ALGEMEEN NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN Neem 'n "AKKERTJE" No. 9137 VRIJDAG 27 APRIL 1934 74e Jaargang Binnenland Buitenland Herdenkingsred TER NEUZEN, 27 APRIL 1934 HOEK. GROENENDIJK. KLOOSTERZANDE. uil zoo'n nieuw handig zakdoosje bij Gevatte kou, Griep, Inf uenza. TER NEUZENSCHE COURANT ABONNEMENTSPRIJS: Binnec Ter Neuzen j 1,25 per 3 maanden Buiten Ter Neuzen fr. per post f 1,55 per 3 maanden Bij vooruitbetaling fr. per post 5,60 per jaar Voor Belgie en Amerika 2,overige landen f 2,35 per 3 maanden fr. per post Abonnementen voor het buitenland alleen bij vooruitbetaling. Uitgeefster: Firma P. J. VAN DE SANDE GIRO 38150 TELEFOON No. 25. ADVEBTENTIeNVan 1 tot 4 regels 0,80 Voor elken regel meer 0,20. KEEINE ADVEBTENTIeNper 5 regels 50 cent bij vooruitbetaling. Grootere letters en cliches worden naar plaatsruimte berekend. Handelsadvertentien bij regelabonnement tegen verminderd tarief, hetwelk op aanvraag vcrkrijgfcaar is. Inzcnding van advertentien liefst 6en dag voor de uitgave. Drr BLAD VEBSCHIJNT IEDEBEN MAANDAG-, WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND. EEBSTE KAMER. Vergadering van Woensdag. Aan de orde is het wetsontiwerp tot ver- eeniiiging van de gemeenten Enschede en Lon- neker. De heer De Vos van Steenwijk (c.-h.) be- atrijldt dit ontiwerp, dat hjj een onreclht noamt tegenover Lonneker omdat Enschede zeer wel kan worden uitgebreid zonder annexatie. De heer Smeerage (lib.) ondersteunt het axlres van de Overijsselsche maatschappjj van landbouw, waaruit men mag condudeeren, dat deize annexatie niet in het belang is van de landbouwende bevolking. Spr. hoopt, dat de Minister deze kwestie nog eens zal overwegen. De heer Heerkens Thyssen (r.-k.) is voor- stamder vac deze samenrvoeging. Natuurljjk zullen er yarticuliere belangen worden ge- schaad, doch dit is het geval met iedere grens- wtjzigipg. De heer Gelderman (lib.) acht de gegeven oplossing de beste. Hij wijst enop, dat van de 16.000 inwoners van Lonneker de helft in arfbeiderscentra woont. De eigenlijike land- bomwende bevoLking is dus niet zeer talrijk. Minister De Wilde zegt, in het algemeen een tegenstander te zijn van annexatie. Hier betreft het echter een grensiwijziging, geboden door de amstandigfhaden en die zeer urgent is in verbanjd met de amstandigtoeden, wellke spr. nader beschrijft. De Minister noemt het on- juist een tegenstelling te maiken tusschen de beta van platteland en stad. De boeren- bevc van Lonneker heeft groot belang bij &J iei van Enschede en het boeren- element zal in de nieuwe gemeente beter tot zijn reeht komen. Het wetsontiwerp wordt goedgekeurd met 36 tegen 8 stearumen. Hiierna wordt zonder stemming goedgekeurd het ontiwerp tot wijziging van de grens tus schen Oud- en Nieuw-Beijerland. TWEEDE KAMEB. Vergadering van Woensdag. Bij de voortzettinig van de behandeling der interpeliatie-Kuipers vervoligt Minister Slote- maker de Bruine zijn rede. Spr. verklaart, dat noch de werkloozensteun, noch de ambte- naarssalarissen tot sluitpost der begrooting worden gemaakt. Bij de te nemen maat- regelen mooht niet op verwezenlijking van het 60 millioen-iplan worden gewacht. Spr. ver klaart beide moties te moeten afwijzen. De Kamer neemt een voorstel van den heer Kupers, om de stemming over de moties uit te stellen tot na de behandeling van het 60 millioen-wetsont/werp, aan met 83 tegen 6 stemmen. Tegen stemden de heeren Vervoom (iplattel.), Sneevliet (reiv.