AXEL.
SAS VAN GENT.
overig Nederland en door de tentoonstelling
de bevolking van Z. VI. bekend maken met de
voortbrengselen van bet Nederlandsche pro
duct. Hij hoopte, dat deze tentoonstelling
aan de bevolking zal voldoen. Hij bracht ver
volgens dank, mede namens de geheele bezet-
ting van den trein, aan den Burgemeester van
Hulst en de andere organisatoren voor de
goede ontvangst, in het bijzonder ook aan de
Kamer van Koophandel voor het door haar
genomen initiatief en aan de Directie van de
Spoorweg-Maatschappij Mechelen Ter Neu-
zen voor de van haar ondervonden tegemoet-
koming en goede zorgen.
Vervolgens noodigde spr. alle aanwezigen
uit tot een bezoek aan den trein.
Met de muziek voorop marcheerden alien
daarop weer naar het station en werd de
trein betreden, waar met groote aandacht de
verschillende stands bezichtigd werden, die
een bezoek ten voile waard zijn.
In den restauratietoagon aangekomen, wer
den de bezoekers uitgenoodigd plaats te
nemen, waarop hen van wege de directie een
verversehing werd aangeboden. 'Hier voerden
achtereenvolgens nog het Woord de heer Neu-
telings, die een dronk instelde op H. M. de
Koningin; een der standhouders, de heer
Wolfsberg, vertegenwoordiger der Nederland
sche Spoorwegen en de burgemeester van
Hust, die in het bijzonder een dronk wijdde
aan den heer en mevrouw Neutelings, de al-
gemeene organisator van den Oranjetrein; de
heer Geirnaerdt, burgemeester van St. Jan-
steen, die aanstipte dat in verband met de
grens tusschen zijn gemeente en Hulst, de
trein feitelijk op St. Jansteen stond, en voorts
de heer Vienings, burgemeester van Clinge,
die er zijn vreugde over uitsprak thans op
Zeeuwsch-Vlaamsch gebied te staan in een
Nederlandsche trein. Dit dankt men aan de
actieve Kamer van Koophandel voor Zeeu'wsch-
Vlaanderen, welks voorzitter ook tevens lid is
van het hoogste bestuurscollege in de pro-
vincie, en hij drukt de hoop uit, dat, middels
de ferrybooten, de treinen van het Nederland
sche staatsspoor, ook in Zeeuwsch-Vlaanderen
op de rails zullen kunnen komen.
Inmiddels was de avond ver gevorderd, de
bui wat over, en begon men te denken over
het nemen van rust, tegen het werk dat den
volgenden dag wachtte.
Nog stippen we aan, dat men zich ook ge-
amuseerd had met het bezichtigen der carri-
caturen, die de snelteekenaar van enkele be-
kende personen uit het gezelschap had ver-
vaardigd.
Het bezoek was gisteren te Hulst zeer druk,
en het tentoongestelde trekt ten zeerste de
aandacht. Men ziet het dan ook van den
mooisten kant. Daar de tentoonstellingstrein
zijn loop in Zeeuwsch-Vlaanderen begint, is
alles keurig en nieuW ingericht. Aan de ver
schillende stands is te bemerken, dat daar
etaleurs van beroep aan het werk zijn ge-
weest.
Te Hulst brachten gisteren ook het onder-
wijzend personeel met de leerlingen een bezoek
aan den trein, tot groot genoegen der jeugd.
Hedenvoormiddag is de trein te Ter Neuzen
gearriveerd en heeft standplaats gekregen op
den Oostelijken kanaaldjjk. De ingang is
nabij de trambrug.
De directie roemde ons terstond de mede-
Werking die zij bij hare komst alhier van wege
de verschillende autoriteiten ondervindt, in
het bijzonder over de goede zorgen en maat-
regelen die door den inspecteur van politie zijn
getroffen, voor een goed verloop van een en
ander.
Een bezoek zij ieder aanibevolen.
Naar we vememen is door den heer Colsen
en de hoofden van scholen te Sluiskil een
poging aangewend, om ten behoeve der school-
jeugd aldaar de trein ook korten tijd te Sluis
kil te krijgen. Hoewel de ondernemer van
zeer goeden wille is en gaarne aan dat ver
zoek zou hebben voldaan, is hem zulks onmo-
gelrjk, wegens de technische bezwaren daar-
aan verbonden. Men doet met zoo'n trein van
een halven kilometer en zijn inhoud niet wat
men wil. Men zal dus moeten trachten op
een andere wijze naar den Oranjetrein te
komen nu deze niet te Sluiskil kan vertoeven.
SMOKKELAAR GEVANGEN.
