Tweede Blad.
Ter FIcuzensche Gouranf
BISHENLAND.
BUITENIAH D.
LAMEOUWBEBICHTEH,
Woensdag 19 Maart. No. 8504.
DE DOOD VAN PRIMO DE RIVERA.
TER NEUZEN, 19 MAART 1930.
RECHTSZAKEN.
PROVINCIATE STATEN
VAN ZEELAND.
VAN
ACUTE TEGEN DEN DIENSTPLJCHT.
Katerdag is te Utrecht op initiatief van de
Nooit-Meer-Oorlog-Federatie, een voorloopig
•omitd van actie tegen den dientplicht opge-
richt. Dit comit6 zal zich spoedig wenden tot
•Ee daarvoor in aanmerking komende corpo-
raties in Nederland binnen zoowel als buiten
de georganiseerde vredesbweging. Onder de in
ternationals leiding van den Vereenigden
Vredesraad (Joint Peace Council), gevestigd
te Weenen, hoopt men in samenwerking met
•oortgelijke comity's in alle landen der wereld
gelyktijdig en internationaal een grootsche be-
wegjng tegen den militairen dienstdwang en
de militaire africhting van de jeugd, zooals
die in vele landen toeneemt, te organiseeren.
Reeds zijn in verschillende landen, o.a. in N.-
Amerika, comity's gevormd.
HET ROODE LEGER.
Sovjet-Rusland, het land der mysterien en
de* onbegrensde mogelijkheden houdt een
•norm leger op de been. Het Roode leger is
•en zuiver partij-instrument, zoowel het kader
•Is manschappen zijn niet alleen aan een in
tense politieke propaganda onderworpen, maar
tevens aan een politieke opvoeding en instruc-
tle, waaraan een groot aantal uren van den
dlenst wordt i>esteed.
De militaire lasten, welke aan het sovjet-
proletariaat zjjn opgelegd, zijn buitengewoon
ewaar en drukkend; het militair budget be
draagt ongeveer 20 van het totale budget.
De militaire dienst is zwaarder en langer dan
in welk ander land ter wereld. De voorberel-
dlng voor den verplichten driejarlgen eersten
oefentijd, deze oefentyd zelve in de verschillen
de cursussen georganiseerd door de proganda-
eomltg's welke alle een militair karakter dra-
gen, laten den jeugdigen proletarier vrijwel,
geen oogenblik vrij.
Elke jaarklasse bedraagt 1.200.000 man,
ran wie 850 k 900 000 geschikt zijn voor den
militairen dienst. Van hen zijn 270.000 inge-
Hjfd In actieve eenheden, 230.000 in territo
rial eenheden, terwijl de overige 400.000 on
der de reserve-categorie vallen.
De jaarlijksche permanente sterkte bedraagt
700.000 man en 40.000 officieren, in den zomer
echter als ook alle territoriale en vele reserve-
onderdeelen onder de wapens zijn bedraagt de
sterkte wel 1.500.000 man. De actieve onder-
deelen legeren hoofdzakelijk in de grensgar-
nizoenen, het sterkste aan de Poolsche en Roe-
meensche grens, de territoriale onderdeelen
hoofdzakelijk in het binnenland.
De discipline in het sovjet-leger is buiten
gewoon streng, in tegenstelling met alle an-
dere legers hebben behalve de officieren b.v.
zelfs de onderofficieren en de korporaals straf-
bevoegdheid. De afschaffing van alle rangs-
distinctieven heeft op den duur absoluut niet
▼oldaan; de laatste jaren zijn dan ook alle
rangsdistinctieven wederom ingevoerd van
generaal af tot en met korporaal. Er wordt
to het byzonder op toegezien, dat alle mili
taire eerbewijzen en in het bijzonder ook het
militair saluut voor alle meerderen stram en
stipt wordt uitgevoerd.
De krijgstuchtelijke straffen zijn ontzettend
zwaar, ja in onze oogen vaak onmenschelijk,
ook van lijfstraffen wordt in het leger vecl-
voudig gebruik gemaakt en vadertje knoet
•egeert dan ook weer op ruime achaal.
Vergelijkt men dan ook het moderne sovjet-
leger met het vroegere tsaristische, dan komt
men wel tot de conclusie, dat er eigenlijk bij
zonder weinig veranderd is, de discipline is
•chter thans zwaarder en onmenschelijker dan
▼roeger, terwijl de wetenschappelijke waarde
der aanvoerders althans nu nog op een veel
lager peil staat dan in het oude keizerlijke
leger. Het leger zelf is overigens uit militair
oogpunt beschouwd goed georganiseerd en ge-
CraincL
Op voorstel der regeering heeft koning Al-
fons een decreet uitgevaardigd, waarbij den
overleden dictator de hoogste militaire eerbe
wijzen worden toegekend. De voormalige
mini ters der dictatuur hebben zich Maandag
bijna alien naar Parijs begeven. De overigen
zouden den overledene aan de grens opwach-
ten.
Primo zal waarschijnlyk worden bijgezet in
zfln geboortestad Jarez.
