ALGEMEEN NIEUWS- en advertentieblad voor zeeuwsch-vlaanderen. Levert de fljnste soorten HONINGKOEK. ANNF.ER No 7234, Vrijdag 9 December 1921, 89e Jaargang. Aankondiging. Kunstwegen, Provincie Zeelan d. BEPERKING vervoer Yan Yrachtea op de wegen AANBESTEDING. Uit het hooge Noorden. Stoom-, Koek- Beschuitfabriek „ST. AMTOINE" buitenlandT BEPERKING Yan het met beladen Yoertnigen berijden Yan 19 December 1921, B B C L A IMI IE! Qpslagplaats yoor Ter Neuzen en Om&treken: Firrna Wed H. D'i^ZE, SINNENLAND. IBIBIE&STIE] BXj-A-X) bouwde komrneri, vour zoott". die niei kiVfi- nen geacht worden de hoofdverbinding te vormen tusschen wegen van de eerste klasse. De Bulfeemeester der gemeente TER NEUZEN: gezien de artt. 79, 80, 81 oi 1 2 v i lset Reglement op de wegen en voetpaden in Zeeland (Provinciaal blad no. 12 van 1910), luidende als volgt: kondigt, op last van den heer Commissa- ris der Koninryn in deze Provincie, aan, dat tiet bovenbedoeld verbod in deze gemeorite geldt, te beginnen met middernacht tusschen 7 en 8 December. IN ONDERHOUD BIJ HET RIJK. Burgemeester en Wethouders van TER NEUZEN, zullen den des namiddags om 3 uur, in het gemeente- huis aanbesteden: Het bouwen van een keermuur van rnetselwerk met bijbehoo- rende werkzaamheden. De voorwaarden en de teekening zijn vanaf heden tegen betaling van t o.so ter Secretarie verkrijgbaar. Ter Neuzen, den 8 December 1921. Burgemeester en Wethouders voornoemd, J. HUIZINGA, Burgemeester. B. I. ZONNEVIJLLE, Secretaris. xi. Vandaag wil ik u iets vertellen over de uit- vinding van de boekdrukkunst. Daarin vind ik aanleiding in de zoo juist verschenen bun- j del Levensberichten der Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, waar- van ik lid ben, In dien bundel is een levens- beschrijving opgenomfen van mr. Charles j Enschede van Haarlem. j Deze hoogbegaafde historicus was lid van de wereldberoemd'e" fjrma Joh. Enschede en j Zoon te Haarler*, uitgeefster van de op- I .rechte Haarlemsche Courant, met een druk- kerij die zoo rijk aan alleriei letters is, dat j zij eenig in ons land is. Zij drukt de post- j zegels en de bankbiljetten. Zij bezit van oude zestiende eeuwsche letters de zooge- naamde matrijzen en kan daardoor in ecfii 16e eeuwsche letters drukwerk leveren. Over het historisoh onderzoek van mr. Ch. E. wil ik u iets vertellen, orndat het resultaat veel te weinig bekend is. Hij heeft namelijk betoogd, dat de uitvinding van de boek drukkunst toch een Nederlandsche uitvin ding is. Gij weet, dat vroeger werd geleerd, dat Laurens Jans Coster te Haarlem de uitvin- der is geweest van de losse letter. Men heeft zelfs voor hem een standbeeld, opgericht. Echter bleek door historisch onderzoek, dat enkeie dingen die de legende verhaalde, twij- felachtig waren. Nu werd reeds lang in Duitschland geleerd, dat Johan Gutenberg te Mainz de kunst had uitgevonden. Zeker was deze de oudste Duitsche drukker. Voor- al door de studie van A. van der Linde werd Gutenberg beschouwd als de werkelijke uit- vinder. Echter werd vergeten, dat in dergelijke legenden steeds een kern van waarheid zit. Want zulke legenden worden niet in haar geheel gefabriceerd en berusten gewoonlijk op een of ander feit, dat werkelijk voorge- vallen is. Nu bevat de Hollandsche legende een bij- zonderheid: De Haarlemsche drukker was door een Duitsch knecht bestolen, die met al zijn materiaal er van door was gegaan, zoodat de Haarlemmer niet in staat geweest was met het drukken voort te gaan, waar- door verklaard wordt, dat in de eerste jaren waarin Gutenberg drukte, blijkbaar geen Hollandsch werk is sfedrukt. Dat nu is van belang, want de berooving door een Duitsch knedit werd in het begin der 16e eeuw