Maandag is het aan de belastingambtenaren
gelukt een smokkelauto in handen te krijgen,
waarop men blijkbaar al eenigen tijd het oog
had. 'Het was zekere P. S. uit Axel. Hij
Werd, toen hij van de grens kwam, gevolgd
door de dienstauto der kommiezen. Toen ze
nabij Absdale" naast elkaar reden en S., on-
danks de waarschuwingen niet stoppen Wilde,
Is er geschoten en toen drie banden van de
auto stuk waren is hij tegen een boom ge-
Teden. De bestuurder heeft toen nog getracht
te ontvluchten, hetgeen hem echter niet meer
mogelijk was.
In de auto, die het uiterlijk had van een
auto voor vervoer van varkens, werd aange-
troffen 900 K.G. suiker, 100 K.G. vet, 150 K.G.
bloem en 150 K.G. boter.
Deze achtervolging was blijkbaar goed in-
eengezet. S. is naar het huis van bewaring te
Middelburg overgebracht, terwijl, naar we
vememen, deze aanhouding een uitgebreid
onderzoek tot gevolg heeft gehad.
ZEVENJARIG iMEISJE VERDRONKEN.
Zaterdagmiddag is op de Bouchautsche
haven een droevig ongeluk gebeurd, dat het
leven kostte aan een 7-jarig meisje, Janneke
de Clercq geheeten.
Janneke was met een jongetje in een wei
aan- het bloempjes plukken. Aan een put,
welke in die wei gelegen was, waren de kin-
deren aan het plukken gegaan. Op een ge
geven moment raakten beide kinderen te
Water. Een ander kind zag het ongeluk ge-
beuren en liep naar huis om het te vertellen.
Spoedig was er hulp. Men haalde de kinde
ren uit den put. Het jongetje dat boven lag,
leefde nog, doch Janneke gaf geen teeken van
leven meer. Men heeft nog getracht, door
kunstmatige admhaling de levensgeesten op
te wekken, doch het mocht niet meer baten.
ACTIE ONDER DE ZEEUWSCHE
LANDARBEIDERS.
Zooals reeds is bericht is door de hoofd-
besturen der drie Landarbeiders-organisaties
besloten tot het voeren van een krachtige
actie in de Zuidelijke provincies voor een
betere loonregeling en rechtspositie van de
landarbeiders. Naar aanleiding hiervan
werd Zaterdagmiddag te Goes een druk be-
zochte vergadering gehouden van de afdee-
lingen van den Chr. Landarbeidersbond op
Z. en N.-Beveland, waarin de hoofdbestuurder
de heer A. Vingerling het woord voerde. Deze
lichtte het besluit der hoofdbesturen om een
scherpe actie te gaan voeren toe. De arbei-
ders hebben te lang gedacht dat de regeering
wei zorgen zou voor meer overleg met de werk-
gevers, maar de arbeidersorganisaties zijn nu
det weigering der werkgevers en het getreu-
zel der regeering moe. Er moet nu in de
e.v. maanden een krachtige actie worden ge-,
voerd, waarover nu nog geen bijzonderheden
kunnen worden medegedeeld. De regeering
en de ambtenaren in den Haag moeten nu
eens goed worden doordrongen van den nood-
toestand der landarbeiders.
Ook de Kamerleden weten te weinig Wat
er op het plattelana omgaat en dat het daar
begint te kraken. De steun aan de bedrijven
had de werkloosheid moeten verminderen,
maar het loonbedrag is integendeel de laatste
jaren steeds verkleind.
Tal van personen uit de vergadering na-
men aan de bespreking deel. Velen uitten
hun teleurstelling over den loop van zaken en
drongen op krachtige maatregeten aan. Vol-
gens sommigen wordt op het platteland thans
veel kapot gemaakt. Vele landarbeiders
raken het vertrouwen in onze Chr. regeering
en Kamerleden kwijt. Zooals het nu gaat
kan het niet blfcjven gaan.
Besloten werd dat de afdeelingen spoedig
alle zullen vergaderen en dat de Chr. Kamer
leden over den toestand zullen worden inge-
licht.
AANGEHOUDEN.
In den nacht van 11 op 12 November van
het vorig jaar werden ten nadeele van den
landbouwer L. te IJzendijke eenige zakken
tarwe, benevens een tweetal jassen uit een
op het erf staande schuur ontvreemd. Een
destjjds ingesteld onderzoek had geen resul-
taat. Dezer dagen werd in verband met een
vermoedelijk gepleegde suikerfraude bij ver
schillende inWoners op het gehucht Driewe-
gen onder de gemeente IJzendijke een huis-
visitatie gedaan. Bij een onderzoek ten huize
van zekeren C. vond men in een schuurtje
een manchester jas, welke volkomen beant-
woordde aan het signalement van de ge-
stolene. Thans werd dienaangaande een
nader onderzoek ingesteld, waarbij een 2-tal
personen bekenden destijds de tarwe en de
jassen bij L. te hebben weggenomen. Tevens
bleek dat nog een derde prsoon, zekere B.,
aan den gepleegden diefstal debet was, doch
deze ontkende iets met den diefstal te hebben
uit te staan. B. is door de marechaussee
Zocdag j.l. aangehouden en zou ter beschik-
king van de justitie te Middelburg Worden
gesteld.
