ALGEMEEN NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN.
No. 6342.
Zaterdag 19 Februari 1916.
56e Jaargang.
VACCINATIE.
Bekendmaking.
Gemeente-Mrts.
De Oorlog.
ABONNEMENT
ADVERTENTlfiN
Telefoon 25,
Pit Blad Terschijnt Maaniafl-. Woensdag- en YrUaagayond. nltgazonderd op Feestdagea. H| He Firma P. J. VAN DE 8ANDE te Ter Nenzen.
Herplaatsing wegens
misstelling.
inenting en herinenting
Gemeente-Geneesheer,
BINNENLANP,
Per 3 maanden binnen de stad 1Franco per post voor Nederland 110.
Bij vooruitbetalingvoor Belgie /1.40, voor Ned.-Indie en Amenka /1.65,
overig Buitenland 2.—.
Men abonneert zich bij de Uitgeefster, of buiten Ter Neuzen ook bij alle
Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievenbushouders.
Van 1 tot 4 regels 0,40. Voor elken regel meer 0.10.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de
prijs slechts tweemaal berekend.
Grootere letters en cliche's worden naar plaatsruimte berekend.
Handelsadvertentien bij regelabonnement tegen verminderd tarief.
Inzending van advertentien voor 1 uur op den dag der uitgave.
HBBSTE1 ZBXj-AJD
Burgemeester en Wethouders van FER NE1 /EN
maken bekend, dat gelegenheid tot gratis vaccina-
tie en revaccinatie door den heer A. SPRUJTEN-
BURG, gemeentegeneesheer, zal bestaan in de kom
der geraeente op 1Ylaandag 21 Februari 1916, in het
lokaal bij school C op .lava, 's namiddags ten half
twee ure, en te Sluiskil op Binsdag 22 Februari
1916, in een der lokalen van de openbare school,
's namiddags ten 2J ure.
De zoogenaamde trouwboekjes raoeten
worden medegebracht.
Ter Neuzen, 16 Februari 1916.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
J. HUIZINGA, Burgemeester.
L. WABEKE, Secretaris.
Burgemeester en Wethouders van HOEK
maken bekend, dat gelegenheid tot
zal worden gegeven op Woetisdag
23 Februari !9I6, tusschen een en
Hvee ure des namiddags voor hen, die
woneD in de kom, Hasjesstraat, Mauritsfort
en Omstreken.
Op Donderdag 24 Februari 1916
op denzelfden tijd voor hen, die wonen in
het Paradijs, Boeregat en de Knol en Om
streken, beide dagen ten huize van den
geneesheer.
Hoek, 16 Februari 1916.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
A. WOLFERT, Burgemeester.
J. M. DREGMANS, Secretaris.
Burgemeester en Wethouders van ZAAM
SLAG roepen sollieitanten op naar de
vacante betrekking van
belast met den geneeskundigen dienst der
behoeftigen, op een jaarwedde van f250
tot f 500,
Sollieitanten gelieven hunne op zegel
geschreven verzoekschriften in te zenden
voor 1 Maart 1916.
Zaamslag, 11 Februari 1916.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
JOH. DE FEIJTER, Burgemeester.
J. STOLE. Lzn, Secretaris.
Kamerverkiezing in Apeldoorn.
Donderdag zgn officieel candidaat gesteld
voor de Tweede Earner (vacature graaf Van
Bylandt) de heeren T. Esmeyer (vrijz.-dem.)
te Apeldoorn, J. R. Snoeck Henkemans
(chr.-histin Den Haag, en E. van Trigt
(8. d. a. p.) te Apeldoorn.
TWEEDE KAMER.
Yergadering van 17 Februari.
De Eedswet.
Aan de orde is de artikelsgewijze behan-
deling der Eedswet,
Bg art. 1 verdedigt, volgens het verslag
der H. Ort., de beer Gerhard een amende-
ment, strekkende om in alle artikelen de
woorden ,/of bevestiging" te vervaDgen door
,/verklaring".
