Algemeen Nieuws- en Advertentieblad voor Zeeuwsch-Vlaanderen.
No. 6327.
Zaterdag 15 Januari 1916.
56e Jaargang.
De Oorlog.
ElIBILHi ilSIAPT
TWBBPB BX.A-I3,
FETTILLBTO N.
DE ALGEMEENE TOESTAND.
De waarheid van het spreekwoord, dat
spreekt van den vinger en de geheele hand,
wordt Griekenland wel aan den Ijjveduide-
iyk gemaakt, schrjjft het Alg. Hbl. Ihans
is ook het eiland Korfoe, dat in 1863 bp
Griekenland werd gevoegd, door de Entente
in beslag genomen. Om het Servische
leger zoo spoedig mogelijk uit Albanie te
kunnen brengen en het gelegenheid te
geven, zich opnieuw voor den strjjd toe te
rusten, zal het naar Korfoe worden gebracht
en daartoe gebruikt de Entente voorloopig
het Grieksche eiland, bewerende dat dit
geen ffbezetting" is ^waarop het intus-
schen veel gelijkt.
Het Achilleion, het door keizerin Elisa
beth van Oostenrjjk gebouwde paleis, dat
thans aan de Duitschen keizer behoort, is
door de Franschen bezet. De Fransche
oorlogschepen hebben troepen aangevoerd,
die aan land werden gebracht, en de Fran
sche commandeerenden officier heeft zjjn
vlag op het Achilleion doen plaatsen.
De Entente, dus beschikkende over een
neutraal eiland, spreekt daarbij de hoop uit,
dat Griekenland zich tegen het overbrengen
van de Servische bondgenooten niet zal
verzetten. De gegeven waarborgen voor
de toekomst gelden evenzeer voor Korfoe
als voor de andere, door de geallieerden
bezette gebieden van Griekenland.
Terwjjl de centrale mogendheden nog
geen vast plan sehjjnen gemaakt te hebben
voor den aanval op de geallieerden te Salo-
niki, gaat in het noorden de opmarsch der
Oostenrjjksche troepen gestadig voort. De
bezetting van den onneembaar geachten
berg Lowtsjen is gevolgd door die van den
1500 meter hoogen berg Basgak ten zuid-
oosten van Cettinje, en het terugdrjjven
van de Montenegrjjnen over de rivier de
Njesgasi. Cettinje, dat 11 K.M. van deze
hoogten gelegen is, werd door de Oosten
rjjksche troepen onder vuur genomen.
De Lowtsjen werd verdedigd door Fran
sche artillerie, die sedert het begin van den
oorlog de kanonnen bediende, door de ge
allieerden aan Koning Nikita gezonden en
over Dulcigno aan land gebracht en op de
hoogte geplaatst. Herhaaldeljjk werd die
artillerie gebruikt in de gevechten tusschen
de forten van Cattaro en de in de golf van
Cattaro liggende Oostenrjjksche schepen,
met de Montenegrjjnsche bezetting van den
Lowtsjen.
Door de bezetting van dien berg en het
omgelegen gebied is tevens de verbinding
van Montenegro met de zee afgesneden en
wordt de aanvoer van levensmiddelen en
ammunitie zooal niet onmogelijk gemaakt,
dan toch zeer bemoeilpat, zoodat men in
Oostenrjjk het einde van den Montenegrijn-
schen veldtocht nabij acht. Te meer, daar
van de oostzjjde, na de inneming van Berarie,
de Oostenrijksche troepen vooruit rukken
en de terugwijkende Montenegrijnsch-Ser-
vische legermacht dus tusschen twee vuren
moet komen, terwijl uitwjjken naar de
Albaneesche zjjde niet raadzaam is, als
gevolg van de vjjandeljjke houding door de
Mirdieten tegen de Montenegrjjnen en Ser-
viers aangenomen.