Door de marechaussee te IJzendijke is
aangehouden en ter beschikking van de ju
stitie te Middelburg gesteld zekere P. J. C.
arbeider, Wonende te Waterlandkerkje, aan
wien eeingen tijd geleden het verblijf in het
bewakingsgebied was ontzegd, doch daarin
wederom was teruggekeerd.
Bij gunstig weder zal de Chr. Harmonie
,,Hosanna" a.s. Donderdag een concert geven
op de Markt, aanvangende om half 9, waarbjj
het volgende programma zal worden uitge-
voerd:
1. Koraal: Psalm 68.
2. Wiener Schwalben, marsch Schlogel.
3. La Dame de Trifle, ouverture Langlois.
4. Fantasie over motieven van
Fr. Schubert Floris.
5. Burgem. van Sonsbeek, marsch
Tiebosch
6. Ouverture Federale Blemant.
7. Simples Plaisirs,
solo voor sax. soprano Gadenne.
8. Brise Ethdrde, valse F. Popy.
9. My Regiment, marsch Blankenburg.
Zomerconce rten.
Op het gebied van de zomerconce rten zjjn
wij tot dusver dazen zomer hier nog niet ge-
wend. Thans avenwel komt er leven in de
brouwerijA.s. Donderdagavond concerteert
het Chr. Muziekkorps „Hosannah", terwijl
dank zij de aotiviteit onzer V. V. V. op Vrij-
dagavond de Ter Neuzensche Mondharmonioa-
vereeniging „Bravo", eveneens op de Markt
(en bij ongunstig weer in het Centrum) een
concert ten gehoore zal brengen.
Het optreden van dit gezelschap te Axel is
nog een „novum" voor onze stadgenooten,
waarom wij dan ook meer dan gewone belang-
stelling verwachten. Onder leiding van den
heer J. Romeijnsen zal men het volgende pro
gramma ten gehoore brengen:
Wien bleibt Wien! Strassel.
Nous Sommes la Weyts.
Bij de muur van 't oude kerkhof
Schwartsch.
Sary Marijs Dour.
Wals-potpourri, gear, door Romeijnsen.
Alte Kameraden Teike.
Serenade Toselli.
Marsch-potpourri, gear, door Romeijnsen.
Finale. «L MM
Wij verwijzen den muziekliefhebbers naar
de in dit nummer voorkomende advertentie.
ZAAMSLAG.
In de Maandag gehouden vergadering van
den gemeenteraad is medegedeeld, dat, in ver
band met de toename van het aantal leerlin
gen der openbare school in de kom, tijdelijk
als derde leerkracht is aangesteld de heer C.
P. van den Ameele, wachtgelder te Hoek, met
ingang van 1 Juli a.s.
Van den Minister van Sociale Zaken was
een schrijven ingekomen, berichtende, dat hij
geen vrijheid kan vinden aan de gemeente
ontheffing te verleenen met betrekking tot
de verdiensten van de vrouw van een gesteun-
de met kinderen.
Door verschillende leden werd dit antwoord
van den Minister emstig betreurd en de mee-
ning uitgesproken, dat men in Den Haag
blijkbaar niet op de hoogte is van den toe-
stand der plattelands-arbeiders.
Door Gedeputeerde Staten is ingezonden
een concept-regeling voor de jaarwedden van
burgemeesters, wethouders, secretarissen, ont-
vangers en ambtenaren van den burgerlijken
stand,, op een lajer peil.
Op voorstel van den heer Haak, die opmerk-
te, dat het voor de gemeente met den tegen-
woordigen toestand weinig verschil maakt.
werd besloten te kennen te geven, dat de
raad adviseert de 5 twee-jaarlijksche verhoo-
gingen van f 200 te vervangen door verhoo-
gingen van 100, en voorts de toepalingen
betreffende het verleenen van kindertoeslag
te doen vervallen. Deze laatste bepaling zou
ten gevolge kunnen hebben, dat de gemeente
in de toekomst zwaarder gedrukt wordt en de
regeling alzoo in plaats van verlichting,
zwaarderen druk zou brengen.
Tot leden van het Burgerlijk Armbestuur
zijn herbenoemd de heeren J. Verpoorte en
W. M. Ferdinandusse, ieder met 6 stemmen.
Bij elke vacature waren 5 stemmen uitge-
bracht op den heer S. Buijze.
Qp diens verzoek werd eervol ontslag ver-
leend aan den heer C. A. Wisse, als ambtenaar
van den Burgerlijken Stand, belast met het
voltrekken vain huwelijken.
Ter vervulling dazer vacature werden door
Burgemeester en Wethouders aanbevolen de
heeren A. de Koeijer Fz. en J. Stolk.
Na 2 vrije stemmingen, tusschenstemming
en herstemming werd bij loting benoemd de
heer A. de Ferjter.
