Knagende pijnet
De Zeeuwsch-Vlaamsche
waterleiding.
INGEZONDEN MEDEDEELING.
in gewrichten en ledematen, alsmede hoofd-en J t |l s
1 kiespijn, worden zeer snel verdreven door: fl 3. D1 f 1 f) ~TS Dlfi ttBH
In buisjes van 75 en 40 ct.proefbuisje 25 ct. T
TER NEUZEN, 10 AUGUSTU3 1927.
AARDENBURG.
Iiet onde zo k van drie hoogstaaude mannen.
•Deze commissie, van welker advies de
-strekking bekend was. heeft nu ter moti-
veering van haar advies nog het volgende
meegt deeld.
Zij had bevonden, dat rechter Thayer
van het Opp rs e Gerechtshof van Massa
chusetts buiten zgn boekje was gjgaan
door tijdens de behandeling van het proces
daarover te praten met buitenstaand rs.
Eehter had me-nde de commissie
Thayer in de manier, waarop hp het geding
had geleid, ten zeerste er naar gestreefd
in alle opz'ehten volkomen rechtvaardig
te wezen.
De redenen, die de commissie tot haar
opvatting hebben gebracht,zijngepubliceerd.
De commissi bevond, dat het geding te
Dedham, in 1921, esrlijk was geleid. Voorts
is de commissie van oordeel, dat al het
bewijsmateriaal, later overgelegd om de
gewenschtheid van een nieuw proces te
staven, onvoldoende was, om indien dat
nieuwe proces ware gehouden veel in-
druk te maken op een jury.
De commissie van advies was tot het
besluit gekomen, dat zoowel Sacco als
Vanzetti buiten alien redelijken twijfel
schuldig waren te beschouwen.
DEMONSTRATES EN PROTESTEN.
Te Boston heeft Zondagmiddag de politie
verscheiden pogingen onderdruk^om protest-
vergaderingen te houden inzake de a.s.
terechtstelling van Sacco en Vanzetti. Er
zgn verscheiden lieden in hechtenis genomen
en er was groote opwinding onder de me-
nigte, die van zes- tot tienduizend man
telde, Daden van geweldpleging zgn niet
voorgekomen.
SAMENSTELLING VAN DEN
GEMEENTERAAD.
IBuiten verwaohting heeft naar wij ver-
uremen d'e heer Laffort aan den burge
meester te kennen gegeven, dat hij zijn
.benoeiming tot lid van den gemeenteraad
.aanneemt.
Vender vernemen wij dat in een gister-
.avonid gehouden vergadering van de
R. K. kiesvereeniging te Sluisikil den heer
Laffort duidelijk gemaakt is, dat hij inge-
volge de afspraak, dat geen 2 afgevaar-
digden uit de kom of geen 2 uit Sluisikil
zitting zullen nemen moreel verplicht was
de benoeming niet te aanvaarden en heeft
deze daarop te kennen gegeven te zullen
bedanken.
REIZEN NAAR KNOCKE.
Zooals uit de advertentie in het vorig
mummer en in dit nummer blijikt, is door
d'e directie van de Zeeuwsch-Vlaamsche
tram tegen a.s. Zondanr 21 Aug. een reis
naar Knocke ingelegd van uit Klooster-
zande en op Dinsdag 23 Aug. van uit
Axel. Waar lang niet ieder in de gele-
genlheid is om op eigen geleoenheid de
reis naar de Belgische badplaats te omder-
nemen, doc;h dit met deze rechtstreeksche
.aansluiting-en tegen goed'koopen prijs mo-
geilijk wordt gemaakt, is het te hopen, dat
deze paging door ruime deelneming -suc-
•ces heeft, aangezien dit dan zeker tot her
bal ing aanleiding zal geven.
DE RUBENSFEESTEN TE
ANTWERPEN.
Tentoonstelling van schilderijen.
