AL6EMEEN NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN.
No. 6286
Dinsdag 12 October 1915.
55e Jaargang.
De Oorlog.
ABONNEMENT:
ADVERTENTIEN
Telefoon 25.
Dit Blad verschijnt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond, nitgezonderd op Feestdagen, by de Firma P. J. VAN DE 8ANDE te Ter Neuzen.
ESB3RBTE BLA.D.
De Gezondheid
FEB ILL ETON.
Per 3 maanden binnen de stad 1.—Franco per post voor Nederland 1.10.
Bij vooruitbetalingvoor Belgie /1.40, voor Ned.-Indie en Amerika 1.65,
overig Buitenland 2.
Men abonneert zich bij de Uitgeefster, of buiten Ter Neuzen ook bij alle
Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievenbushouders.
Van 1 tot 4 regels 0,40. Voor elken regel meer 0.10.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de
prijs slechts twee ma al berekend.
Grootere letters en cliche's worden naar plaatsruimte berekend.
Handelsadvertentien bij regelabonnement tegen verminderd tarief.
Inzending van advertentien voor 1 Ulll* op den dag der uitgave.
Omdat 't, zulk 'n groot volksbelang raakt,
verdient de openingsrede van 't congres
voor openbare Gezondheidsregeling in zoo
ruim mogeliiken kring bekend te worden.
Daarorn dacht ik goed te doen, ook in dit
veel gelezen blad daarvoor gastvrijheid te
vragen. Met 'n vingerwijzing naar de zoo
zeer veranderde tijdsomstandigbeden, begon
de voorzitter met de vraag te opperen,
of 't eigenlijk wel zin bad nu zulk 'n ver-
gadering te houden, en of men niet veeleer
geneigd was maar moedeloos bij de pakken
te gaan nederzitten, overweldigd, als we
zijn door die scbreeuwende, stuitende en
schrille tegenstelling
Aan de eeue zijde de Hygiene, de liefde-
volle pleegmoeder, die alles aanwendt en
in het werk st'elt, om den mensch zoo ge-
zond mogelijk te houden, en zijn leven te
verlengen, en alzoo het geluk en de wel-
vaart van het volk te verhoogen en aan de
tegenzijde.de Oorlog, de hyena, die mil
iioenen mannen in hun voile levenskracht
verslindt,' of voor hiin gansche leven ver-
minkt, geknakt of ontreddert, dorpen en
steden ja geheele streken vernielt, en alzoo
de welvaart en het geluk van miliioenen
menschenkinderen door ruw geweld ver-
nietigt, in minder seconden, dan 'r eeuwen
noodig geweest zijn, om die door noeste
vlijt op te bouwen
Geen wonder dat men met die ontzettende
tegenstrijdigheid voor oogen mismoedig
wordt. Maar toch, na eenig kalm nadenken,
komt men tot het besluit dat't onze plicht
is te werken, zoolang ons daarvoor de tijd
en de gelegenheid worden gescbouken,
onder 't vaandel van Jan Pieterszoon Koen
i/Ende desespereert niet".
Want ook zelfs de oorlog kan bij al de
overstelpende ellende, nog wat goeds voor
ons meebrengen, omdat hij eigenaardige
ioestanden in het leven roept, die ons
noodzaken den geest te scherpen en ons
tot buitengewonekrachtsinspanningdwingen.
Voor ruim honderd jaren, ten tijde van
Napoleon, was 't even zoo. Toen ten ge-
volge van de oorlogen en het intercontinen-
taalstelsel de handel verstoord was, kreeg
men gebrek aan verschillende grondstoffen,
en ging men naar middelen zoeken, die
door gelijkwaardige te vervangen, wat den
stoot gaf tot allerlei uitviodingen en ont-
dekkingen. Zoo noem ik II o. a. maar de
bereiding van soda uit keukenzout, van
indigo uit de blaren van de verwersweede,
van suiker uit den beetwortel enz.