Aan het Bessarabische grensfront wordt
de strjjd met ongelooflijke kracht en vol-
harding voortgezet. Slechts is de Russische
taktiek in de laatste dagen gewijzigd. Jn
plaats van een algemeenen, gelijktijdigen
aanval over het geheele front, worden op
enkele punten met sterke macht aanvallen
H. BERTBAND.
Eerst nadat hij verscheidene sigaretlen had
gerookt, scheen hij weer tot kalmle te zijn
gekomen; hij wicrp zich in een schommel-
stoel en zei tot Hans:
Nu, besLe aller reismakkers, blijft ons
niets anders over of wij zin hebben
of niet dan de wereld ten toons telling in
Chicago te gaan bezichtigen. Eigenlijk ge-
zegd is dat slechts een klein uitstapje, vol-
gens Axnerikaansche begrippen, deze reis
naar de hooggeroemide handelsstad aan het
Michigan-meer, en voor u, Hans, die nog
nooit een groote wereldtentoons telling hebt
gezien, zal de grootste, die er tot nu toe
geweest is, veel aantrekk'elijks hebben. Ivort
en goed, mijn jongen, den koffer gepakt!
Naar Chicago!
Bij Berger was besluit en uitvoering steeds
66n. Twee uur later zaten onze vrienden
in een gemakkelijke Pullmancar en reden
dwars door het Oos ten van de Yereenigde
Staten naar Chicago, de wereldten toonstel-
lingsstad.
De express-trein tusschen New-York en
de reuzenstad in het Westen reed met een
duizelingwekkende snelheid, die in Europa
onbekend is. De dorpen en steden vlogen
ondernomen, om te trachten de Oostenrijk
sche linies te doorbreken. Het jongste be-
richt geeft van zulk een aanval een be-
schrijving, die toont, dat deze het gewone
verloop had.
Na veen krachtige en voortgezette artil-
leristische voorbereiding werd de aanval
door de infanterie ondernomen, tot zes maal
toe werd met groote kracht de aanval hervat,
maar telkens afgeslagen. Het is duidelijk,
dat zulke gevechten buitengewoon bloedig
zijn, groote veriiezen opleveren, tot dusver
zijn de resultaten met de gebrachte offers
niet in overeenstemming.
Meer naar het noorden, boven de Pribjet
en in het gebied van de Duna, bepalen de
gevechten zich tot de dagelijksche.beschie-
ting en schermutselingen tusschen verken-
ningsafdeelingen.
Na de hevige gevechten in Champagne,
om den saillant benoorden Massiges, schijnt
het gisteren wat rustiger te zijn*:geweest
aan het front in Frankrijk. De berichten
maken slechts meldiog van artiileriebeschie-
ting en mjjnenstrjjd.
Bij de tweede lezing van het wetsontwerp
tot invoering van gedwongen dienstplicht
voor ongehuwden in Engeland, bleek het,
dat de tegenstand tegen het wetsontwerp
na de verklaringen van de regeering, veel
verminderd was. De stemming gaf het
ontwerp in deze phase der behandeling een
meerderheid van 431 tegen 39 stemmen.
Bij de eerste lezing was het aantal tegen-
stemmers nog 105 geweest.
Merkwaardig was in deze behandeling de
strijd tusschen Redmond, den nationalist, en
Sir Edward Carson, den Unionist en Ulster-
man, over de toepassing van het ontwerp
voor Ierland. Redmond achtte het juist,
dat de wet slechts voor Engeland gelden
zou en niet voor Ierland en daar het hem
gebleken was, dat het aantal voorstanders
tienmaal grooter is dan het aantal tegen-
standers. achtte hij zich niet gerechtigd de
totstandkoming van deze zuiver Engelsche
wet tegen te werken.
Doch alleen voor Engeland.
Sir Edward Carson meende echter dat
juist nu, onder de ernstige omstandigheden
waarin het Vereenigd Koninkrijk verkeert,
alle geschiipunten moesten blijven rusten
en de wet niet alleen voor Engeland, maar
ook voor Ierland moet worden geldig ver-
klaard. Want voor Ierland staan geen min-
dere belangen op het spel dan voor Schot-
land, Engeland of Wales. En Sir Edward
Carson maakte op drastische wijze duidelijk,
dat de leren het land een slechten dienst
bewjjzen, zoo zjj zich tegen de invoering
van den dienstplicht ook voor Ierland zullen
verzetten.