Zooals men weet bezit het Museum van
schoone kunsten te Antwerpen een praehtige
verzameling schiiderijen van Rubens. Al
deze doekjn werden bijeengebraeht in de
Rubenszaal, die nu uitsluitend aan den
meester gewgd is. Voor de inrichting der
Ttubenstentoonstelling, werden tevens twee
andsre za!en ontruimd, waarin de stukken
worden.geplaatst uit de Musea, kerken en
particuliere ve zamelingen, o m. uit Ant
werpen, Amsterdam, Rotterdam, Weenen,
den Haag, Parjjs en uit verschilLnde
Antwerpsche kerken. Er wordt getracht
zooveel mogelijk een overdcht te geven
van de verschillende genre's die Rubens
beoefende en zijn verschillende manieren
.•van werken. Zoo zijn er stukken uit elke
groote periode van zgn levenuit de
Italiaansche tgd, toen hij nog onder ver
schillende invloeden stond, uit zijn groote
bloeiperiode vol stralende uitbundigheid
en rijken zwier, en ook zgn latere periode,
waarin verdieping en religieuse stemming
aan. den' dag treden. Onder de geleende
stukken bennden zich een aantal zeer
belangrijkc olieverf-schet-en, waarin de
wonderbare virtuositeit van den meester
U treft. Onder hen te vermeldenEen
landschap met monogram van Rubens, uit
de verzameling Koenings (Amsterdam), een
zeldzaamheid, want Rubens teekende haast
nooit zijn werktwee schetsen voor de
zgluiken van de n Afdoening van het
iKruis", het beroemde drieluik uit de
Antwerpsche Cathedraaldeze schetsen uit
de verzameling Conde (Parijs)uit de
verzameling Willems, een schets vcor een
der (niet meer bestaande) zolderscbilderin-
gen in de St. Carolus Borromeuskerk te
Antwerpen, alsook groote stukken uit ver
schillende kerken, w.o. van de schilderg
op het graf van den meester in de St.
Jacobskerk, die hij zelf tot dit doel be-
stemd had.
De tentoonstelling werd ingericht door
=8e zorgen van de heeren Cornette en Muls,
•Conservators van het Museum, die ook een
catalogus hebben sameDgesteld. Zij zal
geopend zgn van 14 Aug. tot 30 Sept a.s.
SAS VAN GENT.
Op Passluis.
Alweer een kermis achter den rug.
Passluis, de buurt over de derde brug, aldus
genaamd, heeft haar uitgeluid met muziek
en dans, zooals het bij kermis-begrafenissen
gebruike'ijk is.
Over het bezoek heeft deze kermisgelegen-
heid zich niet te beklagen gehad en evenmin
de 'apgelegenhedep, waar ter gelegenheid
van kerm s gemodu'eerd wordt op de
wijze van
Tapt van den biere,
Van diere-dotn-deine,
Tapt van den biere,
Van diere-dom-does.
Voor dansgelegenheid was in ruime mate
gezorgd.
Een eerste klas Jazz band-ensemble uit
Gent, trok veel publiek, maar ook de
danstenten werden flink bezocht.
Er stond voor Zondag na afl ;op der
wielerwedstrijden een concert op het pro-
gramma, maar dit kon geen voortgarg
vinden, do^rdat de muzikauten (gelukkig
niet de Sassche, want die doen zooiets niet),
staakten, wegens te lage loonen.
Maandagmiddag waren rr kinderspelen,
mastklimmen, zakloopen en hardloopen
voor kinderen aan de orde.
De grootste belangstelling was natuuriijk
voor het sportieve gedee'.te, de betrouw-
baarheidsrit, over een afstand van 60 K.M.,
waaraan een 10-tal jonge kneuvels deel-
namen, die nog al eens meer op den weg
blijken van bekwaamheid b idden afgelegd.
Vijfmaal rood het Visschershu'sje, door
Se'zaete en langs den Kaoaaldijk terug,
waarvan iedere ronde ongeveer 16 minuten
duurde en waarvoor in totaal 500 francs
aan prijzen disponibel gesteld waren. Op
een enkele uitzondering na, bleken alle
deelnemers o^er voldoende snelle betrouw-
baarheid of betrouwbare snelheid, zooals
men het noemen wil, te beschikken.
Bauwens, Selzaete, bleek de snelste,
daarna van Acker, Zandstraat en Oderie,
Westdorpe.
De volgnummers der overigen, die met
de drie vorengeroemden, alien in een com
pact peleton over den finish snorden was
moeilijk te bepalen.
Na de uitreiking der prijzen van alle
wedstrgden, nam de eigenlgke kermis weer
haar vollen gang en mochten zich de koek-,
pofifertjes en gebakkramen in een druk
bezoek verheugen.
En daarmede so long! tot den eersten
Zondag in September, als wanneer Da Capo
over de geheele linie.
Verkoop Smokkelauto.
Dinsdagnamiddag werd aan het kantoor
der douane alhier de indertijd na een sen-
sationeele achtervolging in beslag genomen
smokkelauto, waarop zich verschillende
vaten met bezine bevonden, verkocht.
