jaunrai 1900, toen door den oudsten zoon
van denheer Baron Collot d'Escury de eerste
steen werd gelegd. Dank zij de voortva-
rendheid van alien die 'bij de stichting be-
trokken waren, kwamen fabriek met ma
chinate inrichting, de loskade en de spoor-
aansluiiting op tijd gereed, zoodat de eerste
campagne op 8 October 1900 kon aanvan-
gen,
Het eerste bestuur bestond uit de heeren
K. J. A. G. Baron Collot d'Escury, J. Vogel-
vanger, j. F. Heemskerk, Lev. de Feijter,
Pol. van Waes, A. Wolfert, J. P. Scheele,
P. Dieleman Wz., P. van Hoeve Sz., C. N.
Jansen van Roosendaal, W. de Koeijer, P.
Lindenbergh en J. A. Pasteer. De eerste
vijf heeren vormden het dagelijksch bestuur,
terwijl de heer Collot d'Escury tot voorzit-
ter werd gekozen. Tot directeur werd be-
noemd de heer H. Gross, die als adviseur
de plannen had helpen voorbereiden.
Van den aanvang af voldeed de fabriek
goed. Gebouwd op een verwerking van
400.000 K. G. beetwortelen per etmaal, werd
aan het eind der eerste campagne reeds
ongeveer 500,000 K. G. in dienzelfden tijd
verwerkt. Herhaaldelijk is de fabriek uit-
gebreid, zoodat de dagcapaciteit thans
1,300,000 K. G. bedraag't.
Terwijl het eerste jaar 28,612,260 K. G.
bieten werden ontvangen, waarvoor 11.07
per 1000 werd gemaakt, werden in de cam
pagne 1920/21 verwerkt 104.881.100 K. G.,
met een rendement van 45.30 per 1000
K. G.
Het financieel resultaat der eerste cam
pagne was reeds direct schitterend, doch de
vereeniging kreeg het tweede jaar, door het
dalen van den prijs voor ruwe suiker tot
7,50 per 100 K. G., 'n zoodanigen klap, dat
deze alleen kon worden gepareerd, doordat
de bestuursleden toen persoonlijk met hun
vermogen borg bleven. De volgende cam-
pagnes brachten langzamerhand echter alles
weer in het reine en thans staat de fabriek
er uitstekend voor. In totaal is er voor
stichting en uitbreiding f 2,899,612,84 uit-
gegeven, waarop 2,515,411,84 is afge-
schreven, zoodat de boekwaarde aan het
eind van het jaar 1923/24 slechts 384,201
bedroeg. Bovendien beschikt men over een
reserve van f 155,774,06.
In 1905 werd de maximum-levering per
aandeel gebracht van, 20.000 op 25.000
K. G. In de 7e campagne werd besloten tot
het bouwen eener installatie voor het dro-
gen der totale hoeveelheid pulp. In de 8e
campagne werd het ,,Steffensche Briihver-
fahren" ingevoerd, waardoor de fabriek
per etmaal 100.000 K. G. meer kon verwer-
ken en de maximumlevering weer werd ver-
hoogd, n.l. tot 30.000 K. G. In de 12e cam-
pagne werd besloten nog 500 nieuwe aan-
deelen uit te geven en de fabriek te brengen
op een capaciteit van 1.200.000 K. G. per
etmaal. (De tijd dat men gratis aandeelen
kon overnemen was toen reeds voorbij.)
In 1914 kwam de oorlog, die vooral ook
voor de suikerfabrieken moeilijkheden
bracht, waarvan de beperkingen in het be
drijf niet de geringste waren. Prijzen van
suiker en andere producten waren evenwel
van dien aard, dat een ruime vergoeding
voor de vele moeilijkheden werd ondervon-
den. Van die gunstige jaren is gebruik ge
maakt om de fabriek zooveel mogelijk te
volmaken, o.m. door het bouwen van Hul-
lard-ovens om de pulp te drogen met rook-
gassen in plaats van met stoom en door het
maken eener installatfe voor witte suiker.
De transport- en losinrichting werd uitge-
breid en verbeterd, terwijl het fraaie nieuwe
kantoor met ruime lokalen en flinke ver-
gaderzaal werd gebouwd en het groote
suikermagazijn werd gesticht. Voorts werd
van de omstandigheden gebruik gemaakt
de op de fabriek rustende lasten zooveel
mogelijk te verminderen.