Jn sommige wetten, aldus licht spreker
het mede door den heer van Idsinga voor-
gestelde amendement toe, komt het woord
//verklaring" voor in den zin van een aan
den eed gelijkgestelde formule. Het woord
^bevestiging" komt een enkele maal ook
in dien zin voor, maar in tal van wetten
in de beteekenis van een handeling, waar-
van zoowel de eed als de belofte (verklaring)
een deel uitmaakt. Het verdient daarom
aan beveling in dit ontwerp het woord te
gebruiken, dat reeds opzettelijk voor een
eedskrachtige formule is gebezigd.
Minister Ort wijzigt het ontwerp in dien
zin, dat bg de woorden //eed, belofte of
bevestiging" ook //verklaring wordt ge-
voegd.
De heer Gerhard trekt het amendement in.
De heer van Idsinga verdedigt een door
den heer Gerhard ingediend amendement om
art. 1 te lezen als volgt„In elk geval
waarin een wettelijk voorschrift van iemand
het afleggen, hetzij van een eed, hetzjj naar
de wijze der godsdienstige gezindheid van
een eed of een belofte (verklaring) vordert
of aan zijn aflegging daarvan rechtsgevol-
gen verbindt, is die persoon, ook indien hi)
niettot. een godsdienstige gezindheid behoort,
verplicht den eed af te leggen."
Met deze redactie komt, betoogt spreker,
het systeem der Regeering duidelijker uit.
Voorop staat de algemeeue eedsverplichting
met onmiddellgke verwgzing naar de moge-
lijke gevallen van ontheffing der verplichting.
Die verplichting blgft bestaan, zoolang
de betrokken persoon er niet van verlangt
ontheven te worden.
Dat verlangen moet steunen op een ver
klaring van dien persoon zelf. Die verklaring
j is in de beide bg de wet gestelde gevallen
voldoende.
Een verklaring.
Na de pauze verklaart Minister Ort, be-
hoefte te gevoelen om een verklaring afte
leggen.
Artikel 1 der wet drukt de strekking der
wet volkomen uit. In gevallen van eeds-
dwang kunnen dus gemoedsbezwaren tot de
aflegging van beloften leiden. Nooit is het
de bedoeling geweest om, waar de vrjje
keuze tusschen eed en belofte is geweest,
daartegen te ageeren. De Minister ver-
wijst naar 's heeren Loefifs opmerkingen
om bg de nieuwe administratieve wetten
voor burgerlgke zaken den eed te behou-
den, voor administratieve zaken den eed at
te schaffen, en bij tusschenzakeu de vrije
keuze te laten.
De heer van Idsinga trekt daarop het
laatstgenoemde amendement in en artikel 1
wordt goedgekeurd.
De heer Gerhard verdedigt een amendement,
gebaseerd ook op de bg het vorige amende
ment gegeven toelichting, en luidende als
volgt
De artikelen 2 en 3 worden vervangen
door een nieuw artikelOp zijn verzoek
wordt den te beeedigen persoon toegelaten
de belofte (verklaring) in plaats van den
eed af te leggen, indien hij, bij zijn verzoek
verklaart,
of te bebooren tot een godsdienstige ge
zindheid, die hem het afleggen van eeden
verbiedt,
of gewichtige gemoedsbezwaren tegen bet
afleggen van eeden te bebben.
De heer van Sasse van Ysselt verdedigt
het volgende amendement
In artikel 3 tusschen de woorden //per
soon" en verklaart" in te lasscben de woor
den //met opgaaf van beweegredenen"
en het woord //gewichtige" te vervangen
door het woord ^onoverkomelijke".
Dit amendement heeft de strekking, dat
hij, die gemoedsbezwaren tegen een eed
heeft, van deze //onoverkomelijke" bezwa-
ren de beweegredenen aan den rechter moet
mededeelen.
De heer de Geer verdedigt een amen
dement, mede ingediend door de heeren
van Idsinga, Ankerman, de Savornin Lob-
man en van Veen, en luidende als volgt
Artikel 3 wordt aldus gelezen.