-soc.) en de 4 coon- munisten. DE ONDEBWIJZEBSOPLEIDING. Bij de Tweede Kamer is ingediend een wets- ontwerp tot regeling van de opleiding van onderwijizers en ondenwijzeressen voor het lager ondenwijs c.a. De bedoeling van dit ont- werp is nu er al jareniang een teveel aan onderwijizers en codenwijizeressen bestaat den omivang van de opleiding zooveel mogelijk te bepenken tot de grens, waarbij ,,in een behoefte wordt voorziesn", en teivens om te be- zumigen. Daartoe stelt de Minister dan voor, dat met afkapping van het eerste leerjaar alle vierjarige kwoakscholen in driejarige worden amgezet. Deze zullen dan moeten aansluiten aan de U.L.Q.-scholen. In den nieuw gescha- pesn toestand zou echter, als verder niets ge- schdedlde, de grief blijven bestaan, die oak al- tijd tegen de vierjarige krweekschool is aange- voerd, dat een onderwijizer na zijn kiweek- schoolopleiding de theoretische studie moet voortzetten om de hoofldakte te behalen, zoo hij voor ,,vol" wil worden aiangezden. Om nu dtetzen onbevredigenden toestand op te heffen. stelt de Minister verder voor de 3-jarige kweekschool uit te bouwen tot een 5-jarige, welke dan een volledige opleiding zal ver- echaffen. Zoo spoediig mogelijk dient de nieuwe toe stand in werking te treden. De Minister wil daarom het staatsexamen voor de oude akte voor het laatst dit jaar latein afnemen en dat van de hoofdakte voor het laatst in 1936. De nieuiwe regeling zal een vrij sterke ver- mindering van het aan till kiweekseholen met zich meebrengen. Verder voorziet het ont- werp ojm. nog in een regeling, waarbij de financieele gelijiksteUing van de bijzondere met de rijkskweekscholen tot uitdrukking wordt gebracht. VESTIGINGS- EN ARBElDSVi NEDEBEANDBELGIe. Ingediend is een wetsontwerp, houdende goedkeuring van het op 20 Februari 1933 te Geneve tuisschen Nederland en Belgie gesloten vestigings- en arbeidsverdrag. Aan de memo- rie van toelichting is het volgende ontleend: Ten vorigen jare zijn tusschen de Neder- landsche en de Belgische regeeringen onder- handelingen geopend nopens de totstand- kwming van een vestigings- en arbeidsver- drag. Het levendige verkeer tusschen Nederland esn Belgie en het daaruiit voortvloeienlde belang voor de wederzijdsche onderdanen om bun rechtspositie op allerlei gebied in het andere land duurzaam te zien geregeld, vormden gereade aanleiding tot daze onder- handelingen, die gavoegd zijn in een geest van geiijkstening, zooveel mogelijk, van de weder zijdsche onderdanen in elk der twee landen. Totnutoe gold voor de wederzijdsche onder danen de na de totstanidkoming var. het hanidels- en scheepvaartiverdrag van 12 Mei 1863 gesloten aanvullende overeenkomst tus schen Nederland en Belgie van 7 December 1865, waarbij behandeling op voet van meest- begunstiiging wend voorzien. Bij het thans ter goedkeuring aanigaboden verdrag is gebruik gemaakt van en grooten- deels gevolgd het resultaat van het overleg, dat, in aansluiting aan de Parijsche conferen- tie betreffende de behandeling van vreemde- lingen, tusschen eenige regeeringen, waar- onder Nederland en Belgie, had piaats gehad. Terwijl totnogtoe niet een offioieel verdrag op dezen grondslag is tot stand gekomen, hebben de Nederlanidsche en de Belgisohe regeeringen gemeend, dat zij in ruime mate de gadeeltelijk reeds bij dat overleg uitge- werkte bepalingen in het tusschen de