ALGEMEEN NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN.
No. 6447
56e Jaargang.
DIK1EVTSBAAD.
I
Bekendmaking.
ABONNEMENT:
ADVERTENTIEN
Telefoon 25.
Bit BM verschijnt Maandag-, Woensdag- en Yrijdagavond, uitgezonderd op Fsestdagen, la\j da Firma P. J. VAN DE 8ANDE te Ter Renzen.
BINNENLAND.
Per 3 maanden binnen de stad I.Franco per post voor Nederland 1.10.
8sf vooruitbetalingvoor Belgie /1.40, voor Ned.-Indie en Amerika 1.65,
overig Buitenland 2.
Men abonneert zich bij de Uitgeefster, of buiten Ter Neuzen ook bij alle
Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievenbushouders.
Van 1 tot 4 regels 0,40. Voor elken regel meer 0.10.
Bij dipecte opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de
prijs slechts tweemaal berekend.
Grootere letters en cliche's worden naar plaatsruimte berekend.
Handelsadvertentien bij regelabonnement tegen verminderd tarief.
Inzending van advertentien voor S utir op den dag der uitgave.
Burgemeester en Wethouders van HOEK
maken bebend, dat de jongens, die verlangen
deel te nemen aan het op 1 November a.s.
aan te vangen her hal ing sonderwijs,
zich daartoe tot en met 3S dezer1 bij het
hoofd der openbare lagere school bunnen
aanmelden.
floek, 16 October 1916.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
A. WOLFERT, Burgemeester.
J. M. DREGMANS, Secretaris.
Ferste Kamer-vcrkie/.ing.
De Staten van Zuid-Holland kozen in de
vacature-van Waterschoot van der Gracht
tot Eerste Kamerlid den heer F. H. van
Wichen (R.-K.), Tweede Kamerlid voor
Haarlemmermeer, met 43 stemmen, tegen
26 op dr. A. Plate, en 10 op den heer W.
H. Vliegen.
TWEEDE KAMER.
Vergadering van 24 October.
Installatie De Kanter.
De heer De Kanter, het nieuw geko-
zen lid voor Dordrecht (vacature-Schim
van der Loeff) wordt binnengeleid en
legt in handen des voorzitters de ver-
eischte eeden af.
Koloniale Raad.
Het wetsontwerp tot instelling van
een Kolonialen Raad en de daarmede in
verband staande Indische Comptabili-
teitswet wordt zonder hoofdelijke stem
ming goedgekeurd.
De Grondwetsherziening.
Aan de orde is volgens de H. Crt.
de voortzetting der algemeene be-
schouwingen over de voorstellen tot
Grondwetsherziening.
Rede van den heer Van der Voort
van Zijp.
De heer Van der Voort van Zijp ves-
tigt er de aandacht op, dat de drang
naar een additioneel artikel, dat een ter-
mijn noemt, waarbinnen de nieuwe
schoolwetten moeten tot stand komen,
niet alleen uitgaat van de „Standaard",
maar ook van liberale zijde, alsmede van
Staatsraad Struycken in „Van Onzen
Tijd". Spreker behandelt de door de Li
berale Unie aangenomen motie en
vraagt, wat de wijzigingen beteekenen,
aangebracht in de door het hoofdbestuur
voorgestelde motie. Waarom heeft men
er den wensch in uitgesproken, dat de
openbare school onverzwakt zoude wor
den gehandhaafd en waarom wordt ge-
wezen op te waarborgen deugdelijkheid
van het openbaar onderwijs
Wat is men aan de overzijde van plan
met artikel 192 te doen
De vrijzinnig-demokraten hebben in
de pacificatieregeling toegestemd, maar
de heer Ketelaar noemde in de verga
dering van den bond de van liberale
zijde voorgestelde amendementen een
kwestie van een woord, waarover hij niet
zou twisten. Men stelt zich de vraag,
of achter zoo'n „woord" niet meer ver-
borgen ligt.