Ook voor de niet-aandeelhouders beet-
wortelverbouwers heeft de cooperatieve
voordeelen afgeworpen, door 8e hoogere
prijzen, die de bieten nu maken. Zij heeft
ook als voorbeeld gediend voor de andere
na haar gekomen vereenigingen. Deze von-
den in hare reglementeering, vooral die der
verplichte levering, een goeden wegwijzer.
In dit verband wordt gewezen op de merk-
waardigheid, dat, terwijl de zuidelijke fa
brieken dit goed voor elkaar hebben, die in
heit Noorden van ons land op dat onderdeel
nog steeds schijnen te sukkelen.
INGEZONDEN MEDEDEELING.
Pijnen in Tanden en Kiezen verdrijft men door IVIijnhardt's Sanapirin-Tabietten.
Kwamen eenerzijds de bemoeiingen voor
dit feest in dit tijdstip minder gelegen met
het oog op den aanvang der campagne,
anderzijds had men nu het voordeel te be-
schikken over een ledig suikermagazijn, en
deze enorme ruimte werd omgetooverd in
een feestzaal.
We hadden reeds Maandag gelegenheid
dit te constateeren, toen we in de gelegen
heid waren daar een kijkje te nemen. Een
gedeelte der geweldige ruimte was afge-
schut en zoowel de afschutting als de wan-
den der zaal met gekleurd linnen behangen,
vender gedecoreerd met schilden waarop
emblement ontleend aan werktuigen in ge
bruik bij den landbouw, terwijl het aanzien
van het geheel werd verhoogd door tal van
opgehangen kleurige wimpels.
Aan de achterzijde der zaal waren op-
gesteld drie lange tafels, bestemd voor het
bestuur en genoodigde autoriteiten, terwijl
haaks daarop waren geplaatst 18 lange
tafels, voor de verdere genoodigden en
leden, En voor al die honderden gasten was
te voren de plaats aangewezen, en hun
daarvan berieht gezonden. Voorts was in
het suikermagazijn een ruimte ingericht
voor vestiaire, keuken en al wat verder
noodig is. Er heerschte reeds den vorigen
dag een groote bedrijvigheid, wegens de
laatste voorbereidingen.
't Was gister aanvankelijk mooi, zonnig
weer, en dat stemt reeds bij voorbaat feeste-
lijk. De schepen, die aan de fabriek in tos
sing of lading lagen, waren bevlagd, even-
eens de fabriek en verschillende woningen
in Sas van Gent. En op onzen tocht naar
En nu was het gisteren feest!
In het dagelijksch bestuur hebben thans
zitting K. J. A. G. Baron Collot d'Escury te
Kloosterzande, A. Wolfert te Hoek, P.
Lindenbergh te Wemeldinge, G. Vogelvan-
ger te Hulst, en W. Scheele te Zaamslag.
De heeren P. A. Neeteson en B. R. Plas-
schaert vormen de directie. De eerste drie
heeren zijn van de oprichting af lid van het
bestuur geweest en jubileeren derhalve
tegeiijk met de vereeniging. Behalve op het
gebied der cooperatieve beetwortelbewer-
king hebben deze heeren zich op allerlei ter-
rein in den landbouw onderscheiden. Wij
willen er alleen aan herinneren, dat K. J.
A. G. Baron Collot d'Escury jaren lang
voorzitter is geweest van den Algemeenen
Nederlandschen Zuivelbond, en dat PLin
denbergh, ondanks zijn leeftijd, nog steeds
de leider is van de Eerste Nederlandsche
Cooperatieve Kunstmestfabriek te Vlaar-
dingen.
Het bestuur had gemeend, het vijf en
twintig jarig bestaan, dat een glorietijdperk
is geworden voor de vereeniging, niet on-
opgemerkt te moeten laten voorbijgaan. Men
meende een mijlpaal te moeten zetten op
den weg der vereeniging en de deelgenoo-
ten met hunne dames naar de fabriek op te
roepen, om dien mijlpaal te onthullen, en
daarbij tevens een aantal gasten uit te noo-
digen, om getuige te zijn van het voorrecht,
dat aan de vereeniging te beurt viel, om te
zien wat daar te Sas van Gent is gesticht,
om te hooren getuigen van de aanvankelijke
ondervonden moeiten, bekroond met een zoo
glorierijk slot.
Dit samenroepen der leden met de gasten,
zooals wij reeds in vorige nummers hebben
vefmeld, tot ver over de 1000 personen, was
ondertusschen, aangezien men uit den aard
der zaak niet over geschikte lokalen be
schikt om dat aantal onder te brengen, ook
een beteekenende onderneming.