En nu zijn we weer voor dezelfde feiten
komen te staan. Ook nu weer behoefte
aan grondstoffen, die we moeten trachten
door gelijkwaardige of, kan 't zijn, door
betere nog te vervangen. Zoo, om maar
iets, voor ons voor de hand liggende, te
noemen, is er 'n te kort aan grondstoffen
voor de bereiding van genees- en verband-
middelen, en om nu even goede of liever
33)
Zij wilde Hans, spoedig weer sehrijven,
haar hart vloei.de over van dankbaarheid
jegens den helper in den nood. Goldammer
zou haar toch niet vervolgen en terug
laten bnengen? Dat zou vers,chrikkelijkzijn!
Toen zij wat kaimer was geworden, ging
zij weer naar den dorschvloer, waar zij
Rika tevoren had geholpen.
Tante was juist bezig, een paar groote
sneden brood met worst te beleggen. „Geef
mij de flesch met brandewijn eens van de
plank, Marietje", zeide zij, „en schenk eens
even in. Mijnheer Muller is bij grootvader
in de kamer; gij kunt het ontbijt binnen
brengen. Een jong gezicht zien de mannen
veel liever, dan een oud."
Het glas met brandewijn stond tusschen
de sneden brood op het bord, dat Marie
opnam en in de kamer bracht.
De agent Muller kwam dikwijls bij den
schout Dietrich Kruse, om zijne bevelen te
vragen. Muller, een groot krachtig man,
met een rossen baard, staple been en weer,
terwijl de, oude beer in zijn arms to el bij
het venster zat.
„Ja, mijnheer Kruse, de Zigeuners laten
zich weer in den omtrek zien. Er moet dus
gesurveilleerd worden, zegt de rechter. Het
beste is, dat er dadelijk goed wordt aange-
pakt, om liet kwaad te onderdrukken.
De deur werd geopend, en Marie kwam
nog, betere in de plaats te krijgen, zal
't raenschelijk vernuft zich weer moeten
spitsen en scherpen.
Zoo kan dus de oorlog op menig gebied
vooruitgang brengen, en uit het kwade
toch nog wter het goede voortkomen.
Ook voor de gezondheidsleer zal deze
krrjg menige nuttige gevolgen hebben.
Vooral zal ze veel meer op hare rechte
waarde worden geschat, en dit vooral is
voor ons het lichtende punt in deze droeve
duisternis.
Vroeger was't ondenkbaar, en onmogelijk
dat zulke outzaglijke legers zoo langen
tijd konden strijden, zonder dat zich in
hun gevolg allerlei kwaadaardige be-
smettelijke ziekten epenbaarden, die zelf
al lang 'n eind aan den strijd zouden
gemaakt hebben, en die dan tevens nog
geheel Europa zouden gegeeseld hebben.
Dat we dit thans wel zien gebeuren is
mogelijk geworden, eenig en alleen door
het trouw naleven van de door de gezond
heidsleer gepredikte beginselen
Dat i3 een zegepraal voor deze nog
jonge wetenschap, die haar ten goede zal
en moet komen, wanneer ze straks weer
bij de mannen van het gezag komt aan-
kioppen, om hare beginselen in het dagelijks
leven toe te passen, en daarvoor stoffelij ken
steun te geven.
Dan zal men Diet langer haar spottend
bejegenen, en smalend op haar neerzien,
als de wetenschap, die hersenschimmen
najaagt, stokpaardjes berijdt, en met
duivelskunsten omgaat
Neen, dan zal ze gevierd en bemina
worden als onze edele Schutsvrouwe, die
de menschheid hare beste wapens meegeeft
in den moeilijken strijd om 't bestaan
Aan den anderen kant, en dat zal wel
haar kosteiijkste oorlogsbuit wezen, zullen
de miliioenen soldaten, die thans hare
zegenrijke werking van nabij en bij eigen
ervaring hebben leeren kennen, eenmaal
terug in de maatschappij en 't dagelijksch
leven, luide haren lof verkonden, eD ijverige
padbereiders voor hare beginselen geworden
zijn, van wie, dit spreekt van zelve, meer
kracht en overreding zullen uitgaan, dan
van zoo menig geschrift en verhandeling,
die maar al te vaak de menigte helaas niet
weten te bereiken en haar koud laten
want 'r gaat toch niets boven het levende
woord en de persoonlijke aanraking.
Voor den hygienist, den strijder voor
de beginselen der gezondheidsleer is er
daarorn allerminst reden tot versagen en
vertwijfelen, neen integendeel bestaat 'r
voor hem alle aanleiding, om in stilte en
onverdroten voort te gaan met zijn nuttigen
zegenvollen arbeid Dat zij zoo
„Laat ons werkenzoo lang het dag is
Dr. AREND8.
