HoogwatergetijteTer Neuzen.
liNGEZONDEN MEDEDEELINGEN.
POLITIE.
Op het bureau van pclitie alhier zijn
afc gevonden gedeponeerd een huissteu-
tel en een paar manchetten met das
Rechthcbbenden vcrvoegen zich aldaar.
A C. LENSEN's STOOMVAARTMAAT-
SCHAPPIJ—TER NEUZEN.
s.s. ARY te Ter Neuzen.
ss. HELENA in tossing te Ancona.
ss. MAGDALENA wordt heden te Spe-
zia verwacht.
s s, TERNEUZEN in tossing te Ter
Neuzen
SCHEEPVAARTBEWEG1NG.
Vjain 3 hftt 5 |Kug zijn langs de Westsluis
alhier 2 binnenvaartuigen op- en 2 afge-
schut, langs de Middensluis 17 op- en 15
afgeschut en fangs de Oostsluis 75 op- en
38 afgeschut.
D A
G E
N.
Yoorm.
Nam
Dinsdag
7
Aug.
10.21
10.59
Woensdag
8
11.34
11.05
Donderdag
9
12.34
Vrijdag
10
u
0.59
1.23
Zaterdag
11
1.46
2.07
Zondag
12
u
2.27
2.46
Maandag
13
n
3 05
3.24
lie uitkomsten van dat eerste onderzoek en
de verkregen resuitaten zijn omschreven in een
uitvoerig geohydrolognsch rapport, dat voor het
oogenblik te uitvoerig was om te publiceeren,
maar waarvan de gemeentebesturen nader ken-
ni& zullen kunnen nemen. Die resuitaten geven
echter de zekerheid, dat men steeds zal kunnen
beschikken over zeer groote hoeveelheden
water.
De waterhoeveelheid die te St. Jansteen ver
kregen kan worden is echter niet onbepenkt. Men
verkrijgt daar natuurlijk alleen het water, dat
over een zekere oppervlakte in den bodem
dr:ngt en op de naar het Noorden afloopende
kleilaag wordt opgevangen en in beekjes wordt
afgevoerd. Door dat het regenwater spoedig
in den zandigen bodem dringt, verdampt er
zeer weinig, maar het spreekt van zelf, dat de
hoeveelheid niet onbeperkt is. Evenwel, de
bevolking van Zeeuwsch-Vlaanderen bedraagt
thans 70 a 80 duizend zielen en eerst wanneer
die zal geldommen zijn tot 300 duizend, zou de
waterhoeveelheid niet meer toereikend zijn.
Dit zou bij normalen aanwas eerst na verloop
van 30 jaar het geval kunnen worden en als
er dan meer water noodig is, zou dat gevon
den kunnen worden in de omgeving van Eede,
misschien ook in de duinen bij Cadsand. Men
kan daar dan al geruimen tijd van te voren
naar uitzien, en zelfs in het geval, dat men
gee;, anderen uitweg had dan het leggen van
•een buis door de Schelde om het water te halen
nit Noord-Brabant, waar dit beschouwd wordt
in mbeperkte hoeveelheid te kunnen worden
gewonnen, zou dat dan nog voordeeliger uit-
komen, <lan wanneer men dit nu terstond zou
widen doen. Het onderzoek dat na het verschij-
nen van het rapport der zinkercommissie heeft
plants gehad, en dat, zooals spreker reeds aan-
stipfite zeer uitvoerig is geweest, biedt mensche-
lijkerwijs gesproken voldoende zekerheid, dat
er genoeg water te winnen is voor de behoef-
ter in de eerste 30 jaren.
Met betrekking tot de vragen die gesteld
zijn aangaande de kosten in verband met de
ranting, kan spreker meedeelen, dat de begroo-
ting zeer rrim genomen is, op gromi van de
kosten van in den laatsten tijd gebouwde of
nog in uitvoering zijnde water!eidingen en dat
de nrijzen der materialen die daarhij zijn aan-
genomen in het verloop van 1 jaar aanmerke-
lijk gedaald zijn. De bedragen zijn ruim ge-
normen, want van verschillende zijden is zelfs
het verwijt gemaakt, of niet wat te royaal ge-
raamd was.
Met betrekking tot den door den heer Van
Hasselt uitgedrukten wensch geeft spreker te
kerne n, dat de uitvoering zoo serieus mogelijk
wor-.it voorberedd. Voor de beweegkracht is ge
rekend op stoom, indien zulks voordeeliger
mocht blijken zal electriciteit worden benut.
Er is een half millioen geraamd voor aan-
koop van terrein, hetgeen naar sprekers mee
ning zeer ruim is. Het renteverlies is uitge-
trokken op 232.000 gulden. De praktijk leert,
dat men dat niet te licht moet stellen, maar zoo
zwaar als het hier geraamd wordt is het toch
bij het aanleggen van andere waterleddingen
nog niet geweest, al had men ook nog met
tegenspoed bij den aanleg te kampen. Het ge-
r-aamde kapitaal moet naar de meening van
spreker ruimschoots voldoende geacht worden
voor den bouw.
De berekening van de rente tegen 6 is
aar; den veildgen kant. Door de rijksverzeke-
ringsbank is al geld voor waterleidingen dis-
ponibel gesteld voor 5 Indien men tegen
die rente het kapitaal kon krijgen, geeft dat
jaai'lijks al een voordeel van 60.000.