Het bestuur met hare directie, die voor
zooveel heete vuren hebben gestaan, wisten
ook dit op te knappen.
Sas van Gent konden we aan de vlaggen
geplant op verschillende langs het kanaal
liggende masas's bieten zien, welke bestemd
waren voor de cooperatief.
In de vergaderzaal op het kantoor der
fabriek was allereerst het bestuur intiem
saamgekomen, voor de gebruikelijke compli-
menfatie. Daarvan was ook gebruik ge
maakt door den heer Plasschaert, den tech-
nischen directeur, om namens directie en
beambten onder een toepasselijke toespraak
aan te bieden een zilveren presenteerblad,
met inscriptie, bestemd voor gebruik bij de
bestuursvergaderingen.
Te 11 uur kwam de burgemeester van
Sas van Gent, de heer Hoefnagels, vergezeld
van den wethouder, de heer A. G. Stubbe en
den secretaris den heer F. Stubbe (de twee
de wethouder is de heer Neeteson, directeur
der cooperatieve), het bestuur gelukwen-
schen met dezen gedenkwaardigen dag. De
voorzitter dankte in zijn antwoord voor de
medewerking die de vereeniging sinds hare
stichting van het gemeentebestutir van Sas
van Gent heeft genoten.
Bij het betreden der vergaderzaal bleek, dat
deze als het ware in een bloementuin was
herschapen, van wege de vele bloemstukken
die van wege bevriende nijverheidsinstellin-
gen of andere belangstellenden aan de ver
eeniging of den voorzitter waren. Daaron-
der viel bijzonder op een bloemstuk in den
vorm van een schip, beladen met balen
suiker. Tegen den tijd der bijeenkomst in
de feestzaal werden de bloemstukken daar-
heen overgebracht.
Tegen 12 uur kwam het muziekgezel-
schap „De vereenigde vrienden" aan de
jubileerende vereeniging een aubade bren
gen, bij welke gelegenheid de voorzitter, de
heer A. G. Stubbe, namens het gezelschap
zijn gelukwensch uitte, en het dochtertje
van den directeur, den heer J. C. Verplanke,
den voorzitter der cooperatieve bloemen
aanbood.
Door den Voorzitter der Cooperatieve
Suikerfabriek werd voor deze attentie har-
telijk dank gezegd.
Het verheugt spreker, dat na het gemeen-
tebestuur ook het muziekgezelschap toont
het zilveren feest rnede te vieren. Hij ein-
digde met de beste wenschen uit te spre-
ken voor het gezelschap en voor Sas van
Gent.
Ondertusschen kwamen ve/schillende
gasten en deputaties het bestuur compli-
menteeren. Omstreeks half een arriveerde
de Minister van Binnenlandscbe Zaken en
Landbouw, dp heer Ruys de Beerenbrouck,
en speelde de muziek het volkslied.
Men begaf zich nu aan tafel, in de reeds
beschreven feestzaal, hetgeen dank zij de
genomen maatregelen, vlot verliep. Spoedig
waren de 1040 gasten gezeten.
Van de genoodigde autoriteiten waren
tegenwoordig de Minister van Binnenland-
sche zaken en Landbouw, Jhr. Mr. Ch. J. M.
Ruys de Beerenbrouck, Jhr. Mr. J. W. Quar-
les van Ufford, Commissaris der Koningin,
Mr. R. M. van Dusseldorp, P. F. Fruytier,
A. van der Weijde, leden van Ged. Staten,
Mr. A. A. de Veer, lid van de Eerste Kamer
der Staten-Generaal, L. A. Fruytier, lid van
de Tweede Kamer, F. S. Langemeijer, inge-
nieur van 's Rijks waterstaat en W. van
A ken, technisch ambtenaar (de hoofd-
ingenieur-directeur, de heer Van Oordt had
berieht van verhindering wegens ongesteld-
heid gezonden), Daane Bolier, inspecteur
van 's rijks directe belastingen, (de ont-
vanger te Sas van Gent was verhinderd),
I. G. J. Kakebeeke, Inspecteur van den Land
bouw, G. Stevens, Rijkslandbouwoonsulent,
Mr. P. Dieleman, voorzitter, en Tj. B. E.
Kielstra, secretaris van de Zeeuwsche Land-
bouwmaatschappij. Dr. Molhuysen, secreta
ris van het Nederl. Landbouw-comite, Jhr.
