende
personen door een flauwte ovenvallen werden,
docl zonder noemenswaardige stoomis in het ver
loop van het deiilc konden Roode Kruis-so'daten
h n buiten d? file brengen en verder venzrrger..
Ook des middags waren er weer taJ van seho-
len, die zich m her defile opstelden.
Vocrtdurend meet het uit de stad menschen
toestroomen, die zich bij de waehtenden aan-
sloten.
Men schat, dat er Maandag een 14 a 15.000
personen di baar voorbijgetrokken zijn.
Om vijf uur werd de toegang tot de Amalia-
straat en aldus de gelegenheid zich bij het defile
aan te sluiten stopgezet. Er stond toen nog een
zeer groote menigte menschen te wachten. Tegen
halfzes waren deze de baar gepasseerd. Toen
sloten zich nog een 1500 leden van het Nationaa!
Jongeren Verbond, die zich op het Plein 1813
hadden verzameld en een groep leden van de
Prinsevlag aan. De beide laatstgenoemde ver-
eenigingen legden een grooten krans aan de baar.
Toen zij er aan voorbijgetrokken waren wer
den de gordijnen van de chapelle ardente ge
sloten.
Dinsdag was er van 9 tot 4 uur wederom ge
legenheid om te defileeren. Het liet zich aanzien
dat de toeloop ook dan weder groot zou zijn. On-
danks het zeer vermoeiende weer, laat het pu
bliek zich niet weerhouden aan den doode op deze
stitzwijgende manier zijn laatste hulde te bren
gen.
Het defild is, dank zij de uitstekende maat-
regelen van de politie, op zeer waardige wij'ze
verloopen. De bij de plechtigheid behoorende
stemming is geen oogenblik verstoord, integen-
deel heeft zich de houding van het publiek voort-
durend door emst en eeribied gekenmerkt.
De middag van Maandag is geeindigd onder
een enorme belangstelling voor het Paleis ten
Noordeinde. Een geweldige menschenmenigte
kwam nog na half vier opzetten, zoodat men
den duur van 't d&file verlengde van 4.30 uur
tot vijf uur. En zelfs om 5 uur, terwijl de
politie bij de Oranjestraat de laatkomers teleur
moest stellen en een aansluiten bij de file ver-
hinderde omdat men toch niet meer ten paleize
zou worden toegelaten, stond de lange rij nog
een heel eind in de Paleisstraat. Langzaam,
voetje voor voetje, schuifelt de eindelooze stoet
langs. Het heeft nu al uren geduurd en het
zou nog uren duren als de politie er niet met
tact maar ook: met onverbiddelijkheid een einde
aan maakte.
Om goed vijf uur komt het Nationaal Jonge-
ren Verbond in een onafzienbaren optocht aan-
gemarcheerd, met omfloerste vaandels en vlag-
gen. Het zijn naar schatting meer dan 1200
jonge menschen die daar voor.bijgaan, de jongere
generatie die een laatsten blik werpt op de wit
overdekte kist tusschen de honderden bloemstuk-
ken. De heeren Th. M. Bautz en ir. L. J.
Royaards leggen namens deze Jongeren een
grooten krans neer in de Mecklenburgsche kleu
ren: blauw, geel, rood.
Tegen half zes komt de Princevlag met veel
vertoon van oranje-blanje-bleu, zwart-en-witte
sportcostuums met reeksen rinkelende sportme-
dailles behangen en luide militaire commando's
op het stille plein voor het sterfhuis.
Zij zijn de laatsten die langs de baar defi
leeren. Hiema wordt het defile gesloten. De
deuren gaan toe. Het politiercordon geeft het
verkeer weer vrg voor voetgangers. In de
Paleisstraat hangen de touwen slap langs de
leege afzettingen.
is ingezet met een niet mindere belangstelling,
dan Maandag. Integendeel. Reeds om 8 uur
staan de eersten in rijen opgesteld. Als het defile
om negen uur begint loopt onmiddellijk de tweede
file vol.
De Eerste Hulpdienst van den Gemeentelijken
Geneeskundigen Dienst, welke Dinsdag werd
bijgestaan door Eerste Hulp Bij Ongelukken had
het heel wat drukker dan Maandag.