De berekening van de exploitatiekosten is
geschied naar het voorbeeld van het provin-
ciaal bedrijf in Noord-Brabant, hetgeen een
zeer uitgebreid gebied betreft, want het om-
vaz 102 gemeenten. Naar zijn overtuiging, zul-
ler; ook de exploitatiekosten beneden de raming
blijven.
De inkomsten moeten natuurlijk uit het ta-
rief worden verkregen en die hangen ook af
van de te verwachten aansluitingen. Het comite
is in het bezit van de kadastrale kaarten van
gvfoeel Zeeuwsch-Vlaanderen, waarop alle \vo-
ningen zijn aangegeven, zoodat men zeker is
van het aantal, dat langs het ontworpen buizen-
nefi. gelegen is, en ook het aantal aanwonende
inwoners met voldoende zekerheid kan schat-
ten. Dat bedraagt ongeveer 80 van het voile
aantal inwoners. Er is ook rekening mede ge-
hoiaden, dat niet alien onmiddellijk aansluiten.
Hiervoor is de praktijk het eenige richtsnoer.
Voor de Zuid-Bevelandsche waterleiding
waren de omstandigheden zeer ongunstig. Nie-
mand kon voorzien, dat in 1914 de oorlog zou
uitbreken. Er was daar vrijheid van aanslui
ting en de aansluitingskosten moesten door de
betrokkenen worden betaald. Die stegen tij-
dens den oorlog tot f 80 en meer, zoodat er
bijna geen aansluitingen meer werden ge
maakt. Toch heeft de praktijk geleerd, dat bet
aar.tal aansluitingen, dat in 1914 30 tot 40 v
bedroeg, op den huidigen dag, nu inmiddels de
prijzen weer billijker zijn geworden, bij de vrij-
willige aansluiting is gestegen tot 85 Dat
resultaat heeft men verkregen op 15 jaar, en
deze waterleiding kan zich ondanks de voor
haar zeer ongunstige oorlogsperiode bedruipen.
En spreker acht die Zukl-Bevelandsche water
lekling voor Zeeuwsch-Vlaanderen een goetl
voorbeeld.
En nu wat de verplichte aansluiting betreft.
Als men dat geheel laan de mensehen overlaat,
lijdt men de eerste jaren groote verliezen, om-
dat men nu eenmaal graag de kat uit den boom
kijkt, maar later toch komt. Daarvan geeft
Zuid-Beveland zoo'n mooi voorbeeld. In de eer
ste tijden waren de aansluitingen niet meer dan
20 Tot 25 en nu na 15 jaar 85 M(a-ar
tengevolge daarvan, is er de eerste jaren op
het huizennet groot verlies geleden. Er zijn
dorpen waar het aantal aangeslotenen 90
bedraagt, in andere, waar men beter grond-
water heeft, is het ook wel wat minder.
En nu de andere ervaring. Sinds het aan
leggen der Zuid-Bevelandsche waterleiding is
er geen enkele meer, zonder verplichte
aansluiting tot stand gekomen. Het bleek niet
mogelijk daiartoe te komen, indien men voor
de eerste jaren op niet meer dan gemiddeh
23 aansluitingen kon rekenen, daar anders
het tarief te hoog moest worden.
Toen heeft ook het comite de mogelijkheid
overwogen de waterleiding tot stand te bren-
gen met invoering van verplichte aansluitin
gen, naar het groote voorbeeld van de provin-
cie Noord-Holland. De provincie distribueert
het water daar over de gemeenten en deze aan
hare inwoners. De gemeenten moeten daar
de verplichte aansluiting invoeren. Dat heeft
in de eerste tijden een storm verwekt, er wer
den vergadering'en belegd en men sprak er
over alsof men in de dagen van Lenin en Trotz-
ki was gekomen. Ten slotte heeft de praktijk
geleerd, dat de verplichte verzekering zonder
bezwaar is ingevoerd. Ze heeft tot hiertoe
siechts aianleiding gegeven tot een proces-
verbaal,- te Zaandam, waar iemand beslist on-
villig was en er aanleiding was tegen hem op
te treden.
Ook in Tholen is na het besluit tot stichting
der waterleiding verplichte aansluiting inge
voerd, voOr het oogenlblik nog niet door alle
gemeenten. De regeering heeft daar voor het
verleenen van steun den eisch gesteld, dat alle
gemeenten binnen 5 jaar verplichte aansluiting
zouden invoeren. Ook in Noord-Brabant moet
de verplichting binnen 5 jaar zijn ingevoerd.
Op Tholen is de waterleiding nu klaar en
daar is men tot de conclusie gekomen, dat, met
het te gering aantal aanvankelijk te wachten
aansluitingen, het tarief te hoog is. Voor ver
schillende waterleidingen is de verplichte aan
sluiting ingevoerd, niet alleen n Noord-Holland
maar ook in de Hoeksche waard, te Brielle,
Hardinxveld e.a.
Van de 7 gemeenten op Tholen hebben 3
verplichte aansluiting ingevoerd en 4 gewei-
gerd, de gameenteraden dier laatste gemeenten
hebben zich gesteld op het standpunt der hee-
ren Scheele en De Bidder. Het gaat op Tholen
eclhter zooals in andere plaatsen. Door de ver
plichte aansluiting kan iemand gedwongen
worden, maar daarmede is nog niet gezegd dat
men ook gedwongen wordt. Dat kan afhangen
van omstandigheden.