Van Vredenburch, oud-voorzitter der Z. L.
M., J. A. van Rompu, voorzitter, en N. J.
Harte, secretaris der Kamer van Koophan-
del en Fabrieken te Ter Neuzen, J. J. van
Leeuwen, hoofd-ingenieur, P. L. Israel, in-
genieur, en A. L. de Jong, opzichter, van
den Provincialen Waterstaat, Deputaties
van de Cooperatieve Beetwortelsuikerfa-
brieken te Dinteloord, Puttershoek, Friesch-
Groningsche, Zevenbergen, Bergen op
Zoom en Roosendaal, Dr. Van Loon, lid
van den raad van beheer van de Centrale
Suikermaatschappij, Dr. Waller, Directeur
van de Nederlandsche Gist- en Spiritus-
fabriek te Delft, De Vries, Directeur van de
Zoid-Nederlandsche spiritusfabriek te Ber
gen op Zoom, Wagenaar Hammelinck,
voorzitter van de Vereeniging van Tech-
nische beambten der suikerfabricage, M.
Lippens, eere-gouverneur van den Congo,
president-commissaris der Zeeuwsch-
Vlaamsche Tramwegmaatschappij, C.Windt
van Merkensteijn, Algemeen Directeur der
Zeeuwsch-Vlaamsche Tramwegmaatschap-
pij, en van den stoomtram Hulst-Walsoor-
den, Maenhout, volksvertegenwoordiger,
voorzitter der Centrale Belgische Landbou-
wers-organisatie, V. van den Broecke en
A. Verwilghen, administrateurs der spoor-
wegmaatschappij Mechelen-Ter Neuzen,
Stouthamer, stationschef en P. A. L. Nolson,
oud-stationschef te Sas van Gent, der
maatschappij GentTer Neuzen, Prof. J.
Nelemans, tijdens de stichting ingenieur te
Ter Neuzen, Rodiger, directeur der Halle-
sche machinefabriek, C. F. Stork, directeur
der firma Gebr. Stork, voorzitter der Ne
derl. Vereeniging van Werkgevers, D. J.
Dees, voorzitter, en Ch. L. Wabeke, kas-
sier, der Boerenleenbank te Ter Neuzen,
P. Wauters, oud-burgemeester van Sas van
Gent, A. Nolet, rijkshavenmeester te Ter
Neuzen, B. Ramke, directeur van het post-
en telegraafkantoor, Dr. Posthuma, presi-
dent-directeur van het Centraal Beheer,
voorzitter der F. N. Z., J. A. Geluk, secreta
ris van idem, O. Reitsma, oud-lid van de
Commissie van bijstand in distributie zaken,
U. Kooistra, seer, van den Bond van Codp.
Zuivelfabrieken in Friesland, H. Gross,
oud-directeur der fabriek, W. Baron Collot
d'Escury (legger van den eersten steen der
fabriek), H. W. van Marie, oud seer, van de
suikervereeniging, J. Marten, directeur van
de suikerfabriek te Moerbeke, F. van Waes-
berghe, lid der Firma Ls. van Waesberghe-
Janssens te Hulst, de directeuren van de te
Sas van Gent en in de omgeving gevestigde
groot-industrien, benevens van het perso-
neel der fabriek de heeren A. Aarsen, ma-
chinemeester, A. Vervaet, opzichter, J.
Delvaux, boekhouder, en P. van der Heij-
den, kantoorbediende.
Vele genoodigden waren met hunne da
mes verschenen. Met de leden en hunne
dames waren omstreeks 1050 personen
tegenwoordig.
Nadat het belletje van de bestuurstafel
het sein gaf, maakte het gezoem van vroo-
lijken kout plaats voor algemeene stilte en
aandacht
De Voorzitter, de heer K. J. A. G. Baron
Collot d'Escury, nam het woord en sprak
als volgt:
Excellence, dames en heeren, mag ik U
alien namens ons bestuur op dezen, voor
onze cooperatieve suikerfabriek zoo ge
denkwaardigen dag van harte welkom hee-
ten?
Doe ik dit U alien, dan doe ik dit in het
bijzonder onze gasten. Weest U overtuigd,
dames en heeren, dat het onze vereeniging
een hooge eer, en tevens een groot genoe-
gen is zooveel autoriteiten, zoovele mede
codperatoren en zoovele belangstellenden
bier vereenigd te zien.