Deze vond in de wijze waarop die benoe-
ming tot stand was gekomen aanleiding te
ibedanken.
Daarop werd na twee vrije stemmingen be
noemd de heer J. Scheele Wz.
De gemeenterekening over 1933 werd over-
gelegd met een saldo van 404,18V2 van der,
gewonen en van f 1817,60 van den kapitaal
dienst.
Een verzoek van J. J. Willemsen, om ver
goeding voor zijn kind, aangezien hij meer dan
5 KM. van de school verwijderd woont (de
landmeter kwam op 5035 M.), werd op voor
stel van Burg, en Weth. afgewezen. Hun des-
kundigen metfen den afstand op 4982 M.
Aan een aantal inwoners van Othene werd
avereenkomstig hun verzoek een tegemoet-
koming van 25 's jaars toegekend, voor hun
leerpliohtige kinderen, die de openbare school
in de kom bezoeken, tot het tijdstip waarop
de overeenkomst jgesloten tussdhen de ge
meente Zaamslag en Ter Neuzen, voor het
bezoeken van school C aldaar, door Ged. Sta
ten zal zijn goedgekeurd. Een uitzondering
wordt gemaakt voor S. C. de Ridder, W. en
A. de Ridder en P. D. C. van den Berge, die
ook meer dan 5 K.M. verwijderd van de school
te Ter Neuzen wonen.
De heer Wisse bepleitte een regeling, iwaar-
bij het bedrag dat de gemeente anders per
kind aan Ter Neuzen zal moeten uitkeeren,
aan de ouders als tegemoetkoming per kind
toe te kennen. Ze zullen daarvan wei de auto
bus kunnen laten rijden. Het denkbeeld en de
bedoeling van den heer Wisse vond bij ver
schillende leden bijval. Men acht het in het
algemeen gewenscht, dat de kinderen hun op-
voeding ontvangen ibinnen de gemeente. In-
dien ze buiten de gemeente schoolgaan, ver-
vreemden zy. Het besluit van den Minister
om de school te Othene op te heffen, waar-
tegen de raad zich zoo lang mogelijk heeft
verzet, blijft men betreuren. Betwijfeld werd
echter, of uitvoering van het voorstel van den
heer Wisse op grond der wettelijke bepalingen
mogelijk is. Burg, en Weth. werden uitge
noodigd dit eens nader te bezien.
Besloten werd nog een afwachtende houding
aan te nemen omtrent een verzoek van enkele
bewoners van de Korte Delfstraat tot ver-
betering van de rioleering. De heer Buijze en
Wisse achten het hard en dringend noodig.
Door Burg, en Weth. werd te kennen gegeven,
dat, indien blijkt dat de toestand inderdaad
verbetering behoeft, dit ook zal geschieden,
doch dan op ruimer schaal dan gevraagd
wordt zal moeten worden uitgevoerd.
Burg, en Weth. rwerden gemachtigd om een
kooper of een huurder te zoeketi voor school
en onderwijzerswoning te Othene. Het com
plex zal ten verkoop in perceelen gepresen-
teerd worden. De heer Koopman, die ver-
wacht dat men er toch niet veel voor krijgt,
zou er nette, doch groote gezinnen die thans
onvoldoende gehuisvest zijn, van willen laten
profiteeren.
De heer Maas informeerde of er nog geen
verlaging van den electrischen stroomprijs
mogelijk is. De voorzitter deelde mede, dat
het in het vorig jaar door den raad genomen
besluit thans door Ged. Staten is goedgekeurd,
en van af 1 Juni den stroomprijs op 40 cent
per K.W.U. zal worden berekend.
De heer Haanelink wees op den toestand
van den kademuur der haven. Daarin zal
moeten worden voorzien, daar die te eeniger
tijd gevaar loopt te verzakken.
Officieele ingebruikneming van het
nieuwe raadjiuis.
Maandagnamiddag omstreeks twee uur ar-
riveerde de Oommissaris der Koningin in de
Provincie Zeeland. vergezeld van den Griffier
der Staten en het lid van Gedeputeerde Staten
den heer J. A. van Rompu, ter officieele in-
huldiging van het nieuwe raadhuis..
Aan het raadhuis werd het hooge gezel
schap opgewacht door den voltalligen raad.
Nadat de begroeting had plaats gehad, begaf
men zich naar het Hotel Rotterdam, waar
men zich om de feesttafel schaarde.
Omstreeks kwart over drie begaven zich de
gasten naar het raadhuis, waar zij reeds door
een, honderdtal genoodigden werden opge
wacht.
Nadat iedereen de aangewezen plaats had
ingenomen, nam de Burgemeester, de
L.°W. G. Hoefnagels, het woord, om Zijne
Excellence met de volgende rede te begroeten:
Excellentie,
In naam van den raad zeg ik U oprecht
dank voor Uwe hooggestemd en door ons zeer
gewaardeerde rede zoo even uitgesproken.