De minister-president heeft aan den patriot-
Uschen bond verlof gegeven, het stoffelijk
©verschot van Primo de Rivera in een specia-
len trein naar Spanje te vervoeren.
Maandagmorgen vond in de sterfkamer een
korte rouwdienst plaats, waaraan slechts de
farel ieleden van den generaal en eenige jonge
vrienden deelnamen. Het stoffelijk overschot
Is Maandag per trein naar Spanje vervoerd.
Ook de vroegere verloofde van Primo, Mer-
eedes Castellanos, bracht Maandag een bezoek
aan het sterfhuis, waar zij eenigen tjjd in de
sterfkamer bleef.
DE KANAALTUNNEL.
Oit het rapport der commissie voor den
aanleg van een tunnel onder het Kanaal, waar-
uit dezer dagen enkele bijzonderheden zijn
vermeld, blijkt, dat de meerderheid der com
missie den bouw mogelijk acht. De voordeelen,
vooral op economisch gebied zullen grooter
zijn dan de nadeelen. De commissie is echter
overtuigd dat de aanleg niet van staatswege
moet geschieden, maar door een particuljere
maatschappij. De kosten voor een proeftunnel
worden geschat op ongeveer 5% millioen pond
sterling en de geheele aanlegkosten op onge
veer 25 millioen pond sterling. Zou in de
herfst begonnen worden, dan rekent de com-
miss'e, dat de tunnel in 1938 gereed zal kun-
nen zijn. Het reizigersverkeer zal in het eer-
ste jaar ongeveer 3% millioen personen be-
dragen en de reis behoeft niet duurder te zijn
dan nu met de booten. Het onderhoud behoeft
in de eerste jaren niet meer te kosten dan y3
millioen pond en de maatschappij, welke de
exploitatie op zich zou nemen, zou met 3 mil
lioen reizigers renten en aflossing kunnen be-
talen. Eventueele winst zou van de vrachten
moeten komen.
Lord Evesham heeft in een minderheidsrap-
port als zijn meening geuit dat men bij de
boorkosten voor volkomen onberekenbare kan-
sen kan komen te staan en bij den aanleg in
technisch cpzicht voor moeilijkheden, wqlke
•venmin van te voren bepaald kunnen worden.
Hij is bovendien bezorgd dat de voordeelen niet
zullen opwegen tegen die van het scheepsver-
keer en daarom is hij tegen den aanleg.
In de eerste vijf jaar meent de commissie,
zouden 750 tot 800 man werk bij den tunnel-
bouw vinden, welk aantal in de laatste drie
jaar geleldelijk zou stijgen tot 4000 5. 4500.
Na het bekend worden van het rapport heeft
Cook, de secretaris der mijnwerkers, gezegd,
dp.t hij een groot voorstander van den bouw
was, omdat voor de werkzaamheden zoo goed
als uitsluitend mijnwerkers gebruikt zouden
kunnen worden en het plan de werkloosheid
onder zijn kameraden dus zou verlichten.
DE ST. WILLEBRORDUSKERK TE HULST
EN HAAR HERSTELLING.
Men schrijft uit Hulst aan de N. R. Crt
De Groote of St. Willebrorduskerk alhier,
een vijf eeuwen oud gothisch bouwwerk, dat
door zijne afmetingen zoowel als door zijn rij-
ken, grootscheepschen aanleg den onvoorbe-
reiden bezoeker van dit Zeeuwsch-Vlaamsche
landstadje verrast en imponeert, zal gerestau-
reerd worden. Sinds 1806 toch was het koor
met den dwarsbeuk in gebruik by de Katho-
lieken, teiwijl de Hervormde gemeente haar
godsdienstoefeningen hield in het schip, door
een tusschenmuur van het katholieke deel ge-
scheiden. Thans echter is ook dit schip, welks
onderhoud voor de kleine Hervormde gemeente
te zwaar werd, door aankoop in katholieke
handen overgegaan, tengevolge waarvan koor
en schip hereenigd zullen worden en het ge
heele monument eene restauratie zal onder-
gaan, welke de belangrijkste belooft te wor
den, die in ons land, sinds die van den Utrecht-
schen Dom en van de Nieuwe Kerk te Delft,
heeft plaats gehad.
In verband met de loopende besprekingen
betreffende deze restauratieplannen heeft de
heer Frans Vermeulen, van het Rijksbureau
voor de Monumentenzorg te 's Gravenhage, op
uitnoodiging van de restauratiecommissie en
van het bestuur van den Oudheidkundigen
kring „De Vier Ambachten", een lezing ge-
houden over bovenstaand onderwerp.
Aanwezig waren, behalve het bestuur van
den Oudheidkundigen Kring en de restauratie
commissie, de burgemeester van Hulst, de heer
Truffino, de deken en andere geestelijken, ter
wijl eenige honderden belangstellenden de
groote zaal van hotel ,,De Graanbeurs" vulden.