Het zoude te veel van Uwe aandacht ver-
gen, indien ik ieder Uwer afzonderlijk toe
zoude spreken, vergun mij daarom, dat ik
mij, hoe ongaarne ook, in deze eenigszins
beperk.
Excellence Jhr. tewys de Beerenbrouck,
het zal onnoodig zijn U de verzekering te
geven, dat onize cooperatie het op zeer hoo-
gen prijs stelt, dat U, niettegenstaande Uwe
zoo drukke werkzaamheden, de verre re is
he.bt willen ondernemen, om met ons dezen
dag te gedenken. Weest U overtuigd, dat
dit groote bewijs van belangstelling waar
voor wij U -onzen oprechten dank betuigen
door d-e geheele landbouwcodperatie ten
zeerste zal worden gewaardeerd.
Vanaf Uwe komst in Zeeland hebt U,
mijnheer de Commissaris der Koningin,
steeds de grootste bela-ags'telling getoond
voor onzen Zeeuwschen landbouw, ook on
ze fabriek mocht zich reeds in Uw bezoek
verheugen. Hartelijk zeggen wij U heden
dank voor Uwe tegenwoordigheid.
Het is een oude traditie, dat het College
van Gedeputeerde Staten onzer provincie
een warm hart heeft voor alle landbouw-
belangen. De tegenv/oordigheid van bijna
alle lieden van dat College met den Griyie:
geeft daarvan heden opnieuw een bewijs
dat door ons op bijzonder hoogen prijs ge-
steld wordt.
Mijnheer de Burgemeester van Sas van
Gent het verheugt ons U met de heeren
Wethouders en den Secretaris hier te zien,
ik herhaal wat ik reeds hedenmorgen ge
zegd heb, dank* voor de medewerking die
onze fabriek steeds van Uw bestuur mocht
ondervinden.
De hedendaagsche inrichting van de
maatschappij is nu eenmaal zoo, -dat de nij-
verheid, ik mag misschien wel zeggen
helaas hoe langer hoe meer afhankelijk
wordt van de wetgeving. Geldt dit voor elk
bedrijf, in het bijzonder is dit het geval voor
een bedrijf als het onze, dat nog aan spe-
ciale wetten onderworpen is. Het is ons
dan ook lang niet onVerschillig hoe de wet-
gevers over ons denken. De tegenwoordig
heid van het lid der Eerste Kamer de heer
De Veer en het lid der 2e Kamer, de heer
Fruytier, geven ons wederom de overtui-
ging, dat die heeren, welke zoo na aan onze
provincie verwant zijn, belang in onze
cooperatie stellen. Hartelijk dank voor
hunne zeer gewaardeerde tegenwoordig
heid.
De figging van onze fabriek aan een rijiks-
kanaal en gedeeltelljk op rijksgrond, brengt
ons voortdurend in aanraking met den rijks-
waterstaat. Waar ik nu de heeren Lange
meijer en. Van Aken, welkom heet en mijn
groot leedwezen uitdruk, dat de Hoofdinge-
nieur, de heer Van Oordt, door ongesteld-
heid verhinderd is tegenwoordig te zijn.
dank ik die heeren tevens voor de groote
medewerking steeds van hen ondervonden,
bij voortduring beveel ik onze fabriek in
hunne welwillendheid aan.
Mijnheer Daane Bolier, mag ik U harte
lijk welkom heeten en U als Inspecteur en
den Rijksontvanger, die verhinderd is hier
aanwezig te zijn, onzen dank brengen voor
de humane wijze waarop't toezicht op onze
fabriek wordt uitgeoefend.
.Goede beetwortelen met veel suiker is
voor onze fabriek een voorname eisch. Dat
die in de laatste jaren in den regel aan
wezig zijn, danken wij niet alleen aan de
energie der landbouwers, doch ook vr
een groot dee! aan de voorlichting die de
landbouw geniet en genoten heeft van de
Rijkslandbouwleeraren, de Rijkslandbouw-
proefstations en de landbouwmaatschap-
pijem.
Waar nu de Rijksvoorlichting hier ver-
tegenwoordigd is door den Inspecteur van
den Landbouw, den heer Kakebeeke en den
Rijkslandbouweonsulent den heer Stevens,
ben ik overtuigd te spreken in naam van al
mijine mede-'beetwortelverbouwers hier aan
wezig, wanneer ik die heeren oprechte hulde
breng voor al wat zij voor onzen landbouw
gedaan hebben. Tot mijn grooten spijt
mocht ik" berieht ontvangen, dat de heer
Directeur-Generaal van den Landbouw, den
heer Van Hoek, niet tegenwoordig kon
zijn.. Het doet mij teed, dat de heer
Zwagerman, de Rijkszuivelconsulent voor
deze provincie, door familieomstandig-
heden verhinderd is, ook hem had ik gaar-
ne dank gebracht in het bijzonder over zijne
studie inzake de voedingswaarde van bie-
tenkoppen.