Wij weten, dat U met Uwe gemeenten mede-
leeft, dat U bevordert datgene dat strekken
kan ten bloei en zegen van stad en bevolking
en, daar uit het Raadhuis kracht, leiding eo
steun moet uitgaan, vonden wij dan ook
daarin aanleiding U mijnheer de Oommissaris
uit te noodigen tot de daad door U thans
te voltrekken.
God schenke U nog vele vele jaren als
hoofd onzer Provincie en sterke U in den
arfoeid, die zoo ooit dan vooral in dezen
tijd van verwarring zwaar op Uwe schouders
drukt doch ook de overtuiging in U draagt
U geheel te geven voor hen die U zijn toe-
vertrouwd.
Laat ons een dronk wij den op den voorspoe I
van Uwe Excellence en deszelfs zegenrijk
bestuur.
Hiema nam de Oommissaris het woord en
sprak als volgt:
Het was mij bijzonder aangenaam de uit-
noodiging te mogen ontvangen tot het openen
van dit gebouw, den zetel van Uw Bestuur en
alwaar voortaan de huishouding Uwer ge
meente zal zijn ondergebracht. Ik moge
allereerst mijn hartelijken dank ibetuigen voor
die uitnoodiging, die mij wederom blijkt heeft
gegeven, dat ook door U eene aangename
samenwerking tusschen Uw Bestuur en het
Provinciaal Bestuur wordt op prijs gesteld.
Ongeveer een jaar geleden hebt gij afscheid
genomen van het oude stadhuis, dat zoovele
jaren op dezelfde plaats heeft gestaan. Het
oude pand voldeed niet meer aan de eischen,
welke tegenwoordig aan een raadhuis voor
eene zich uitbreidende en ibelangrijke gemeente
als de Uwe moeten worden gesteld; bovendien
kleefden daaraan meerdere ernstige gebreken.
Voor meerderen Uwer en voor velen Uwer
ingezetenen zullen echter tal van herinnerin-
gen aan het oude stadhuis blijven foestaan.
Gewichtige gebeurtenissen in het leven der
ingezetenen zijci daarin te boek gesteld; met
vreugde of smart zullen velen daaraan blijven
terugdenken. Het bestuur der gemeente heeft
in het oude gebouw vele jaren als vroede
vaderen beraadslaagd en -vele wijze besluiten,
welke voor Uwe gemeente v&rstrekkende ge-
volgen hebben gehad, zijn daarin genomen.
Bovendien werd daarin de veelomvattende
administratie Uwer gemeente, niettegen-
staande de beperkte ruimte, steeds op be-
hoorlijke wijze gevoerd.
Ook de herinnering aan menig vorstelijk
bezoek en de oprechte Oranjegezindheid, die
daarbij steeds op zulk eeci geestdriftige spon-
tane wijze tot uiting kwam, zal alien, die
daarbij tegenwoordig waren, hot ibeeld van
het oude stadhuis weer voor den geest bren
gen. De hartelijke toejuichingen van de ip
groote menigte samengestroomde bevolking,
welke H. M. onze Koningin meerdere malen
op het bordes van het vroegere stadhuis mocht
in ontvangst nemen. zullen niet licht vergeten
worden.
Het besluit van den raad Uwer gemeente
tot den bouw van een nieuw raadhuis heeft
mijn voile instemming gehad en ik moge het
in Uw Bestuur prijzen, dat het den moed
heeft gehad om ondanks den druk der tijden,
die ook in Uwe gemeente zoo zwaar wordt
gevceld, te besluiten tot stichting van een
nieuw gebouw, in overeenstemming met de
waardigheid en de ibelangrijkheid Uwer ge
meente.
De financieele toestand Uwer gemeente liet,
hoezeer ook voor haar eene gepaste zuinig-
heid strikt noodzakelijk is ook naar het oor-
deel van het provinciaal bestuur de uitgaven
voor een dusdanig gebouw toe.
De bouw van een nieuw raadhuis is voor
iedere gemeente een feit van beteekenis. Het
wil mij voorkomen, dat er alle aanleiding be-
staat om bij de opening van een zoodanig
gebouw een korte terugblik te werpeti op de
historie der betrokken gemeente. Ook thans
moge ik daarvoor, wat Uwe gemeente betreft,
eenige oogenblikken Uwe aandacht vragen.
Bij acte van 26 Mei 1547 gaf Karel V ver-
gunning tot het graven van een kanaal ter
ver-binding van Gent met de Wester-Schelde.
Op den 4 April 1562 kon de waterweg in ge-
bruik worden genomen. Bij de sluis aan een
diepen inham van de Honte, later het Sassche
Gat geheeten, ontstond eene nederzetting, die
Sas van Gent werd genoemd. Eene verster-
king verrees op een hooger gedeelte van het
terrein. Zij krseg den naam van het Hooge
Sas.