Of dit beroep van Sir Edward eenige
kans heefc op verandering in de meening
der nationalisten is wel zeer onzeker. Red
mond's geheele houding toont, dat hij en
zijn medestanders besiist tegen het ontwerp
zouden zijn, zoo gepoogd werd het ook voor
Ierland van kracht te verklaren.
De tegenstand der arbeiders tegen het
ontwerp schijnt niet veel verminderd. Wel
hebben de arbeiders-ministers, Henderson,
Brace en Roberts, hunne ontslag-aanvrage
teruggenomen, in afwachting van de be-
sluiten der arbeiderconferentie, die tegen het
einde der maand in Bristol zal plaats heb
ben, en waarin nogmaals de houding der
arbeiders zal worden vastgesteld. Maar in-
middels heeft de mijnwerkersbond van Zuid-
Wales te Cardiff vergaderd, en met groote
meerderheid besloten, de nationale staking
af te kondigen, zoodra de dienstplichtwet
wordt ingevoerd.
En al hecht men nu in Engeland niet
al te groote waarde aan dit besluit voor den
aan liet oog van de rezigers voorbij, de
Irein hield slechts stil aan de h oofd stations.
Maar zoo geinakkelijk als in Amerika reist
men nergens. Toen het avond werd, veran-
derden de negerbediendien fie hanken |in rust-
plaalsen, die hi gamakkelijkheid niets onder
deden voor de bedden in een hotel eerste
klasse. Hans sliep heerlijk. Maar toen de
eerste zonnestraal in de coupe scheen, wa-
ren hij |en Berger reeds weer op, pntbeten fop
hun geinak in den restauratiewagen en ge-
no ten op het balkoe van den laatsten wa
gon van het vergeziclit.
Zoo kwanien onze reizigers dan in Chi
cago, de grao.tsLe stad in Illinois. Vijftig
jaar geleden stonden op de plaats waar
nu Chicago staat, slechts enkele liuizen,
nu is het de tweede stad van Amerika.
De stad zou nog niet eens plaats genoeg
vinderi in het geheele vorstendom Schaum-
burg-Lippe, dat 340 vierlcante mijlen groot
is. Chicago wordt de „Zwijgende stad" ge-
noeind „Poroopolis" het is de grootste
vocmarkt, en een van de grootste veemark-
ten ter wereld.
Chicago is echter, ondanks zijn ander-
half millioen inwoners en nieltegensLaande
het de grootste oppervlakte van alle be-
staande steden beslaat, nog lang geen stad
in de Europeasche beteekenis.
Er verliepen eenige dagen eer Hans zicli
rekenschap wist te geven van het onder-
scbeid tusschen een groote Europeesche stad
en Chicago. Het hotel, waar zij hun intrek
genomen hadiden het wereldberoemde Pal
mer House lag in het centrum van de
stad, dat tamelijk modern is. Weldra echter
„nationalen" arbeid het stauen van het
werk alleen in de mijnen van Zuid-Wales
zou op zichzelf reeds van het allergrootste
belang zijn onder degegeven omstandigheden.
DE DUITSCHE RIJKSDAG.
In de zitting van den Rijksdag stelde
de socialistische afgevaardigde Liebknecht
weer enkele vragen, o.a. over de Armeniers.
Namens den rykskanselier werd geant-
woord, dat het dezen bekend was dat de
Porte eenigen tijd geleden, tengevolge van
tot oproer aanzettende kuiperijen van de
vijanden, besloot, dat de Armenische be-
volking van een bepaald gebied van bet
Turksche rijk haar woonplaatsen zou ver-
laten en dat haar nieuwe zouden wordeu
aangewezen.
Wegens zekere gevolgen van dezen maat-
regel heeft tusschen de Duitsche en Turk
sche regeeringen een gedachtenwisseling
plaats. Nadere bijzonderheden kunnen niet
worden verstrekt.