Hulde ook aan. het Nederlandsch Land-
bouw-Comite, vertegenwoordigd door Dr.
Molhuysen en aan onze Zeeuwsche'Land
bouw Maatschappij, en aan hunne energieke
leiders hier vertegenwoordigd door de hee
ren Mr. Dieleman en Kielstra en aan hun
oud-voorzitter Jhr. Van Vredenburch, die
thans zoo belangeloos de Nederlandsche
landbouwbelangen in den vreemde behar-
tigt.
Ook de tegenwoordigheid van de Kamer
van Koophandel te Ter Neuzen wordt door
ons zeer op prijs gesteld, welkom aan de
heeren Van Rompu en Harte.
Uit ons U alien toegezonden gedenk-
schrift zult U gezjen hebben, dat ons pad
niet steeds op rozen liep en dat wij in den
beginne moeilijke jaren hebben doorge-
braeht. Lang bleef onze fabriek dan ook de
eenige cooperatie, eerst in 1909 volgde de
oprichting van Dinteloord. En nu bij ons
25jarig jubile hebben wij als baanbrekers
op dit gebied der landbouwcooperatie het
groote voorrecht te kunnen constateeren,
dat ruim de helft der in Nederland geteelde
beetwortelen cooperatief worden verwerkt,
in een 7tal flinke, geheel modern ingerichte
fabrieken, terwijl de fabriek te Dinteloord
zich zelfs verheugt in het bezit van eene
groote raffinaderij.
Ik zal niet behoeven te zeggen, dat het
ons bijzonder verheugt al die cooperatieve
suikerfabrieken hier zoo flinik vertegen
woordigd te zien. Dank voor Uw alter aan-
wezigheid, onze beste wenschen voor Uw
voortdurend succes.
Is het constateeren van die vooruitgang
onze vereeniging zeer aangenaam, het moet
ongetwijfeld ook eene groote voldoening
zijn voor de landbouwcooperatie in het al
gemeen.
Die Cooperatie is hier o.m. vertegen
woordigd door mannen. als onzen oud-
minister Dr. Posthuma en de heeren Geluk,
Kooistra en Reitsma, mannen die op dat ge
bied in zoovele opzichten hunne sporen ver-
dlend hebben. Het is ons een groote eer U
bffer te zien, dank ook voor Uwe tegen
woordigheid. x
Nevems onze cooperatieve collega's heb
ben wij hier't voorrecht namens de Centrale
Suikermaatschappij, den heer Van Loon te
zien.
Strijd tegen de speculatieve suikerfabrie
ken was de oorzaak van het omtstaan onzer
fabriek. Al is die strijd hier en daar noig
niet geheel beeindigd, zoo belet dit niet, dat
w-ij op algemeen suikergebied op de meest
aangename wijze kunnen samenwerken, iets
wat, ik mag dit met genoegen constateeren,
en in oorlogstijd en na dien- tijd vele malen
het geval geweest is. Weest U daarom over
tuigd, mijnheer Van Loon, dat U ons hier
zeer welkom zijt en wij U -dank zeggen voor
Uwe tegenwoordigheid.
Ook U, mijnheer Marien, een hartelijk
welkom als vertegenwoordiger van de fa
briek te Moerbeke, wij stellen het bijzonder
op prijs, dat de ons nabij gelegen Belgische
suikerfabriek U heeft willen afvaardigen.
Een bijzonder woord van welkom aan
Dr. Walter. Vanaf het begin van onze fa
briek hebben wij steeds op de meest aan
gename wijze samengewerkt. Dank daar-
voor en hulde vooral wat U in Delft tot
stand bracht, iets waarvan ook onze suiker-
industrie in zoo ruime mate heeft geprofi-
teerd.
Dat cooperatieve en niet cooperatieve
suikerfabrieken in vele opzichten vriend-
schappelijk en met vrucht kunnen samen
werken toont ook Uwe aanwezigheid mijn
heer Wagenaar Hamelinck als voorzitter
van de Algemeene technische vereeniging
van suikerfabrikanten en raffinadeurs.