Op den 22 Mei 1572 maakte eene bende
Watergeuzen zich meester yan het plaatsje,
dat met de sluis geheel werd verwoest. Maar
de Gentenaren bouwden alles weder op en ver-
sterkten krachtig het gansche stadje.
Van 1583 tot 1644 had het eene Spaansche
bezetting. In het laatstgenoemde jaar ge-
raakte Sas van Gent na eene belegeriag van
vijf weken in handen van Prins Lrederik Hen-
drik (7 Sept. 1644). Op verzoek van den bal-
juw en de ingezetenen stelden in 1645 de
Staten-Generaal er een Schepencollege aan
met rechtspraak in alle zaken. Tegen von-
nissen in civiele izaken stond appel open bij
den Raad van Vlaanderen te Middelburg; in
crimineele *aken vonniste het gerecht in
hoogste ressort. Het recht van Axel, Ter
Neuzen en Biervliet werd ook voor Sas van
Gent van kracht verklaard. De bouw van het
oude stadhuis moest op het jaar 1648 worden
gesteld.
Na 7 September 1644 werd te Sas van Gent
al spoedig een Hervormde gemeente gesticht.
Aanvankelijk traden legerpredikanten op,
maar den 22 Januari 1645 werd voor Sas van
Gent en Philippine een kerkeraad aangesteld.
In een oud gebouwtje hadden de godsdienst-
oefeningen plaats. De eerste steen voor eene
nieuwe kerk werd gelegd den 23 Juli 1648.
Het geveljaartal in 1649, maar eerst op den
20 Januari 1658 kon het kerkgebouw worden
ingewijid.
De Katholieken verlieten na de inneming
van Sas van Gent de stad.
Eerst na 1700 keerden zij er terug en in
1720 werd eene kerkschuur voor hen gebouwd,
waar twee paters uit Gent voor de godsdienst-
oefeningen zorgden.
Tijdens den veldtocht van 1678 bleef de
stad voor aanvallen van het Fransche leger
gespaard. Een Franschman in Staatschen
dienst deed wei eene poging om door verraad
de vesting aan den vijand in handen te spelen,
maar de Prins van Oranje werd tijdig ge-
waarschuwd, zoodat de toeleg mislukte. Ook
gedurende den Spaansohen Successie-oorlog
bleef het bij eene bedreiging door de Fran
sche troepen. In 1747 echter, ten tijde van
den Oostenrijkschen Successie-oorlog, had de
stad een beleg en eene beschieting van Fran
sche zijde te doorstaan. De kerk der Her-
vormden geraakte in brand en werd grooten-
deels vernield. Na vijf zware dagen viel Sas
van Gent den Franschen in handen. Eerst de
vrede van Aken maakte in 1748 een einde aan
de vreemde beizetting.
Intusschen nam de invloed der Katholieken
toe. Hunne kerkschuur werd in 1750 afgebro-
ken en vervangen door een steenen gebouw.
Maar ook de Hervormden zaten niet stil.
Eene algemeene collecte, in Juni 1749 door
geheel Nederland gehouden, bracht de mid-
delen aan om in 1750 en volgende jaren het
verwoeste bedehuis te herbouwen.
In October 1794 vermeesterden de Fran
schen met geheel Staats-Vlaanderen opnieuw
Sas van Gent. Ditmaal daagde de bevrijding
eerst twintig jaar later, in 1814. Den 18 Fe-
bruari van dat jaar rukten Russiche troepen
onder den generaal graaf Bygaloff de veste
binnen. Zij werden er zoo vriendelijk oot-
haald, dat him bevelhebber zijn portret aan
de stad ten geschenke gaf. Dat miniatuur-
portret zal stellig ook het nieuwe raadhuis
weder versieren. Waarom het Fransche
gamizoen zich overgaf, is niet duidelijk. Het
telde 160 man en was sterker dan Bygaloff's
troep, die slechts uit 120 man bestond. De
Fransche commandant had als voorwaarde
voor de overgave gesteld, dat de Nederland
sche vlag op den toren zou worden geheschen.
Tijdens de omderhandelingen zorgde echter de
bevolking hier reeds voor. Dat de eerste
plaats in het oude Staats-Vlaanderen, die vrij
werd van het Fransche bewind, werd overge-
nomen in naam van den Prins van Oranje,
was van groot moreel gewicht voor de ge
heele streek.
In 1825 begon het graven van het kanaal
naar Ter Neuzen. Het Sassche Gat, dat in
1805 reeds ten deele was bedijkt, werd af-
gedamd. In November 1827 was het nieuwe
kanaal voltooid en daarmede ving een nieuw
tijdperk aan voor Sas van Gent. Aanvankelijk
voldeed de waterweg niet aan de verwach-
tingen. Hij dieride niet alleen voor de scheep-
vaart maar ook voor den waterafvoer. Het
eerste doel eischte een hoogen, het tweede een
lagen waterstand. De Belgische opstand
maakte het onmogelijk in het bezwaar te voor
zien. Gent's scheepvaart was trouwens van
1830 tot 1839 volkomen verlamd. Eerst het
verdrag, gesloten tusschen Nederland en Bel-
gie den' 5 November 1842, bepaalde, dat het
kanaal uitsluitend voor de scheepvaart zou
dienen (art. 20). Voor de suatie der polders
op Nederlandsch grondgebied werden afzon-
derlijke kanalen aangelegd. En eene overeen
komst van 20 Mei 1843 regelde vervolgens
den afvoer van het polderwater uit Belgie.
