ALGEMEEH NIEUWS- F.N APVERTENTIEBLAO VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
75sten VERJAARDAG VAN KONINGIN EMMA
BIJ DEN
■i
i jjm i
r
Een leven van groote
werkzaamheid.
^2
'-sir
No. 9023
EERSTE BLAD
WOENSDAG 2 AUGUSTUS 1933
73e JAARGANG
kT* r jjf* *^4
I
BIJ DE ILLUSTRATIES
r - -
Ocor^ ~£re</i ricL, f^(isabcth GharloU'£y
rhrst 7'4z/ctacb I Gra.ytnn& ran
JC-er V^Omai
Culenibonj
'sau
V
ili
buy RANI
Toen op deci 3den Juni 1877 Koningin
Sophie van Wurtemberg overleed en
Koning Willem III weduwnaar was
geworden was net uitermate droef gesteld
met de toekomst van het al-oude stanihuis
van Oranje-Nassau, sedert drie lange eeuwen
nauw verbonden, schier innig verweven ze'fs,
met de geschiedenis der lage landen random
de vroegere Zuiderzee. Z66 oogenschijnlijk
bloeide nog de Oranje-stam, edoch hier speelde
echoone schijn der werkelijkheid parten. Be-
balve Koning Willem III waren nog in leven
diens' beide zoons: de Kroonprins, Prins Willem
toen ongeveer 37 jaar oud, benevens Prins
Alexander, in die dagen van 26-jarigen leef-
tijd. Verder leefde nog de breeder des
Konings, Prins Hendrik, evenals de reeds
hoogbejaarde com van den Konmg, Prins
Frederik. Maar de Kroonprins buwde niet,
ondanks alle pogingen in die richting door
Koningin Sophie aangewend; Prins Alexander
was ziekelijk en hem scheen geen lang leven
beschoren. Onafwijsbaar moest het voor-
komen, dat het door het Nederlandsche volk,
in schier al zijn geledingen, beminde en zelfs
voor de waarachtige belangen van Nederland
onmisbare stamhuis Oranje-Nassau tot uit-
sterven gedoemd was.
De dysnastie der Oranje's voor
ondergang behoed.
Het is aan Prinses Adelheid Emma Wil-
helmina Theresia van Waldeck en Pyrmont,
dochter van den regeerenden Vorst George
van Waldeck en Pyrmont en van Helena
Prinses van Nassau voorbehouden geweest de
dynastie der Oranje's voor ondergang te heb-
ben behoed. Op den 7den Januari 1879 is de
huidige Koningin-Moeder, wier 75sten ge-
boortedag wij alien heden herdenken, op het
stamslot te Arolsen met Koning Willem HI
in het huwelijk getreden, waaruit den 31sten
Augustus 1880 de tegenwoordige Landsvrouwe
is gesproten.
Geen gunstige voorteekenen hebben dat
huwelijk begeleid, want reeds op den 13en
Januari 1879 overleed de broeder van den
Koning, Prins Hendrik, te Luxemburg aan de
mazelen, waardoor de ,,blijide incomste" van
het pas-gehuwde paar in Neerland's hoofd-
stad diende verschoven, totdat de rouwtijd
over het geleden verlies in de koninklijke
familie zou zijn verstreken. Daardoor was
Amsterdam eerst op den 21sten April 1879
in de gelegenheid der nieuwe Koningin hulde
te brengen. Korten tijd later, den llden Juni
1879, stierf te Parijs de Kroonprins, Prins
Willem, op 38-jarigen leeftijd; den 21sten Juni
1884 zou Prins Alexander, pas 32 jaar oud,
hem volgen. Maar toen was het Prinsesje,
die reeds ver van ons liggende dagen, al bijna
4 jaar oud, daagde dus een zacht ochtend-
gloren voor de toekomst van Nederland en
Oranje.
Koningin Emma neemt Je regeering
in handen.