Men zal toch niet beweren, dat het een goede
toestand is, dat een bakker voor de bereiding
van brood water haalt uit het kanaal, waarin,
zooals voorgekomen is, kort te voren de uit-
werpselen van een sehipper die aan blocd-
diarrhee leed, werden geworpen? In dien we in
het belang van de volksgezondheid willen han-
delen, behooren we te zorgen, dat men niet
kan doorgaan. om voor de bereiding van volks-
voedsel besmet of gevaarlijk water te gebrui-
ken, dan moet men strafrechterlijk tot het ge-
bruik van goed en zuiver water kunen dwin-
gen, dan moet men de onwilligen kunnen ver-
volgen en beboeten.
In zulke gevallen zal de dwang toe-
gepast worden. Men moet niet uit het oo-g
verliezen, dat de waterleiding een hygienisch
doel heeft, doch de veldwachter zal niet met
getrokken sabel de ingezetenen tot aansluiting
dwingen. Er wordt voor de eerste jaren niet
op een percentage van 95 aangeslotenen ge-
rekend. Bij de raming is voor het eerste jaar
aangenomem, dat 60 der langs het net wo-
nenden zijn aangesloten, in het tweede jaar
70 in het derde jaar 75 in het vierde
jaar 80 9in het vijfde jaar 85 in het zescle
jaar pas 90
Nu meent spreker, dat 't toch wel mogelijk is
om hier in 5 jaar met eenigen zedelijken dwang
te bereiken wat men in Zuid-Beveland zonder
dwang binnen een jaar of 10 verkreeg. En
daar moest men dan de kosten van aanleg nog
zelf betalen, terwijl dat hier gratis zal ge-
schieden.
In Poortvliet en Scherpenisse heeft men de
verplichting ook ingevoerd, maar men denkt
niet aan toepassing der verordening. Men is
begonnen met voor aansluiting propaganda te
maken bij de inwoners, men werft aansluitin
gen. Men zendt iemand rond met concept-
aanvragen en betaalt een vergoeding voor
iedere .aangeworven aansluiting. Op het eiland
Tholen, geldt het oppervlaktetarief. En als er
mensehen zijn, zooals de heer Scheele, die
zooals hij zegt over een steeds voldoende hoe
veelheid water beschikt, hij zal niet gedwongen
wo lxl en.
De heer SCHEELE: Dat is zoo zeker niet!
De heer KRUL: Indien de waterleiding-
maatschappij zoo ging optreden, zou het dwaas
zijn, als men een zaak populair wil maken,
moet men de mensehen niet prikkelen, men
moet ze in het gevlei komen, op den duur zien
ze het geimak en komen toch. Zij echter, die
door hun gebruik van ondeugdeiijk water den
algemeenen gezondheidstoestand bedreigen,
moet men kunnen dwingen met den veld
wachter.
In Tholen is men thans zoover, dat de dienst-
leidingen gereed zijn. Men denkt daar tusschen
31 October en 31 December 75 der aanwo-
nenden aangesloten te hebben. Thans is de
helft der ingezetenen nog maar bewerkt en
men heeft er al bijna 60 Als de mensehen
voelen, dat ze op den duur toch verplicht zijn
te komen, doen ze het terstond, als hun met
verstand en beleid de voordeelen en gemakken
onder het oog worden gebracht. Men vermijd
dan oonnoodige prikkelingen en krijgt een
hoog percentage vrijwillige aansluitingen.
In W'estelijk Noord-Brabant, waar de ver
plichting nog niet is ingevoerd, zijn reeds 60
aangesloten.
In St. Maartensdijk was de gemeenteraad
tegen het terstond invoeren der verplichting,
met het gevolg, dat voor die gemeente het
tarief hooger moest gesteld worden. Er is thans
door ingezetenen een adres aian den gemeen
teraad verzonden, waarin wordt verzocht,
voor die gemeente ten spoedigste aansluiting
verplichtend te stellen, omdat men zijn finan-
cieel belang, bij die verplichte aansluiting be-
trokken, begrijpt.
De practijk leert, dat het met moeilijkheden
tengevolge van die verplichte aansluiting zoo'n
vaiart niet loopt. En aangezien bij dit plan
voor den eersten tijd op 60 der aansluitbare
perceelen is gerekend, meent hij dat dit ook aan
den veiligen kant is.
In de eerste jaren zal de opbrengst niet vol
doende zijn voor dekking van de kosten, doch
voor dekking van die tekorten dient dan het
reservefonds van een half millioen, waaruit
dan de gemeenten in staat gesteld worden aan
de op zich genomen verplichtingen te voldoen.
Voor het eerste jaar is een tekort berekend
van f 119.000, het tweede jaar van f 90.000, het
derde jaar van f 74.000, geleidelijk dalende tot
f 4000 in het 9e jaar, terwijl er na het lOe jaar
op een oversOhot wordt gerekend. Het reserve
fonds bedraagt dan nog ,f 72.000.