beide landen te sluiten vestiigingsiverdrag konden ovememen. Het verdrag, dat grootendeels behandeling op voet van nationaien verzekert, bevat eene in vele opzichten meer udtgewerkte regeling van verschillende onderwerpen, die in ver- dr^gen met andere landen in meer algemeene bepalingen regeling vonden. Een groote zekerheid met betrekiking tot de rechten der onderdanen is daarvan het gevolg. Het verdrag is verdeeld in 3 afdeelingen, waarvan bet eerste zich meer in het bijzonder bezig houdit met de toelating, het verblijf, de vestiging en alles, wat daarmede samenhangt, terwijl de tweede afdeeling, uitsluitend op het verrichten van arbeid in loondiemst betrekking heeft; een derde afdeeling bevat tenslotte eenige bepalingen die zooiwel voor de eerste als voor de tweede afdeeling toepasselijk zijn. De verleening van onder,stand aan- en over- neming van de wederzijdsche onderdanen en oud-onderdanen zonder nationaliteit zal met Belgie in een afzonderlijik verdrag worden ge regeld, waaromtrent de onderhandelingen tus schen de twee regeeringen nog loopende zijn. IN D UITSCHLAND. Er gebeuren schrijft de N. R. Crt. merkiwaardige dingen in Duitschland. Hun merkwaardigheid bestaat vooral in hun ge- brek aan congruentie. Bestond die wel, dan zou er weinig over den toestand in Duitsch land te zeggen zijn. Dan kon men een koers constateeren en daarmede uit. Het uiteenloo- pen der dingen geeft echter gelegenheid tot vergelijkingen en gevolgtrekkingen, die zooal niet van vroolijken, dan toch zeker van leer- zamen aard zijn. Het nationaal-sooialistisch bewind vindt, bij alles wat men er tegen aanvoeren kan, in den vreemde vaak verdediging, omdat het in Duitschland bet communistisch gevaar zou hebben onderdrukt. Inderdaad heeft het veel onderdrukt, politieke partijen, geestelijke vrij- heden, godsdienstige instellingen welke het systeem niet behagen, de elementairste begrip- pen van verdraagzaamheid, het vertrouwen van den burger in den burger; maar wat het minst er onder geleden heeft is juist: het com- munisme. Naarmate de economische toestand in Duitschland moeilijker wordt, schijnt in regeeringskringen de vrees voor het commu- nisme nog te stijgen. Men zou meenen, dat nu het nationaal-socialisme in Duitschland zoo afdoende had gezegevierd, en door zijn be- schikking over de machtsmiddelen van den staat en botvendien over een uitermate scherp- ziend stelsel van geheime staatspolitie, zoo zeker moest zijn van zijn veiligheid, dat ver- dere buitengewone middelen niet meer nood- zakelijk waren. Intusschen worden S.A. en S.S., die alleen tegen den binnenlandschen vijand gericht heeten, voortdurend nog ver- sterkt. Op de begrooting worden, ten bate van deze organisaties, die vroeger zich zelf hebben moe ten bedruipen, sommen uitgetrokken, die een hooge oorlogsbegrooting zouden kunnen dek- ken voor landen, aanzienlijk grooter dan Nederland. Maar wat ons het meest getrof- fen heeft, is een aanhaling uit de Essener Nationalzeitung. Het was reeds in het oog geloopen, dat Goering's positie in Duitschland steeds centraler werd. Daama hebben wij aanleiding gehad om te schrikken van de be- noeming van Himmler, die kort te voren nog te Munchen, ten overstaan van Hitler, met Beiersche openhartigheid uitdrukking gegeven had aan zijn bloeddorstigheid, tot hoofd van de heele staatspolitie. Wat beteekende dit al les Dat nu is ons Zondag duidelijk geworden uit de