Den 23sten November 1890 ontsliep Koning
Willem IH en drukte de last van opvoedsrter
voor het tienjarig Koningskind op de schou-
ders der alleen-staande, pas 32-jarige, vorstin
in voile zwaarte. Het was toen, dat Beets, nh
den ljjkdienst op het Loo te hebben geleid,
kon zeggen:
,,'k Zag Drie Oranje's op den troon,
En Zeven, van zijn glans beschenen,
Nu slaapt het Tiental bij de doon
En 'k leef om ze alien te beweenen."
Acht lange jaren heeft Nederland toen een
Hoofd van Staat gehad, dat ons land heeft
weten te besturen op een wijze, die den repu-
■blikeinschen tegenstander van het huis van
Oranje eenbied afdwong, iedere aanhanger van
het regeerende vorstenhuis met innige dank-
baarheid wist te vervullen.
Op politiek terrein maakte de Koningin-
Regentes al dadelljik de grootste moeilijkheden
mede, daar in 1891 het rechtsche
kabinet-Maekay bezweek, plaats
moest maken voor het liberale minis-
terie van Amsterdam's burgemeester,
Van Tienhoven, met Tak van Poort-
vliet, als minister van binnenlandsche
zaken. De door Tak gewenschte kies-
rechtuitbreiding struikelde op het
amendement-De Meijier, waarna
nieuwe verkiezingen 't oud-liberale
kabinet RoellVan Houten aan het
bewind brachten, dat echter in 1897
reeds moest wijken voor een meer
vooruitstrevend liberaal ministerie on-
der leiding van Pierson en met Goe-
man Borgesius als tweede man.
Voeg daarbij de intrede in de Twee
de Kamer van de beide sociaal-demo-
craten Troelstra en Van Kol, van den
onafhankelijken socialist Van der
Zwaag en het zal een ieder duide-
lijk zijn, dat de Koningin-Regentes,
niet van Nederlandschen oorsprong
zijnde, zeer, zeer moeilijke dagen moet
hebben doorgemaakt, alleen reeds op
het terrein van de binnenlandsche
politiek.
Moeilijkheden buiten de grenzen.
Scherper voetangels en klemmen
bleven haar buiten de grenzen
evenmin bespaard. In Nederlansch
Oost-Indie had. het opperbestuur twee opstan-
den te onderdrukken, in Atjeh, op Lombok,
hetgeen ten koste van veel bloed en goed is
geschied. Een der meest tactvolle, nu wellicht
reeds weer vergeten daden van de Koningin-
Regentes is wel geweest haar houding tijdens
den inval van Jameson in 't begin van Januari
1896, waardoor te Louden de toestand voor
natorium te stichten". Met deze vorstelijke
daad zette de Koningin-Moeder metterdaad
de kroon op haar weldadigheidszin
Vorstin der Weldadigheid.
Beoefening der weldadigheid, bescherming
van kunsten en wetenschappen, deze al-oude
twee-eenheid aan alle vorstenhoven, terug
de daar wonende Nederlanders zeer moeilijk
was, aangezien hier te lande een ontstemming
tegen Engeland tot uiting kwam, die het
ergste deed vreezen. Volkomen onverwacht
verscheen de Koningin-Regentes toen op een
avondfeest bij den Emgelschen gezant in het
gebouw van het Engelsche gezantschap in
het Hooge Westeinde te 's Gravenhage, waar
door de goede verstandhouding tusschen
Nederland en Engeland bleef bewaard.
De opvoeding van Haar dochter
Wilhelmina.
Hoe de nu 75-jarige vorstin haar eenig
kind heeft opgevoed, komt wellicht het best
tot uiting door de woorden aan te halen, die
Koningin Wilhelmina in haar proclamatie op
den 31sten Augustus 1898 tot het Neder
landsche volk gericht, heeft gebruikt de woor
den: ,,Mijne innig geliefde Moeder, aan wie
onuitsprekeliijik veel ver-
schuldigd ben, gaf mij het
voorbeeld van een edele en
verhevene opvatting der plich-
ten, die nu op mij rusten. Ik
stel mij tot levensdoel dat
voorbeeld na te volgen, te
regeeren zooals van een vor
stin uit he.t huis van Oranje
wordt verwacht". Kon schoo
ner hulde der als Regentes af-
tredende vorstin worden ge-
bracht
Een Nationaal Comit6, on-
der voorzitterschap van Mr.