Een belofte of bevestiging wordt mede
afgelegd, indien de te beeedigen persoon
schriftelijk verklaart, tegen het afleggen van
eeden onder alle omstandigheden, ook wan-
neer de Overheid ze vordert, onoverkomelijke
bezwaren te hebben, ontleend aan zijn op-
vatting omtrent den godsdienst.
Deze schriftelgke verklaring vindt plaats
door de onderteekening van een akte, op-
gemaakt en mede onderteekend door eenigen
in wiens handen de eed of de belofte of
bevestiging moet worden afgelegd. Deze
akte is vrij van zegel, registratie en alle
verdere kosten. Indien de te beeedigen
persoon niet scbrgven kan, wordt hiervan in
de akte zelve melding gemaakt.
Ter toelichting hiervan zegt spreker
Het amendement beoogt den waarborg
tegen het facultatief worden van den eed,
welken ook dit wetsontwerp bedoelt te
scheppen, te versterken. Daartoe wordt
vooreerst een schriftelgke verklaring ge-
eischt en wordt in de tweede plaats door
een scherpere aanduiding van bet bezwaar,
misbruik belemmerd.
Door deze scherpere aanduiding wordt
in bet bijzonder ook voorkomen, dat zg,
die zich slechts tot zweren gerechtigd ach-
ten, zoo de overheid een eed vordert, op
den duur zullen betwijfelen, of artikel 3
ben wel de vrijheid laat tot het afleggen
van den eed.
Waar de Regeering, in het belang der
rechtszekerheid, groote prijs blijkt te stel-
len op het beboud van den eedsplicht in
het algemeen, bewei 3.zich het amendement
in diezelfde lijn.
De heer Rutgers verdedigt een door hem
ingediend amendement om art. 3 als volgt
te lezen
,/Een belofte of bevestiging wordt mede
afgelegd, indien de te beeedigen persoon
ten overstaan van den kantoDrechter of
burgemeester zgner voonplaats heeft ver-
klaard, en mondeling bg de bteediging be-
vestigd, hetzij, dat hij aan God niet gelooft,
hetzij dat hij', op grond van zijn godsdien-
stig geloof, tegen het afleggen van eeden
onoverkomelijke bezwaren heeft."
en voorts om als art. 3a te bepalen
,/Bij de waardeering van getnigenverkla
ring zal de rechter in aanmerking mogen
nemen, dat een verklaring niet onder eede
is afgelegd."
De heer Limburg \indt bet amendement-
Gerhard-Van [dsingSi* voor bet grootste
gedeelte van redactioneelen aard, al is er
een zakelijk element bg.
Het amendement-Rutgers is de uiterste
spits der oppositie en voor spreker en de
meesten der linkerzijde absoluut onaanne-
lijk. Het is in de praktgk door en door
onbruikbaar.
Men denke aan de tallooze overtredingen,
door de kantongerechten dag aan dag be-
handeid. Voor een zaak van rgden-zonder-
licbt of een ongemuilkorfden bond moet
men eerst naar den burgemeester gaan
om te zeggen, dat hij niet aan God gelooft.
Dat zullen de menschen eenvoudig niet
doen. Zal de rechter den man tot den
eed noodzaken, als hg geen akte heeft,
terwijl hij verklaart, dat hij niet gelooft
in God en de eed dus geen waarde voor
hem heeft? Er zullen menschen zijn, die
zich niet willen laten nahouden, dat ze
niet in God gelooven.
De beer Rutgers zegt t schandeljjk
feit van niet in God te gelooven mag niet
verborgen blijven" Maar dan noodzaakt
hg den ongeloovige, die in een godsdienstige
streek woont en daar allerlei belangen heeft,
er toe, voor ieder de diepste, roerselen
zgner ziel bloot te leggen. Moeilijkbeden
ook levert de regeliEg op voor agnostiei,
menschen, //die niet weten", en voor pan-
the'isten, omtrent wie de geleerden er over
twisten, of zij al of niet aan God gelooven.
