A I g e m e e n
Nieuws- en Advertentieblad
voor
Zeeuwsch-Vfaanderen.
a 40 cent.
No. 5550.
Zaterda^ 24 December 1910.
509 Jaargang.
Wegens het Kerstfeest
zal a. s. Maandag geen nummer
van dit blad verschijnen.
Een Rijks Hoogere Burgerschool
ABONNEMENT:
Per drie maanden binnen Ter Neuzen 1,Franco per postYoor
Nederland 1,10. Yoor Belgie 1,40. Voor Amerika 1,32*/, en voor
het overige Buitenland f 1,65. Men abonneert zich bij alle Boekhande-
laars, Postdirecteuren en Brievenbushouders.
Telefoon No. 25.
ADVERTENTIEN:
Van 1 tot 4 regels 0,40. Yoor elken regel meer 0,10.
Bp directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de
prjjs slechts tweemaal berekend.
Grootere letters worden naar plaatsruimte berekend.
InzencLing van advertentien v6or 3 uren op den dag der uitgave.
BBBSTB JBTjJLJD,
•Nieuwjaars-advertentien
voor het Nieuwjaarsnummer
dat in den morgen van 2 Januari
zal verschijnen, en in de kom dezer
gemeente huis aan huis wordt be-
zorgd, worden weder geplaatst
De inzendingen kunnen geschieden tot
uiterlijk Zaterdag 31 dezer, des namiddags
3 ure.
Ter Neuzen, 23 Dec. 1910.
Firma P. J. VAN DE SANDE.
in Oostelijk Zeeuwscli-Vlaanderen.
In de vergadering der Tweede Kamer van
Maandagavond sprak de heer "Vorsterman van
Oyen daaromtrent het volgende:
In het Voorloopig Yerslag betreffende hoofd-
stuk Y leest men op bladz. 26
Voorts werd de wenschelijkheid betoogd van
oprichting van Rijks- hoogere burgerscholen te
Ter Neuzen of in eenige naburige gemeente en
te Stadskanaal.
Hierop slaat in de Memorie van Antwoord
hetgeen voorkomt bij de artt. 143 en 144 onder
bet opschrift htichting van Rijks- hoogere bur
gerscholen, bladz. 41.
Daaromtrent wensch ik thans het een en
ander zoo kort mogelijk in't midden te brengen
Den lOden Mei 1910 heeft zich tot Zijn
Excellentie den Minister van Binnenlandsche
Zaken gewend een commissie, bestaande uit 16
heeren, van wie 5 burgemeesters, 3 artsen, 1
predikant, 2 ontvangers, 1 lid van de Provin
cial^ Staten, 1 aannemer, 1 inspecteur der be-
lasting, 1 directeur van een suikerfabriek, I
boofd eener openbare school, woonachtig in de
gemeenten Ter Neuzen, Hoek, Zaamslag, Axel,
Hontenisse, Hulst;, bas van Gent en Graauw,
met hun zestienen uitmakende een comite, dat
zich tot doel stelt de oprichting te bevorderen
eener Rijks- hoogere burgerschool in het voor-
malig Vde district van Zeeland, met een adres,
waarin zij eerbiedig verzochten-, dat het den
Ministei mocht bebagen, de noodige stappen te
doen, opdat zoo spoedig mogelijk, in een door
Zijn Excellentie nader te bepalen gemeente van
het voormalig 5de district van Zeeland worde
gevestigd een Rijks- hoogere burgerschool,
subsidiair met het verzoek, dat, mochten on-
verboopt geen termen worden gevonden tot
gunstige beschikking op dit adres, door den
Minister in overweging werde genomen om
althans ten behoeve van dit district een ruim
subsidie in uitzicht te stellen met behulp waar-
van een of meerdere gemeenten zelf tot de
oprichting van een hoogere burgerschool zouden
kunnen overgaan.
De wenschelijkheid van die oprichting werd
in dat verzoekschrift aangetoond op verschei-
dene gionden, die ik, met nog eenige vermeer-
derd, in het vervolg mijner rede zal mededeelen.
„..DeJ00rzitter van dat comite verzocht mij bij
/yn Excellentie den Minister van Binnenland
sche Zaken een particuliere audientie aan te
vragen voor drie leden van dat comite, waarbij
is hen zou vergezelien, om het toegezonden
verzoekschrift nader toe te Iichten.