Hieruit blijkt dus, dat het reservefonds zoo
groot geraamd is, dat in de jaren, dat de ex-
ploitatie tekorten zal opleveren, de tekorten
daaruit kunnen worden gedekt en het reserve
fonds niet udtgeput is. Het comite heeft echter
voor de gemeenten nog meer zekerheid willen
hebben, indien men zou komen te staan voor
onverwachte voorvallen.
Het heeft daarom getracht een reserve te
verkrijgen, indien er onverhoopt na het lOe
jaar nog tekorten zouden zijn. Men heeft het
in Zuid-Beveland ondervonden, dat, tengevolge
van de toestanden door den oorlog dien men
niet had kunnen voorzien in het leven ge-
roepen, de gevormde reserve was ui-tgeput. De
regeering heeft daaraan toen steun verleend,
en het comite in Zeeuwsch-Vlaanderen, dat nog
bezwaar had om met een reserve van f 500.000
de ziaak aan te pakken, had hoop, dat de re
geering toch ook aan dit plan wel den steun
zou willen verleenen, dien het in de laatste
jaren aan de Zuid-Bevelandsche waterleiding
heeft toegezegxl. De deswege aangewende po-
gingen hadden ten laatste het succes, dat de
regeering een renteloos voorschot in het re
servefonds toezegde van 300.000, onder voor-
waarde dat de provincie harerzijds ook
200.000 zou geven. Door de provinciale sta
ted van Zeeland is dat besluit reeds genomen,
doch in de Staten-Generaal moet het nog be-
handeld worden. In het concept-r a ads besluit
staat echter, dat dit eerst van knacht is, indien
ook de Staten-Generaal het desbetreffend wets-
ontwerp hebben aangenomen.
Als men nu nagaat, dat de te stichten ven-
nootschap in de eerste plaats zelf over eei?
reservefonds van f 500.000 zal beschikken, en
dat voor het negende jaar nog siechts een te
kort geraamd is van 4000, bij een overschot
der eerste reserve van f 70.000, dan kan men
toch nagaan, dat er lets heel bijzonders zou
moeten gebeuren, wilde men niet alleen het
eigen reservefonds geheel moeten gebruiken,
maar bovendien ook nog dat hetwelk door de
regeering is toegezegd.
Na al hetgeen spreker daaromtrent heeft
aangevoerd, meent hij te mogen zeggen, dat de
financieele opzet dezer zaak volkomen ver-
trouwd is. Het risico is uiterst gering.
De voorgestelde tarieven zijn billijk en er is
water genoeg, ook voor de industrie. Er is na
het eerste onderzoek nog een nauwkeurige en-
quete gehouden naar de behoeften van de in
dustrie. Aan alle industrien in Zeeuwsch-
Vlaanderen, aan de hand eenere ljjst ver-
schaft door de Kamer van ICoophandel en Fa-
brieken is een vragenlijst gezonden, betref-
fende de hoeveelheid water die zij per etmaal
noodig hebben, en daarvan was het resultaat,
dat volgens de gemaakte oerekenmgen de pnse
d eau volkomen berekend is om de hoeveelheid
water te leveren die de geheele bevo Iking en
alle industrien dagelijks noodig hebben.
Bij de rentabiliteitsberekening is echter in
aanmerking genomen, dat het veel minder zal
zijn; men was van oordeel, dat het gebruik,
dat de Industrie van de waterleiding zai maken
een voordeel moet zijn, doch dat men de ex-
ploitatieuitkomsten met op de industrie moet
gaan baseeren. In het eerste jaar is dan ook
voor industrie en vee een opbrengst geraamd
van 72.000. In Noord-Holland en Zuid-Beve
land is gebleken, dat het gebruik voor het vee
spoedig toeneemt, daar dit van grooten invloed
is op het melkgeven der koeien. Dit in aanmer
king nemende, is de opbrengst alzoo niet hoog
geraamd. Uit het onderzoek naar de woningen
is gebleken, dat de twee- en drie-kamerwonin-
gem in Zeeuwsch-Vlaanderen het grootst in
aantal zijn. Op de 1000 woningen zijn 81 een-
kamerwoningen, 314 tweekamerwoningen en
226 driekamerwoningen, zoodat de drie laagste
categorien te samen reeds 600 woningen op de
1000 tellen. Voor de driekamerwoningen is het
tarief berekend op f 19 en voor de tweekamer
woningen op f 13 's jaars.
Als men nu vraagt, of dit tarief rechtvaar-
dig is, zou spreker dat niet direct durven zeg
gen, doch men heeft een tarief moeten aan-
nemen, om tot een berekening te kunnen
komen, en men bezat hiervoor de gegevens.
Het komt wel eenigszdns in het gedrang, door
de nieuwere volkswoningen, nu men voor min
der gesitueerden woningen met meerdere ka-
mers 'heeft gebouwd. Terwijl men ouderwet-
sche woningen heeft met twee of drie groote
learners, he«ft men nu woningen met vier ot
vijf 'kleinere kamers. Het kamerstelsel is in
middels door andere vervangen, in Noord-Hol
land en Tholen heeft men het tarief berekend
naar de oppervlakte der woningen en in
Noord-Brabant geldt de schatting der kada
strale opbrengst. Men zal ten slotte een keuze
moeten doen voor het tarief, dat het meest bil
lijk voorkomt en zich aan de omstandigheden
aanpast.