Liebknecht verlaDgde mededeeliugen over
den toestand van de bevolking in de be
zette gebieden. De ministerialdirector Le-
wald antwoordde, dat de rijkskanselier
daartoe niet bereid was, maar, indien dit
wordt gewenscht, in de Rijksdagcommissie
inlichtingen zal doen verstrekken.
Yerder verlangde Liebknecht materiaal
over de maatregelen, krachtens den staat
van beleg genomen. Lewald verklaarde,
dat de rijkskanselier daartoe niet bereid was.
Bij elke vraag trachtte Liebknecht aan-
vullingsvragen te stellen, maar onder groote
beweging in het Huis werd hij door den
voorzitter herhaaldelijk in de rede gevallen,
wijl het hier steeds nieuwe vragen betrof
en Liebknecht's optreden dus in strijd was
met het reglement van orde.
Liebknecht verliet, onder protest tegen
de wijze waarop de voorzitter de vergade-
ring leidde, de tribune. Hij werd onder
toejuichingen van het Huis door den voor
zitter tot de orde geroepen.
De voedingskwestie.
De conservatief, graaf Westarp, rappor-
teerde over de besprekingen in de com-
missie, die tot de slotsom kwam, dat er
volkomen voldoende voorraden aanicezig
zijn, hoe lang de oorlog ook mag duren.
Weliswaar echter heeft de bevolking niet
te beschikben over vredesvoorraden en even-
min kan op vredespriizen worden gerekend,
daar Engeland, in strijd met het volken-
recht, ons door uithongering van vrouwen
en kinderen tracht te bedwingen. De hoogte
der prijzen echter en de moeilpkheden zijn
in de vjjandelijke landen belangrijk grooter
dan bij ons. Ook in vele neutrale landen
zijn de toestanden niet beter dan de onze.
Duitschland laat zich in dezen oorlog niet
uithongeren. (Levendige toejuichingen).
Zijn economische kracht is nog volstrekt
niet gebroken, zoo min als de wil om den
oorlog tot het zegevierend e.nde door te
zetten. Om de voedingskwestie behoeft de
oorlog geen dag eerder beeindigd te worden
dan tot we militair en politiek de zege
hebben behaald. (Levendige toejuichingen.)
De sociaal-demokraat Schmidt merkt op
Ook wij zijn van meening, dat de voorraad
levensmiddelen voldoende is. De fouten
liggen in hoofdzaak bij de organisatie der
verdeeling. Indien men in het buitenland
door de bespreking van deze fouten, den
indruk mocht krijgen, dat het uithonge-
r-.ngsplan misschien toch nog wel verwezen-
lijkt kan worden, dan zij er alleen gewezen
op de verloopen zeventien maanden, waarin
we reeds volhouden.
De staatssecretaris Delbrvick verklaarde,
dat alle partijen het eens zijn met de re
geering. Wij zijn het er over eens, dat on-
bemerkte hij, dat Chicago buiten dit cen
trum nog een groote, uitgeslrekte prairie
is, waar de straten slechts aangeduid zijn
en waar geheel willekeurig liter een wijk,
daar een paar liuizen of straten zijn neer-
gegoioid. Chicago is ontstaan als een stad
op het papier. Al,s met de llneaal gelrok-
ken, sluit de eene straat aan de andere.
Daartusschen vindt men zoogenaamde planl-
soienen, die meer op woeste landerijen ge-
lijken dan op Europeesche parken.
En hoe zag het er nog uit in de straten!
Alle straten, met uitzondering van die in
het centrum, zijn ongeplaveid aan beide
kanten vindt men, bij wijze van trottoirs,
liouten steigers. Waar deze ontbreken, of
waar men de straat dwars moet oversteken,
is de weg bijna onbegaanbaar en de over-
gang niet anders mogelijk dan door van
den eenen steen op den anderen te sprin-
gen, die daarvoor expresselijk zijn neerge-
legd. I11 deze straten staan, naast de prach-
tigste paleizen en villa's, talrijke blokliui-
zen, zooals men alleen meent te zullen vin-
den in een oerwoud; daartusschen liggen
groote woeste vlakken en ook wel omhein-
de weiden, waar koeien en paai-den grazen.