Sjoerd A. Vening Meinesz, bur
gemeester van Amsterdam,
heeft vervolgens namens het
dankbare Nederlandsche volk
aan de Koningin-Moeder 'a
Nationaal Huldeblijk aange-
boden, bestaande uit een fraai
album, benevens een som van
driehonderdduizend gulden. Bij
aanvaarding van het ge-
schenk sprak de vorstin o.a.
het volgende: „Ik hoop eer-
lang de vrije beschikking te
krijgen over het landgoed
Oranje Nassau's Oord bij Ren-
kum en dit af te staan voor
het doel dat mrji lief is. Door
deskundigen voorgelicht, stel
ik mij voor op dat landgoed
het eerste Nederlandsche Sa-
gaande tot in het stof der vervlogen eeuwen,
dubbele uiting van waarlijken vorstenzin
heeft in de vriendelijke oude vorstin, die thans
op drie-kwart eeuw levensloop terug mag
blikiken, een harer beste handhavers van eer-
waardige traditie gevonden.
Reeds dadelijk na 's Konings aood volgde
zjj diens voetspoor, door te bepalen, dat alle
door den overledene genomen beslissingen, ten
opzichte van liefdadigheidsiustellingen en die
van wetenschappen en kunsten tijdens het
leven van den Koning genomen, onveranderd
vervuld dienden te blijven.
Een enkel voorbeeld moge hier volstaan.
Den 27sten April 1892 bracht de Koningin-
Moeder een beizoek aan het kinderzieken-
huis te Amsterdam. Den 29sten April 1897
kwamen de beide Koninginnen daar de zie-
ke Amsterdamsche kinderen verblijden. In
1899 kreeg dit ziekenhuis het recht den naam
der Koningin-Moeder als Beschermvrouw te
voeren en droeg het voortaan den naam
Bmma-Kinder-Ziekenhuis.
Wie zal tellen, natuurlijk nog minder be-
grooten, de giften door Koningin Emma ge-
schonken bij nationale rampen, Ibiji alle mo-
gelijke gelegenheden, waar leed en nood te
lenigen viel? Zoo arbeiden de commissies
van weldadigheid te Baarn en te Soest ge
heel voor haar rekening. Een belangrijk
gedeelte van het wild, geschoten op de jacht-
partijen door de heeren der hofhouding, ont-
vangen de liefdadigheidsinstellingen, gelegen
in den omtrek tusschen Amersfoort en
Utrecht.
Toen het landgoed Oranje Nassau's Oord
bij aanbouw verre de beschikbaar gestelde
som van het Nationaal Huldeblijk had over-
schreden, aarzelde de Koningin-Moeder niet
de garantie voor rente en aflossing van het
ontibrekende bedrag van 150.000 te verleenen
en ten overvloede nog een renteloos voorschot
van 40.000.ter aanschaffing van meubi-
lair en iniventaris ter beschikking te stellen.
Door de stichting van het Emmafonds, waar-
aan zij 'n dotatie deed van 3000.ver-
trouwde de KoninginMoeder, dat ook aan
arme longlijders, die niets, of slechts weinig,
konden betalen, de gelegenheid geboden bleef
in het sanatorium Oranje Nassau's Oord ver-
pleging, kon het, herstel te vinden.
De jeugd van Koningin Emma.
Wij zullen nu nog iets vertellen over de
opvoeding, die Koningin Emma zelf kreeg,
om haar te bekwamen voor de taak, die haar
hier te lande zou wachten.
De in 1878 pas twintigjarige Prinses
diende uiteraard voorbereid te wor
den voor de taak, die haar in Neder
land wachtte, kende natuurlijk ook
geen Nederlandsch.