De heer van Wijnbergen beschouwt de
atheisten als 't geestelijk uitvaagsel der
maatschappij.
De beer van Wijnbergen Ik ontzeg u
bet recht, aan mijn woorden zulk een uit-
legging te geven.
De beer Limburg De heer van Wijn
bergen heeft bij zjjn repliek ingebonden.
De heer van Wijnbergen Absoluut niet
De Voorzitter Ik verzoek, dit tweege-
sprek te staken (Hilariteit.)
De heer LimburgBij het amendement-
van Sasse van Ysselt krijgt de rechter de
moeilijke taak, na te gaan, wat//opgaaf van
beweegredenen" zeggen wil en de onmoge-
lijke taak, de beweegredenen te toetsen.
Een verdienste van dit ontwerp juist is,
dat het toetsingsrecht is uitgescbakeld.
Betreffende bet amendement de Geer valt
op te merken, dat eenvoudigen in den lande
er bezwaar tegen zullen hebben, van hun
on geloof een scbriftelijke verklaring te
geven.
De heer de Savornin Lohman bestrgdt
art. 2, dat alleen voor Doopsgezinden geldt,
terwijl er nu geen reden meer is, voor he"
een apart artikel te maken. Zij kunnen
even goed onder de strekking van art. 3
begrepen zijn.
Bij aanneming van het amendement- Ger
hard-van Idsinga zou spreker tegen de ali-
nea omtrent godsdienstige bezwaren zgn.
De heer Mendels vindt het amendement
Rutgers kinderacbtig; immers men moet
een stuk schrijven //ondergeteekende gelooft
niet aan God" Tegen het amendement-
Sasse van Ysselt gevoelt spreker dezelfde
bezwaren als van den heer Limburg. De
rechter zal een eenvoudigen getuige trachten
te overreden omtrent den aard zijner ge
moedsbezwaren, en dat brengt het toetsings
recht weer er in.
Als een eenvoudige getuige opgaaf van
redenen moet geven, zal men van hen, die
niet in staat zgn, zich behoorlgk uit te
drukken, een warhoofdigen, filosofischen
hutspot te hooren krijgen, waarbij argu-
menten van inquisitie en ketterjacbt te pas
komen, een etalage van //beweegredenen
die voor een rechtscollege beter achterwege
blijft.
Voorts kan er bestaan een katagone van
personen, die ernstige bezwaren hebben te
gen het afleggen eener belofte, al behooren
zij tot een kerkgenootscbap, dat de belofte
voorsehrijft. Echter mogen deze personen
tot den eed, dien zij willen afleggen, niet
worden toegelaten.
Jan Ligthart. f
Wij ontvangen daar bet droeve bericbt
van het plotseling overlijden van Jan Ligt-
hart, gisterenmiddag te Laag Soeren, waar
hij verpleegd werd.
Yer buiten de onderwgskringen zal dit
met ontroering vernomen worden, omdat
Ligthart, zijn persoon en zijn arbeid, een
bezit was geworden van ons geheele yolk.
Buiten de grenzen van ons land benijdde
men ons er om.
Van velen hier te lande, hoog en laag,
gingen belangstelling, bewondering en ge-
negenheid naar hem uit, eu zg, die hem
van nabij gekend en gadegeslagen bebben,
beseffen tocb alleen, wat dit verlies beteekent.
Jan Ligthart is 11 Januari 1859 te Am
sterdam geboren en daar opgeleid voor
onderwgzer. Hg werd ook geraadpleegd
over het aan Prinses Juliana te geven onder-
wjjs. (N. Crt.)
Kunstmest.
De kunstmest-commissie maakt bekend,
in vervolg op hare desbetreffende mede-
deeling d.d. 17 December, dat bet thans
afdoend gebleken is, dat geen gelegenheid
kan worden gegeven tot nabestellen voor
voorjaarslevering op snperphosphaat, zwavel-
zuren ammoniak en Chilisalpeter.
Wel is sedert de gelegenheid opengesteld
tot het doen van nabestellingen op kali-
zouten.