reeds in ons land verteld, voor- dat er nog sprake van Gutenberg was. En op de bedenking door ondeskundigen ge- maakt: waarom heeft de Hollandsche druk ker dan niet terstond nieuwe letters vervaar- digd, moet geanfwoord: Coster was de man die de letters heeft gesneden, die nagegoten moesten worden. De dief, die deze gesneden letters stal, had daarmee alles wat hij noo- dig had, terwijl de Haarlemsche drukker (Costers schoonzoon) niets meer doen kon. Want de dietstal is volgens de legende in 1440 gepleegd, terwijl de lettersnijder in 1439 is overleden. Uit geen der door de Duitschers overgelegde documenten blijkt, hoe Gutenberg tot zijn uitvinding is geko- men. Nu heeft Enschede erop gewezen, dat de historie-schrijvers door hun gebrek aan technische kennis de voorhanden berichten niet hebben begrepen. Men redeneerde aldus: Vroeger bestond blokdruk, nl. in een plankje hout werden in spiegelbeeld letters gesneden en daarvan werden afdrukken gemaakt. Dat geschiedde in Holland, maar deze omslachtige methode vereischte voor elke bladzijde een nieuwen langdurigen arbeid. Nu was Gutenberg op het denkbeeld gekomen, doordat hij bladen in blokdruk had gezien, om losse letters te maken en zoo had hij de kunst uitgevonden! Bij deze verklaring gaf men zich geen rekenschap, dat het denkbeeld van de losse letter waardeloos was. Het kwam, zooals Enschede betoogt, aan op de vraag: hoe moet de losse letter worden gemaakt? Daarvoor kon men geen hout gebruiken, want druk met losse letters eischt, dat de letters hetzelfde uiterlijk hebben, nl. dat aile a's, b's enz. even groot gesneden moeten zijn. Bovendien is hout spoedig afgesleten. Letters die veel worden gebruikt moeten van metaal zijn. Dus die letters moeten worden gegoten, waardoor alle a's enz. ook hetzelf de uiterlijk krijgen. Daarbij komt dit: die letters moeten om in rijen te kunnen worden geplaatst een zekere hoogte hebben, dus moeten bestaan uit een staafje, aan welks kop de letter in spiegel- schrift staat. Dus haarfijn even lang, bijv. een paar centimeter, ook zuiver haaks een langwerpig vierkant, waarbij de breedte (naar gelang van de letter) verschillend kan zijn, waar de lengte weer precies even groot zijn moet om een zuiver rechte regel te kun nen maken. Dus men heeft noodig een gietvorm een paar centimeters diep en in langwerpig vier- kant een paar millimeters lang en breed, terwijl daaronder de letter volkomen zuiver afgebeeld stond. Wie een practisch toe te passen gietvorm uitvond, had de kunst mo- gelijk gemaakt. Al was dat kokertje nog zoo primitief, dan had men dus de uitvinding gedaan en kwam het alleen aan op verdere technische verbetering. De eerste verbetering van be- teekenis is inderdaad aangebracht door Gu tenberg's compagnon: Schoffer. i De man, die de kunst uitvond, kwam op het denkbeeld om in spiegelschrift in hard metaal (koper) de letters te snijden. Zoo vervaardigde hij de stempels (26 letters, 26 hoofdletters, cijfers, leesteekens)waarmee JOH. v. d. SANDE-v. d. H E f J D E N. Grossiers eri Winkeliers schrijft ons nog heden en wij maken U bemonsterde offerte. Aanbevolen merken: Gouden Helm - De Paul - Ideaal - Reclame Candij - Reclame Ontbljt. zeer lange tijd gemoeid is geweest. Die stempel werd in week metaal (lood) gesla- gen. Deze inslag heet matrijs. Die matrijs, waarin ondiep de letter ingeslag'en was, werd vastgezet onder een blokje hout, waarin een vierkant gat was uitgesneden (gietblok). Juist het feit, dat het snijden zoo'n lang durigen arbeid eischte, maakte de uitvinding orndat het geld toentertijd schaarsch was, tot een kostbare onderneming. Want zelfs Gutenberg heeft met het gestolen materiaal nog tien jaar proeven moeten