Er was een matige opkomst van nieuws-
gierig pub'iek en slechts enkele liefhebbers.
Na gebruike'ijke voorlezing der koop-
condities, die ons uit deurwaardelijke ex-
ploiten bekend zgn, als daar zgn,//verkoop
in den toestand waarin de goederen zich
bevinden", zonder aansprakelgkheid wegens
zichtbare of verborgen gebreken en dies
meer, bgbetaling van 12 percent invoer-
recht, werd ae „panbaring" zulks als
woordsp ling op het merk Panhard ten
slotte aan 750 gu'den toegewezen.
Aan moppen geen gebrek. Bij een bod
door den bekend^n ijscoman meende een
der oxstanders, dat de 1800 K.G. zware
wagfn wel sterk genopg zou zgn om hem
tot ijscokraam te reorganiseerendat de
afkoeling van den 6 cilinderigen 25 B.P.
sterken motor gunstig zou be'invloed worden,
door de na^ijheid van het afkoelend fabri-
kaat enz.
De „panharing", die eens met zoo trotsche
snelheid langs de Frai.sche wrgen bolde,
en hier in de val liep, zal intusschen een
vreedzamer best mining- krijgen.
Het orienteerings- en accomodatie-
vermogen der duiven.
Twee Fransche professoren in de natuur-
we'enschappen hebben zich sedert langen
tijd bezig gehouden met het opsporen van
en het zoeken naar de geheime krachten,
die het de duiven mogelijk maken zelfs
op groote afstanden het home, waar zij
behooren, weer terug te vinden.
Veel meer dan gewone amateurs weten
en reeds lang wisten, het ft hun professorate
wijsheid dienaangaande niet kunnen uit-
vinden.
Op de cardinale vraag: //Boe komt het,
dat een duif, ver van huis zijnde, zonder
veel aarzelen den terugweg vindt is ook
door hen geen definitief antwoord gegeven
Uit hun waarnemingen hebben zij zich
voorloop:g tot eenige algemeen bekende
conclusies kunnen bepalen.
ffEen duif", zoo lu'dt hun uitspraak,
/rvoelt de noodzakeljjkheid om naar haar
hok terug te keeren".
Bet ware misschien beter geweest om
van een /.ingeboren drang" te spreken
tengevolge waarvan aan die noodzakeljjkheid
uitvoering gegeven wordt.
Maar hoe men het ook noemen moge,
drang of noodzakeljjkheid, het is de tot
dusverre nog niet weerlegde theorie van
het instinct, die dus ook door de beide
professoren, Rochon Duvigneau en Charles
Maurain als uitgangspunt hunner geleerde
waarnemingen gekozen is
Verder doceeren zjj, dat de duiven als
orgaan van het ingeboren instinct een
bizonder zintuig bezitten, dat hen in staat,
stelt, zelfs zonder vooroefening van honderden
kilometers ver in rechte lijn naar huis
terug te keeren, zelfs als zjj in het donker,
per spoor of per schip of op welke andere
wjjze dan ook naar de plaa*s hunner op
iating vervoerd werden.
Terloops zjj hier vermeld, dat in de
laatstetjjden ook reeds herbaaldeljjk proevm
met duiven uit vliegmachines genomen zgn.
Verleden jaar b.v. hebben we boven Sas
van Gent een dergeljjke proef uit een
vliegmachine zien nemen.
Na eenige malen rondcirkelen boven de
plaa s zelf namen de diertjes hun weg in
Noordeljjke richting, als waaruit de machine
ook gekomen was.
Bljjkbaar hadden we hier te doen met
proeven door militaire vliegtuigen genomen,
om krjjgsberichten in den kortst mogeljjken
tgd en met groutere zekerheid naar het
hoofdkwartier te bezorgen.
Op zich zelf is zulks evenwel lang geen
nieuws meer op duivenspor'gebied.
Immers gedurende de' belegering van
Parjjs in 1870 werd door de Franschen
herhaaldeljjk van duiven gebruik gemaakt
om berichten uit en naar de belegerde
fctad te zenden, en slechts hoogst zelden
is het gebeurd, dat de gevleugt-lde esta-
fetten in handen van de Pruisen vielen.
Als derde conclusie zijn de professoren
gekomen tot deze, dat ook al worden de
duiven langs een omweg tot de plaats van
opstjjging gevoerd, toch na een koite
orientatie de rechte ljjn huiswaarts geno
men wordt.