Welkom ook aan U, mijnheer De Vries,
en dank voor Uwe goede zorgen voor de
ook aan -ons zoo na verwamte spiritusfa
briek te Bergen op Zoom.
Sas van Gent ligt in een uithoek van
Nederland, doch weinig of geen plaatsen
van die grootte kunnen bogen op eene in-
dustrie als hier. Het is onze fabriek een
bijzonder voorrecht vertegenwoordigers van
al die fabrieken hier aanwezig te zien. Onze
beste wenschen voor hun voortdurende ont-
wikkeling.
Behalve den heer Marien, die ik reeds
zooeven toesprak, hebben wij het voorrecht
op ons feest zeer gewaardeerde gasten van
over de grens te mogen ontvangen. Het is
ons een eer den Eere-gouverneur-generaal
van de Congo, in ons midden te zien. Wij
weten en waardeeren al wat door U, mijn
heer Lippens voor Uw vaderland in de
moeilijke oorlogsjaren en n-a^dien tijd ge
daan en geleden is, doch wij kennen ook
Uwe liefde voor ons Zeeuwsch-Vlaanderen
en wij weten, wij behoeven slechts op de
Zeeuwsch-Vlaamsche tram te wijzen, dat U
steeds bereid zijt mede te werken om ons
gewest vooruit te helpen. Gaarne breng ik
U daarvoor onzen dank.
Mijnheer Maenhout, voorzitter van de Al
gemeene Belgische Lanubouwrnaatschappij,
ooik U heeten wij van harte welkom. Ik ken
U reeds sedert vele jaren van de internatio-
nale landbouw- en zuivetcongressen en ik
ken de belangstelling voor onze fabriek, die
U reeds meermalen bezocht, dank voor Uwe
tegenwoordigheid.
Veel genoegen doet het ons ook de heeren
Van den Broecke en Verwilghen, beiden
administrateurs van den internationalen
spoorweg MeehelenTer Neuzen hier te
mogen begroeten. Die spoorweg, aangelegd
in 1871, heeft, in ons gedenkschrift wezen
wij er reeds op, evenals de spoorweg Gent-
Ter Neuzen, veel tot den bloei van ons ge
west en de uitbreiding van de beetwortel-
cultuur bijgedragen.
Mag ik ook den heer Windt van Merken
steijn, algemeen directeur van de Zeeuwsch-
Vlaamsche Tram, welkom heeten en hem
damkzeggen voor de ons heden aangeboden
tram.
Waar het mij een voorrecht was zoovele
gasten te begroeten verzuimde ik nog de
meest gewaardeerde onder hen afzonderlijk
te noemen, ik bedoel de aanwezige dames.
Is het in het algemeen de gewoonte herden-
kingen als deze slechts te vieren met de
leden, wij meenden het gewenseht was ook
de dames onzer leden en die onzer gasten
in de gelegenheid te stellen.
Wij danken de dames, dat zij in zoo
groote getale aan onze uitnoodiging gevolg
gegeven hebben, wij stellen dit op hoogen
prijs, hunne tegenwoordigheid luistert ons
feest op en zal de feestvreugde ongetwijfeld
verhoogen. Hetzij mij vergund U mevrouw
De Veer dit bouquet aan te bieden en U
vriendelijk te verzoeken dit wel als hulde
aan onze damesgasten te willen aannemen.
(Applaus.)
In het U gezonden gedenkschrift vindt U
vermefd en de voorgeschiedeniis en een deel
der lotgevallen van onze cooperatie. On
noodig is het dus, dat ik U die alsnog her
haal, vergun mij evenwel op een paar pun-
ten de aandacht te vestigen.
Waar ik aan de voorgeschiedenis denk,
komen mij onwillekeurig de namen, in ge-
dachten van hen die voor ons met hunne
beste krachten gewerkt hebben, om eene
cooperatie als de onze te verkrijgen. Helaas
de meeste hunner zijn niet meer, met dank-
baarheid doch met weemoed denk ik o. m.
aan mannen als Dr. Bruinsma en Vorster-
man van Oyen in onze omgeving en in
Friesland aan het driemanschap Botsna,
Rienks en Bilardes, die voor het eerst en
dat is in 1892, een voltedig rapport ontwier-
pen voor de oprichting eener cooperatieve
suikerfabriek.