Niet alleen, dat de menschen langer moesten
wachten het duurde op vijf of tien minuten
na, drie uren voor men het Paleis kon betreden
doch ook de warmte was intenser, of misschien
was er wel minder wind, die nog wel eens een
afkoeling kon brengen. Om 1 uur waren reeds
veertig personen door den Eersten Hulpdienst
behandeld. De koele tuin van het Huis van de
Breeders de Deo in de Paleisstraat en de uitste
kende verzorging, welke de patienten daar on-
dervonden, maakte deze plek werkelijk tot een
oase. Ook particulieren, die in de Amaliastraat
wonen, hebben van tijd tot tijd een onwel ge
worden juffrouw met frisch water bijgebracht,
zooals bijyoorbeeld geschiedde in het gezant-
schapsgebouw van de Unie van Zuid-Afrika.
Al waren er zeker veel meer belangstellenden
wij zouden ons toch niet aan een schatting van
het juiste aantal durven wagen. Het was opval
lend, dat er Dinsdag "veel meer vrouwen waren
waaruit men zou mogen afleiden, dat de man-
cien, die het tot hun plicht rekenden, om aan het
stoffelijk overschot van den Prins een laatsten
groet te brengen, dezen plicht Maandag reeds
vervuld hebben.
De beide trottoirs van de Paleisstraat en van
de Amaliastraat stonden geregeld vol. Het op-
trekken geschiedde uiteraard in een langzaam
tempo, zooals wij reeds schreven, men had er
bijna 3 uur voor noodig om het Paleis te bereiken.
En waar besloten was, het ddfile Dinsdag beslist
niet later dan tot vier uur te doen voortduren,
was de politie voomemens tegen half twee aan
het begin van de Amaliastraat bij de Maurits-
kade tegen de nieuw aan-komers te zeggen, dat
zij kans hadden te laat bij het Paleis te zijn, ter
wijl het voornemen bestond, om daama de Ama
liastraat af te sluiten, zoodat men er zeker van
kon zijn, dat het ddfile precies om 4 uur geein
digd zou wezen en men bovendien niemand die
uren lang in de rij had gestaan, behoefde teleur
te stellen.
Omstreeks half 4 werd door de agenten op den
hoek Paleisstraat-Oranjestraat de file afgebro
ken, terwijl aan hen, die. zich achter dit punt
bevonden, medegedeeld werd, dat zij niet bshoef-
den te wachten, want dat men hen niet meer
kon laten defileeren. Begrijpelijkerwijs wekte
dit bericht geweldig teleurstellend op een groote
menigte, die al geruimen tijd in de zon had staan
blakeren. Een zeer lange file, tot diep in de
Amaliastraat, weigerde uiteen te gaan, hoewel
de agenten gedurende een kwartier aan het pu
bliek mededeelden, dat alle aandringen toch
tevergeefs zou zijn. Precies kwart voor 4 ver
scheen een detachement bereden politie, die bij
de afzetting plaats nam en alsnog het publiek
verzocht uiteen te gaan.
Na eenig weifelen begonnen de eersten de file
te verlaten, terwijl men daarna steeds soeller
uiteen ging, waarbij de politie, die zeer tactvol
optrad de menigte via OranjestraatParkstraat
afvoerde.
De geneeskundige dienst heeft tijdens het
defile in 't geheel aan 100 personen bijstand
moeten verleenen.
Onder leiding van Pastor Herbst, predikant bij
de Duitsche Evangelische Gemeente alhier, is
Dinsdagavond om 6 uur een korte rouwdienst
bij de baar ten Paleize gehouden, uitsluitend
voor de naaste familieleden van wijlen Prins
Hendrik.
Voor de tweede maal in slechts een paar maan-
den tijds, trok vandaag door de straten der resi
dentie een Koninklijke rouwstoet op weg naar
het nabije Delft, om in die oude Prinsenstad an-
dermaal het zielloos hulsel van een lid van ons
Vorstenhuis aan den Koninklijken Grafkelder in
de Nieuwe Kerk toe te vertrouwen.