De heer Van Raalte heeft op de Libe
rale Unie-vergadering verklaard, dat de
rechterzijde met haar concessie zoo ver
ging als zij kon gaan.
De heer Roodhuyzen: Wij ook!
De heer Van der Voort van Zijp: Maar
wij komen niet met amendementen,
meneer Roodhuyzen! Nochtans wordt
ons ideaal: „de vrije school regel, de
openbare school aanvulling", in dit
Grondwetsartikel niet neergelegd.
Hoe denkt de regeering over de uit-
werking van het Grondwetsartikel? Ze
was voor alle leden der commissie ac-
ceptabel, maar het is de vraag, als de
uitwerking wordt losgelaten; wat er van
het Grondwetsartikel zal overblijven.
Wat betreft het kiesrecht, wij
zien in het Regeeringsvoorstel een stap
verder op den weg van het "individua-
listisch kiesrecht, waarbij men uitgaat
van het beginsel, dat het gezag niet
komt uit God, maar uit de menschen,
die den Staat vormeh, den Staat, die zou
bestaan volgens vrijen menschelijken
wil. Het cijfer der kiezers is niet een
bezwaar voor spreker en de zijnen, maar
het beginsel, waarop kiesrecht steunt,
welk reeht niet is een politieke macht,
maar voortvloeit uit de roeping, die God
den mensch oplegt in den kring, waar-
in hij is geplaatst.
Als de plannen dezer Regeering door-
gaan, is de kans tot verwezenlijking
onzer denkbeelden in zake organisch
kiesrecht uiterst gering geworden. Doch
dit is geen reden, aan de plannen niet
mede te werken, afgescheiden van de
motieven, want zooals het kiesrecht nu
is, berust het op onbillijkheid, den cen
sus, reeds in vroegere jaren door Talma
bestreden, en deze onbillijkheid dient te
worden verholpen.
Het vrouwenkiesrecht dient
volgens spreker in de eerste plaats aan
de gehuwde vrouw te worden gegeven.
Spreker is tegen s t e m p 1 i c h t ge-
kant, daar het kiesrecht in de eerste
plaats een recht is.
Rede van den heer Loeff.
De heer Loeff betreurt het, dat de
Regeering de Grondwetsherziening niet
op breederebasis heeft gebracht. Hij
begrijpt wel, dat het niet meer kan wor
den veranderd, maar zou zich niet ver-
antwoord achten, als hij deze opmerking
achterwege liet.
Het is jammer, dat de minister de
groote staatsrechtelijke vraag, of in
onzen Staat ook plaats mag zijn voor an-
dere organen dan provincies, gemeenten
en waterschappen, onopgelost laat. Of
de herziening dan moeilijker zou tot
stand komen? Dat is nog de vraag.
Waarom heeft de minister de beide
kwesties van onderwijs en kiesrecht niet
in een ontwerp vereenigd? Dan behoef-
de de vraag niet te worden gesteld, wat
men eerst zou behandelen en men zou
ten slotte stemmen over de geheele voor
gestelde wet.
De kwesties, waarover "het gaat, loo-
pen voor spreker's fractie uit elkaar. De
kiesrechtvraag is voor ons een kwestie
van beleid en opportuniteit, de school-
vraag van recht en beginsel. Voor den
heer Troelstra is het juist omgekeerd.
Ook voor den heer Gerhard was onder
wijs niet een kwestie van recht, maar
van historische noodzakelijkheid. An
ders kon hij het niet noemen.
Ten aanzien van het kiesrecht kan
spreker's fractie, gelijk uit het voor-
gaande voortvloeit, een apprecieerende
waardeering hebben, afgezien van het
vrouwenkiesrecht. De leden van spre
ker's fractie kunnen en dit is ook
het geval niet dezelfde ideeen om-
trent kiesrecht hebben. De een wil ver
der gaan dan de ander.