Ook bij de berekening der opbrengst is op
tegenVallers gerekend, doch voor de minder
gesitueerden komt het tarief naar sprekers
meening in het algemeen niet te hoog. Voor
de beter gesitueerden loopt het hooger, doch er
zullen er velen onder zijn, die zeggen, het ge-
mak is mij dat bedrag wel waard, terwijl weer
anderen het te hoog zullen vinden. De prak
tijk leert evenwel, dat na eenige jaren de beter
gesitueerden alien voorvechters van de water
leiding zijn geworden.
Hiermede meent spreker de drie hoofdpun-
ten, de noodzakelijkheid der waterleiding, het
geringe risico en dat de kosten vallen binnen
de diaagkracht der inwoners, aan de hand van
het onderzoek en de ervaringen der practijk
te hebben aangetoond.
De heer DE RIDDER merkt op, dat de heer
Krul nog geen antwoord heeft gegeven op de
vraag van den heer De Jager, of het voor dit
plan geen storende gevolgen zou kunnen heb
ben, indien men ook aan gene zijde der grens,
te Clin.ge, op Belgisch gebied een waterleiding
zou willen stichten, terwijl hij voorts vraagt,
of er niet een meter-tarief zou kunnen worden
ingevoerd, evenals bij de electriciteit, opdat
ieder betaalt overeenkomstig zijn gebruik.
De heer DE MEIJER wenscht ook nog en
kele opmerkingen te maken en daarmede vra
gen te stellen. Hij heeft inlichtingen gevraagd,
betreffende verschillende bestaande waterlei
dingen, en naar de uitkomsten der laatste jaren.
Hem is een schrijven getoond, betreffende de
Zuid-Bevelandsche waterleiding, waaruit blijkt,
dat deze het laatste jaar een winst heeft ge-
maakt van 30.000, doch daarbij werd ook de
opmerking gemaakt, dat, als deze waterleiding
thans was aangelegd, in plaats van 15 jaar ge
leden, de aanlegkosten 2% maal zoo duur zou
den geweest zijn. Wij verkeeren dus ten op-
zichte van de aanlegkosten in ongunstiger om
standigheden.
Wat het tarief betreft, de heer Krul heeft
gezegd, dat dit hier niet duurder is dan daar,
en daarin staan we dan gelijk, maar bij die
waterleiding had men voor het aanlegkapitaal
een voordeeliger rentestandaard, dat is een
groot voordeel ten gunste dier maatschappij.
Dan stelt hij de vraag, of er in Zuid-Beve
land niet meer dorpen zijn dan in Zeeuwsch-
Vlaanderen en de bevolking grooter is.
In Zuid-Beveland moet men, is gezegd, de
aanlegkosten naar de woning zelf betalen, ter
wijl men het hier gratis wi! doen. Is dat juist
geen nadeel? Nu moet de maatschappij dan
toch die kosten dragen en daarvoor een grooter
kapitaal op nemen.
Wat Tholen betreft, is meegedeeld, dat vier
gemeenten bezwaar hebben, om de verplichting
tot aansluiting op te leggen. Is het ook juist,
dat de aanlegkosten dier leiding thans blijken
twee a driemaal zooveel blijken te kosten dan
de primitieve opzet?
Dan brengt spreker ter sprake Schouwen en
Duiveland. Daar zal men toch ook wel van
het algemeen nut eener waterleiding overtuigd
zijn en zal men het misschien nog voordeeliger
kunnen doen dan hier, maar toch hoort spre
ker, dat het daar geopperde plan voor den aan
leg eener waterleiding niet doorgaat. Waarom
niet
Wat betreft de aanhaling van het besluit
van de Provinciale Staten ter aanbeveling van
het plSn, dat heeft voor hem geen bijzondere
waarde, aangezien het hem in een onderhcud
met een lid van gedeputeerde staten gebleken
is, dat dit college het in zijn gunstige meening
voor dit plan niet onverdeeld eens is. En wat
de aanhaling van Minister De Geer betreft,
ook ministers hebben wel bewezen te kunnen
falen al moet spreker toegeven, dat deze
minister een goeden naam als financier bezit.
Gaarne zou spreker ook worden ingelicht,
welke gemeenten in Zeeuwsch-Vlaanderen
reeds een besluit genomen hebben en welke
niet en wat het resultaat dier besluiten is ge
weest.
De heer KRUL verzoekt, alvorens tot beant-
woording der vragen over te giaan, even te
mogen afdwalen, zulks ook naar aanleiding van
opmerkingen die omtrent het optreden van den
heer Carriere, ingenieur van het waterleiding
bureau, die voor spreker in verschillende raads-
zittingen inlichtingen gaf, zijn gemaakt. Er
wordt wel gezegd: ,,ja, nu hooren we het alle-
maal van den zonnigen kant, maar we zouden
het ontwerp ook wel eens van andere zijde be
hooren belicht te zien."
Hij wil met nadrulc beschouwen, dat men het
optreden van het Rijkswaterleidingbureau niet
moet beschouwen als uitsluitend gericht te ziin
op het aanprijzen van waterleidingplannen.