Tusschen 1870 en 1879 verbeterde Belgie
zijn gedeelte van het scheepvaart kanaal.
Maar de geringe diepte van de sluis te Sas
van Gent bleef den waterweg voor grootere
schepen onbruikbaar maken. Na moeilijke
onderhandelingen kwam de overeenkomst van
31 October 1879 tusschen de beide betrokken
laniden tot stand. Zij voorzag in het bouwen
van een nieuwe sluis te Sas van Gent, het
o-raven van een verbieidingskanaal naar die
sluis en het uitdiepen en verbreeden van de
vaart. In de jaren 1882—1885 kwamen de
werken tot stand en in December van het
laatstgenoemde jaar kon het eerste groote
schip, een Engelsch vaartuig met eene lading
katoen, Gent bereiken.
Nog stond de ontwikkeling niet stil. By
wetten van 29 Januari 1897 en 14 Juli 1903
werden overeenkomsten met Belgie goedge
keurd betreffende het wederom velrgrooten
van de sluis te Sas van Gent en het vermeer-
deren van de kanaalcapaciteit. Op den 1
October 1908 konden de nieuwe siuizen te Sas
van Gent en te Ter Neuzen worden in ge-
bruik genomen.
De geschiedenis Uwer gemeente over de
laatste 20 a 30 jaren ligt ongetwijfeld nog in
Uw aller geheugen, zoodat ik die thans niet
zal memoreeren.
De scheepvaart op en langs Uwe gemeente
heeft in den loop der jaren aanzijolyke af-
metinigen aangenomen. Het vorig jaar be-
ciroeg het aantal opgevaren zeeschepen 2176,
net aantal afgevaren zeeschepen 2187, het
aantal opgevaren zeilschepen en andere sche
pen 13.162 en het aantal afgevaren zeilscfce-*-
pen en andere schepen 12.705.
He': behoeft verder geen betoog, dat de
terreinen langs het kanaal uitermate geschik^
zijn vocr de vestiging van icidustrie-onder-
nemirgen.
Deze gemeente heeft zich dan ook meer en
meer ontwikkeld tot een zeer belangrijke
industriiecentrum in Zeeuwsch-Vlaanderen.
Waren er in 1883 in deze gemeente gevestigd
4 industrie-ondernemingen met in totaal 148
arbeiders (met inbegrip van hen, die tijdens
de bietencampagne werkzaam waren), thans
zijn er gevestigd ongeveer 16 belangrijke
ondernemingen met 1948 arbeiders en anbeid-
sters, eveneens met inbegrip van het perso
neel tijdens de bietencampagne. De beide
beetwortelsuikerfabrieken, de spiegelglas-
fabriek, de phosphaat- en zwavelzuurfabriek,
de stijfsel- en glucosefabriek, een weverij van
wollen .en halfwollen textielgoederen, een
weverij van tapijten en andere textielgoede
ren, alsmede een meelfaibriek nemen onder die
ondernemingen wei een eerste plaats in.
Ik moge voorts nog wijzen op de voor
eenige jaren tot stand gekomen grenswijziging
met de gemeente Westdorpe, waarbij aan Uwe
gemeente een aanzienlijk gebied, zeer geschikt
voor industriedoeleinden werd toegewezen,
alsmede op de uitbreiding van den woning-
bouw gedurende de laatste jaren. Het zoo
smaakvol opgebouwde villapark, dat nabij
het station is verrezen, kan zeer zeker wor
den aangehaald tot bewijs, dat Uwe gemeente
ook op het gebied der huisvesting met haar
tijd weet mee te gaan.
Met vreugde kan verder nog worden gecon-
stateerd, dat het inwonertal Uwer gemeente
een steeds stijgende lijn vertoont. Als voor-
beeld noem ik de volgende cijfers:
in 1883 bedroeg het aantal inwoners 1304;
in 1903 bedroeg het aantal inwoners 1995;
in 1913 bedroeg het aantal inwoners 2173; in
1923 bedroeg het aantal inwoners 2693; op 1
Januari 1934 bedroeg het aantal inwoners
3151.