De heer Vermeulen begon met een geluk-
wensch niet alleen aan de Katholieken, maar
ook aan de andersdenkende inwoners van
Hulst, omdat thans de mogelijkheid is ont-
staan dat dit vorstelijk bouwwerk kan wor
den hersteld in zijn vroegeren luister, tot een
verheffenden lust der oogen en een rechtma-
tigen trots voor alien, van welke gezindte ook.
Spreker moest bekennen, dat hrj bij het eer
ste bericht over de hereeniging van beide dee-
len der kerk in katholieke hand, als monu-
mentenverzorger het eerst de vraag voelde op-
komen: „Wat nu? Welke gevolgen zal dit heb
ben voor dit kostelijke bouwwerk?" Naar
aanleiding hiervan wilde spr. de hieruit voort-
vloeiende vraag onder de oogen zien, op welke
wijze de herstelling van de kerk dient te ge
schieden, om haar karakter als religieus kunst-
werk ongerept te handhaven en zelfs luister-
rijker tot uitdrukking te doen komen. Hierbij
stelde hij voorop, dat dit karakter voomame-
lijk bepaald wordt door twee factoren: le. de
beteekenis van het monument als uiting van
religieuse bezieling, als architectonisch kunst-
werk dus, en 2e. de inwerking der eeuwen,
waardoor het werd tot een getuige van het
verleden. Hiervan uitgaande, besprak de heer
Vermeulen allereerst de saijienstelling van dit
kerkgebouw, een typische schepping van de
vol ontwikkelde Fransch-Vlaamsche gothiek,
bestaande uit een driebeukig schip met een
dwarspand en een rijk aangelegd koor met een
omgang en een krans van keorkapellen, waar
van de drie oostelijke polygonaal zyn uitge-
bouwd.
Vervolgens gaf spr. een kort overzicht van
de bouwgeschiedenis. In 1228 voor het eerst
vermeld als parochiekerk, is de kerk van
Hulst in de tweede helft der 15e eeuw geheel
verbouwd, door kunstenaars, wier namen be-
hcoren tot grootste der Nederlandsche
kunstgeschiedenis. In 1462 leverden mr. Eve-
raeit van Antwerpen en Reyniert van Ympe-
ghen het toen voltooide koor op. Na een reeds
in 1468 gevolgden brand herstelde Brunberent
den toren op de kruising. Hierna is in 1481
het schip begonnen onder leiding van mr. Her
man de Waghemaker, den bouwmeester o.a.
van de St. Ja:obskerk en van het Vleeschhuis
te Antwerpen, terwijl Mathijs Kelderman in
1482 een niet meer bestaand westportaal
bouwde. De zoon van mr. Herman, Dominicus
de Waghemaker, die met zijn vader een groot
aindrel had in den bouw van de kathedraal
van Antwerpen en ook de St. Gomaruskerk te
Lier, het stadhuis te Gent en het Steen te
Antwerpen bouwde, leidde sinds 1515 het werk
aan het schip, dat in 15301533 onder leiding
van mr. W. van Zassen werd voltooid. Her-
haaldelijk werd het gebouw door branden ge-
teisterd, vooral in 1562, omstreeks 1580 en in
1663, waarbij echter telkens hoofdzakelijk de
toren en de daken vemield werden, en verder
alleen het inwendige te lijden had.
Hierna kwam spr. tot de restauratie. Het
wegbreken van den in 1806 opgetrokken
scheir'ingsmuur tusschen dwarshoek en schip
brengt allereerst het vraagstuk der overwel-
ving op den voorgrond. Het koor en de dwars
beuk toch zijn met steenen kruisribgewelven
oveikluisd; het schip echter, hoewel het de
aanzetten voor gewelven vertoont, is, zooals
spr. uit de oude kerkerekeningen bleek, nim-
mer overwelfd geweest, hetzij doordat de mid-
delen gingen ontbreken, hetzij doordat de
bouwmeesters het niet meer aandurfden. Zoo
wel op aesthetische als op technische en eco-
nomische gronden waarschuwde spr. tegen het
aanbrengen van nieuwe steenen gewelven in
het schip, waarvan de gevolgen evenmin als
de kosten te overzien zijn.
Een tweede hoogst belangrijk punt is de
polychromie. Het katholieke deel der kerk is
cmstr. 1878 geheel geschilderd, ..geschminkt"
noemde spr. het. Tegenover dit aldus ontred-
derde en toegetakelde deel der kerk stelde spr.
de statige, voorname werking van het tot nog
toe protestantsche schip, dat met zijn eenvou-
dig gewitte muren en ruimte vol devote stem
ming vertoont. Uit oude kerkerekeningen be-
wees spr., hoe ook de middeleeuwsche kerken
in hoofdzaak gewit en slechts hier en daar
met meerendeels door meesterhand uitgevoer-
de wandschilderingen spaarzaam versierd wa
ren, om vervolgens in's reeks lichtbeelden aan
te toonen hoe juist ook onze groot schilders,
van Jan van Eyck en Geertgen tot St. Jans tot
Saenredam en Emmanuel ae Witte in de 17de
eeuw en Bosboom in moaernen tijd, zich steeds
en uitsluitend aangetrokken voelden tot de
onbeschilderde kerkruimten, en hoe ook de
door de oude meesters weergegeven katholieke
kerken steeds ongepolychromcerd waren.