De liefde van dat bureau voor waterleidingen
heeft ook zijn grenzen. Het Bureau heeft bij
de tot standkoming eener waterleiding geener-
lei financieel belang en de heeren zullen de
mededeeling misschien wel met eenige verwon-
derimg hooren, maar zij is niet minder juist,
dat verschillende plannen juist niet tot uitvoe
ring zijn gekomen tengevolge van de adviezen
van het bureau, dat ze niet uitvoerbaar waren.
De werking van het bureau is tweeleclig. Het
is werkzaam om plannen voor te bereiden,
maar het moet de plannen, als ze er zijn, ook
toetsen aan de bestaansmogelijkheid. Spreker
heeft bij den minister van Aiheid gestaan als
verdediger van het plan voor Zeeuwsch-Vlaan
deren, maar ook tevens als criticus en bij den
Minister van Arbeid, en hij den Minister van
Financien. Er is dus, met het oog op zijn vcr-
antwooixlelijkheid eerder aanleiding, dat hij de
zaak te zwak zou schilderen, dan te licht. Hii
acht het nuttig hierop even de aandacht te
vestigen, opdat men zijn inlichtingen zal be
schouwen in het juiste licht, waarin ze ge
geven worden.
Het is juist, dat de Zukl-Bevelandsche water
leiding geld heeft gekregen tegen een rente-
voet van nog- geen 4 en indien de werken
thans moesten worden gemaakt zouden ze ver-
moedelijk 1% tot 2 maal zooveel kosten als tij-
dens den aanleg en de aanlegkosten zouden
dus ongeveer verdubbelen.
Toch zijn de omstandigheden voor deze wa
terleiding niet in dezelfde mate ongunstiger.
De bouwkosten, de kosten der buizen zijn ook
reeds aanmerkelijk gedaald, doch de plaats van
de prise d'eau is ook van groote beteekenis,
ten opzichte van de kosten. Men verkeert hier
niet in het gunstige geval van Noord-Brabant,
waar de streek die van water voorzien wordt
rondom de prise d'eau is gelegen, doch toch
veel gunstiger dan Zuid-Beveland, waar men
het water uit Noord-Brabant moet aanvoeren
en daarvoor 35 K.M. buis heeft moeten leggen,
waarop men geen enkele aansluiting heeft. De
buisleiding zal hier dus veel zuiniger zijn.
Dan zijn hier in Zeeuwsch-Vlaanderen juist
meer gemeenten, nl. 35, terwijl er in Zuid-Beve
land maar 23 zijn en telt men hier in ver.
houcling ook veel meer groote complexen waar
mensehen bijeen wonen, met een grootere be
volking, zooals Ter Neuzen, Hulst, Axel, IJzen-
dijke enz., terwijl men hier ook industrie heeft,
hetgeen in Zuid-Beveland niet het geval is,
Nu de kwestie, dat de rente berekend wordt
op 6 '-/o en de bouwkosten dubbel zooveel zijn.
Toen het plan het vorig jaar voor het eerst
werd op gemaakt, moest het bureau tot de con
clusie komen, dat het zou moeten falen, indien
het aantal aansluitingen niet kon worden op-
gevoerd tot 60 Dat is een matig cijfer, ge-
let op de uitkomsten der andere waterleidingen.
Indien men hier zou moeten beginnen zooals
op Zuid-Beveland met 23 91 aansluitingen,
bleef het plan onuitvoerbaar, daardoor heeft
die waterleiding de eerste jaren groot nadeel
geleden en door het hier met verplichte aan
sluiting terstond op te voeren tot 60 wordt
het nadeel ondervangen van de hoogere bouw
kosten en duurdere rente.
Dat het waterleidingplan voor Schouwen en
Duiveland nog niet tot uitvoering is gekomen,
is juist een gevolg van het advies van het wa-
terleidingbureau, dat er op het oogenblik nog-
geen weg op gevonden is, om die waterleiding-
randabel te maken. De prise d'eau zou daar
ook ongunstig op een uithoek gelegen zijn, de
bevolking is gering in aantal en woont zeer
verspreid, zoodat er een enorm lange buislei
ding zou noodig zijn, met een betrekkelijk ge
ring percentage aansluitingen. Bij de bere-
kemngen bleek, dat uitvoering van het plan
tegen een hoogere rente dan 41/2 niet mogelijk
was. Met het oog daarop, heeft de regeering
aanvankelijk toegezegd, de lYz die aan de
6 's rente tekort kwam te zullen bijpassen
en de vlag werd toen reeds g-eheschen, maar
plotseling kwam de regeering meedeelen, dat
de omstandigheden haar niet toelieten de toe-
zegging gestand te doen. Nu wordt overwogen,
of er misschien een ander middel is te vinden
om de waterleiding op Schouwen toch rendabel
te maken, doch het is uiterst moeilijk.
Ook van Texel is men met een plan bij het
rijkswaterleidingbureau gekomen maar het
heeft gezegd: doe het niet, want het plan
is niet rendabel.
"Van de 35 gemeenten in Zeeuwsch-Vlaande
ren hebben thans reeds tot deelneming in de
waterleiding besloten Graauw, Clinge, Honte-
nisse, Hemgstdijk, Boschkapelle, Hulst, Koe-
wacht, Overslag, Zuiiddorpe, Axel,Philippine,
Bderviiet, IJzendijke, Waterlandkerkje, Oost-
burg en Sluis.