Oude Tonge, 5 Oct. 1915.
De aigemeene toestand.
De nieuwe Grieksche regeering heeft
binnen, voorzichtig bet bordje met bet ont
bijt dragend. Toen zij den krachtigen agent
gewaar werd, die glimlachead naar haar toe-
liep, deinsde zij verschrikt terng. He I glas
met brandewijn viel in stukken op den
grond; zoo wit als een doek en over het
heele lichaam bevend, Ieunde zij tegen den
mum*.
Galant nam Muller haar het bord uit de
hand en wilde haar omvatten om haar te
steunen; zij snelde echter gillend weg.
„Het juffertje is, een beetje zenuwachtig,
is zij nit de stad?"
„Ja, uit Bertijn", zeide grootvader, het
hoofd schuddend over de handelingen van
het meisje.
„De Berlijner meisjes zijn anders toch niet
zoo bloo."
Jetje kwam spoedig met een nieuw gevuld
glas, en verzamelde de glasscherven in haar
schort.
Marie was op dc turfkist bij den haard
gaan zitten en trachtte tot bedaren te
komen.
Die verschrikkelijke man is toch niet om
mij hier gekomen? dacht zij.
Tante sprak haar* goedig toe, dat het geen
ongeluk was, een glas om te werpen, dat
kostte maar* tien penningen, en er waren er
nog in de kast.
Marie stamelde: „Ach, ik ben zoo vree-
selijk van hem van dien man geschrok-
ken."
„Ja, hij ziet er ook uit om iemand bang
te maken met zijn rossen baard, en hij is
blij, dat de kinderen voor hem wegloopen."
Grootvader begeleidde den gast naar den
dorschvloer. Muller sprak weer over de
Zigeuners, en toen hij Rika, van den haard
besloten de neutraliteit te bewaren, en daar
de partij van Venizelos de regeering niet
zal tegenwerkeri, is alleszins waarscbijnlijk,
dat Griekenland voorshands een lijdelijk toe-
schouwer van den aanstaanden nieuwen
Balkanoorlog zal zijn, schrjjft de N. R. Crt.
z/Alleen in geval nationale belangen van
groote beteekenis het daartoe mochten no-
pen, zal Griekenland van de gewapende
neutraliteit afwijken."
Het is nu maar de vraag wat belaDgen
z/van groote beteekenis" zijn. Maar boven-
genoemde verklaring is gegeven, terwijl de
oorlog tusschen Buigarije en die van Bul-
garije tegen de viervoudige Entente welhaast
zeker was, mag men aannemen, dat zulk een
oorlog niet zal worden gerekend onder de
belangen //van groote beteekenis", die
Griekenland van de gewapende neutraliteit
zullen afbrengen.
De entente zal dus met eigen krachten
Servie moeten verdedigen, terwijl de centralen
op de machtige hulp van Buigarije kunnen
rekenen.
Dat Buigarije Macedonia wilde terug-
hebben, wisten we al lang. Ook wisten
we, dat het daartoe, zoo het niet met
onderhandelingen ging, zou meevechten.
Met welke groep van mogendheden was
niet terstond duidelpk.
Een officieele Russische publicatie heeft
ons eenigszins op de hoogte gesteld van
de aanbiedingen die de entente aan Bui
garije heeft gedaan, en in verband met
Bulgarije's jongste geschiedenis is het niet
onverklaarbaar, dat het niet in die voor-
stellen treden wilde.
Het laatste en verstrekkende aanbod van
de Entente was, dat het verdrag van 1912
zou worden ten uitvoer gelegd, na den
oorlog, daartoe had Servie zijn toestemming
gegeven. Of het neutrale Griekenland zijn
toestemming had gegeven, werd wijselijk in
het midden geiaten. Daartegenover moest
Buigarije zonder uitstel, met zijn heele
troepenmacht, tegen Turkije optrekken en
het zou aan dien kant, met de grens Enos
Midia worden vergroot.