Doch het onderwijs staat voor spre
ker en de zijnen veel hooger dan het
kiesrecht.
Ook wij willen den chef van het Ka-
binet huldigen, maar de oorsprong er
van is anders dan bij den heer Troelstra.
Wij huldigen den minister, die het goed
recht der bijzondere school heeft erkend.
Misschien was hij de eerste vrijzin-
nige, die dat deed. Dat strekt hem tot
eer, tot groote eer.
Men kan nu nog niet zeggen, dat het
algemeen kiesrecht zal strekken ten
bate des lands, maar men kan nu al da-
delijk zeggen, dat de goedmaking van
een onrecht (ten aanzien van het onder
wijs) den Staat tot voordeel zal strek
ken.
Zij, die algemeen kiesrecht propagee-
ren, juichen, dat de vrucht rijp is. Ik
neem dit met hen aan. Maar wilden de
voorstanders die vrucht dan reeds pluk-
ken, toen ze onrijp was. (Gelach.) Ge-
lulckig waren er anderen, die zorgden,
dat de vrucht bleef hangen aan de boo-
men, totdat ze rijp was. (Hilariteit.) De
verdiensten van hen, die iets tegenhou-
den, zijn net zoo groot als van hen, die
het bevorderen. (Vreugde.)
Spreker keurt een handeldrijven met
beginselen af. Wie van ons het vrou
wenkiesrecht beschouwt als een kwestie
van beginsel, mag dit mijns inziens niet
ruilen tegen onderwijs. Anders is het
voor wie kiesrecht als opportuniteit be-
schouwen. Dat doet spreker en hij is
daarmee in het goede gezelschap van
den minister zelf.
De minister heeft zich in zijn memo-
rie tegenover het kiesrecht voor huisge-
zinnen onbillijk getoond, doordat hij ver-
klaarde, dat het gezin als grondslag
voor het kiesrecht onbruikbaar was. Als
het hier ging om een oorspronkelijke re-
geling, zou spreker met een individua-
listisch kiesrecht als hier wordt voorge-
steld, niet kunnen meegaan. Maar men
moet het verleden in het oog houden en
kan op een honderdjarigen weg niet te-
rugloopen. Men gaat met het voorstel
mee, niet omdat men er tegen is, dat de
menschen g e s c h i k t moeten zijn om
te kiezen, maar omdat wij meenen, dat
van die geschiktheia geen kenteeken kan
worden' gegeven. Men steunt het alge
meen kiesrecht ook, omdat het is een
politieke, beter gezegd een historische
noodzakelijkheid.
Wat het vrouwenkiesrecht
betreft, het actief vrouwenkiesrecht is
zeer verschillend van het passieve. Het
eerste is over een zekere groep alge
meen; het tweede electisch. Den vdri-
gen voorstanders van passief vrouwen
kiesrecht geeft spreker in overweging
om, in plaats van zich op twee of meer
plaatsen te laten kiezen, de plaats in het
andere district over te laten aan een
vrouw van hooge kwaliteit. Om ver-
schillende redenen kan spreker met het
passieve kiesrecht sneegaan, al heeft hij
er vroeger anders over gedacht.
Nopens het actieve vrouwen
kiesrecht merkt spreker op, dat de
geheele portie van 's ministers voorstel
eenvoudig is, de zaak aan de orde te stel-
len, niet, ze in te voeren, want het kan
even goed niet worden ingevoerd.
Spreker juicht het toe, dat vrouwen
kiesrecht niet in de Grondwet wordt
vastgelegd. Hij voor zich meent, dat de
vrucht nog niet rijp is, geplukt te wor
den, en zou op dit oogenblik onder geen
voorwaarde zijn stem aan vrouwenkies
recht kunnen geven.
Bij evenredige vertegen-
wo o r d i g i n g leggen wij ons gaarne
neer.
Ten aanzien van stemplicht
wijst spreker op de inconsekwentie van
hen, die dien plicht niet willen opleggen
aan de vrouw, als zij het kiesrecht krijgt.