Over enkele waarnemingen gedaan in
verband met weer en wind zullen we het
m een verrolgartikel hebben.
Door het inslaan van den bliksem,
brandde Zaterdag de schuur van den land-
bouwer De Jager in den Biezenpo'der te
Aardenburg tot den grond toe af, en ook
de aangebouwde woning werd een prooi
der vlammen. Naar men ons mededeelde
wordt een deel der schade door verzekerirg
gedekt. (M. Crt
Het besluit van den gemeenteraad van Ter
Neuzen en versahillende uitingen in diverse
gemeenteraden en in het publiek gaven den
Raad vain Gommissarissen dezer dagen aan-
leddiing tot het zenden van een circular re aan
de ileden van den gemeenteraad 'der aange-
sloten gemeenten en aan de pers, welke laatste
evenwel het verzoek ontving deze in geen ge-
val voor 9 Aug. te publiceeren. Dit mag
vreemd heeten, aangezien aan de betrokken
raadsleden geen geheiimihouding was opgeiegd
en de inlichtingen voor het publiek, dat bij
deze zaalk groot belang heeft oi. niet te vroeg
konden komen, doch wij hebben ons aan het
verzoesk gehouden en zullen, voor zoover noo-
dig, hierop terugkomen.
Tegelijkertijd werd ook verzonden een uit-
noodiging aan de raadsleden, later ook de toe-
komstige raadsleden, tot het bijwonen eener
vergadering van den raad van comrnissari.ssen,
waarin gelegenheid zou worden gegeven tot
het stbllen van vragen en het houden van be-
sprekingen.
Die bijeenkomst werd gister namiddag ge
houden in het „Hotel des Pays-Bas".
Er was zeer groote belangstelling. Voor
zoover was na te gaan waren nevens commis-
sarissen der waterleiding aanwezig vertegen-
woordigers uit alle aangesloten gemeenten,
terwijl we hier te vor'en nimmer zoo'n groot
aantal collega's aan de perstafel zagen ver-
schijnen.
Ongeveer op het bepaalde uur kwaimen ook
ter vergadering de heer Krull, directeur van
het Rijkswaterleidingbueau, met den ingenieur
den heer Carriere, welke heeren hier de laatste
jaren door hun werkzaamheden voor de water
leiding goede bekendem zijn geworden.
De voorzitter van den Raad van Commis-
sarissen, de heer Mr. P. Dieleman, meende
dat een woord ter inleiding dezer bijeenkomst
bezwaarlijk kon ontbreken, en sprak dit uit als
volgt
Wij hebben een vergadering van den Raad
van Gommissarissen der Z. V. W. Ik roep U
alien naimens dien Raad van harte een welkom
toe in onze vergadering. Dat Gij in zoo'n
groote getale aan ons verzoek hebt willen
voldoen, is een bewijs, dat Gij beseft van welk
een enorme beteekenis een drinkwaterleiding
voor Z.-Vlaanderen is,* ten hoe Gij alien met
lust bezield zijt om gerezen bezwaren uit den
weg te ruimen en opgekomen vragen beant-
woord te zien.
Het gaat hier toch om niets minder dan de
ontwikkeling en de welvaart en de gezond-
heidstoestanden tevens van ons landje en ons
volk, in een verre toekomst, het gaat er over,
en Uw komst toont ook wel, dat Gij als pu-
blieke bestuurders, die daarvoor verantwoor-
delijk zijt, dat Gij dit beseft, of Z.-Vlaanderen
zoo reeds niet meer aan de spits van Zeeland
zal staan, want dat kan niet meer, dan toch
niet bij de ontwikkeling van overig Zeeland
zal achterblijven en op lager peil in menig
opizicht daardoor tot eigen schade zal komen.
Na moeizamen en langen arbeid zijn wij
zoover gekomen, dat de waterleiding in't zicht
is. Wij hadden ons als logisch gevolg van de
eerder aangegane overeenkomsten en genomen
raadsibesluiten gedacht een spoedig nemen
van de gevraagde raadsbesluiten door de 20
aangesloten gemeenten; de geldleening voor
een en ander benoodigd kon dan afgesloten
worden onder de goedkeuring van de Ministers
van Arbeid, Financien en Landibouw met Juli,
de eerste 10 gestort in den loop des zomers,
een directeur en een bouwdirectie worden be-
noemd en opdracht gegeven in Augustus, zoo-
dat deze met haar studie voor haar werk en
de voonbeneiding voor de eerste aanbesteding
van het pompstation en een watertoren in den
loop van het voorjaar had kunnen gereed zijn.