Spr. besloot zijn aandachtig gevolgde en
meermalen door applaus onderbroken rede met
de opwekking, dit zoo bijzondere en machtige
bouwwerk niet te gaan ontsieren door pedante
toevcegsels en vernieuwingen van archeologi-
s he geleerdheid, maar het te benaderen in
eerbied voor het werk der oude meesters en
in ontzag voor geheel het verleden, dat zijne
tre'cken in de steen heeft gegroefd.
Na afloop werden uit de vergadering een
aantal vragen gesteld, die de heer Vermeulen
u tvoerig beantwoordde, waama de voorzitter,
de heer Wi king, de bijeenkomst sloot met een
woord van dank aan den spreker en met het
verzoek het gebleken enthousiasme levendig
te houden en de restauratie ook metterdaad te
steunen.
BESTRIJDING VAN DEN RUNDERHORZEL.
De heer 't Hoen schrijft in het Landbouwblad
voor Zeeland en Noord-Brabant:
Het voorjaar is weer aangebroken en wordt
op verschillende plaatsen reeds waargenomen,
dat de eerste horzellarven de rughuid der run-
deren hebben doorboord. Heel duidelijk zijn de
kleine openingen te zien na het wegknippen van
de haren, zoodat met de behandeling dient te
worden begonnen. Hoe eerder deze plaats vindt, i
hoe minder de dieren van deze huidparasieten J
hebben te lyden, want gedurende het grooter 1
worden van deze wormbulten neemt de pijn toe
tengevolge van de steeds toenemende spanning
der huid. Meermalen was ik in de gelegenheid
te zien, dat pinken er z66danig onder leden, dat
ze met opgebogen rug stonden en in voedings-
toestand opvallend achteruit gingen. Verleden
jaar nog behandelde ik een pinkstier met een vrij
groot aantal wormknobbels op zijn lenden, waar
van de eigenaar mij wist te vertellen, dat het
dier weigerde te dekken omdat het zich vanwege
de pijD niet kon opgeven. Daarom is het van
groot belang, dat nu dadelijk met de behande
ling wordt begonnen. De werkzaamheden in het
laadbouwbedrijf nemen nu nog niet zooveel tijd
en de dieren zijn op stal, waar men ze dagelijks
kan controleeren. Bovendien is de behandeling
met de horzelzalf zoo gemakkelijk, dat er geen
enkel .bezwaar tegen bestaan kan om toch voor
al niet langer uit te stellen.
Niet overal ziet men nu al open wormbulten,
in de provincie Utrecht komen ze wel voor, daar-
entegen in Zuid-Holland, waar ik in de buurt
van Gorinchem dezer dagen een veestapel on-
derzoebt waren ze pas aan het opkomen. Hoe
eerder men er bij is, hoe minder last de dieren
er van ondervinden en hoe minder huidbeschadi-
ging-
Nu vseet ik wel dat in alle provincies de be-
strijding van de horzellarve in mindere of meer-
dere mate is georganiseerd, doch op vele plaat
sen ontbreekt nog veel aan de organisatie.
In de allereerste pfeats behoort er naar ge-
streefd te worden, zooveel mogelijk larven on-
schadelijk te maken vddrdat de staltijd verstre-
ken is en het vee de wei in gaat. Zooals in
Drenthe in 1927 het eerst geschiedde. Hier
wordt nu begonnen met volgens een vooraf op-
gesteld plan de bestrijding uit te voeren. Voor
elken kring, dorp of gemeente worden door de
landbouworganisaties bepaalde personen aange-
wezen, die de aangetaste dieren behandelen. Al
heel gauw krijgen zij een groote routine hierin
en wordt de behandeling veel vlugger en beter
uitgevoerd dan dat het aan de veehouders, elk
afzonderlijk, wordt overgelaten. De ondervinding
heeft ge'eerd, dat er dikwijls groote invloed uit-
gaat van de organisaties, vooral wanneer voor-
aanstaande personen zich er daadwerkelijk mede
bemoeien. Zij behooren het voorbeeld te geven in
het belang van hen zelf en hunne medeleden.
Zoo is het mij bekend dat meerdere burgemees-
ters en leden van het gemeentebestuur in ons
land voor deze zaak zich interesseeren, over
tuigd zijnde dat hier een groot landbouwbelang
mede gediend wordt.
Zoowel directe als indirecte steun van deze
personen aan de in hunne gemeenten bestaande
landbouworganisaties kan uit den aard der zaak
niet anders dan de horzelbestrijding ten goede
komen. Uitroei ng van de horzelplaag beduidt
immers uitschakeling van een telken jare terug-
keerende schadepost van eenige millioenen gul
dens.
Nogmaals, veehouders, organiseert U en stelt
niet uit, slaat de handen ineen en besluit nog de
eerstvolgende weken een aanvang te maken met
deze bestrijding.