woorden van het genoemde blad, dat het bijzondere orgaan van Goering is. Het blad deelde dan mede, wat Goering bij de installa- tie van Himmler in zijn ambt had gezegd. Goering had, zoo heette het, duidelijk te ken- nen gegeven, dat hij er niet voor zou terug- deinzen over te gaan tot fusilleering, ten einde voorbeelden te stellen en aldus de bolsjewisti- sche slang den kop in te drukken. Woordelijk had de minister gezegd: ,,Wii zullen het mon ster den kop vertrappen; wij zullen dat doen zonder consideratie, maar wij zullen de schul- digen niet kwellen; wij zullen hen doodschie- fen!" Het blad had eraan toegevoegd, dat degeen, die Goering kent, niet meer er aan twijfelen zal, dat op deze woorden daden zul len volgen. Het had verder nog kunnen op- merken, dat d£ woorden in vruchtbare aarde gevallen moeten zijn bij den man, tot wien zij gericht waren. Dit is immers de man, die tot Hitler het verzoek had gericht om te worden „losgelaten", teneinde te kunnen „losbreken". Duitschland heeft nu zijn tsjeka-chef, offi- cieel gelnstalleerd Dit alles is heel ernstig, omdat het een lijn aangeeft, waarin de Duitsche revolutie zich ontwikkelt. Eerst heeft zij zich beroemd op haar betrekkelijke vreedzaamheid. Zij consta- teerde na haar overwinning, wat al te optimis- tisch rekenend, dat zij de onbloedigste groote revolutie der wereldgeschiedenis Was geweest. Zij had de eindrekening van haar slachtoffers dus opgemaakt. Goering echter denkt blrjkbaar niet eraan, een slotstreep te trekken. ,,Niet kwellen", roept hij de zijnen toe, een verma- ninig, die juist in den laatsten tijd helaas weer erg van pas komt. En dan volgt: ,,Maar dood- schieten". Nogmaals, men bedenkt dat hij deze woorden tot Himmler riohtte. Wij vree- zen, dat de Essener Nationaal-Zeitung niet te veel aan deze woorden heeft toegevoegd. Het emstige van het geval is, dat Goerings handheld waarschrjnlijik do; r gerechtvaardigde onrust wordt gevoed. Het nationaal-socialis- tisch bewind weet, wat het op het oogenblik heeft, maar het Weet niet, waartegenover het morgen kan komen te staan. Over de mark maakt men zich in Duitschland de emstigste zorgen; wat wij in den laatsten tijd over de Duitsche financien hebben geschreven, zal dit voldoende rechtvaardigen. De uitvoer vermin- dert. Hoezeer men daarover geaiarmeerd raakt blijkt uit het feit dat minister Darre, eens de agrarische autarkist bij uitnemendheid, nu voor zijn boeren telkens en telkens weer de noodzakelijkheid van invoer bepleit. Met hard pompen, en ten koste van milliarden, die geen productieve werkverschaffing nog mogelijk hebben gemaakt, handhaaft men een fleuri- gen schijn der dingen. Eens moet de pomp droogloopen. Men blqft met hetzelfde tempo op den afgrond van een gruwelrjke inflatie afstevenen; en men merkt niets van eenige werking van remmen. Het is het ontbreken van remmen op ieder gebied in het nationaal-socialisme, dat zoo verontrustend is. Men merkt niets van gecon- centreerde samenwerking, die daartoe zou kunnen leiden. De beginselen, die minister Smitt voor het industrieele leven heeft ver- kondigd, waren gezond maar niet nationaal- socialistisch. Hun toepassing wordt doorkruist door de kunstmatige en zeer geforceerde werkverschaffing, die niet te beteugelen is. De beginselen van de rijksbank ten opzichte van de munt zijn juist, maar zij Worden met credietmoordende maatregelen gehandhaafd. Men betaalt zijn schulden