Buigarije zou dus moeten oorlog voeren,
dat was zeker, om de kans, na afloop van
dien oorlog, (wel te verstaan, indien die
zoo afliep, dat de Entente de voorwaarden
zouden kunnen stellen) later misschien
Macedonie-(waar het Buigarije om te doen is)
te verkrijgen.
Dit leek heel veel op hetgeen Bnlgarije
in den Balkanoorlog had gedaan, zonder
daarvan nu goede ondervinding op te doen.
Het versloeg Turkije om Macedonie te
verkrijgen, kreeg wel het grootste deel van
Thracie, maar zijn bondgenooten gingen
met Macedonie strijken.
Daarbij kwam nog, dat Buigarije van
Turkije het voornaamste gedeelte van het
gebied aan de Bulgaarsche zijde van de Iijn
Enos—Midia onverwijld ten geschenke kon
krijgen, //ter belooning van de tot nu toe
in acht genomen neutraliteit", en de rest
waarschijnlpk later zal krijgen, eveneens
zonder een schot te lossen.
komend, de hand schudde, zeide hij met
dreigende stem: „\Vij zullen ze wel krij
gen."
Marie beefde opnieuw. Wat bedoelde hij
toch? Zij drong zich zoo klein mogelijk
in elkaar als zij kon.
Muller zeide nu aan tante, dat zij het
hupscbe Berlijnermeisje moest groeten: „We
zullen nog wel eens goede vrienden wor
den", waren zijn laatste woorden.
„Nooiit", daclit het meisje in haar hoek.
„Nooit nooit!"
De mannen liepen met elkaar over den
dorschvloer. „Nu, mijnheer Ivruse, gij gaat
toch ook naar de veemarkt te Soltau?"
„Ik heb nog een paar vette varkens, die
va,n de hand moeten."
„Ik ben er natuurlijk ook. Op den dans-
vloer de ooren open houden, acht geven,
vanwege de vechtpartij. De hooge overheid
moet overal respect inboezemen!"
Hij groette beleefd en liet zijn sabel klet-
teren, terwijl hij de dorpstraat langs naar
de herberg ging, waar zijn paard stond.
Marie begon al meer en meer te gewen-
nen. Was hier ook het leven in alle op-
zichten verschillend met dat van thuis, toch
raakte zij liter meer op haar gemak. De
spraak, de toon en vele uitdrukkingen had
zij reeds even zoo van haar moeder gehoord.
Dikwijls was het haar, alsof die lieve moe
der haar naderde, haar omhelsde en haar
toefluisterde: „Goed, dat ge hier zijt, lieve
kind, hier is het het beste!"
De omgang met de huisdieren scheen het
stadsmeisje in het eerst vreemd toe, schrok
zij er zelfs van. Wanneer een koe haar met
den natten neus berook en luid loeide, wan
neer zij op den dorschvloer te dicht bij de
Waarom dan niet liever, in plaats van
een oorlog tegen een land, waarmee Bui
garije, sedert er haast geen Bulgaren meer
in wonen, geen tegenstrijdige belangen meer
meent te hebben, om ten behoeve van een
ander Konstantinopel te veroveren (wat
nog niet zonder slag of stoot zou gaan,
men danke aan de Tsjataldza-linie waarom
dan niet liever een oorlog die rechtstreeks
op het nationale doel afgaat
Duitsehland en ook Buigarije hebben bij
Griekenland geprotesteerd tegen de landing
van Fransche en Engelsche troepen te
Saloniki. Maar als Griekenland die landing
toelaat, en overigens neutraal blijft, schijnt
dit in de gegeven omstandigheden voor
Buigarije en de centralen toch een groot
voordeel.
Ook het Alg. Hbl. meent dat de wijzi-
ging in het Grieksche ministerie van grooten
invloed schijnt te zullen worden op de ge-
beurtenissen in den Balkan.
Het schijnt vrij zeker, dat men, nu Veni
zelos is afgetreden, van het nieuwe kabinet
een andere houding verwacht, niet alleen
tegenover Servie, maar ook en vooral tegen-
over de Entente.
De //Gaulois" spreekt de vrees uit, die
in Fransche kringen heerscht, als het blad
ze8t:
z/Door de wijziging iD de houding van
Griekenland, verliezen wij den gehoopten
bijstand van 300.000 man, en staan wij
alleen tegen 400 000 Bulgaren en een on-
bekend aantal Duitsche en Oostenrijksche
troepen. En als wij zullen optreden, moeten
wij dat doen met een voldoende macht,
anders moeten wij er liever uitblijven."