In 1928 kon dan worden gebouwd, konden
tevens de waterieidingen Worden gelegd en
meer waterreservoirs worden gebouwd, zoodat
in den zomer van 1929 aan een gedeelte der ge
meenten water zou kunnen worden verschaft
en in 1930 het geheele werk, ook In het Wes-
ten gereed zoude zijn. Daartoe meet hard
worden gewerkt; onder bekwame leiding en
bekwaam toezicht. Door de enorme werkzaam
heden welke het Rijksbureau voor Drinkwater-
voorziening reeds voor de zaalk heeft verricht
en dus heeft voorbereid, rekende men niette-
min dat dit koru Maar dan mag ook niet lan-
ger getreuzeld en moet met kracht doorge-
werkt, ook aan de voorbereidingen hier in deze
streek, w.o. waardeering en aankoop van ter-
reinen. Ook dat rooft veel tijd en overleg. Wil
men dat op de meest voordeelige manier doen,
dan wordt het zeer hoog tijd om te beslissen,
dewijl anders de gronden weer opnieuw zijn
verpacht op normale voorwaarden en grooter
scihadeLoosstelling gegeven moet worden, dan
wanneer nu met het werk kan gerekend wor
den. Straks is de oogst van het land en moet
opnieuw bewerkt, zoodat de gebruikers der Ian-
den moeten weten of zij kunnen blij.ven ge-
bruiken en zoo ja, op welke voorwaarden.
Immers de meeste gronden zullen in gebruik
kunnen blijven, maar toch zullen bijzondere
voorwaarden in de paohtovereenkomst noodig
zijn. Dat alles presseert dus, wil men zijn
zaak niet onnoodig op hooger kosten brengen,
gelijk ook presseert, zooals ik zeide, den
voortgang van het werk, opdat men klaar zij
in een sedzoen waarin dat gewensdht is en niet
b.v. midden in den winter of na een seizoen.
Dat is vanzelf altijd schiadelijk.
Presseeren doet ook de geldleening. Wij
zijn er in geslaagd voor een zaak als de on-
derhavige wat het rentetype en de koers be-
treft een voordeelig accoord te sluiten, met de
R. V. B. Is aanvankelijk begroot op 6
later op 5 wij zijn geslaagd voor 4%
en aan den koers van 100. Eohter kan vanzelf
de R. V. B. niet blijven wacbten. met het four-
neeren van haar gelden en deze voor ons blij
ven reserveeren. Er was afgesprofeen dat
Juli-Augustus 10 zou worden gestort en
voorts vanaf September ragelmatig maande-
lijks een bedrag zou worden afgenomen, zoo
dat binnen een bepaalden tijd het geheele be
drag zou zijn opgenomen, Ook daarvoor is dus
voortgang en Snellen voortgang ook, noodza-
kelijik. Want stel, dat de R. V. B. bet wachten
rnoede, niet meer de gelden beschikbaar stel-
len modbt, dan zouden deze niet op die gun-
stige vooi-waarden elders zijn te verkrijgen, en
worden de werkzaamheden anderzijds weder
vertraagd, en zijn de gelden regelimatig te
storten dus Later noodig, dan verliest de
maatschappij langduriger rente dan noodig zou
geweest zijn, tot hare en dus tot der gemeen
ten schade.
Dit alles heeft ons er toe gedrongen, bij de
Radon er ernstig een en andenmaa! op aan te
dringen toch snel de besluiten te nemen die
gevraagd zijn en die voortvioeien uit de eerder
gesloten overeenkomsten en uit de statuten
der vennootschap. Temeer nog omdat de
staatsmachine maalt langzaam in den regel
dan nog op die besluiten de goedkeuring moet
komen der betrokken Ministers en al wordt
dit nu reeds voorbereid, formeel zal dit dan
nog moeten volgen en dat eischt ook alweder
tijd. G. S. moeten bovendien wettelijk eerst
hun goedkeuring geven. Deze is, dewijl ook
dit voorbereid is, spoedig verkregen. Men heeft
hier en daar er wel meer vragen over gesteld;
waarom G. S. eerst dan besluiten omtrent de
goedkeuring verdaagden en daaruit blijkbaar
kwaad willen halen, maar de heel simpele
reden daarvoor was, dat het college van G. S.
verwacihtte, dat binnen een paar waken alle
raden hun besluiten zouden hebben. ingediend,
en dat het dan bij een besluit en in een ver
gadering alles tegelijk goedkeuren kon.