De keuze de aanstaande vorstin
op de hoogte te brengen van land,
volk en taal viel op Dr. Laurens
Reijnhart Beijnen, die korten tijd te
voren ontslag had gevraagd als rector
van het toenmalige gymnasium te
's Gravenhage. Aan het einde van
1878 heeft Dr. Beijnen, vergezeld van
zijn dochter, toentertijd mejuffrouw
L. Beijnen, later gehuwd met den heer
Doorman, vrij langen tijd aan het hof
te Arolsen vertoefd, waar hij de jonge
prinses onderrichtte in de aardrijks-
kunde, de geschiedenis, de kunstge-
schiedenis van Nederland en natuur
lijk vooral ook in de Nederlandsche
taal, waarbij zijn dochter hem, door
met de prinses te converseeren, be-
langrijke hulpdiensten bewees.
De geschiedenis die zich
herhaalde.
In het stamhuis der Oranje's is het
al te vaak voorgekomen, dat de we-
duwen der gevallen regeerders de j
zorgen, voor opvoeding der nog jeug-
dige kinderen zich zagen toever-
trouwd.
Na den moord op Willem den
Zwijger was Frederik Hendrik nog
geen jaar oud, viel de zorg voor zijn opvoe
ding ten deel aan Louise de Coligny, die
tevens de vier dochters, gesproten uit het
huwelijk van den grooten Zwijger en Charlotte
de Bourbon, had te verzorgen en op te voeden.
Acht dagen na het overlijden van Willem
II in het jaar 1650, schonk diens echtge-
noote, Maria Stuart, het levenslicht aan den
lateren Willem HI, den Koning-Stadhouder,
machtig veel en veel later als geen
andere vorst uit het Huis van Oranje-Nassau
is geweest.
De geschiedenis herhaalt zich steeds want
toen Johan Willem Friso bij den Moerdijk
verdronk, schonk weinige weken later Maria
Louise van Hessel-Cassel het iets oudere zusje
een jong broertje, den later Willem IV. Als
„Marijken-Meu" leeft thans nog in Friesland
haar naam voort, als die van een moeder en
een regentes, van wie men slechts met eerbied
pleegt te spreken.
Zoo bleef, na het overlijden van Willem
IV, ook diens echtgenoote, Anna van Han
nover, met een drie-jarig zoontje achter, den
lateren Willem V, aan wien de stormen van
den omwentelingsgeest van het einde der
achttiende eeuw zwaar leed en groote moei-
liijtkheden hebben gebracht.
Waardige opvolgster van Louise de Coligny,
van Maria Stuart, van Maria Louise van
Hessel-Cassel en van Anna van Hannover,
heeft Koningin Emma zich in alle opzichten
voorzeker getoond!
Leven voor anderen.
Boven in het iniddenHet laatste portrct
van Koningin Emma; (jaaron^er: het
ouderlijk paleis te Arolsen; links on der:
Koningin Emma in 1881rechts onder.
Een uit de 17de eeuw da tee rend wapen-
tableau, waaruit de verknochtheid jvan, het
huis Waldeck met de (Nassau's blykt; daar-
b o v e n: Koningin Wilhelmina londer die
teedere zorg van haar moedpr.
legde op de liefde die zij de jeugdige, toe-
komstige koningin zou imboezemen voor het
Nederlandsche volk. Dat, juist d&t, geivoelde
zij als het belangrijkste deel van, haar actieve
taak. Hier week uitdrukkelijk de regentes op
den achtergrond, gevoelde zij zich Moeder,
daardoor voogdes van de minderjarige
koningsdochter.
Vorstin ep 'volk nader tot elkaar.
Ongetwttjfeld is het haar gelukt het aan
haar toevertrouwde kind nader te brengen
tot bet land, dat dit kind betrekkelijk
korten tijd later zou moeten gaan regeeren.