En de //Petit Parisien" voegt daaraan
toe
z/Wij kunnen niet verhelen, dat de af-
treding van Yenizelos voor de geallieerden
een zeer ernstige ontgoocheling is. Hoe
zal de opvolger van den Griekschen minister
het bondgenootschap met Servie opvatten V
Zal hij Buigarije toestaan, Servie aan te
vallen zonder dit land bij te staan Zal
hij het Engelsch-Fransche expeditiecorps,
dat in Saloniki geland is, alleen laten op
treden tegen een offensief, dat bedoeld wordt
als een poging om de verbinding tusschen
Nisj en de Aegische Zee af te snijden?
/Thans is alles, wat wij ons voorstelden,
onzeker geworden."
De //Temps" verwacht, dat, welke belang-
rijke gevolgen de ministerieele crisis ook
voor Griekenland en den toestand in den
Balkan moge hebben, de uitvoering van
de Macedonische expeditie niet meer kan
worden tegengegaan. Want niets kan meer
de toestemming wijzigen, die bet land en
de autoriteiten hebben gegeven voor de
landing, door een houding en een mede-
weiking, die aan elk juridisch protest bij
voorbaat alle beteekenis ontnemen, meent
de //Temps".
lnmiddels is de landing te Saloniki be-
gonnen. Een aanzienlijke Fransche troepen-
afdeeling is reeds aan land gebracht op het
gebied, dat bij het verdrag van 1913 aan
paarden kwam, en een over de kribbe heen
met zijn voehtigen neus tangs haar wang
streek, of wanneer de jonge varkens te
dicht om haar drongen en knorrend aan
haar roken, dan werd zij door vrees bevan-
gen. De meeste dieren, die zij nu dagelijks
in haar nabijheid zag, had zij tot nu toe
steclits op plaatjes gezien.
Spoedig echter werden deze huisgenooten
haar lieve vrienden.
In de stad was zij zelden verder van huis
geweest dan naar haar school of om bood-
schappen te doen. Haar ouders leefden te
spaarzaam, te teruggetrokken, om uitstapjes
te doen.
Zij kende slechts straten, pleinen en hui-
zen: Steenen steenen, overal waar zij
lieenzag. En hier nu deze voile vrijheid,
de heerlijke frissche lucht, deze rijke voor-
raden, terwijl zij ook gewoon was aan zui-
nigheid. Wat een groot versehil moest haar
moeder gevoeld hebben! Welk een macht
bezat de liefde, die drong tot zulk een op-
offering, tot den overgang in geheel andere
maatschappelijke verhoudingenonbe-
grijpelijk! Voor zulk een liefde zou men
bang worden. Ach, zij was, ook gebonden,
zij mocht nooit aan een anderen man den-
ken.
Het werk dat hier gevorderd werd, leerde
zij met haar jonge, in huishoudelijke bezig-
heden geoefende kracht gemakkelijk. Na een
paar dagen kon zij reeds melken, wist het
varkensvooder te mengen, plantte en zaaide
met tante Rika in den tuin en deed alles
ijverig en met veel belangstelling.
Dien Zondag reed men als gewoonlijk naar
de kerk, niemand wilde dien rit verzuimen.
Toen al het vee verzorgd was, spande
Servie was afgestaan, voor de Servische
havenautoriteiten. Ook Engelsche troepen
worden daar aan land gebracht. Maar zij
zijn nog niet over Grieksch gebied naar
Ghevgeli vertrokken.
Voor en in de baai van Saloniki kruisen
Fransche en Engesche oorlogsschepen in
alle lichtingen. uit vrees dat de Duitsche
onderzeeers de transportschepen zouden
aan vallen.
De Bulgaren verwaehten thans klaar-
blijkelijk ook een actie der geallieerden in
hun havenstad aan de Aegische Zee, Dedea-
gatsj.
Alle huizen aan de kust van Dedeagatsj
werden ontruimd en de forten werden be-
wapend met zwaar, ver dragend geschut.