Er is nog geen beslissing genomen te Osse-
nisse, Stoppeklijk, Zaajnslag, Westdorpe, Sas
van Gent, Hoek, Breskens, Schoondijke, Groede,
Zuidzande en Cadsand.
De VOORZITTER: En er is van 6 gemeen
ten, met te samen 7900 inwoners bericht inge-
komen, dat ze niet wenschen mee te doen,
waartegenover 16 gemeenten staan met 40.000
inwoners, die zich wel voor deelneming hebben
uitgesproken, en indien Ter Neuzen zich daarbij
aansluit, meent spreker, dat dit op de tot
standkoming van dit plan en ook op de verder
door andere gemeenten te nemen besluiten wel
van invloed is. Vijf gemeenten hebben te ken-
nen gegeven heelemaal geen voorlichting over
deze zaak te willen ontvangen. De gemeenten
die zich tot hiertoe tegen deelneming uitspra-
ken, zullen voor de totstandkoming van het
plan al zeer weinig storing brengen, aange
zien dit tot uitloopers voor het huizennet aan
leiding zou geven. Het heeft alleen wijziging
van het plan tengevolge; in die gemeenten be-
hoeven geen buizen te worden gelegd en de
buizen in de aangrenzende gemeenten, die het
water daarheen zouden hebben moeten voeren,
kunnen van geringer middellijn en dus goed-
kooper worden gelegd. Voor de gemeenten die
thans niet aansluiten en dat dan later wel wen
schen te doen, ontstaat het bezwaar, dat ze dan
later ook de kosten van de dan te leggen wij-
dere buizen ook moeten betalen. Dan zal men
zich wellicht wel afvragen: waarom vroeger
ook niet om goede voorlichting verzocht?
De heer DE MEIJER merkt op, dat hij nog
geen antwoord heeft ontvangen op zijn vraag
betreffende de overschrijding der primitieve
raming voor de Thoolsche waterleiding.
De heer KRUL wil die vraag gaarne beant-
woorden; het doet hem zelfs genoegen, dat
ze gesteld is. Hetgeen daaromtrent gezegd
wornt is waar en het is niet waar. Dat zit zoo:
In 1913 werd voor deze waterleiding een plan
gemaakt waarbij de kosten warden geraamd op
een half millioen. Dat was het primitieve plan.
Maar dat primitieve plan is feitelijk van de
baan, omdat de oorlog ontstond en de prijzen
toen zoodanig stegen, dat de kosten wel ander-
half millioen zouden zijn geworden. Het was
toen ook het waterleidingbureau dat inzag, dat
het plan bij zulke kosten niet rendaPel te
maken was.
Er is toen in overweging gegeven met de
uitvoering van het plan te wachten tot de ma-
terialenprijzen mogelijk gedaald zouden zijn en
men kon zeggen dat uitvoering ten koste van
1 millioen mogelijk was. De Minister heeft
toen ook gezegd, dat hij zijn toestemming zou
geven, indien men de waterleiding voor 1 mil
lioen kon maken. Op het tijdstip dat tot uit
voering besloten is, kan dus niet meer gespio-
ken worden van de eerste raming van f 500.000
doch was de begrooting 1 millioen en spreker
kan wel zeggen, dat de aanlegkosten beneden
dat bedrag gebleven zijn.
De heer DE MEIJER, opmerkende, dat de
bevolking van Zeeuwsch-Vlaanderen 70.000 in
woners telt, en vemomen hebbende, dat er ge
meenten met in totaal 40.000 inwoners tot toe-
treding besloten hebben, vraagt, wat het mini
mum is van het deel der bevolking, dat moet
toetreden om tot uitvoering van het plan te
kunnen overgaan.
De VOORZITTER acht dat niet gemakkelijk
te zeggen. Behoudens St. Jansteen, dat niet
mee doet, doch waar men toch de buizen door
of langs moet leggen, omdat daar de water-
winplaats is, zijn de andere plaatsen die zich
onthouden nog niet van invloed op de tot stand
koming van het plan, om daardoor zooals
hij reeds zeide 'n deel van het geprojecteerde
net eenvoudig kan worden weggelaten. Toen
het comite echter de berichten van de 13 eerste
gemeenten die aangesloten binnen had, kon ge
zegd worden, dat de tot standkoming in begin-
sel verzekerd kon worden geacht. Het spreekt
van zelf, dat in dit stadium toetreding van
Ter Neuzen en van Sas van Gent, van groote
beteekenis is. Hoek zal, meent hij, ook wel
komen. Het aantal gemeenten dat niet mee-
Een flacon Foster's Maagpillen bevat een
maand gezondheid voor een familie. Zij zijn
een uitstekend laxeermiddei, en beteren inaag-
pijn, galzucht, het zuur, slechte spijsvertering,
een beslagen tong, schele hoofdpijn, en ver-
stopping. Foster's Maagpillen dienen in eik
huis aanwezig te zijn. Prijs per flacon van
vijftig versuikerde pillen f 0,65; te Ter Neuzen
bij de firma A. van OverbeekeLeunis. 9
doet is thans 6; laat dat stijgen tot 10. dan zal
dit de rentabiliteit der waterleiding naar het
hem voorkomt weinig schaden, het is van som-
mige zelfs de vraag, of het tegendeel niet eer
der het geval zou zijn.