Alles wat buiten het centrum woont,
siroomt er iederen dag heen om het dage-
lijksch brood te verdienen. Daardoor is het
in Chicago bijna nog drukker dan in New-
York en Louden.
Zoodra Berger tijd had, reed hij met zijn
jongen vriend naar de oevers van het
Michigan-meer, waar de tentoonstelling zich
bevond, de grootste, die men ooit op aarde
gezien heeft.
der de bijzondere toestanden, door den oor
log ontstaan, bij de voorziening van de
inaikt en de prijsvorming, met krachtige
hand moet worden irgegrepen. Ooze pro-
ducten zijn bjj spaarzaam omgaan er mede
toereikend tot den volgenden oogst. De
scbaarschte van levensmiddelen en de on-
gelijkmatige verdeeling zijn algemeene ver-
schijnselen, die van den oorlog een gevolg
zijn. Het vijandelijke en het neutraie bui
tenland hebben met geiijke moeilijkheden
te kampen. De prijzen zijn daar kooger dan
bij ons, niettegenstaande het buitenland
over vrije markten en open zee beschikt.
Bij de voeding van onze bevolking is alleen
gerekend op de producten van ons land en
wij staan sterker dan het buitenland, dat
schijnbaar onder gunst.iger omstandigheden
kon te werk gaan. In Frankrijk, Enge
land, Italie zijn de moeilijkheden, tenge
volge van onvoldoeDde organisatie van het
verkeerswezen, grooter dan bij ods. Dat
wij meester worden over de moeilijkheden,
is in de eerste plaats te danken aan ons
spoorwegwezen.
De staatssecretaris gaf daarop een uit-
voerige uiteenzetting van de tot stand ge
brachte organisaties en eiudigde De ge
heele bevolking moet zich bij deze organisa
ties aansluiten met den vasten'wil daarvan
te maken wat er van te maken is, bezield
door den wil tot de overwinning, die niet
alleen buiten, maar ook in het binnenland
moet worden behaald. (Toejuichingen.)
DE OORLOG, EEN KEERPUNT IN DE
WERELDGESCHIEDENIS.
Men schrijft aan de N. R. Crt.
Zondag j.l. is te Munster een groote
vergadering van den Duitschen R.-K.
Volksbond gehouden, die meer dan 800.000
leden telt. De bijeenkomst werd door
meer dan 1000 mannen en vrouwen uit
alle strekeu van het rijk bijgewoond.
Als spreker trad op dr. Brauns te
Mtinchen Gladbach, directeur van den bond,
die een herhaaldelijk en uitbundig toe-
gejuichte rede hield over den tegenwoor-
digen oorlog, als een keerpunt in de
wereldgeschiedenis. De hoofdzakeu dier
rede laten we hier volgen.
Anderhaif jaar, aldus de spreker, staan
we reeds temidden van den vreeselijksten
aller oorlogen, welke de menschheid ooit
beleefd heeft. Wij alien hebben meer oor
voor den vrede dan voor den oorlog en ik
geloof vast, dat de stemming, welke ons
dry ft in de ricktiDg van den vrede, ook
evengoed bij onze vijanden aanwezig is.
Maar, zal men vragen, als de behoefte aan
vrede dan allerwegen gevoeld, en diep ge-
voeld, wordt, waarom komt er dan geen
einde aan het vreeselijke bloedvergieten
Wanneer men overal zoo innig overtuigd
is, dat er spoedig vrede moet komen, dan
kan de vrede niet verre meer zijn, zal men
misschien beweren. En toch de vrede
is nog verre Want bjj dezen oorlog
staat zoo veel op het spel, dat beide par
tijen hun laatste krachten zullen gebruiken,
om de zege te behalen. lmmers bij dezen
oorlog zal besiist worden over de lot-
gevallen der wereld, niet slechts over het
toekomstig lot der oorlogvoerende natien,
maar in verregaande mate ook over het
lot van hen, die niet onmiddellijk bij dezen
oorlog betrokken zijn. Eu omdat er dus
zoo veel vau dezen oorlog afbaDgt, wil
men ook een beslissing zien te verkrijgen
en niet bljjven staan op de plaats, waar
men begonnen is. De groote vraagstukken
der wereldgeschiedenis, waardoor deze oorlog
is ontstaan, zullen worden opgelost. Van-
daar bet //volhouden tot het biitere einde".