Ik voldeed 19 Mei aan dat verzoek en ontving
onder dagteekeiiing van 24 Mei van den secre-
taris-generaal van het Departement van Binnen
landsche Zaken een schrijven, waarin mij werd
bericht, dat het den Minister zeer aangenaam
zou zijn, waaneer hem schriftelijk werd mede-
gedeeld, wat de heeren mondeling te zijner
kennisse wilde brengen.
Ik vond dat antwoord zeer bevreemdendden
lOden Mei hadden de heeren schriftelijk alles
medegedeeld, wat zij meenden te moeten zeggen;
een mondeling onderhoud werd aangevraagd
om, indien er bezwaren tegen de oprichting
bestonden of sommige argumenten nadere toe-
lichting vereischten, die bezwaren te weerleggen
en de vereischte toelichtingeu te geven. Maar
bezwaren werden niet geopperd, toelichtingen
werden niet gevraagd, alleen werden de heeren
uitgenoodigd te doen, wat zij reeds een veer-
tiental dagen vroeger gedaan hadden, namelijk
hun belangen schriftelijk mede te deelen.
Later is door dat comite andermaal bij den
Minister aangedrongen op een particuliere au
dientie, om alsdan het toegezonden adres nader
toe te Iichten.
Daarop werd namens dezen geantwoord, dat
van de oprichting der bedoelde Rijks- hoogere
burgerschool geen sprake kon zijn, maar dat
door den Minister bevorderd zou worden, dat
het Rijk een aanzienlijke bijdrage zou verleenen
voor de stichting eener gemeentelijke burger
school.
Dit is de beknopte geschiedenis van 't geen
dit jaar geschied is om te komen tot de op
richting van een hoogere burgerschool in het
voormalig Vde district van Zeeland.
Alvorens over te gaan tot de bespreking der
redeneu, die m. i. tot het oprichten eener hoo
gere burgerschool met vijfjarigen cursus in dit
deel van Zeeland moeten voeren, en die groo-
tendeels door het hooger genoemde comite in
hun verzoekschrift zijn aangevoerd, stel ik er
prijs op mede te deelen, dat in het comite alle
staatkundige partijen vertegenwoordigd zijn
anti-revolutionnair, Katholiek, christelijk-histo-
risch, unie-liberaal, vrij-liberaal en socialist
treden hier gezaraenlijk op voor de voorziening
in een groote algemeen gevoelde behoefte
treden gezamenlijk op voor een groot, reeds te
lang door de Regeering verwaarloosd volksbelaug.
levens neem ik de vrijheid even stil te staan
bij de streek, door ons Zeeuwen gewoonlijk het
voormalig IVde en Vde district genoemd.
Bij den vrede te Munster werd dit gedeelte
van Nederland, dat door Maurits voor een deel
in 1587 en 1604 en door Erederik Hendrik in
zijn geheel in 1644 aan Vlaanderen was ont-
nomen, als Staats-Vlaanderen, met behoud van
alle privileges, maar zonder eenig aandeel in
het landsbestuur, aan de Republiek der Ver-
eenigde Nederlanden afgestaan.
Het bleef daarmede verbonden tot aan den
vrede te s Gravenhage, toen het aan de Fransche
Republiek swam, waarmede het vereenigd bleef
tot aan de verdrijving van Napoleon.
Na de erkenning van het Roninkrijk Neder
land werd het toegevoegd aan Zeeland en bij
de verdeeling der provincies in districten, aan
welke verdeeling door de Grondwet van 1848
een einde werd gemaakt, werd het oude Staats-
Vlaanderen, dat intusschen deti naam gekregen
had van Zeeuwsch-Vlaanderen, in twee districten
gesplitst het IVde of westelijk deel tusschen
de Noordzee en de Braakman, het Vde of
oostelijk deel ten westen van den Braakman
en aan de noord- en oostzijde begrensd door
de Wester-Schelde, die de beide deelen van
Zeeuwsch-Vlaanderen van Walcheren en Zuid-
Beveland scheidt.