De heer DE MEIJER erkent, dat dit mis
schien een lastige vraag is, maar hecht daar
aan toch. Hoe denkt de voorzitter over Sas
van Gent?
De VOORZITTER merkt op, dat hij zich in
openbare vergadering daaromtrent moeilijk in
bijzonderheden kan uitspreken, doch zijn per-
soonlijke verwachting is wel, dat Sas van Gent
zal aansluiten.
Hij wijst er voorts nog op, dat het eerste
plan van het comite een raming aangaf die een
millioen hooger was dan de tegenwoordige,
maar toch kon men er volgens de vroegere
methode niet komen. Toen is de vraag gesteld:
moeten we het plan laten rusten of er mede
doorgaan, maar dan in het laatste geval met
verplichte aansluiting. Er werd besloten door
te gaan, maar het comite was overtuigd, dat
het dan den mensehen ook mogelijk moet ge
maakt worden de kosten te betalen, en dat de
beter gesitueerden ook iets meer zouden kun
nen betalen. Er werd ook overwogen, dat zich
de omstandigheid kan voordoen, dat een huur-
der wel aansluiting wenscht, doch de verhuur-
der de kosten van aansluiting niet wil dragen.
Daar het plan nu aanmerkelijk goedkooper
kwam, heeft men gemeend zulke kwesties n
ondervangen, door het water gratis in iedere
woning te brengen waar men het hebben wil.
Daarvoor is 4 ton geraamd doch die uitgaven
zijn in het belang der waterleiding zoowel als
van de mensehen voor wie de aanleg noodig is.
Een andere vnaag die naar voren gekomen
is door een opmerking van den heer De Rid-
der, de rioleering der gemeente, is niet nieuw.
De wijze waarop ten behoeve van het lage ge-
deelte de kom een goede waterafvoer kan wor
den verkregen, houdt reeds geruimen tijd het
gemeentebestuur bezig. Daar moet thans toch
reeds een oplossing voor gevonden worden en
spreker hoopt, dat de raad die ook vinden zal.
Voor het hooge gedeelte der kom wordt vol
doende in de afwatering voorzien door de uit-
loozing in het kanaal en in de haven. Men zal
misschien zeggen, dat men toch de kans be-
loopt, dat de rioleeringswerken van iets groo-
teren omvang zullen moeten zijn en wel iets
duurder zullen worden. Hij kan dit thans niet
beoordeelen, maar meent, dat dit toch geen
bezwaar behoeft te zijn om niet toe te treden
tot de vennootschap voor het aanleggen en ex-
ploiteeren eener waterleiding in Zeeuwsch-
Vlaanderen.
De heer SCHEELE kan niet anders dan ver-
klaren, dat de toelichtingen en verklaringen
van den heer Krul dit vraagstuk voor hem in
verschillend opzicht verhelderd hebben. Hij
meent eel iter, dat men nu niet moet gaan zeg
gen, dat de dwang niets zal beteekenen, daar
men anders maar op 25 aansluitingen re-
kende, doch er thans 60 denkt te verkrijgen.
Men zal gaan werven, niet door de politie met
sabel en geweer, maar er zal toch op ellcen
burger een zachten drang worden uitgeoefend,
door er op te wijzen, dat men ten slotte toch
moet aansluiten. Hij acht er dan ook reeds
een groot stuk propaganda in gelegen, dat men
begint met de woningen gratis aan te sluiten,
daar men op die wijze de mensehen gemakke
lijk meent te kunnen vangen.
Hij komt ook nog eens terug op de Provin
cial Staten, waarin een lid, al bedoelde hij het
misschien niet zoo kwaad toch als zijn oordeei
uitsprak, dat er in onze streek ten behoeve der
waterleiding gemeenteraden omgepraat wer
den.
Wat de mensehen van St. Maartensdijk be
treft, die om invoering van verplichte aanslui
ting verzoeken, die doen dit toch maar alleen,
omdat zij zeggen: als alle ingezetenen tot aan
sluiting verplicht worden, wordt het voor ons
goedkooper.
Spreker verklaart alleen uit het oogpunt van
den dwang die men bij het aanleggen der wa
terleiding de ingezetenen wil opleggen daar-
tegen gekant te blijven.
En wat dan nog die reddingsplank betreft
van den zieken sehipper en de verontreiniging
van het kanaalwater, waaraan (lit zaakje is
opgehangen, hij vermeent, dat het comite zich
in dat opzicht best van tusschenkomst kan ont
houden en dat de gemeenten zelf wel de wegen
kunnen bewandelen om zoo iets te voorkumen.
De heer DE JAGER merkt op, dat nog niet
geantwoord is op zijn vraag, of het voor dit
plan geen nadeel zou zijn, als onze zuidelijke
buren ter plaatse aan de andere zijde der
grens ook een waterleiding zouden maken. Het
komt hem voor, dat dit toch wel van beteekenis
is, daar de heer Krul in den aanvang zijner
mededeelingen gezegd heeft, dat in het terrein
voor niet meer dan 300.000 mensehen voldoende
water zou te winnen zijn. Dan is er natuurlijk
niet genoeg als ook de Belgen water aan den
bodem gaan onttrekken.
(Wordt vervolgd).
(Wettelijke Tjjd).
ft
ft
It