Thans dus beginnen met de behandeling op
stal en daama nog eens herhalen, 66nmaal in
Mei en in Juni. Wanneer dit over de geheele linie
in ons land geschiedt, dan zullen in de naaste
toekomst de resultaten niet uitblijven en zullen
de belanghebbende veehouders later kunnen ge-
tuigen, dat met betrekkelijk weinig moeite
groote voordeelen zijn behaald voor onzen vee
stapel.
HET GEBRUIK VAN BUAUWZUUR TER
BESTRIJDING VAN INSECTEN IN KASSEN
EN BAKKEN.
De inspecteur, hoofd van den Plantenziekten-
kundigen dienst te Wageningen schrijft:
Zooals bekend mag worden verondersteld, was
het gebruik van blauwzuur-ontwikkelende mid-
delen ter bestrijding van insecten in kassen en
bakken ingevolge artikel 1 van de Wet van 6
Mei 1922, Stbl. No. 272 aan particulieren geheel
verboden. Het gebruik was echter wel toege-
staan aan ambtenaren van den Plantenziekten-
kundigen Dienst, zoodat zij, die deze goedkoope
en in vele gevallen uitnemend werkende middelen
(cyanogas en calcid) wenschten toe te passen,
zich daarvoor tot de ambtenaren van dezen
Dienst wendden, die de gassingen uitvoerden.
Deze regeling blijft ook voor het vervolg gel-
den, zoodat belanghebbenden te alien tijde by
de ambtenaren van den Flantenziektenkundigen
Dienst de uitvoering van gassingen kunnen aan-
vragen.
Het is thans echter ook mogelijk, gemaakt. dat
particulieren (in dit geval dus kweekers) zelf de
gassingen, uitvoeren, zoodat zij ook zonder de
hulp van bovengenoemde ambtenaren bladluizen
e.d. in hun gewassen met behulp van cyanogas
of calcid kunnen bestrijden.
In verband met de desbetreffende voorschrif-
ten, van den Minister van Arbeid, Handel en
Nijverheid, kan dit echter slechts toegestaan
worden aan hen, die zich hiervoor onder toezicht
van den Plantenziektenkundigen Dienst stellen.
Zij ontvangen daar een volledige instructie voor
de uitvoering van gassingen en worden, in de
uitvoering zooveel dat noodig is, gecontroleerd.
Zij, die van deze eenvoudige regeling gebruik
willen maken, kunnen zich daarvoor wenden tot
het hoofdbureau van den Dienst te Wageningen
of tot den dichtsbij wonenden ambtenaar.
De kosten van dit onder toezicht stellen be-
dragen 2,50 per jaar. Uitdrukkelijk zy er op
gewezen, dat elk ander gebruik van cyanogas
en calcid dan door of onder toezicht van den
Plantenziektenkundigen Dienst verboden is en
dat zij, die zich daaraan niet storen, zich aan
vervolging blootstellen.
AANVARING OP DE SCHELDE.
De raad voor de scheepvaart heeft Donder-
dag een onderzoek ingesteld naar de oorzaak
van de aanvaring, welke op 22 November van
het vorige jaar heeft plaats gehad tusschen
het motorvisschervaartuig ,,Bru 39" en het
Engelrche stoomschip „Kilvey" op de Schelde
vcor Walsoordsn, tengevolge waarvan de „Bru
39 is gezenken.
Gehoord ward de schipper van het stalen
open motorschip ,,Bru 6" dat op genoemden
datum van Antwerpen vertrokken was met op
sleeptouw een open mosselvaartuig ,.Bru 39",
b stemd voor Bruinisse. Getuige verklaarde,
dat te 8 uur des avonds de sleep ter hoogte
van Walsoorden was. De ,,Bru 6", waarop zich
drie parsonen bevor.den, had voor twee writte
lichten boven elkaar, verder een rood en groen
en verder een haklicht. Het gesleepte vaartuig
dat oageveer 13 M lang is en waarop .zich
twee personen bevonden, voer een wit tonlicht.
Het zicht was goed. Bij zwarte ton no. 27 zag
getuige recht vooruit een tegenkomend stoom
schip van dit schip zag hij zonder dat hij
eenig sein had gehoord kort achter elkaar
het roode en groene licht, alleen het toplicht
en het groene licht en tenslo.tte de beide boord-
lichten. Aangezien een aanvaring niet meer
te vermijden was, gaf getuige hard bakboord-
roer, terwijl het gesleepte vaartuig den tros
losgooide. Het tegenkomende schip, dat later
de „Kilvey" bleek te zijn geweest, liep achter
de no. 6 langs, doch raakte no. 39, welke zonk.
De bemanning kon worden gered.
Volgens een ter zitting voorgelezen verkla-
ring van een Belgischen loods van de ,,Kil-
vey" zou, toen van dit schip af dwars van de
haven van Walsoorden aan bakboord de sleep
werd gezien, de „Kilvey" 6dn korte stoot op
de fluit hebben gegeven, ten bewijze dat zij
stuurboordwal wilde houden. Dit sein werd
kort daarna herhaald, doch niet beantwoord.