Het was dan ook wel een zeer groote teleur-
stelling voor ons, dat somimige gemeenteraden
maar bleven aoinhouden en uitstellen, in een
zaak, die o.i. niet dan tot schade der gemeenten
zelve, en het dreigde zelfs groote sohade te
worden, kon uitgesteld. Afgescheiden nog
van de moreele zijde der kwestie, dat men ult-
stelde te voldoen aan wat men op zich had ge
nomen. Maar de allergrootste teleurstelling
die dreigde tot antmoediging te komen, was
wel het besluit van Ter Neuzen, waar zoo er-
gens, toch zeker behoefte aan een waterleiding
is, dit niet kunnen denken.
Temeer niet waar oppervlakkig gezien een
zoo groote plaats toch altijd geacht wordt
grootendeels ook bestuurd te worden door
mannen met verderzienden blik en dergelijke
plaatsen veeleer bij dergelijke' zaken in de
voorhoede staan.
Toch is de vraag die in Ter Neuzen rees,
er een vangenoegzaam groot. gewioht, om
haar ernstig onder het oog te zien en te be-
handelen. Immers zij raakt de tarieverikwestie
en in verband daarmede de grondslagen van
het drinkwaterleidingplan. Hot is een funda-
menteele vraag en waar in andere kringen,
ook buiten de raden, b.v. bij somimige intellec-
tueelen, die wellicht niet den hoodigen tijd
hadden om op het Rijksbureau alle gegevens
behoorlijk te bestudeeren, in deze vragen rezen
en hun oordeel of critiek wel eens te vroeg
werd uitgesproken en niet bevorderiijk voor de
goede zaak, die zij toch in wezen natuurlijk
ook moeten voorstaan, oordeelde onze raad het
zeer gewenscht U alien uit te noodigen om een
uiteenzetting van deze zaak aan te toonen, na
U gelegenheid te hebben gegeven daaromtrent
alle vragen te stelien die bij U hieromtrent
oprezen. Hier moet absolute geruststelling
gegeven worden. Dat kan en dat moet dus
ook.
Ik kan het niet laken, dat .men hier vragen.
stelt. Alleen is het wel heel erg te bejamme-
ren, dat men dit niet een paar jaar eerder deed
en dat nu doet, nu het zoo schadelijk en be-
lemmerend werkt. Ware het eerder geschied,
het tijdroovende van den opzet van andere ta-
rievensystemen zou gemakkelijk ondervangen
zijn geweest en zouden in optima forma "U in
bun uitwerking aangetoond kunnen worden.
Ik zeg, dat ik de vragen niet Laak, wanneer
daarachter zich de wezenlijke tegenstanders
van een waterleiding maar niet verschuilen om
te reageeren op vroeger genomen gemeente-
raadsibesluiten. Immers waar moet het in ons
staatswezen dan heen op den duur? Als wat
de eene raad besluit door den anderen of door
denzelfden in een andere vergadering weer
wordt tenietgedaan. Op deze wijze zou nim
mer intercommunaal iets van belang op touw
gezet kunnen worden, daar men dan altijd de
bange vrees zou hebben, dat jarenlange studie,
moeite en voorbereiding in een slag weer zou
kunnen worden tenietgedaan door dan toch
zeker veelal niet op de hoogte zijnde personen,
die niet voortbouwend op wat anderen deden,
telkens van meetaf aan zouden willen begin-
nen.
Ik laak de vragen niet, ofschoon er zeker
alle vertrouwem dient gesteld te worden in den
opzet en het plan, en dies ook in de begrooting
ten dezen, waar het Rijksbureau die heeft
gemaakt. Dit is er voor aangewezen, kent
geen persoonlijk belang; besohikt over ge-
schoolde en zeer bekwame krachten. De regee-
ring heeft zich daarmede vereenigd. De Eer
ste en Tweede Kamer heeft op grond der rap-
pnrten van hot bureau zelfs zonder hoofdelijike
steimming de risico-garanfie aangenomen en-
niet dan een enikele vraag is daarover gesteld.
De provincie volgde het Rijk.