nemen. voor- dat zijn drukwerk er oogelijk begon uit te zien. Het gevolg was, dat de letter, die in de looden matrijs werd gegoten, nog weinig fraai was, de matrijs was spoedig onbruik- baar, de stempel sleet door telkens nieuwe matrijzen te slaan. De inkt deugde niet, tot- dat de schoonzoon van Coster een goede inkt wist te maken. De legende verhaalt van de „zeer ruwe" uitkomsten en de ,,armoede'" van de kunst. Die legende vertelt ook, dat een drukkers- knecht Cornelis op hoog bejaarden leeftijd overleden is, nadat hij zijn herinneringen aan geloofwaardige personen had verhaala. Hij noemde als dief Jan Faust (zie straks). Nu zeiden ondeskundigen: die diefstal Is niet waar, want die legende verhaalt, dat in Coster's familie tinnen kannen werden be- waard gegoten van de oude letters,- zoodat die letters niet gestolen kunnen zijn. Maar de dief kon die letters gerust achterlaten, want zij waren spoedig onbruikbaar. Als hij maar alle stempels stal (het gietblokje was gemakkelijk te maken), dan was hij in staat nieuwe letter te gieten. Welnu de dief is gevlucht volgens de legende in 1440. En nu blijkt uit de Duitsche berichten, daT een compagnie-schap wordt gesloten tusschen Gutenberg, Schoffer en... Jan Fust. De diei heeft dus twee helpers gevonden: Gutenberg die voor het geld zor- gen kon en Schoffer, die een uitstekend gra- ^jreur was. Zoolang nu met het oude materiaal ge- werkt werd, was de uitkomst zeer matig. Want de weeke matrijzen vereischten een vrij groot lettertype. De kunst werd ver- beterd, toen Schoffer een nieuw stel stem- pels sneed in het veel harder metaal: staal, zoodat nu de matrijs in koper geslagen wor den kon. Nu kon men ook een veel kleiner lettertype gieten, kreeg men mooi drukwerk en werd het product verkoopbaar. En nu het bewijs, dat aan Gutenbergs eerste proeven te Mainz een proef in Hol land voorafgegaan is. Het bewijs staat in de kroniek van Keulen door Johan Stumpff, gedrukt in 1499. Vergeet nu niet, dat de Hollandsche legende door Junius te boek- gesteld in 1566 verhaalt, dat de uitvinding 128 jaar geleden is gedaan, dus in 1438 was voltooid. In die kroniek heeft Stumpff een bericht opgenomen, dat naar zijn verklaring afkomstig was van den eersten Keulsehen drukker Ulrich Zell: „De kunst is uitgevonden te Mainz in het jaar 1440. De uitvinder was een burger der stad, jonker Johan Gudenburch, geboren te Straatsburg. Van 1440 tot 1450 was een tijd van proefnemen en oefenen. Hoewel dus de kunst te Mainz uitgevoricien werd, zoo is het eerste voormaaksel in Holland ge vonden uit de Donaten, die daar te voren gedrukt zijn." Dit bericht wordt door de Duitsche uit- leggers brutaal op zijde geschoven met de bewering: daar wor.dt blokdruk bedoeld. Maar terecht zegt Enschede: het eerste voormaaksel of de eerste proef van iets, dat met losse letters is gedrukt kan niet iets zijn in blokdruk, maar moet beteekenen: een minder goed gelaagde poging om met losse letters te drukken. Is deze uitlegging juist, dan mag worden aangenomen: de drieledige uitvinding van stempel, matrijs en gietblokje, waardoor het mogelijk werd de letters te gieten, is voort- gesproten uit een Hollandsch brein. Maar nadat de Hollander van zijn primitief mate riaal beroofd was, hebben drie Duitschers in onderlinge samenwerking de uitvinding tedhnisch zoo verbeterd, dat het bedrijf ren- dabel werd. Natuurlijk kan men na meer dan vier en een halve eeuw niet meer het alleroudste drukwerk als bewijsmateriaal bijbrengen, orndat het vanzelf spreekt, dat de alleroud ste proeven zoo gebrekkig geweest zijn, dat die niet bewaard gebleven zijn. Maar zelfs al zou men een oud stukje vinden, dan weet men nog niet: in welk jaar het gedrukt