niet meer terwille van de stabiliteit van het geld, maar stuit niet het schrikwekkende inflatie veroorzakend financieel beleid der regeering. Aan het hoofd van het departement van financien staat des- niettemin een man, die voor de financieele po- litiek geaonde denikbeelden verkondigt. Pre- cies dezelfde tegenspraak is er in de buiten- landsche politiek. De ambtenaren, die dit alles moeten uitvoeren en hun oordeel nog niet ver- loren hebben, worden er draaierig van. Zij zien Hitler, onder invloed van gezonde redeneerin- gen, dwaasheden of erger tegenhouden, zoo- als hij b.v. in Maart het plannetje van een veertiendaagsche Jodenvervolging zoo goed het ging onderdrukt heeft, onder den invloed van even kleanmende als wijze betoogen. Maar zij zien tegelijkertijd dingen hun loop nemen, die het land in snel tempo naar den afgrond meesleepen. Zij hooren, zooals wij, vreedzame redevoeringen, maar vememen daarnaast de cijfers der militaire begrooting; zij hooren ge zonde economische en financieele betoogen en zien de sluizen des hemels en der aarde voor den zondvloed van vlottende schuld geopend; zij moeten het buitenland naloopen en tegelijk den uitvoer ruineeren door allerlei dwaas be leid, of nationaal-socialistische ongebonden- heid. Is het wonder dat dit de goede lieden dui- zelig maakt? En is het wonder, dat de ele menten der onderwereld van S. A. en uit de partij zich steeds vrijer gaan bewegen? Zij weten nu vrijwel precies waar geremd wordt en waar men hen vrij laat. De macht van Goe ring zal het remmen niet vergemakkelijken. Hoe zullen die elementen der onderwereld er over een jaar uitzien? Vele nadenkende Duit- schers vreezen reeds, dat dan datgene, wat hen van bolsjewiki onderscheidt, niet erg merkbaar meer zal zijn. Maar intusschen gaat het door: dreigende Financieele omstandigheden, naderende econo mische en sociale moeilijkheden. Op bepaalde punten, waar het juist op aan komt, geen te- rugwijken. Men ziet het inzake de kerk. Daar blijft men gevoelens en overtuigingen kWet- sen en uitdagen, die sterker nog kunnen blij- ken dan de suggestie van het nationaal-socia lisme. Men kent zelfs geen voorzichtigheid in dit opizicht. Op dit gebied zijn er twee emstige berichten: Het gebeurde in Wurtemberg, dat de geloovigen zoo heeft geprikkeld dat zij protestjvergaderingen durven houden. En de benoeming van Dr. Jager, als exponent van Goering, op dit gevoelig terrein. DE VEBTRAAGDE ONTWAPENING. Volgens de Daily Express en Daily Mail zijn verscheidene leden der Britsche regeering het voortdurende vertragen en uitstellen der ontwapeningsbesprekingen moede. Volgens deze bladen kan verwacht worden, dat binnenkort hieromtrent een in krachtige bewoordingen gestelde verklaring zal worden gepubiceerd. Volgens de Daily Telegraph hebben de En- gelschItaliaansche besprekingen ten doel te verkrijgen, dat bij het bijeenkomen van de al gemeene commissie der ontwapeningsconfe- rentie op 29 Mei a.s. te Geneve, Engeland en Italie in de voornaamste vraagstukken een- zelfde meening vertolken. De besprekingen tusschen beide landen en de activiteit van de ontwapeningscommissie uit het kabinet gelden hoofdzakelijk concrete ontwapeningsmaatregelen. VROUWEN CANDIDA AT VOOR HET TURKSCHE PARLEMENT. De emancipatie van de vrouw in Turkije vordert snel. Na den sluier te hebben afge- legd en uit de harem te zijn gedeserteerd, voert zij thans een krachtige aotie