De loods wilde daarop bakboord uitwijken, om
aan den verkeerden kant te passeeren, en juist
toen hy dat commando gaf, zag hij het roode
licht van het sleepende vaartuig. Kort daarna
had de aanvaring plaats met den inmiddels
.losgegooiden sleep.
De hoofdinspecteur voor de scheepvaart,
gep. vice-admiraal Fock, betoogde, dat z.i. de
aanleidende oorzaak van de aanvaring het feit
is geweest, dat op het Engelsche schip, toen
dit op zijn tweemaal gegeven korte stoot geen
antwoord kreeg, bakboordroer is gegeven,
waardoor dit schip zijn stuurboordzijde bloot
gaf. Overigens had de schipper van de „Bru
6" beter gedaan, indien hij stuurboordroer had
gegeven.
De raad zal later uitspraak doen.
RAAD VOOR DE SCHEEPVAART.
De Raad voor de Scheepvaart te Amster
dam heeft Maandag een onderzoek jngesteld
naar de aanvaring op 29 Jan. j.l. op de Schelde
tusschen het Engelsche stoomschip Sheaf
Crest" en het Letlandsche stoomschip ,,Tal-
valdis".
De loods, die tijdens de aanvaring op de
„Sheaf Crest" dienst deed, verklaarde, dat
dit schip uitvarende was; te 4.30 's ochtends
was het door de sluis van Ter Neuzen gelco-
men. De wind was Zuid; het vurenzicht slecht
door den mist. Te 5.30 kwam men in de Pas
van Neuzen en stoomde men langs de stuur
boordzijde van het vaarwater met afwisselend
werkende machine en het voorgeschreven
mistsein gevende. Op een gegeven oogenblik
zag men eenige voor anker liggende schepen;
de kapitein besloot toen ook voor anker te
gaan. Bij het passeeren aan s.b. zijde van een
dezer schepen kwam de Sheaf Crest" met
haar bakboordzijde in aanraking met anker-
ketting en steven van de „Talvaldis" en kreeg
schade, Voor de aanvaring, aldus de loods,
hebben wy nog getracht, daar de machine
langzaam vooruit werkte, met voile kracht
vooruit op s.b. weer vry te varen, doch daar
het schip door den stroom werd afgezet, kon-
den wij dit niet meer gedaan krijgen. Aan bak
boordzijde van de ,,Talvaldis" kon de „Sheaf
Crest" ook niet passeeren, daar er niet vol-
doende ruimte was tusschen dit stoomschip en
eenige andere voor anker liggende schepen,
waarby de Sheaf Crest" te dicht was om met
achteruitwerkende machine vrij te komen. Dit
laatste schip kon de reis vervolgen.
Blijkens verklaringen vanwege de „Talval-
dis" afgelegd, had dit s.s. de ankerlichten hel-
der branden en heeft nog een manoeuvre ge
maakt. Het bekwam averij aan het voorschip
en de ankerkluis is gebroken. Het kon de reis
niet voortzetten.
De loods verklaarde verder, dat de mist by
het vertrek van Ter Neuzen niet zoodanig was
dat er aanleiding was om het voortzetten van
de reis af te raden.
Uitspraak van den Raad volgt later.
Zitting van Donderdag 13 Maart,
des namiddags 2 uur.
(2. Slot.)
Uitbreiding Centrale te Vlissingen.
Ook over het voorstel tot het verleenen
van een crediet van 100.000 aan de P.Z.E.M.
voor uitbreiding van de Centrale te Vlissin
gen is in de afdeelingen vrij langdurig ge-
discussieerd. Ook hier willen wij ons beper-
ken tot de vrij uitvoerige beantwoording
door Ged. Staten. De zaak is volgens hen
eenvoudig deze, dat bij het voteeren van de
credieten voor de ovememing dezer centrale
en de voorziening van de Midengroep, voor
het eerste doel juist die sommen zijn gevo-
teerd, welke voor betaling van den koopprijs
en de geraamde kosten van onderhanden
zynde uitbreiding noodig waren. Er is dus
geen speling; integendeel, de Staten hebben
het crediet voor het nieuwe ketelhuis reeds
moeten verhoogen. Het kan niet anders of
dit moet by het zoo snel stygende debiet tot
moeilijkheden leiden, het bestuur moet een
som tot zyn beschikking hebben, waaruit
het kan putten voor uitbreidingen, die op
zichzelf de capaciteit der centrale niet ver-
grooten, doch door de uitbreiding van het
bedryf of de economie geboden zijn; credie
ten voor uitbreiding van de capaciteit zullen
steeds afzonderlyk worden aangevraagd, ge-
lyk reeds geschiedde. Feitelijk ware het
juister geweest, dat de onderwerpelijke aan-
vrage als noodzakelijk uitvloeisel van de
ovememing der centrale, ware ingediend
tegelijk met het voorstel tot ovememing. Het
oorspronkelijk karakter van de aa'nvrage is
zeer juist getypeerd door de in de afdeelingen
door enkele leden gebezigde uitdrukking
„blanco crediet", zy het, dat het crediet op
100.000 gelimiteerd is. De oorspronkelijke
aanvrage van het bestuur der P.Z.E.M. bevat-
te dan ook geen specificatie. Daarom is er
door Ged. Staten naar gevraagd, het konden
slechts globale ramingen zijn, daar het de be-
doeling is van het bestuur over een crediet
te beschikken voor hoofdzakelijk eerst in de
toekomst zich voordoende behoeften. Er bleef
tenslotte 13.700 over voor uitbreidingen, die
men thans nog niet kan voorzien. Ged. Staten
kunnen ndch in discussie treden over de
ffoelmatigheid der opgesomde uitbreidingen,
ndch over de juistheid der ramingen. De in-
houd van den regenbak (200 M3.) is aange-
past aan de behoefte en aan den gemiddelden
regenval. Het spreekt vanzelf, dat over het
crediet door de directie niet kan worden be-
schikt zonder machtiging van het bestuur,
welke gemotiveerd moet worden aangevraagd.