is. Echter is er niet de minste reden, waarom wij aan Duitschland de eer der uitvinding zullen laten. Het bericht van dien Keulsehen drukker Zell wijst op Holland als bakermat der kunst. Daarom mag worden volgehou- den: Laurens Jans Coster, die in 1439 to Haarlem stierf, heeft de eerste boekdruk- letters gesneden. T. g. T. FRAUDE DOOR EEN BURGEMEESTER EN WETHOUDEk. Te Gendringen zijn ernstige malversa tion in de gemeentekas ontdekt. Het blijkt dat de burgemeester en de ouoste wethou- der eenige weken geleden, buiten den raad om, een leening van f 120.000 hebben aangegaan en daarvoor 3 millioen marken a 4 cent hebben gekocht. Deze gelden moesten dienen om de kosten te dekken voor den aanleg van een electrische leiding naar Wezel waarvoor de leening door Oed. Staten van Gelderland echter niet was goedgekeurd. Woensdag vertoei'den de Commissaris der Koningin en twee leden van Ged. Sta ten met het parket uit Arnhem te Gen dringen, tot het instelien van een onder zoek. De burgemeester is voortvluchtig. DOOR HET 1JS AFOEDREVEN. Men maakt zich ongerust over het lot van 50 Lemster visschers, die Woensdag met de rijksmotofboot uit Enkhuizen bij Mirdumerhoek met het ijs zijn afgedreven naar zee. Er is geen voedsel aan boord. DE BANKBILJETTENRERS AAN HET WERK. Uit Londen wordt genield: In financieele kringen is men eenigszms ontstemd dat Duitschland, terwijl het zeer goed weet, dat de inperking van den biljetten omloop een van de eerste voorwaarden is, waarop Engeland eventueel geneigd zou zijn toe te stemmen in een moratorium of in een tijdelijk crediet, toch in de laatste weekj. volgens mededeeling van de Rijksbank, nog een bedrag van 4732 millioen mark aan papier in circulatie is gebrcht. HET BEDRAG DER LEENING. Rijkskanselier Wirth deelde den leiders der verschillendc politieke partijen mede, dat het bedrag, dat Duitschland van grocfc: Engeische banken als tijdelijk voorschot had gevraagd, vijf en twintig miliioen p. st. had bedragen. Deze leening is niet tot stand gekomen. DE REVOLUTIE IN GUATEMALA. Het departement van Buitenlandsche Za- ken te Washington verneerm, dat twaalf leden van de regeering van Guatemala bij de revolutie gedood werden. De revolutie begon Maandag te middernacht en was in den loop van den morgen van Dinsdag afgeloopen. Er werden vele burgers ge- arresteerd. TER NEUZEN, 9 December 1921. BEPERKING VERVOER. Wegens ingevallen dooiweder is tot na- dere aankondiging het vervoer over alle kunstwegen in de heele provincie beperkt,, te beginnen met middernacht tusschen 7 en 8 December 1921. VERKIEZING NOTABELEN NED. HERV. KERK. Bij de heden gehouden stemming voor notabelen der Ned. Hervormde kerk werden uitgebracht 105 stemmen, waarvan 1 van onwaarde. Herkozen werden de heeren Abr. de Jonge met 82 stemmen en H. Koekkoek met 81 stemmen. Verder verkregen de heeren A. Bareman 50 stemmen, D. van Aken 39 stem- men en J. van Riet 29 stemmen, terwijl op verschillende heeren 1 of meer stemmen waren uitgebracht. Hersteming alzoo tusschen de heeren A. Bareman en D. van Aken. Nl 'ENSCHE behalve die in onderhoud of in beheer zijn bij den Staat en de niet bij de Provincie in on- Uerlioud zijnde straten en wentn in de be- Art. 79. 1. Het rijden met beladen voertuigen op de kunstwegen kan bij te verwachten of bij in- vallend dooiweder tijdelijk worden verboden, 't zij voor de geheele Provincie, 't zij voor een of meer der na te noemen gedeelten afzon- derlijk als: Schouwtn en Duiveland; i uoien met Sint Phmpskand; /^uidbeveland; N oordbevel^nd Walchtren; tiet voormalig 4de district; Het voormalig 5de district. 2. Hit verbod geidt telkens en voor elke gemeente, zoodra het aldaar is aangekondigd door den Burgemeester op last van den Com- missans des Konings. 