Dan zou men de stemmen misschien niet
krijgen juist van haar, op wier stem
men het meeste prijs stelt, namelijk de
gehuwde vrouw.
Omtrent het o n d e r w ij s merkt
spreker op, dat de minister bij de finan-
cieele gelijkstelling loyaal heeft gehan-
deld, Voor spreker is het kort begrip
van den schoolstrijd het evangeliewoord
„wie niet met mij is, is tegen mij'. Neu-
traliteit komt niet neer op kleurloos-
heid, maar de strijd gaat tusschen con-
fessioneel en anti-confessioneel. Wij
gaan mee met het nieuwe artikel 192,
maar zonder wijziging. Als het waar is,
dat na de bevrediging de strijd tusschen
openbaar en bij zonder onderwijs blijft
gevoerd naast het- politieke terrein met
geestelijke wapenen, hoe is het dan mo-
gelijk, dat een der beide kampioenen de
meeste zorg wijdt aan de kwaliteit der
wapenen van Me tegenpartij, gelijk de
overheid doet ten aanzien van de bij
zondere school?
Spreker dringt- aan op een additioneel
artikel, dat den termijn voor de uitwer
king van art. 192 vaststelt.
Het verleden is de lamp die hangt in
het voorportaal der toekomst. Onder
het licht der lamp hebben wij besloten,
medewerking te verleenen aan de tot-
standkoming van kiesrecht- en onder-
wijsvoorstellen, mits daarin geen veran-
deringen worden aangebracht, strijdig
met onze beginselen.
Een premie voor groote gezinnen.
Door drie anti-rev. leden van den ge
meenteraad te Gouda is een voorstel bij
den Raad ingediend, om het eerste lid
van art. 8 van de verordening op de hef-
fing eener plaatselijke directe belasting
naar het inkomen aldus te lezen
Ter berekening van het belastbaar in
komen wordt van het zuiver inkomen
van den belastingsehuldige voor nood-
zakelijk onderhoud voor hem en zijn ge
zin afgetrokken een bedrag van f 500,
verhoogd met een bedrag van f 25 voor
het eerste, 30 voor het tweede kind,
en voor elk volgende kind f 5 meer dan
het voorafgaande.
De Fortuna gezonken.
Reuter seint uit Londen, dat blijkens
een bericht van Lloyds het Nederland-
sche stoomschip Fortuna gezonken is.
Tijen overlevenden zijn in den nacht van
Zaterdag op Zondag door een patrouille-
vaartuig aan land gebracht. Men vreest
dat de gezagvoerder en 15 man verdron-
ken zijn.
De Fortuna, groot 1254 ton bruto, be-
hoorde tot de Kon. Nederl. Stoomb. Mij.
te Amsterdam en was 20 dezer van Rot
terdam naar Cardiff vertrokken. Het
schip voer in ballast om in Engeland
kolen te laden.
De directie heeft eveneens bericht ont-
jvangen, dat het stoomschip Fortuna in
de buurt van Newhaven door een tor
pedo of mijn tot zinken is gebracht.
Tien leden der bemanning zijn te New-
haven geland.
De namen der geredden zijn: de le
stuurman Moerdijk, de 2e stuurman A.
Verwayen, de 3e stuurman J. Ribbens,
de leerling G. Hoogenkamp, de boots-
man P. Bjoerenquist, de bediende G.
Hart, de liergasten P. de Beer en P.
Klop, de matroos J. Bakker en de sto
ker S. Piek.
De Londensche correspondent van de
N. R. Crt. seint:
Toen het stoomschip Fortuna ter
hoogte van Beachy Head zonk, waren
van de bemanning, die 26 koppen telde,
.16 man in de machinekamer of in bed,
onder welke laatsten de gezagvoerder.
Toen het ongeluk geschiedde, waren 10
man op dekvan de andere 16 is niets
meer gezien.