In verband met verschillende omstandig
heden ziet de commissie zich bovendien
genoodzaakt mede te deelen, dat het onmo-
gelgk is gebleken, voorloopig de aflevering
van reeds bestelde superphosphaat tot de
voile hoeveelheid te blijven uitvoeren en
wordt, in verband daarmede, tot ultimo
Maart, slechts 40 pet. van de nog niet
afgeleverde boeveelheden beschikbaar gesteld.
Er blgft echter uitzicht bestaan, dat het
mogelijk zal zijn, na 1 April, de resteerende
60 pet. zoo al niet gebeel, dan toch voor
het grootste gedeelte af te leveren. (St.ct.)
Uitvoter van aardappelen.
Naar ons wordt meegedeeld, is de regee
ring voornemens, vergunning te verleenen
tot uitvoer van een vrij aanzienlijke partij
aardappelen naar Belgie en Noord Frankrijk.
De uitvoer zal enkel plaats hebbeu door
de commissie Fleskens, welke commissie in
overleg zal treden met de Aardappelver-
eenigingen en tevens de contrdle zai uit-
oefenenen en voor een goede distribute zal
zorg dragen.
Alleen aanvragen om uitvoer gedaan door
of nameDS openbare lichamen, officieele
comite's en dergelijke kunnen in gunstige
overweging worden genomen.
De commissie Fleskens stelt zich voor,
voor de uit te voeren aardappelen een uni
form prgs in verhouding tot de verschil
lende qualiteiten te doen besteden en zal
bovendien de noodige maatregelen nemen
om te zorgen, dat de verhoogde prijzen aan
de landbouwers ten goede zullen komen.
Aan de exporteurs, die voor levering in
aanmerking zullen komen, zal een commis-
sieloon worden toegekend.
ei 14, werd het gebed uitgesproken door
Ds. Van de Wal, van Zaamslag, die verder
las Ps. 65 van het le tot bet 8e vers en
naar aanleiding daarvan een inleidend woord
sprak, gewijd aan de beteekenis van den
naam der zangvereeniging en de omstandig
heden die deze in het leven hebben geroe-
pen, de Europeescbe volkerenkrijg, en hoe
ons land, dat buiten dien strijd bleef, toch
werd getroffen door een watervloed, die
zoo velen ernstig trof, en hoe ook de ver-
eeniging ook het hare wil trachten te doen,
tot het heelen der geslagen wor.den.
Vervolgens werden door het koor een
aantal liederen gezongen, die zeer goed
klonken, en ofschoon eerst schoorvoetend,
later algemeen met applaus werden begroet.
Dit was niet minder bet geval met de
solo's die door enkele leden van dit nog
jonge koor werden ten beste gegeven.
Naar we vernemen heeft deze avond aan
verkoop van program ma's en de collecte
die gehouden werd ongeveer 65 opgebracbt,
wat, na aftrek der kosten, aan bet waters-
nood-comite zal worden afgedragen.
De zang- en muziekuitvoering
van wege het //Ter Neuzensch Gemengd
koor", met medewerking van de sympho-
nievereeniging op a.s. Donderdag te geven,
ten voordeele van het watersnood-comite,
zal plaats bebben in bet gebouw der R.E.
MilitairenvereenigiDg, dat in verband met
het doel welwillend ter beschikking werd
gesteld, nu men een lokaliteit noodig bad
van meer dan gewone ruimte, voor den als
solist medewerkenden zanger den heer Louis
van de Sande. Deze is als helden-baryton
verbonden aan het Eeizerlijk hof-theater
te Berlijn, waar hg met groot succes
voornamelijk in de Wagner-opera's optreedt.
Als gast zong hij eveneens met veel succes
in de scbouwburgen der grootste hoofd-
steden van Europa. Hg beschikt over een
bijzonder krachtig orgaan.