3. Het treedt buiten werking telkens op het tijdstip door den Gommissaris des Konings te bepalen, en door den Burgemeester bekend te maken. 4. Zij, die vermoed worden het verbod, krachtens dit artikel aangekondigd, te over- treden, zijn verpiicht, zoo de overtreding niet op andere wijze wordt geconstateei d, om te gedoogen, dat hunne wagens naar de naastbij gelegen plaats, alwaar gelegenheid bestaat tot wegen, vervoerd en de goederen aldaar ont- la/len en gewogen worden en om daarbij de behulpzame hand te bieden; zij moeten desge- vorderd dengene, die krachtens zijne bevoegd- heid het bestaan van overtreding wenscht te constateeren, tot die plaats laten medenjden. Indien van de overtreding blijkt, zijn de kos- ten vallende op de constateering, voor rekening der overtreders, zoo niet, dan komen die ten laste der Provincie. Art. 80. Dit verbod geldt niet voor: a. voertuigen tot het leger behoorende, onder militaii geleide, of door militairen in bun betrekking vervoerd; b brieven-postkarren, brandspuiten en wa gens, behoorende tot de gemeentereiniging; c voertuigen beladen met een goederenvracht van niet meer 200 kilogrammen, ook al worden zij te gelijk gebruikt tot vervoer van personen. Art. 81. Dit verbod geldt mede niet voor: a. voertuigen, met twee of drie wielen en velgen van 5 tot beneden 6 centimeters, beladen met een vraeht van ten hoogste 400 kilogrammen, of met een vat meekrap; b. voertuigen, met twee of dric wielen en velgen van 6 tot beneden 9 centimeters, beladen met een vraeht van ten hoogste 500 kilogrammen, of met een vat meekrap; c. voertuigen, met twee of drie wielen en velgen van 9 tot beneden 12 centimeters, beladen met eene vraeht van ten hoogste 600 kilogrammen, of met een vat meekrap; d voertuigen, met twee of drie wielen en velgen van 12 centimeters of daarboven, beladen met een vraeht van ten hoogste 700 kilogrammen; e. voertuigen, met vier wielen en velgen van 5 tot beneden 6 centimeters, bespannen met niet meer dan twee paarden, en beladen met een vraeht van ten hoogste 500 kilo grammen, of met een vat meekrap; f. voertuigen, met vier wielen en velgen van 6 tot beneden 9 centimeters, bespannen met niet meef dan twee paarden, en be laden met eene vraeht van ten hoogste 650 kilogrammen, of met een vat meekrap; g. voertuigen, met vier wielen en velgbn van 9 tot beneden 12 centimeters, bespannen met niet meer dan twee paarden, en be laden met eene vraeht van ten hoogste 850 kilogrammen h. voertuigen, met vier wielen en velgen van 12 centimeters en daarboven, bespannen met twee of drie paarden, en beladen met eene vraeht van ten hoogste 1000 kilogram men; i. voertuigen, met vier wielen en velgen van 22 centimeters of daarboven en een onge- lijk spoor, ofschoon bespannen met meer dan twee paarden, mits met niet zwaardere vraeht dan van 1600 kilogrammen beladen; k. diligences met wielbanden van ten minste 7 centimeters, ingericht voor niet meer dan 9 passagiers, ook al zijn zij tevens beladen met goederen-vracht, mits van niet meer dan 200 kilogrammen; I. diligences met wielbanden van fen minste 12 centimeters, ingericht voor 12 of meer passagiers, ook al zijn zij tevens beladen met goederenvracht, mits van niet meer dan 300 kilogrammen. Art. 112. Zij, die handelen in strijd met dit Reglement of met de bevelen, voorschriften en verbods- bepalingen daaruit voortvloel^nde, worden, voor zoover daarin niet mocht zijif voorzien bij eene wet of bij een algemeenen maatregel van be- stuur, gestraft bij overtreding: b. van de artt. 66 2, 3, 4 en 5, 6. s i S 2, eerste zinsnede en 3, 68, 69, 70 c—e, 73, 75, 76, 78 2, 79 1 en 4, 83—86, 91 92 2 94 2, 101, 103, 105 