Wij staan inderdaad aan een keerpunt in
de wereldhistorie en slechts aldus beschouwd,
Zij kozeu voor den tocht een van de
merkwaardig# cable-cars, die het verkeer
van het centrum van de stad naar de voor-
steden geinakkelijk maken. Dit zijn wagens,
die zonder paarden of machines over rails
worden voortbewogen. In het midden van
de straat loopt echter 111 'n gleuf een sLaal-
draad, die van liet station uit in een voort-
durende beweging word t gehouden, en aan
dezen staaldraad zijn de wagens afzonder-
lijk vastgehecht, waardopr zij gedwongen
worden, de richting, waarin de kabel zich
beweegt, te volgen.
Mij dunkt, dat het tentoonstellingster-
rein een gedueht eind buiten Chicago ligt,
zei Hans, toen zij reeds een tijdlang had-
den gereden.
Berger laclite.
Volgens Europeesche begrippen zeer
zeker. In Amerika echter telt men den af-
stand van anderhalve mijl van het cen
trum van Chicago naar de tentoonstelling
nauwelijks.
Behalve de tentoonstelling, was er voor
Hans nog zeer veel te zien in Chicago. Van
Mr. Smith, alias Pamherton, bemerkte men
niets, hij was spoorloos van de aarde ver-
dwenen. Hans was den vierden dag van
hum verblijf alleen uitgegaan om eenige van
de torenlioioge huizen te hekijken, die door
de Amerikanen „liemelhestormers" genoemd
worden. I11 het centrum van de stad is de
waarde van den grond zoo gestegen, dat de
bouwomdernemers genoodzaakt zijn hun
liuizen ongeloofelijk hoog op te trekken.
Berger en Hans logeerden in het Palmer
House op de vijfde verdieping, maar wat
zal deze geweldige oorlog in zjjn oorzaken
en gevolgen kunnen gegrepen worden.
Spr. kwum daarna tot een ontleding der
vragen Waardoor kenmerkt zich dat, wat
wij een keerpunt in de geschiedenis noemen
Wie influenceert op of bewerkt de volkeren
tot zulk een keerpunt in bun historie
Een eerste oorzaak zoekc fspreker in de
ontwikkeling van het verkeer. Zij heeft de
menschheid op geheel nieuwe wegen geleid
en veel wat^ivoor haar verborgen was,
openbaar gemaakt. Daardoor is Europa
geworden'de cultuurdrager voor geheel het
overige menschdom. In de middeleeuwen
was Duitschland het middelpunt van het
wereldverkeerde verkeerswegen uit het
Aziatische wonderland leidden naar Zuid-
Duitschland, naar Neurenburg, Augsburg,
enz. Na de ontdekking van Amerika werden
de westelijke staten de dragers van Europa's
geschiedenis en Duitschland daalde van zpu
hoog standpunt als cultuurstaat af. Eu
hoe is de toestand op het oogenblik Niet
naar het Westen, inair naar het Oosten,
naar Azie richt zich het oog der wereld-
monarchen, naar de streek, waar de wereld
geschiedenis haren oorsprong nam. Het is
echter geen veroveringszucht, die hen der-
waarts voertDuitschland moet aan-
knoopingspunten in het Oosten zoeken ten
behoeve van zijn, zich voortdurend met
groote snelheid uitbrei lende industrie, waar-
voor het de groudstoffen en afzetgebieden
vau het Oosten behoeft. Eh zoo gaat het
ook andere rijken. De reusachtigej uit-
breiding van .het spo'orwegnet naar alle
zjjden is daarvan wel het beste bewjjs, ge-
lijk de onderzeesche zoo wel als draadlooze
teiegrafische verbindingen naar alle hemel-
9treken.