De booten dreven rond tot half 11,
toen ze werden opgepikt door een
Britsch patrouille-vaartuig. De gered
den zijn Maandagavond te Londen ge-
komen om hulp te vragen aan den Ne-
derlandschen consul.
Suiker.
Sedert eenige weken is de campagne
in de suikerfabrieken begonnen, maar
nog steeds is de regeling, waarbij be-
stemming aan het product wordt gege
ven, niet geheel in orde. Niet voor het
binnenland en niet voor het buitenland.
Wat de binnenlandsche voorziening
betreft, weet men, dat er een regeling
afgekondigd is, waarbij althans gezorgd
is, dat' bij het einde van het seizoen zich
geen tekort zal voordoen. De uitvoering
van deze regeling brengt nogal wat
moeilijkheden mede. Zoo b.v. is nu reeds
gebleken, dat het verplichte inleveren
van dagstaten voor tusschenhandelaren,
die een betrekkelijk geringen afzet heb
ben, behalve den grooten last, ook in
verhouding tot de winstmarge, oneven-
redig groote kosten met zich brengt. En
bijna onoverkomelijk is het bezwaar
voor vele afnemers dier tusschenhande
laren, dat zij telkens en telkens weer,
als zij een kleine hoeveelheid suiker wil
len betrekken, daarvoor eerst een gang
naar het gemeentehuis moeten maken.
Ook over de prijsregeling heerscht
zeer veel ontevredenheid. Daarover heb
ben de vorige week raffinadeurs, tus
schenhandelaren en kruideniers eenige
malen vergaderd, waarbij besloten werd
aan te dringen op herstel van dezelfde
prijsregeling als yan het vorige jaar.
Wat nu de uitvoerregeling betreft,
deze 4s zelfs nog niet-gereed. Voor zoo-
ver ons bekend is geworden, schijnt de
regeering het recht van uitvoer te willen
verleenen aan een op te richten of reeds
geconstitueerde vereeniging van - fabri-
kanten. Deze vereeniging heeft echter
al aanstonds met groote moeilijkheden
te kampen. Duitschland schijnt nl. den
eisch gesteld te hebben om alles, wat wij
niet noodig hebben voor ons binnen-
landsch verbruik, te ontvangen. Dezen
eisch wordt kracht bijgezet door de be-
dreiging, dat we anders- het volgende
jaar geen kalksteen zullen krijgen (noo
dig bij de ruwfabricage) en ook geen
zaaizaad voor de suikerbieten. Het kwee-
ken van dat zaaizaad is nl. een afzonder-
lijke teelt, die voornamelijk in Duitsch
land wordt uitgeoefend. (Hbl.)
D« bij Hoogblokland nerFgekomoii bom.
In verbsnd met het bericht dat in de
pers- de ronde doet, als zou het voorwerp,
dat Zondagavond bij Gorkum door een
Zeppelin uitgeworpen werd, geen bom zijn,
verneemt de H. Crt., van deskundige zijde,
dat men niet aan de mogelijkheid mag
denken, dat het bewuste voorwerp een een-
voudige benzinebus is. Immers het is uitge.-
sloten, dat een bus, welke benzine of benzol
bevat, en die omlaag valt of geworpen
wordt tot ontploffing kan overgaan.
De bus zou dan slechts vernield zijn,
terwijl de benzine of benzol zich over den
grond zou verspreid hebbeD.
Waar in het onderhavige geval een ont
ploffing is gehoord, en bovendien een flink
gat in den bodem geslagen werd, is de
veronderstelling volkomen gewettigd, dat
hier wel degelijk van een bom sprake is
geweest.
De aard van den bom zal echter nog
door de militaire autoriteiten moeten worden
vastgesteld.
Van andere zijde meldt men ons nog uit
Gorkum Het projectiel, dat Zondagavond
bij Hoogblokland uit een Zeppelin-lucht-
schip werd geworpen, is, gezien de betrek
kelijk' geringe scbade welke werd aange-
rieht, zeer vermoedelijk een brandbom,
welke wellicht ter orienteering werd neer-
geworpeD.