De instructie voor de directie is daartoe
waarborg. Vermoedelijk zal de kolentrans-
portinrichting reeds spoedig aan de orde
komen. De vracht- en personenauto zijn noo
dig voor materialen en ter vervanging van
een versleten auto voor de opzichters. Een
reclame-auto is reeds eerder aangeschaft. In
den dyk van het kanaal ligt een diensttele-
foonkabel, die o.a. het station aan den Poelen-
dalesingel te Middelburg met de centrale ver-
bindt en waarop t.z.t. ook het station Sou-
burg zal worden aangesloten. Bij storing op
de tramlijn zal men van deze beide punten
uit dus direct met de centrale kunnen telefo-
neeren. Het aanbrengen van den telefoonlijn
langs de trambaan schijnt voorloopig met het
oog op de kosten uitgesloten. Aanvankelijk
was het plan te Goes een bouwbureau te bou-
wen, maar daarop is men teruggekomen en
komt men te Vlissingen kantoorruimte te
kort. Indien de tram wordt verkocht, zal dit
op tie behoefte aan kantoorruimte van wei
nig invloed zyn.
Het ligt in de bedoeling een wachtlokaal
voor de tram te plaatsen bij het Badhuis te
Vlissingen. Door het gemeentebestuur is
hierop zeer aangedrongen en, naar het be
stuur der P.Z.E.M. meent, met reden. Helaas
bleek het niet mogelijk, voor het doel gebruik
te maken van de aanwezige, aan de gemeente
toebehoorende garage, daar deze gedeeltelijk
voor het bergen van badmaterialen gebruikt
wordt en gedeeltelijk verhuurd is.
De centrale heeft tot nog toe steeds aan
de vraag naar electriciteit kunnen voldoen,
hoewel deze in 1929 meer dan 30 grooter
was dan in ±928. Zonder moeite is dit echter
in den afgeloopen winter niet gegaan, daar
de nieuwe ketelinstallatie nog niet in bedryf
kon worden genomen en de machine-capaci-
teit oak slechts juist voldoende was. Van-
daar het besluit tot bijplaatsing eener tur
bine. Gedwongen stopzetting van de levering
aan ,,de Schelde" zou zeker een groot nadeel
beteekenen; het heeft daartoe niet behoeven
te komen, wel is echter de levering tengevolge
van het defect raken van een omvormer van
„de Schelde" tijdelyk verminderd. Ged. Sta
ten zijn er zich niet van bewust, dat de
stroomlevering den laatsten tyd stagnatie
ondervond. Wel hebben zich herhaaldelijk
stagnaties bij de tram voorgedaan, welke ge
deeltelijk het indirecte gevolg waren van de
vele stormen, gedeeltelyk van een defect aan
den tramomvormer.
Ged. Staten vertrouwen, dat de Staten het
bestuur van de P.Z.E.M. de middelen niet zul
len onthouden, dat dit behoeft voor de uit
voering van zijn toch werkelijk niet gemakke-
lijke taak. Naar aanleiding van een opmer-
king, als zou het niet wenschelijk zijn, dat
,,Ged. Staten tevens het bestuur der P.Z.E.M.
uitmaken", meent het college er in de eerste
plaats op te moeten wijzen, dat Ged. Staten
niet het bestuur der P.Z.E.M. uitmaken, daar
in den raad van bestuur behalve de voorzitter
5 leden van Ged. Staten en 5 andere leden
zitting hebben en het dagelijksch bestuur uit
den voorzitter van het college en twee leden
die geen van beiden lid van Ged. Staten zijn,
bestaat; in de tweede plaats bepalen de sta-
tuten, dat de voorzitter en leden van Ged.
Staten bij voorkeur tot lid van den raad van
bestuur kunnen worden benoemd; in de
derde plaats ontbreekt elk verband tusschen
de besprekingen in de afdeelingen, zooals
deze in het verslag zijn weergegeven en de
bedoelde uitspraak en in de vierde plaats zijn
Ged. Staten zich niet bewust van gevallen
noch van beslissingen, die de combinatie tot
gevolg had in het belang van de P.Z.E.M. en
ten nadeele van de gemeente.