Maar de onderlinge concurrentie is daar
door ook zooveel te grooter geworden. Wat
staat dan in dezen oorlog voor Duitschland
op het spel, vroeg spreker. Uit den ko-
keuden ketel van het wereldverkeer ontstaat
een mengsel van]moeilijkheden, strpd, con
currentie en wrijving tusschen de volkeren.
■lapan dingt naar de heerschappjj op de
Oostersche wateren. Amerika zal dit niet
licht dulden en zoo krijgen we een strjjd
tusschen het gele en blanke ras. En daarbij
zal het ook gaan om de Engelsche bezit-
t.ingen. Valt met dezen "wereldoorlog de
Engelsche wereldheerschappij niet, dan is
het slechts een kwestie van tijd, dat er een
oorlog tusschen Engeland en Japan los-
breekt. Wanneer het vraagstuk der Engel
sche, Fransche, Russische politiek tot een
oplossing in den geest dier verbondenen
komt, dan wordt Duitschlaud de keel dicht-
gesnoerd Indien de Entente mocht zege-
vieren, dan zullen Duitschland en Oostenrijk-
Hongarijegeheel worden omsingeld. Duitsch
land zou dan slechts blijren een soort bond-
staat tusschen de machtige wereldbeheer-
sciiersEngeland en Rusland, zoolang het
tot een geweldigen krjjg tusschen het blanke
en gele ras uitbreekc.
Het doel echter, om Duitschland geheel
van 't Oosten af te snjjden, is reeds mislukt
en zoo hebben wjj het gewichtigste resultaat
van dezen oorlog al bereiktthans ruoeten
wjj onze tegenstanders dus nog met de
wspenen dwingen, dit bjj een voor ons
eervolleD vrede te erkennen. Exoriente lux,
uit het Oosten komt het licht, riep spr. in
vervoering uit. Uit het Oosten kwamen
godsdienst en cultuur tot ons. Maar thans,
nu het in Y Oosten weer donkere nacht
geworden is,stroomt het licht uit het Westen
naar het Oosten terug. De godsdienst zal
in 't Oosten worden uitgebreid en de cultuur
zal deel van alle volkeren worden.
Daarom dragen wjj met kracht het ljjden
van dezen strjjd, met de kracht, welke uit
den godsdienst ontspruit. Niet een volk
heteekende dit, vergeleken bij de dozijnen
„hemelbestormers", die lien, ja Hvintig ver-
diepmgen hoog zijn, op monsterachtige to-
rens gelijkend, die aan de straten liet licht
benemen en slechts een smalle slreep van
den hemel laten zien? Daai- tieeft men al-
lereersl net gebouw van de Chicagosche
opera, dat, behalve het theater, plaats heeft
voor vijfhonderd kautoren; vervolgens „The
Rookery een geweldig labyrinth, van twaalf
verdiepingen met twaalf duizend lcantoren
en elf lif leuden Masonic Temple met twaalf
verdiepingen en den nieuwen Schiller-
Schouwburg, die aan de zijde van de Ran-
dolplisiraat tot aan de zestiende verdieping
ais hotel is ingericht.
Hans had zoo nu en dan het gevoel alsof
hij in de verkeerde wereld was. In den Ma
sonic Temple bijvoorbeeld zag hij op de
twintigste verdieping een groote exercitie-
zaal, terwijl de verdiepingen elf tot negen-
tien voor kantoren zijn ingericht en men
op de lagere verdiepingen tallooze winkels
vindt. Dat was echter nog niet genoeg; op
het dak van het reusachtige gebouw was
nog een groote overdekte tuin. Praktisch
was liet, dat moest men toegeven, maar niet
gezellig, zooals zooveel in Amerika. In Ame
rika zelf komen vele verslandige architecten
dan ook reeds op tegen deze onzinnige ma-
nier van bouwen, en zeer solide zijn deze
gcbouwen ook niet; vele storten in, eer zij
vol t oo id zijn.
(Wordt vervolgd).
TER SEIZE5SCHE (01 RilST.
DOOR
1 1 waMJEA
mrm 111 mi minim