De uverblijfselen, welke gevonden, en op
het politiebureau gedepoueerd werden, ge
ven den absoluten indruk dat men hier met
een bom te doen heeft gehad, te meer wijl
daaraan verschillende mechanismen waren
bevestigd, en deze niet slechts gewone
koperen kraantjes waren, gelijk in som-
mige bladen werd opgemerkt.
Met de door den bom aangerichte schade
blijkt't nog al los te zijn geloopen. Van
frontwortelde boomen" is geen sprake. - - De
Hoogbloklandsche correspondent, die dat
meldde, was vergevorderd van den kook. Een
boom verloor een bastschilfertje van nog geen
30 cM. lengte... De schade aan den weg
de bus kwam in een hoop pas geworpen
grint tereeht is iets beteekenender de
grond werd er een 35 cM. uitgewoeid, over
een breedte van H/j Meter.
De bom door de mililaire autoriteiten
in Gorkum opgeborgen had een doorsnee
vaD ongeveer een halven Meter.
Dat die bom zoo onverwacht naar lagere
sferen gedaald is, zon misschien te ver-
klaren zijn, doordat de Zeppelin die
weer tegen alle regelen van het internationaal
recht in, over ons land voerze kwam
blijkbaar uit Belgie plotseling overge-
held heeft.
Ooggetuigen toch hebben gezien dat het
Iuchtscbip eerst snel lager kwam, om dan
pletseling weer stijl omhoog te varen.
Het scheen alsof er iets aan het gevaarte
onklaar was geworden bet was onzeker in
zijn bewegingen, en bleef langer op verschil
lende plaatsen hangen, alsof het niet tegen
den wind in kon komen,
Wanneer men de tijden waarop 't schip
gezien is vergelijkt met de afstanden tus
schen de waarnemingspunten, blijkt ook
wel dat het luchtschip zeer langzaam ge-
varen heeft. Het spreekt dat betgebeurde
in de omliggende plaatsen veel consterna-
tie teweeggebracht heeft.
Terwijl enkele belangstellenden Maan-
dagmiddag op de plaats des onheils ston-
den te kijken naar verwoestingen, die er
niet waren, liet zich bet gesnor van een
vliegmacbine hooren, en kwam een aviateur
in zicbt.
Was het een vliegenier, die kwam kijken
wat zijn concurrenten te weeggebracht
hadden
't Is niet te zeggenna over enkele
plaatsen gevlogen te zijn, en eenige vluch-
ten boven Gorcum te hebben gemaakt is
de vliegmacbine naar haar basis teruggekeerd,
De Zeppelin.
In ons nummer van gisteren, schrijft de
N. R. Crt., stelden wij de vraag, of er
nergens op den ongewenschten gast was
geschoten. Men deelt'ons het volgende mee
De wacht aan de inudatiewerken te Wijk
bij Duurstede deed niets, dan genieten van
bet ongewone scbouwspel. Toen een polite-
agent vroeg, of er niet geschoten moest
worden, verklaarde de militair, dienaan-
gaande geen instructies te hebben.
De politieagent nam eenige oogenblikken
den post waar, waarop de wacbthebbende
soldaat op zoek ging naar den commandant,
teneinde diens meening te hooren. Toen
de man terugkwam, was de Zep natuurlijk
verdwenen."
Ernstige zaken hebben toch ook altijd
een humoristischen kant, niet waar
TER NEUZENS
COURA
De Burgemeester der gemeente TER NEUZEN
maakt bekend, dat Openbare Vergadering
van den Gemeenteraad zal worden gehouden op
den Oct. 19W, des voor-
middags ten 10 ure.
Ter Neuzen, den 25 Oct. 1916.
De Burgemeester voornoemd,
J. HUIZINGA.