Dat alles mag toch zeker een enkel ge-
meentebestuur ook vertrouwen geven als ons
persoonlijk. Zeker omdat verschillende d°par-
tementen als b.v. Finantien en Binnenl. Zaken
toch ook die zaken door en door nagaan uit
finantieel oogpunt en den Staait willen vrijwaren
voor schade. Zeker ook omdat toch ook in de
Kamers wel enkele personen zitten die derge
lijke zaken technisch kunnen beoordeelen. In
tusschen men moet ook overtuigd zijn en ik
hexhaal, dat ik het niet laken kan in 't alge
meen, dat men met vragen ten deze. komt.
De heer directeur van het Rijksbureau is hier
expres aanwezig om hieromtrent alle inlidhting
en toeliehting te geven., waarbij het zal blijken
dat men zich niet mag blind staren op het
kamertarief, wat van meet af is het gezegd,
sleChts als voorbeeld is genomen, maar vol-
strekt niet behoeft ingevoerd te worden en
zeker niet algemeen ingevoerd ^al worden bij
de woningtoestanden zooals die op menige
piaats zijn gervonden. De Raad van Commis-
sarissen, wil tegelijkertijd ook gaarne gelegen
heid geven aan U om meerdere gerezen bezwa
ren of vragen hier te uiten, opdat zij kunnen
worden weggeruimd en opgelost. Hij gaat
daarbij ui.t van de meening, dat Gij alleen be
zield zijt met de op rechte begeerte de groote
zaak voor Z.-Vlaanderen op zijn best en spoe-
digst tot stand te brengen. Immers critiek in
afbrekenden geest is niet noodig, en is al te
vaak oorzaak geweest niet alleen van verdriet
en ontmoediging van personen, die hun werk-
kracht en energie voor een zaak gaven, maar
van groote schade van het algemeen belang,
doordat het tot standkoming van wezenlijk be-
langrijke zaken verihinderden of deed uitstel
len.
Wij moeten alien bezield zijn met den lust
om elkaar te waardeeren, ieder in ijn werk en
streven. Wij moeten bezield zijn met eenzelf-
de streven, n.l. een goede drinkwaterleiding
voor Z.-Vlaanderen tot stand te brengen.
Daarvoor zijn wij hier. Daarvoor werken
wij samen, komen wij samen op. Fouten zullen
er zeker wel eens gemaakt zijn. Tactisohe en
wezenlijke. Wie werkt zonder fouten en naar-
mate men meer aan den weg timmert komt het
meer uit, en ziiet men ook wel eens iets aan als
fout wat het niet is. Naarmate men meer
werkt, doet men meer fouten. Debatten over
het nut en belang eener drinikwaterleiding in
Z.-Vlaanderen acht ik hier niet op haar plaats.
Wij moeten het hebben over de grondslagen
van het plan, voor wat betreft de tarieven.
Daarover loopt Ter Neuzens vraag. Wij kun
nen het hebben over nog andere hier of daar
opgeworpen vragen als men oordeelt, dat daar
op nog niet voldoende is geantwoord. Een
ding wil ik, en dan eindig ik, nog opmerken:
ml., dat het absoluut onjuist is, dat deze zaak
aan de gemeenten zoude zijn opgeiegd.
In 1911 vestigde ik de aandacht van Dr.
Bos toen voorzitter van een staatscommis-
sie voor drinkwatervoorziening op Z.-Vlaan-
deren, vroeg ik of de commissie niet eens wil-
de onderzoeken of van uit Nieuw-Namen
alwaar ik vemomen en gezien had, dat ook in
droge zomers altijd putten vol goed water
waren, niet een drinkwatervoorziening aan Z.-
Vlaanderen kon gegeven worden. Men heeft
toen een onderzoek ingesteld. Door den oorlog
bleef een en ander rusten. In den loop des
tijdis na 1911 rees bij eenige burgemeesters
uit (het 4e district ook het denkbeeld omtrent
een algemeene drinkwatervoorziening voor Z.-
Vlaanderen. Dat waren Van Zuyen, Maarle-
veldt en Erasmus, den burgemeester van Cad-
zand, en Bleiker uit Schoondijke. Deze kwaimen
mij vragen een comite hiervoor te sticihten. Ik
heb dat gedaan door personen uit geiheel Z.-
Vlaanderen bij een te roep en, uit elke gemeente.
Er is aanstonds voeling gehouden met de ge
meenten, een klein dagelijksch comite werd ge
kozen, een breed comite, uit iedere gemente
een lid, door den raad aangewezen, kwam even-
eens af en toe tesamen ter beraadslaging. Alle
gemeenteraden van Z. Vlaanderen zijn op on-
derscheidene plaatsen toen bijeengeroepen.