Wij vertrouwen dat men de thans ge-
boden zeldzame gelegenheid om een beroeps-
zanger van deze kracbt alhier te hooren,
zal gebruiken en daardoor ook de organi-
seerende vereeniging steunen, niet alleen
dat men zich daardoor een genotvollen avond
zal verschafien, maar ook steunt men daar
mede een goed doel de laatste berichten
in ons blad van heden doen zien. dat er
belaas weer nieuwe slacbtoffers zijn, dat nog
meer uood te lenigen valt.
Tusschen een snijinuchine.
Naar bet ziekenhuis alhier is overgebracht
eene 63 jarige vrouw uit Overslag, die met
een barer armen tusschen een snijmaehme
was geraakt. Naar wij vernemen moest de
arm geamputeerd worden.
TER NEUZEN, 18 Febr. 1916.
Het weerb ericbt van bet meteorolo-
giscb instituut te De Bildt van heden luidt
als volgt
Hoogste barometerstand nabg 760.0 Zuid-
Duitschiand.
Laagste barometerstand 743.0 Haparanda.
Verwacbting tot den avond van 19 Febr.
matige tot krachtige, later wellicht toe-
nemende zuidwestelijke tot westelijke wind,
zwaar bewolkt tot betrokken, waarschgnlijk
regenbuien, aanvankelijk zacbter.
Chef van het trani-stalion aan de
Drie Sehouwen.
Met ingang van 1 April a.s. is de heer
G. Eoevoets, thans onder-chef bij de spoor-
wegmaatschappij Mechelen-Ter Neuzen, op
bet station alhier, benoemd tot chef van
het station Drie Sehouwen vandeZeeuwsch-
Vlaamsche Tram wegmaatschappij.
De uiivoeriiijg van de zangvereeniging
„MobilisaUeklanken",
op jl. Donderdag in de Geref. kerk gegeven,
trok veler belangstelling. Het kerkgebouw
was voor een groot deel gevuld.
Geopend met het zingen van Ps. 118 7
HOE DE INFLEXIBLE" BEHOLDEN
BLEEF.
EEN VREESELIJK VERIIAAL.
De Inflexible" is een der Engeische
schepen geweest, die aan de actio der ge-
allieerde vloot tegen de Dardanellen heb
ben deelgenomen op den 18en Maart 1915,
bij welke gelegenheid de „Bouvel naar den
kelder g'ing. De Inflexible" tiep in den
namdddag van dien dag op een mijn. Er
ontstond een groote scheur in het voor-
schip en de commandant vermocht het trot-
sche zeekasteel slechts te redden door een
afschuwelijk offer te brengen, zoo verlelt
nu een ooggetuige in de „Illustration
Door de scheur, in het schip ontstaan,
slroomde het water naar binnen. Alles
moest worden a'angewend om te voorko
men, dat het water tot aan de waterddchte
schotten van de tweede afdeeling zou ko
men. Daarom liet de commandant onmid-
dellijk de waterdic.hte schotten van het
voorschip siuilen en sneed daarmee den
eenigen verbindingsweg tusschen t voor
schip en het overige deel af.
Maar in de voorste afdeeling, waar het
water snel inslroomde, bevonden zich 26
matrozen, die juist de noodladders wilden
opklimmen, 26 man, die cpgesloten waned
in hun ijzeren graf en die met onbeschrij-
felij'ken doodsangst t knarsen der ijzeren
deuren tegen de ijzeren muren moeten heb
ben gehoord. Hebben ze gedacht, dat het
een vergissing was, zijn ze in vertwijfeling
naar de ijzeren deuren geloopen oan te
kloppen, schreeuwden ze als waanzinnig om
hulp? Of begrepen ze dadelijk dat zich
hier het deksel van hun doodskist slooit'l
Nooit zal iemand antwoord op deze vragen
kunnen geven.
Maar hoe ook de doodsstrijd dier zes-en-
twintig moge geweest zijn, waar het de red
ding betrof van het heele schip, moest
alle gevoel zwijgen. Het behoud van het
schip eischte de opoffering der 26 ongeluk-
kigen en zij, die den vreeselijken plicht