Want heeft op een der laatste dagen van Maart
de plechtige uitvaart plaats gehad van de lieve
grijze Koningin-Moeder, voor wie de avond des
levens reeds was aangebroken, toen zij op den
2Qsten van lentemaand de eeuwige slaap was in-
gegaan, vandaag eohter voerde de rouwstoet met
zich het stoffelijk overschot van den Gemaal
onzer Koningin, Prins Hendrik, die de vorige
week Dinsdag na een ongesteldheid van enkele
dagen plotseling in de voile mannelijke kracht
uit het leven werd weggerukt.
Toonden de blijken van deelneming uit alle
kringen onzer samenleving,. na het overlijden van
Koningin Emma, hoezeer deze Vorstin leefde in
de harten van talloozen, niet minder hebben de
dagen na het verscheiden van den Prins Gemaal
op de meest ondubbelzinnige wijze aan het licht
gebracht, hoezeer deze Prins alom geliefd was
om zijn groote belangstelling in het wel en wee
van ons volk, om zrjn werkzaamheid en vooral
ook om zijn goedmoedigheid en zijn eenvoud' in
den omgang. In de beide Kamers der Staten-
Generaal is daarvan getuigd. evenals in tal van
kringen, waarin men de belangstelling en het
medeleven van Prins Hendrik noode zal missen.
Maar ook uit de vele bloemstukken, welke op-
gestapeld werden bij Zijn baar, en vooral ook uit
het groote aantal van degenen, die door het
plaatsen van hun handteekening in de registers
van rouwbeklag en van hen, die de laatste twee
dagen vodr den begrafenisdag, langs het in de
vestibule van het Koninklijk Paleis aan het
Noordeinde opgebaarde stoffelijk hulsel in lange
rij defileerden, bleek zonneklaar welk een voor-
name plaats de overledene in de genegenheid en
aanhankelijkheid van ons volk in al zijn geledin-
gen heeft ingenomen.
Het was dan ook zeker niet te verwonderen,
dat vandaag op dezen dag van nationalen rouw
in Den Haag vele bedrrjven waren stopgezet en
kantoren en magazijnen waren gesloten en reeds
zeer vroeg in den ocbtend tienduizenden en nog
eens tienduizenden, uit alle oorden des lands
samengestroomd, de straten der residentie vulden
om zich tijdig te scharen langs den meer dan 10
K.M. langen weg van het Paleis naar de Nieuwe
Kerk in Delft.
En zoo vertoonde deze rouwweg vandaag weer
het beeld als op 27 Maart j.l. In een opzicht viel
er evenwel verschil op te merken tusschen den
aanblik, die deze route in Maart opleverde en
dien van vandaag. Toen toch waren de straat-
lantaams met rouwfloers omhuld. Thans echter
niet, aangezien men wist dat de Prins van uiter-
lijk rouwbetoon afkeerig was. Vandaar dat men
dit zooveel mogelijk achterwege had gelaten.
Dit nam evenwel niet weg, dat onder hen, die
schouder aan schouder in meer dan dubbele rijen
langs den te volgen weg geschaard stonden,
velen oranje-rouw-strikken op de borst droegen,
terwijl overal ten teeken van rouw de nationale
vlag half stok was ontplooid.
Nog is het vroeg in den morgen, maar reeds
vullen de straten waarlangs de stoet zal gaan,
zich met duizenden en nog eens duizenden, ge
komen uit alle plaatsen en oorden van ons land,
om getuige te zijn van den laatsten tocht van
den Prins-Gemaal, die bij breede lagen van ons
volk een zoo groote plaats heeft ingenomen.
De plaatsen voor de ramen en op de tribunes
moesten tijdig ingenomen worden in verband
met de politiemaatregelen. En hier bleek wel
eenig verschil met de regeling van de begrafenis
van H. M. de Koningin-Moeder.
Was deze zonder precedent voor ons land in
verband met de massale belangstelling, thans
kon men profiteeren van de opgeuane ondervin-
ding. Vooral de verkeersmaatregelen droegen
hiervan het stempel. Deze "waren aanmerkelijk
soepeler dan den vorigen keer.
Het zakenleven ligt vandaag natuurlijk zoo
goed als stil. De openbare diensten zrjn stopge
zet, met uitzondering van die, welker werkzaam
heid onontbeerlijk is. Aan de Departementen en
andere Rijksgebouwen en aan de provinciale en
gemeentelijke diensten wordt niet gearbeid; win-
kels en magazijnen zijn gesloten. Langs den
•7,
V 1' v
--Y i1