voor het verkrijgen van het kiesrecht, waarbij zij, naar schijnt, succes zal hebben. Het grootste deel van het parlement is, naar men gelooft, voor het verleenen van stemrecht aan de vrouw, terwijl men haar teivens wil toestaan zich can- didaat voor het parlement te stellen, mits zij kan lezen en schrijven. Het onderricht van de vrouwen heeft zoo'n vlucht genomen, dat an- alphabetisme in de steden vrijwel geheel ver- dwenen is. Hier zullen dus veel vrouwen zijn die voor het candidaatschap in aanmerking komen. De emancipatie komt de ongehuwde Turk- sche echter duur te staan. Zij moet, evenals de man, vrijgezellenbelasting betalen. EEN KONINKLIJKE VILLA AAN DE BELGISCHE KUST. Terwijl koning Leopold II Ostende, in zijn tijd niet ten onrechte de „koningin der bad- steden" geheeten, boven alle andere Belgische kustplaatsen verkoos en koning Albert, en ko- ningin Elisabeth, tijdens den wereldoorlog in een villa in De Panne> vlak bij de Fransche grens, vier jaar lang verblijf hielden, heeft ko ning Leopold m nu, geheel aan het andere eind van het Vaamsche kustgebied, te Knokke- Zoute, dicht bij het voormalige Zwin en op en- keie honderden meters slechts van de Neder- landsche grens, een riant zomerverblijf laten bouwen. Het is een aardige, witte villa met rood dak, geheel opgetrokken in den stijl der streek, naar een ontiwerp van den Vlaamschen architect Vierin. De villa zal binnen enkele weken geheel klaar zijn. Zeeuwsch-Vlaamsch Zenddngsfees-t. Voor het Zendingsfeest dat op Dinsdag 22 Mei a.s. alhier zal gehoudien worden is een geschiikt terrein gevonden op de hofstede van den landlbouwer D. HDaak Jos.z., gunstig ge- legen bij de halte Mauritsfort van de Z.-Vl. Tram. De afdeelinig Kloosterzandie van den R. K. Landarbeidersbond „St. Deus Dedit", hieid eene algemeene vergadering in het patro- naatsgebouw alhier. Als spreker trad op de hoofdbestuurder, de heer Van Unnik. Deize hield een bespreking over de onderhandeling met de boerenorgani- saties in Oast Z.-Vlaanderen aver het a.s. collectief contract; aver den te houiden Alge- meenen Katholiekendag te 's-Heritogenhosch en over verschillende andere leerzame onder werpen. Het was een leerzame aivond voor onze afdeeling. Jammer, dat de opkomsi slechts matig was. Duivensport. De duivenmaatschappij ,,Herlevinig" alhier, gaf een prijsvluaht uit Mouscroen met 79 duiven. De prijzen werdem gawonnen door: 1, 22, 26, 34 A. Baart; 2, 4, 20, 24, 28, 35 37 J. Neeteson; 3, 23, 25 D. Aarssen; 5, Des. de Booij; 6, P. Tieleman; 7, R. van Kampen; 8, 12, 32, R. Vermorken; 9, 29, L. van Dors- selaer; 10, 11, 33, Alph. van Jole; 13, 18, G. Sponselee; 14, A. Neve; 15, C. Sponselee; 16, L. Jansen; 17, 21 A. van Mdeghem; 19, R. van Dorsselaer; 27, 30, P. Colpaart; 31, Gebrs. Maas; 36, G. van Kampen; 38, J. Sponselee; 39, Jules Vereeoken; 40, L. Kint. Dezelfde P. V. ,,Herleving" gaf nog een wedivlucht vainaf Sas van Gent'met 20 duiven De uitslag luiidde als volgt: 1, L. Kint; 2, '5, 9, Gebrs. Colpaart; 3, 4, G. van Kamipen; 6, 8, 10, Job. Neve; 7, A. de Booij. uitgesproken door Mr. P. Dieleman, in de ter gelegenheid van het 350-jarig zelfstandlg bestaan van Ter Neuzen door het Gemeentebestuur belegde bijeenkomst in het „Concert- en Bios- eoopgebouw" op Maandag 23 April '34. Belang der herdenking. Het is voor Ter Neuzen een feit van groote beteekenis geweest dat het bij privilege van 23 April 1584, slechts enkele