31 December 1909 telde het oostelijk deel
van Zeeu wsch-\ laanderen 51,350 bewoners van
welke er te Ter Neuzen, Hulst, Axel, Sas van
Gent en Clinge, die per spoor met Ter Neuzen
verbonden zijn, respectievelijk 9359, 3311,
4929, 2128 en 3674, zijnde een totaal van
23,401, gevestigd zijn. In twee gemeenten
grenzende aan Ter Neuzen, nl. Zaamslag en
Hoek met een bevolking van 3438 en 2677,
d.i. met een totaal van 6115 inwoners, kunnen
de leerlingen der hoogere burgerschool, wanneer
zij te ler Neuzen wordt gebouwd, zeer ge-
makkelijk per rijwiel bezoeken, zoodat een school
daar gesticht, bezocht kan en zeker ook zal
worden door de leerlingen uit een bevolking
van nageDoeg 30000 inwoners, om niet te
spreken van die gemeenten, waaruit de leerlingen
gedeeltelijk per rijwiel, gedeeltelijk per spoor
van deze school gebruik zullen kunnen maken.
In de hiervoren genoemde gemeenten zijn
bandel, scheepvaart, fabriekswezen en landbouw,
en wel landbouw op groote en zeer groote be-
drijven, de voorname middelen van bestaan
verschillende ambtenaren van het Rijk en van
de provincie hebben daar hun woonplaats en
om eenig denkbeeld van het landbouwbedrijf
in dit deel van Zeeland alleen het oostelijk
deel van Zeeuwsch-Vlaanderen te kunnen vor-
men zij hier medegedeeld, dat aldaar in
1909 meer paarden voor de fokkerij zijn ge-
bruikt dan in ieder van de provincien Utrecht,
Limburg en Overijssel.
Reeds in 1880 werd door het gemeentebestuur
van Ter Neuzen aan den Minister van Binnen
landsche Zaken een verzoek gericht om daar
ter plaatse een Rijks- hoogere burgerschool te
stichten.
Het antwoord luidde daarop afwijzend, om-
dat de toenmalige Minister meende, dat het
niet te verwachten was, dat een voldoend aantal
leerlingen van het middelbaar onderwijs gebruik
zou maken.
Eenig bewijs voor de juistheid dier meening
rerd door den toenmaligen Minister niet ge-
leverdik kan dus thans ook niet mededeelen,
waarop die meening steunde, maar dat die
vrees voor gebrek aan leerlingen thans geen
reden meer heeft van bestaan, thans, nu reeds
zoovele gemeenten met een spoorweg aan Ter
Neuzen zijn verbonden en daaraan nog ver-
scheidene gemeenten kunnen worden toegevoegd,
wanneer eerlang de reeds door de provincie
gesubsidieerde tramwegen Zaamslag, Hoek,
Philippine, Zuiddorpe en Westdorpe met Ter
Neuzen zullen verbinden, blijkt wel daaruit,
dat in het voormalig 5de district woonachtig
zijn, naast tal van gegoede landbouwers, reeders,
fabrikanten, handelaars en andere nijveren,
achttien burgemeesters, secretarissen en ge-
meenteontvangers, twee kantonrechters, twee
griffiers, vijftien predikanten, zes notarissen, acht
tien geneeskundigen, vijf rijksontvangers, voorts
ingenieurs en opzichters van Rijk en provincie,
postdirecteuren, rentmeesters van het domein
en andere uitgestrekte goederen, een Rijksbe-
taalmeester, twee ontvangers van de registratie
enz. alien ambtenaren, die voor hun kinderen
middelbaar onderwijs verlangen en niet altijd
de middelen hebben, om hen naar elders te
zenden om dat te ontvangen.
En dat er behoefte bestaat en ook gevoeld
wordt aan voortgezet en middelbaar onderwijs
blijkt wel daaruit, dat alleen in Ter Neuzen
meer dan 100 leerlingen gebruik maken van de
gelegenheden om uitgebreid lager onderwijs te
ontvangen, terwijl verscheidene ouders hun
kirideren, vaak ten koste van zware geldelijke
offers, naar elders zenden, om hen daar het
middelbaar onderwijs te doen bijwonen.