De heer SONKE wilde de technische zaken
aan de leiding overlaten en daarover behoeft
niet gedebatteerd te worden.
De heer MES vindt aanschaffing van een
personen-auto wel wat te luxueus.
De aanleg van een telefoongeleiding langs
de tramlijn acht hij wel gewenscht.
Hij heeft bezwaar tegen enkele posten en
zal als hij geen voldoende inlichtingen krijgt
tegen het voorstel moeten stemmen.
De heer DIELEMAN vond het noodig, dat
aan een zoo groot lichaam als de P.Z.E.M. een
crediet moet worden gegeven om dagelijks
voorkomende uitgaven te kunnen bestrijden.
Een auto voor het personen-vervoer is noo
dig en hrj hoopt, dat de heer Mes zijn stem
ook hieraan zal geven. Hij verzoekt vertrou
wen in het bestuur der P.Z.E.M. Er wordt
streng toegezien en alle gelden worden nauw-
keurig nagegaan.
Het voorstel wordt hierna zonder hoofde-
lijke stemming aangenomen.
Huurkoopinstallaties.
Ook over het derde voorstel inzake een cre
diet voor de P.Z.E.M. en wel nu van f 50.000
voor het verstrekken van huurkoopinstallaties
is druk gediscussieerd in de afdeelingen. In
him antwoord onderschrijven Ged. Staten
dat de huurkoopinstallaties vooral een uit-
komst zijn voor huurders van perceelen, wel-
ker eigenaren opzien tegen de uitgaven, aan
den aanleg eener installatie verbonden. Maar
dit is dan ook van belang voor de P.Z.E.M.
Met opzet is de gelegenheid niet beperkt tot
min gegoeden. Dat daarmede een premie zou
worden gegeven aan hen, die zeer wel een
eigen installatie kunnen bekostigen, kunnen
Ged. Staten niet inzien. Men bedenke, dat het
voordeel grootendeels gelegen is in de gemak-
kelijke afbetalingsvoorwaarden en dat, wie
dit voordeel kan ontberen, het in den regel
ook liever zal ontberen. Iemand, die meer dan
5 lichtpunten wil hebben, zal toch voordeeliger
zijn met een eigen installatie, dus de huur-
koop zal wel beperkt blijven tot arbeiders en
kleine middenstanders. Voor kleinere instal-
laties is een langere betalingstermijn vast-
gesteld dan voor een grootere, daar beide
voor 200 stroom moeten hebben gebruikt
voor de installatie eigendom is. Op het ver
strekken van gratis installaties is men ook in
Gelderland teruggekomen. Het stellen van een
termyn van 3 maanden voor aansluiting
heeft tiweeerlei voordeelen, men beperkt net
benoodigde kapitaal en werkt snelle aanslui
ting in de hand. Men mag geen middel onge-
bruikt laten om een net zoo spoedig mogelijk
productief te maken. Bij komst van een an-
deren bewoner zal deze huur moeten blijven
betalen tot 200 stroom is verbruikt. Het
ligt geenszins in de bedoeling huurkoopin
stallaties alleen in de kommen der gemeen
ten verkrijgbaar te stellen. De installaties
worden compleet afgeleverd, dus met inbe-
grip van eenvoudige snoerpendels met kap
en lampen. De prijzen daarvoor zullen voor
een installatie van 4 lichtpunten en 2 stop-
contacten niet veel van 40 per installatie
afwijken.
De heer DE RIDDER wilde een proef nemen
met gratis-aansluitingen. Hij is overtuigd,
dat deze proef zal slagen en goede vruchten
zal afwerpen en wil 3 lichtpunten met een
stopcontact gratis geven.
Wrj moeten met guile hand geven en den
stroom gemakkelijk in de huizen brengen. De
provincie zal er w61 bij varen. In Gelderland
wordt met kostelooze installaties heel veel
succes bereikt en dit zal ook hier wel het ge
val zijn.
Hij verzocht dan ook hier het voorbeeld
van Gelderland te volgen, omdat dit ook
zeker het gewenschte resultaat zal opleveren.
Spreker wil ijveren voor zooveel mogelijk
aansluitingen, en hij zou de f 50.000 winst
willen besteden voor gratis aansluitingen.
Hij diende een motie in om gratis lichtpunten
te verstrekken. Het gevolg hiervan zal zijn,
dat het aantal aansluitingen belangrijk zal
toenemen.
De heer DOELEMAN wilde voorstellen, dat
zij alleen gebruik kunnen maken van de huur-
koop-installaties, wier zuiver inkomen ten
hoogste 1200 bedraagt, of voor woning-
bouwvereenigingen waarvan de huurwaarde
hoogstens 5 per week bedraagt.
De heer OVERHOFF heeft het voorstel van
Ged. Staten met vreugde gelezen, omdat hier-
door de aansluitingen worden bevorderd,
vooral voor de arbeidersklasse. Er blijven nog
wel eenige wenschen over.
Hij is het met den heer De Ridder in be-
ginsel eens om 3 lichtpunten en een stop-