Vooral ook de heer Hombach, die groot voor-
stander was en uitgenoodigd was nadat ik ver-
klaard had het beste het secretariaat te kun
nen doen, als voorzitter op te treden, sprak er
met gloed,en overtuigdng voor. Als gevolg
van die vergaderingen besloten alle raden van
Z.-Vlaanderen een bijdrage te geven voor de
kosten van het comie en in de voorbereiding
der plannen. De provincie besloot daartoe ook,
het Rijk nam het leeuwenaandeel voor zijn re-
kening, vermits, dat later zou terugbetaald
worden en stelde als voorwaarde, dat het Rijks
bureau de voorbereiding zou hebben. Dat heeft
hard gewerkt, jaren lange studie en onderzoek
is voor zoo'n zaak noodig; geologiscth moet
alles onderzodht, hydrologisch, oeconomdsch
enz. enz. Het werk aangevanigen onder leading
van den direct, van Oldenborg, werd voortgezet
onder den heer Hanegraaff, en eindelijk onder
den heer Krull, een voordleel, dat, al bouwde
men voort op het werk van zijn voorgangers,
toch ook een en ander telkens door een ander
is bezien, wat de deugdelijkheid waarborgt.
Dat rapport is aan het comite uitgebracht,
verspreid aan alle raadsleden, aan predikanten,
dokters, geestelijiken, onderwijzers, indus-
trieelen, aan leiders van partijen etc., aan
alle personen die geacht worden leiding te
geven aan het volkslevem. Daarna is in een
zeer populaire drculaire een uiteenzetting ge
geven en bij duizendtallen in de gemeenten
verspreid, am ook de bevolking er mode be
kend te maken. Er is op verreweg de meeste
plaatsen van Zeeuwsch-Vlaanderen over ver-
gaderd en gesproken met de bevolking en in
de raden. Een verdienstelijk propagandist be-
toonde zich daarbij de burgemeester van Ter
Neuzen, die later als voorzitter van het comite,
den heer Hombach bij diens vertrek buiten de
provincie was opgevOlgd. Ook de heeren Krull
en Carriere, directeur en ingenieur hij het
Rijkslbureau lieten zich niet onbetuigd. De
ziuivel en veeteeltconsulent Zwagerman en de
landbouwoonisulent Stevens, hielden evenals de
secretarissen der Z. L. M. op onderscheidene
plaatsen voordrachten. De heer P. Lmden-
bergh, commissaris van de Zuid-Bevelandsche
Waterleidiing Maatschappij sprak. DeJegatie
uit de raden van somimige gemeenten gingen
de waterleiding op Tholen of Zuid-Beveland
bezien, en eerst naxlat alles en onder dat alles
besloten de raden van 20 gemeenten tot toe-
treding deelname in het kapitaal en toe-
passing der verplichte aansluiting voor per-
ceelen binnen zekere grens n.1. 40 meter van
de hoofdibuizen, en niet 100 zooals in Putters-
hoek en wanneer Burg, en Weth. oordeelen
geen vrijistelling te kunnen geven, omdat er
niet voldoende goed drinkwater of geen goed
drinikwater aan een perceel aanwezig is. Van
een opleggen van bovenaf is dus wel zeer wei-
nig sprake. Wel van een buitengewone welwil-
lende hulp van boven af. Nergens heeft het
Rijksbureau zooveel gedaan voor een streek,
tenzij misschien in Zuid-Ldmburg. De Minis
ter eischt dat, opdat het zeker zoude zijn dat
Zeeuwsah-Vlaanderen niet 'zou worden uitge-
buit en op de meest objectieve wijze deugde-
lrjk zou worden geholpen. Wij mogen en moe
ten voor die hulp We opeenvolgende regeerin-
gen dankbaar zijn. Maar na al die moeite en
die jarenlange arbeid ook den regeering en
volksvertegenwoordiging toonen, dat wij het
waard zijn geholpen te worden bij de ontwik
keling en het op peil brengen onzer bevolking
en welvaart. Ails Zeeuwsch-Vlamingen een en
vereend streven naar het groote doel. Dan
dwingen wij eenheid af en kunnen nog eens
ook voor andere zaken hulp aan de regeering
vragen en verwachten. Geven wij een ander
beeld aan het Nederlandsche volk te zien, een