Het is de wensch geweest van de Koningin-
Moeder dat gansch het land, geen plek uit-
gezonderd, de toekomstige Koningin zou
kennen van aangezicht tot aangezicht. Tijd,
noch moeite heeft zij gespaard, opdat die
wensch in vervulling zou gaan. Reeds in Mei
van het jaar 1891 bezochten de beide vorstin-
nen de hoofdstad, waar het Prinses Wilhel
mina was, die den eersten steen legde voor
het Buiten-gasthuis, dus aanstonds gewend-
rakende aan haar latere representatieve
functie. Zoo was het de Prinses, die eigen-
handig op de borst van generaal Vetter het
commandeurskruis der militaire Willemsorde
hechtte, wegens het bandbaven van bet op
Lombok bedreigde Nederlandsche gezag.
Wie de thans 75-jarige Koningin kennen,
Twee eigenschappen hebben wel imrner
het leven van de Koningin-Moeder geken-
merkt: te leven voor haar plicht en te
leven voor anderen. Toen bij het overlijden
van Koning Willem III de gebruikelijke eere-
wachten voor het paleis Het Loo dienden
vervuld, was het Koningin Emma, die er zorg
voor droeg, dat die eerewachten van de plot-
seling ingevallen scherpe koude zoo weinig
mogelijk te verduren zouden hebben, door den
tijdsduur der wachten te beperken, veelvuldige
aflossingen te gelasten en de manschappen
regelmatig warme koffie te laten verstrekken.
Getuigend van een diep menschkundig in-
zicht is ook haar persoonlijke beschikking,
dat de rouw-estrade, waarop het Koninklijk
overschot ter bezichtiging stond, niet toe-
gankelijk was voor kinderen beneden den
leeftijd van vijftien jaar.
Gedurende gansch den t>ijd van haar regent-
schap heeft Koningin Emma immer weten te
accentueeren, dat zij, als Koningin-Regentes,
niet was de eigenlijke draagster van het ge
zag; slechts de vertegenwoordigster vaa de
Koninklijke macht begeerde zij te wezen. Bij
al haar verschijnen in het openbaar heeft de
Koningin-Moeder deze door
ttaar zelf gewilde verhouding,
niet alleen staatsrechtelijk,
maar vooral ook persoon'lijk tot
daadwerkelijike uiting weten te
brengen. Na de uitvaart van
Koning Willem IH verleende
zij natuurlijk audienties aan
vreemde vorsten en afgezanten
van buitenlandsche vorsten;
reeds bij die audienties was
de nog slechts 10-jarige Prin
ses Wilhelmina, de eigenlijike
toekomstige Koningin van
Nederland, tegenwoordig. Ge-
huld in zwaren rouw legde Ko
ningin Emma op den Ssteci
December 1890, in de Veree-
nigde Vergadering van de
Eerste en Tweede Kamer der
Staten-Generaal den eed af,
als regentes en voogdes van
hare dochter. Kalm en waar-
dig legde de Koningin-Moeder
eerst de eed als Regentes af.
Doeh warmer klonk haar toon
bij het afleggen van den eed
als voogdes, vooral op het
oogenblik toen zij den nadruk
■-W- -
roemen om strijd haar warme en eenvou-
dige menschelijkheid; met menschen van
allerlei slag weet zij om te gaan; zij be-
weegt zich buitengeiwoon gemakkelijk; zij
bezit een rustige waardigheid en eenvou-
dige voornaamheid.
Met groote dankibaarheid en genegenheia".
zal thans het Nederlandsche volk een vorstin
herdenken, die nu al meer dan 44 lange
jaren het openbaar leven van ons land met
den zachten en innigen glans van haar per-
soonlrjkheid vervult.
Op den 2den Augustus 1933 zal gansch
het Nederlandsche volk in de Koningin-
Moeder een vrouw eeren, die zich waarlijk
Landsvrouwe heeft getoond, die zich als
zoodanig de liefde van breede lagen der be-
volking heeft verworven, die gewerkt heeft
zoolang het dag was!
ran.