maanden voor het verraderlijk schot van Balthazar Gee- raards, den grondvester onzer onafhankelijk- heid met het moordend lood doodde, door Prins Willem I van den Oranje, bij provisie tot stad werd verheven, hetgeen later op last der Staten-Generaal door Leicester bevestigd is. Immers daardoor verkreeg Ter Neuzen een meer zelfstandig bestaan, werd het een ge- meenschap met bepaalde belangrijke rechten op zich zelf, werd het om zoo te zeggen, een persoonlijkheid, werd het meerderjarig. Het oude Ter Neuzen. Het bestond reeds te voren. En al steunt de mededeeling van een enkelen schrijver als zoude het reeds in de Middeleeuwen aanzien lijk geweest zijn op geen enkel historisch be- kend gegeven, toch was het natuurlijk van beteekenis, hoe klein en onaanzienlijk ook, door de ligging. Vermoedelijk is het ontstaan doordat aan de monding van de oude vaart van Gent langs Overslag Axel in de i wateren, die later de trotsche en schoone maritieme Schelde of Wester-Schelde zouden vormen, eenige huizen werden gebouwd. Naam. De naam duidt volgens sommigen op den vorm van die oude vaart, die als een kron- j kelende neus van Axel naar Ter Neuzen de uitademing zocht; volgens anderen is het de vorm van den landtong, waarop deze neder- zetting zich nestelde. Ter Neuzen zoude dan werkelijk in verband staan met Neus, geliik oaar sommigen beweren ook met het Engel- sche Sheerness het geval is? Het kan ook een Noorsche benaming zijn, evengoed als Axel. De Noormannen zijn in deze streek ge- Ingez. Med weest, b.v. in de 9e eeuw, toen Karel de Groote in 811 Gent bezocht om te zien naar den bouw van een vloot die dienen moest ter bestrijding der mannen uit het Noorden. Er ligt (in het Vredestractaat van 1713 tusschen Frankrijk en onze republiek wordt het ge- noemd) in Noorwegen ook een Temeuse. Maar zou het niet veel meer voor de hand liggen, dat er in het woord zit dezelfde stam als in Nisse, Nes, die wij vinden in de plaats- namen Nisse en Nes, in Ossenisse, Hontenisse etc. en dit beteekent een moerassig stuk land. Nes uit Nesse, Nassi, van nat gevormd, laagte. waberland. Inzonderheid omdat hier een moerassig, laag land met slikken en schorren lag, waarin van zelf ook wel een landtong kan gelegen hebben, maar toch niet een Ness als in den zin van kaap of promontorium zooals in En geland en het Noorden voorkomen in piaats- namen als Sheerness, Blankeness, Dungeness etc. Vermoedelijk zal het wel zijn samengevallen laag, nat land en de vorm van den landneus of landtong. Een bocht in een vaart of rivier heet ook een Nes. De oude vaart. De geschiedenis der oude vaart gaan wij thans niet mededeelen. Zeker is het dat reeds in het diep der M.E. men van Gent uit meer- dere waterwegen had naar de zee en dat daar- onder ook viel een verbinding met Axel,, de hoofdplaats van een der 4 ambachten, een be- langrijk centrum voor Vlaanderen en van Axel naar de wateren die thans samengevat in de Wester-Schelde meer regelrecht Gent met de zee verbonden. Deze verbinding was nog be- langrijk in 1547, voordat het kanaal Gent Sas van Gent behoorlijk voor de scheepvaart geschikt was gemaakt. Al was de eigenlijke monding der Schelde de tegenwoordige Ooster-Schelde, toch was reeds vroeg in de M.E. de Honte of later Wes ter-Schelde wel van belang en voor de toen- malige schepen zeker wel bevaarbaar, zoodat een directe verbinding van Gent met dat water bij Ter Neuzen van groot belang