bd, 106 lb, 107a, 109, 110 1. met geldboete van ten hoogste vijf en twin- tig gulden of hechtenis van ten hoogste drie dagen. Gedaan te Ter Neuzen, den 7 Dec. 1921. De Burgemeester voornoemd, J. HUIZINGA. VAN HET Door den Commissaris der Koningin in I Zeeland is, krachtens art. 3 der wet van 6 April 1869 (Staatsblad no. 39) op voordracht van den Hcofdingenieur-Directeur van den Rijkswaterstaat in de llde directie, het ver voer van vrachten op de bij het Rijk in onder houd zijnde wegen langs het KANAAL VAN NEUZEN, tusschen SLUJSKIL en AXEL en langs het zijkanaal naar HULST, te beginnen met middernacht tusschen 7 December en 8 December 1921 beperkt in diev voege, dat het vervoer alleen geoorloofd zal zijn met: a. voertuigen, tot het leger behoorende. onder militair geleide of door militairen in hun betrekking vervoerd; b. brieven-postkarren en brandspuiten; c. voertuigen, beladen met een goederen vracht van niet meer dan 200 kilogram- men, ook al worden zij te gelijk gebruikt tot vervoer van personen; d. voertuigen met twee wielen en velgen van 5 tot beneden 6 centimeters, beladen met eene vraeht van ten hoogste 400 kilogram men of met een vat meekrap; e. voertuigen met twee wielen en velgen van 6 tot beneden 9 centimeters, beladen met eene vraeht van ten hoogste 500 kilogram men of met een vat meekrap; f. voertuigen met twee wielen en velgen van 9 tot beneden 12 centimeters, beladen met eene vraeht van ten hoogste 600 kilogram men of met een vat meekrap; g. voertuigen met twee wielen en velgen van 12 centimeters, of daarboven, beladen met eene vraeht van ten hoogste 700 kilogram men; h. voertuigen met vier wielen en velgen van 5 tot beneden 6 centimeters, bespannen met niet meer dan twee paarden "en bela den met eene vraeht van ten hoogste 500 kilogrammen of met een vat meekrap; i. voertuigen met vier wielen en velgen van 6 tot beneden 9 centimeters, bespannen met niet meer dan twee paarden en be laden met eene vraeht van ten hoogste 650 kilogrammen of met een vat meekrap; k. voertuigen met vier wielen en velgen van 9 tot beneden 12 centimeters, bespannen met,niet meer dan twee paarden en beladen met eene vraeht van ten hoogste .850 kilo grammen; 1. voertuigen met vier wielen en velgen van 12 centimeters en daarboven, bespannen met twee of drie paarden en beladen met eene vraeht van ten hoogste 1000 kilo grammen; m. voertuigen met vier wielen en velgen van 22 centimeters of daarboven en een onge- lijk spoor, ofschoon bespannen met meer dan twee paarden, mits met niet zwaar dere vraeht dan van 1600 kilogrammen beladen; n. diligences met wielbanden van ten minste 7 centimeters, ingericht voor niet meer dan negen passagiers ook al zijn zij tevens beladen met goederenvracht, mits van niet meer dan 200 kilogrammen; o. diligences met wielbanden van ten minste 12 centimeters, ingericht voor 12 of meer pas sagiers, ook al zijn zij tevens beladen met goederenvracht, mits van niet meer dan 300 kilogrammen. Tegen de overtreders van bovenstaande be- palingen zal proces-verbaal worden opge- maakt. Overtreding wordt gestraft met eene boete van 50 cent tot f 25, onverminderd ae verplich- ting der overtreders tot vergoeding der aan de wegen toegebrachte schade. Afgekondigd te TER NEUZEN, den 7 De cember 1921. De Burgemeester, J. HUIZINGA. W! U een begin voelt van hoest of heeschheid ge bruikt dan direct Lakerol- Paatilles. U zult gaan houden van den frisschen heerlijken smaak en U verwonderen over de snelle verlichting. Overal verkrijgbaar a Fl. 0.50 per doos. 12. r:VKnxrmvr*BX

Krantenbank Zeeland

Ter Neuzensche Courant / Neuzensche Courant / (Algemeen) nieuws en advertentieblad voor Zeeuwsch-Vlaanderen | 1921 | | pagina 1