Een aantal vrijwilligers is bezig een dubbele
rij mijnen te leggen voor den baveningang
en de reede. Dedeagatsj is volgens de be-
richten in Fransche en Engelsche bladen,
vol troepen, die worden aangevoerd en
geencadreerd door Duitsche officieren en
onderofficieren, aangekomen uit Konstan
tinopel of door Roemenie aangevoerd
Dit nu schijnt vrijwel onmogelijk. In
de eers'e plaats is het niet aan te nemen,
dat Duitsehland, nu het veertien maanden
in oorlog is, nog officieren en onderofficieren
genoeg te missen zou hebben behalve
dan die noodig zijn voor de leiding op
drie fronten, en voor de oefening van de
recruten in het land zelf, en die welke in
de Oostenrijksche legers arbeiden ♦- om
behalve het Turksche leger ook nog het
Bulgaarsche leger aan te voeren en te
encadreeren.
Er is trouwens een aanmerkelijke tegen-
spraak tusschen de berichten der geallieerden,
die telkens melding maken van het gebrek
aan officieren in het Duitsche leger, en deze
mededeelingen, dien het doen voorkomen,
alsof Duitsehland officieren en onderofficieren
te geef heeft. Waarscbijnlijk zullen slechts
enkele stafofficieren bij het Bulgaarsche
leger zijn aangekomen, om met den Bul-
gaarschen staf te overleggen en saam te
werken, bij de aanstaande operaties.
Tot nog toe heeft Buigarije tenminste
officieel is het niet medegedeeld geen
stappen ondernomen tegen Servie. Het
Bulgaarsche blad //Kambana" zou, volgens
een mededeeling in de //Times'', gemeld
hebben, dat een overeenkomst was aange-
gaan tusschen Buigarije en Duitsehland,
waarbij Buigarije zich verbindt zijn spoor-
wegnet ter beschikking van Duitsehland te
stellen en Servie aan te vallen uit het
oosten, terwijl een Dnitsch-Oostenrijksche
macht van 300.000 man uit het noordea
een inval zal doen.
Zoo Roemenie tusschenbeiden komt,zullen
Duitsehland en Oostenrijk een tweede strijd-
macht van 300.000 man naar Roemenie
moeten zenden. Buigarije bedong als be
looning voor zijn hulp, bij den aanstaanden
vrede, de Macedonische gebieden van Servie
en het recht in de toekomst zijn geschillen
met Griekenland te mogen regelen.
grootvader de twee brume paarden voor
den tentwagen. Hij mende altijd zelf, naast
hem zat Peter, die de paarden in Kirchhau-
sen verzorgde, en op de tweede zitplaats
zat de dienstmeid Jetje op een bos stroo.
De anders zoo eenzame weg naar de kerk
was heden druk begaan door feestelijk ge-
tooide menschen.
De laatste dagen waren nogal zoimig ge
weest ep hadden alle sneeuw doen smelten.
Aan de berken hingen jonge lichtgroene
blaadjes, de steedoorns aan de slootkanlen
waren bedekt met witle bloesems, de dennen
kregen nieuw groen, de pas omgeploegde
akker rook frisch, en uit bet lichte groen
van bet winterkoren stegen jubelende teeu-
werikken op naar den met witte schapen-
wolkjes bezaaiden, zonnigen hemel. Zuivere
lucht, door een frisch windje bewogen, ver-
kwikte de rijdenden.
Hoe kostelijk verkwikkend werkte deze
lentedag op Marie, geheel anders dan toen
zij in het begin van de week was gekomen.
Het scheen haar, ,al was dit een geheel
andere wereld.
De Beermans reden ook in zulk een groen
geverfaen tentwagen vooruit, en Marie zag
dikwijls, hoe vroolijk Hendrik zijn zweep
liet klappen.
De btoedverwanten stapten aan de pas-
torie uit, terwijl de tentwagens naar de her
berg naar het dorp reden om daar uit te
spannen.
De domineesvrouw, Fedor en zijn zuster
Anna ontvingen de gasten; de dominee liet
zich voor de godsdienstoefening niet zien,
om verstrooi'ing te vermijden.
(Wordt vervolgd.)
CO U RANT.
Prtsa<sB»<ifr«BieMaM
■Minrri—TrMTfTfrmiMirmrr TMiifrnBinrf—