was. Deze Gentsche verbinding was dat ook, dewijl im mers daardoor zelfs van de andere Zeeuwsche eilanden de granen naar de stapelplaats Gent konden worden vervoerd of ook in tijden van troebelen en binnenlandsche oorlogen de spoe- dig machtig geworden stad proviand daar langs krijgen kon uit Zeeland en uit geheel het Axeler-ambacht, gelijk langs andere vaar- ten uit de andere der 4 ambachten. Het is zeker dat die oude vaart reeds in de vroege M.E. gegraven is en daardoor de ver binding tusschen verschillende wateren is tot stand gekomen en hierdoor weder Gent via Axel waar nu Ter Neuzen ligt, in het directe vaarwater naar zee kwam. De restanten dier oude vaart, wier geschiedenis zeer belangwek- kend is, vindt men nog langs den weg naar Axel, o.a. bij de hofstede Vaartwijk. Zij kwam in de Schelde door een sluis bij Ter Neuzen,. die vroeger door Axel onderhouden werd, om dat het de verbinding ook voor Axel was. Uit de tolinkomsten op deze vaart geheven, bleek wel van haar groote belang. Die vaart was nadat men via Sas van Gent door Axelsche Gat en Braakman, de zee kon bereiken, van geen belang meer en door de verdedigings- werken onder 'Hohenlo geheel afgedamd, was zij in de latere stad Ter Neuzen, volgens een der beschrijvingen daarvan, nog als een vrij dichtgevloeid water. Zij liep in de Schelde op een landpunt door een Sluis, waar in 1877 vol gens een toenmalig schrijver in de Ter Neu- zensche Courant, een steenen trap in de ge- meentehaven bij het marktplein bestond. Van deze sluis waren in 1856 de fundeeringen blootgelegd bij het maken van een beschoeiing. Dat klopt weder met de beschrijving van den dichter-predikant, kruid- en plantkundige Petrus Hondius, als hij zegt: Van te vooren wasser gheen Ander Sas dan 't onze alleen Om van Gent ter zee te raecken En het Soute nat te smaeken, Meer dan drie, vierhonderd jaren, Heeft Temeuzen sout van soet Afgescheiden om te varen. Naar den ZeeuWschen strom en vloet Seker noch ter dezer stont ('t was begin 17e eeuw) Sijn de solders in den mont Van ons haven, met de sercken Goe getuygen van de wercken, Die hier overlange tijden, Ten gerieve van het land Zijn gesteld om door te lijden Naar het keyzerliche Gant. Daar werden dan in de M.E. huizen ge bouwd waaruit Ter Neuzen is ontstaan, reeds in de 12e of 13e eeuw. Ter Neuze, van der Neuse, gelijk men in het Middelnederlandsch bij den 2en naamval als van vodr het bepalend lidwoord staat, van de, er een r achter voest, waardoor men krijgt van der, en zoo ontstond Terneuse, gelijk Ter Goes b.v. In de acte van 1584 wordt er geschreven Temeuse. Gemaks- halve heeft men later en nog wel dikwiils gezegd Neuzen. De boeren, die in den regel meer en wat langer origineei zijn, zeiden altijd en zeggen nog: Ter Neuzen, wat wel de juiste schrijfwijze schrjnt te zijn. Die vaarten als waarvan hier sprake is, had- den natuurlijk weinig diepgang, en door ver- zanding werden zij nog ondieper, zoodat er op den duur slechts z.g. ,,Seijkins" of ,,Sceyscepe" door konden, welke volgens het in het archief ie Sluis berustend tolregelement op het Zwin behoorden tot de 4e klasse, dat wil zeggen, de kleinste schepen. Toen in 1528/29 Axel moest worden vergroot, kwameo er 5000 causije steenen en 14.200 markante straatsteenen en

Krantenbank Zeeland

Ter Neuzensche Courant / Neuzensche Courant / (Algemeen) nieuws en advertentieblad voor Zeeuwsch-Vlaanderen | 1934 | | pagina 1