Met deze korte uiteenzetting der ontwikke
ling Uwer gemeente moge ik volstaan. Gij
zult er met mij van overtuigd zijn, dat Sas
van Gent onder normale tijdsomstandigheden
een goede toekomst speciaal als industrie-
centrum kan tegemoetgaan. Hoe duister en
zorgvol de economische toestand thans alorn
ook moge zijn, wij moeten blijven hopen op
beter tijden en met opgeheven hoofd de taak,
welke op onze schouders is gelegd, blijven
vervullen en ons niet door tegenslagen laten
neerdrukken. Ook het bestuur eener ge
meente moet met breeden blik het oog op de
toekomst gericht houden en daanbij blijk
geven van een gezond optamisme. Daarvan
heeft het bestuur dezer gemeente getuigenis
afgelegd door het besluit tot den bouw van een
nieuw raadhuis.
Welnu dan, geachte toehoorders, mijne har
telijke gelukwenschen allereerst aan deze ge
meente en hare ingezetenen. Moge de welvaart
en de voorspoed dezer gemeente en van hare
ijvere bevolking op krachtige wijze van uit
dit gebouw worden bevorderd, zoodat deze
gemeente meer en meer zal strekken tot roem
van onze vaderlandsche Industrie. Moge deze
gemeente daarbij ook steeds blijven een bol-
werk van oprechte vaderlandsliefde en
Oranjegezindheid.
In niet minder mate mijne hartelijke geluk
wenschen aan alien, die geroepen zijn of zul
len worden om deel uit te maken van het
bestuur van deze gemeente. In de eerste
plaats aan U, mijnheer de Burgemeester, voor
wien het ongetwijfeld een groote satisfactie
zal zijn dat onder Uw bewind dit werk is tot
stand gekomen. Ik hoop zeer, dat het U
gegeven moge zijn nog een aantal jaren in dit
gebouw te arbeiden tot heil en ten zegen der
gemeente.
Mijne hartelijke gelukwenschen voorts aan
heeren Wethouders en heeren Raadsleden. Gij
vormt tezamen het College, dat aan het hoofd
van deze gemeente staat. Ik wensch U toe
wijsheid en een goed inzicht in de zaken.
welke aan de orde worden gesteld. Moge er
daarbij in Uw midden ook steeds eerbied
voor elkanders meening en zoo mogelijk een-
dracht heerschen. Van harte hoop ik, dat gij
alien steeds de U toevertrouwde belangen op
waardige wijze en met juist beleid zult be-
hartigen.
Zooals vanzelf spreekt, is de opening van
het nieuwe raadhuis in het bijzonder ook voor
den Secretaris-Ontvanger en voor al het per
soneel dat alhier werkzaam zal zijn, een zeer
verblijidend feit. Zij zijn het, wier dagtaak
elken werkdag binnen de muren van dit ge
bouw ligt. De keurige inrichting en stoffeering
der vertrekken zullen hen met blijmoedigheid
en opgewektheid die taak kunnen doen ver
vullen. Mogen zij dat steeds ook doen met
grooten ijver en toewijdlng.
Tenslotte kan ik niet nalaten nog een woord
van hulde en lof te richten tot den architect
en den aannemer. Reeds tijdens den bouw
heb ik eene rondwandeling gemaakt door het
gebouw en mijn eerste indruk was terstond
bijzonder gunstig. Het wil mij voorkomen,
dat door hen een werk is tot standgebracht.
dat hun tot eere en der gemeente tot sieraad
zslI strekken.
Bovenal echter is het mijn hartgrondige
wensch, dat Gods zegen steeds zal mogen
rusten op dit gebouw en op al den arbeid.
welke daarin wordt verricht.
Met dezen wensch verklaar ik het nieuwe
raadhuis van Sas van Gent voor geopend.
Na het uitspreken dezer rede, die door de
aanwezigen met levendig handgeklap beant-
woord werd, hem am de Burgemeester het
woord, en sprak als volgt:
Excellentie.
Nog wensch Ik gaame in 't kort eenige
toelichting te geven over ons besluit tot den
bouw van het Raadhuis.
Dat ons oude raadhuis, zij het dan ook een
mooie schat binnen het raam van architec-
tuur, niet meer beantwoordde aan de nood-
zakelijke ruimte, ja, dat wij zelfs in botsing
geraakten met de hygiene is U overbekend om
daarover verder uit te wijden.
Het zegt genoeg, dat Uwe geeerde voorgan-
ger de heer Commissaris Dijckmeester bij een
ambtelijk bezoek de vraag stelde: Burge
meester, wanneer mogen wij een bezoek bren
gen in een nieuw raadhuis". Dat ook Uwe
Excellentie ons oude raadhuis niet meer
dienstig achtte voor de gemeente heb ik tijdens
een Uwer ambtelijke bezoeken wei eens ver-
nomen; U staat mjj wei toe Uwe woorden te
berhalen, n.l.: ,,Een nieuw raadhuis zou voor
Uwe gemeente geen weelde beteekenen'
Kort van woord groot in beteekenis.
Ongeveer dezelfde woorden mochten wij
hooren bij een Ministerieel bezoek wanneer
de mogelijkheid het bouwen van een nieuw
raadhuis besproken werd.