Gaarne had ik heden Dr. Swaving, In
specteur van het Zuivelwezen, die onver-
wacht verhinderd is, in ons midden gezien,
ik had hem zoo gaarne hulde gebracht,
vooral wat hij in zijne betrekking als Direc-
teur van het Rijkslandbouwproefstation
eerst te Breda en daarna te Goes heeft ge
daan om de oprichting eener fabriek in het
algemeen en de onze in 't bijzonder te
steunen.
De groote moeilijkheden die ons voor-
loopig cornite, waarvan helaas zoovele vobr
dezen herdenkingsdag zijn heengegaan, te
overwinnen had, waren de bezwaren ver-
bonden aan het verkrijgen van voldoende
deelneming, aan het beschikken over de
noodige geldmiddelen en aan het bekomen
van bruikbaar water voor de fabrikatie.
Over de moeilijkheid om voldoende deel
neming te verkrijgen en de wijze waarop die
eindelijk verkregen is, geeft het gedenk
schrift zeer uLtvoerige inlichtingen, dat ik
mij van nadere mededeelingen kan onthou-
den.
De geldkwestie baarde veel zorg, de
deelnemers konden of wilden slechts een
betrekkelijk klein bedrag dadelijk voldoen,
terwijl vooral dientengevolge de meeste
geldschieters niet tot deelneming te bewegen
waren. Als gemachtigde van het voorloopig
cornite voerde ik allerlei onderhandelingen,
helaas lang zonder eenig resultaat. De
heeren A. C. Westhein en Mr. Van Nierop,
directeuren van de Amsterdamsche Bank,
die mij met de meeste welwillendheid steun
beloofden, ontwierpen met mij, na uitvoe-
rige besprekingen, plannen, die evenwel
niet tot uitvoering konden komen.
Eindelijk gelukte het den heer A. Roel-
vink, besturend vennoot vain de Twentsche
Bankvereeniging, een plan te ontwerpen,
waarmede wij in zee konden gaan. Wij
kwamen tot overeenstemming en met den
steun van de Twentsche Bankvereeniging
en de hulp van voorstanders der cooperatie
die uitsluitend om ons te helpen de 2e hypo^
theekleening namen, beschikten wij eindelijk
over het aanvankelijk benoodigde kapitaal.
Gaarne had ilk den heer Roelvink in ons
midden gezien en hem hulde willen brengen
voor den door hem en de Twentsche Bank
verleenden steun, omstandigheden beletten
echter zijne overkomst. Het door hem ont-
worpen finantieel plan is nog in hoofdzaak
hetzelfde als dat in de later gestichte coo
peratieve suikerfabrieken gevolgde.
Ook de watervoorziening gaf groote
moeilijkheden. Er was geen ander water
te krijgen, dan dat uit het kanaal van Ter
Neuzen en daarover beschikte in dien tijd
Belgie. Waar de Belgische suikerfabrikan
ten bij hunne regeering protesteerden, duur-
de het jaren eer het voorloopig cornite de
toestemming verkreeg. Prof. Nelemans,
die wij tot ons groot genoegen hier zien, was
toen ingenieur te Ter Neuzen; dat het einae-
lijk gelukt is water te krijgen, is voor een
groot deel te danken aan zijne krachtige
argumenten ten onizen gunste, gaarne da.i -
voor onzen oprechten dank.
Waar het een geheel nieuwe zaak gold,
was het maken van statuten geen gemakke-
lijk werk, gelukkig had ons voorloopig co-
mite daarbij de voorlichtin.g van een be-
kwaam rechtsgeleerde als Mr. Jacq de W it-
hamer te Middelburg, die wegens hoogen
leeftijd onze uitnoodiging om tegenwoordig
te zijn niet konde aannemen. Het moge hem
evenals ons eene voldoening zijn, dat de
ontworpen statuten in hoofdzaak nog onge-
wijzigd zijn en in de latere cobpciratiiivt
fabrieken zonder ingrijpende wijzigingen
overgenomen zijn,
Toen eindelijk, verleden Zondag 25 jaar
geleden, de akte van oprichting geteekend
was, kon het dien dag benoemde bestuur
met kracht door-werken, Gebouwen konden
aanbesteed, machines definitief besteld
worden, terwijl allerlei andere regelingen
ter hand konden worden genomen
Er was ontzettend veel te doen, doch dank
alter inspanming kwam allcs op tijd gcreetL
zoodat de fabriek op den 8 October 1900
hare eerste campagne konde beginnen Die
campagne, waarin 28.600.000 K. G beet
wortelen verwerkt werden, liep in alle op
zichten goed van stapel, dank de goede in
richting der fabriek.