Maar wat daarbij het ergste is, is dit, dat
vele ouders, die voor hun kinderen middelbaar
onderwijs verlangen, maar de middelen missen,
om het dure onderwijs in Nederland te betalen
hun kinderen naar scholen in Belgie zenden,
omdat het onderwijs voor uitwonenden daar
veel goedkooper is dan in Nederland, waarvan
het treurig gevolg is, dat zeer dikwijls leer
lingen met grooten aanleg, die het middelbaar
onderwijs in Belgie ten einde toe gevolgd hebben
hun verdere studien in Belgie voltooien
omdat het onderwijs in Belgie zich niet aan-
sluit aan dat in Nederland en na die voltooid
te hebben in Belgie gevestigd blijven.
We zien hier in Nederland juist het tegen-
gestelde van hetgeen men in andere landen
ziet gebeuren. Duitschland tracht door het
onderwijs zijn Poolsche en Deensche inwoners
te germaniseeren Frankrijk heeft de bewoners
van la Flandre Gallicante en van Savoye
door goed onderwijs tot Franschen gemaakt,
Nederland drijft een deel zyner zonen door
gebrek aan gelegenheden voor onderwijs het
land uit
Teekenend op dat gebied is ook het bericht
uit Baarle-Nassau mij van nabij bekend, voor
eenige weken opgenomen in de Nieuwe Rotter-
damsche Courant
,,'t Gehucht Castelre met pi. m. 350 inwoners
ligt circa 2 uur van hier. De bewoners hebben
kerk noch school. Yoor godsdienstige oefeningen
is de kerk, voor onderwijs de school van Min-
derhout aangewezen, een dorp in Belgie. Zoo
werden de bewoners langzamerhand van hun
vaderland vervreemd en is er thans een bewe-
ging onder hen gaande tot afscheiding van
Holland en vereeniging met Belgie".
Zoodanige stemmen worden in Zeeuwsch-
Vlaanderen ook reeds vernomen.
Spreek dien menschen niet meer van vader
land of moederland.
De Regeering is voor hen weinig meer dan
een zeer onbeminde stiefmoeder.
Alvorens verder te gaan moet ik hier even
stilstaan bij de Memorie van Toelichting en het
Verslag van de Commissie van Rapporteurs op
hoofdstuk V van de Staatsbegrooting van 1908,
waarin wordt medegedeeld, dat de oprichting
eener H. B. S. met 3jarigen cursus te Vlissingen
voldoende zou voorzien in een behoefte ook
voor de verschillende gemeenten ran Oostelijk
Zeeuwsch-Vlaanderen
Het onjuiste van die bewering wordt in het
reeds vermelde verzoekschrift door de mede-
deeling der reisgelegenheden duidelijk aan
getoond.
Om niet te veel van den tijd van deze Ver
gadering in beslag te nemen, zal ik mij met
die uren van vertrek en aankomst dan hier
ook niet bezig houdenalleen wil ik doen op-
merken, dat en de stellers van de Memorie van
Toelichting en die van het Yerslag van de
Commissie van Rapporteurs alleen het bewijs
hebben geleverd het zij met alle bescheiden-
heid hier opgemerkt dat zij met de reisge
legenheden van en naar en door en in Zeeuwsch-
Nlaanderen volstrekt niet op de hoogte waren.
Als men een zeer klein kaartje van Zeeland
heeft, dan liggen de plaatsen zoo byzonder ver
niet van elkander verwijderd; gewoon aan de
goede reisgelegenheden in Nederland denkt men
er in een ommezien te zijn, maar wanneer men
ter plaatse is, vallen de gelegenheden om ze te
bereiken niemand mede.
Van alle gemeenten uit Oostelijk Zeeuwsch-
Vlaanderen is Ter Neuzen absoluut de eenige,
waar uit de leerlingen de hoogere burgerschool
te Vlissingen zouden kunnen bezoeken.
Uit andere gemeenten valt daaraan niet te
denken. Laat ons nu die mogelijkheid even
van naderbij bekyken.
Bij abonnement bedragen de vervoerkosten
per leerling 12 per maand.
Men zal zeggen die kunnen verlaagd worden.
Dat ze dan op de helft komen, maar ook dan
nog zijn ze veel te groot, vooral als men in
aanmerking neemt, dat een geregeld bezoek
dier lessen onmogelijk is.
Tengevolge van storm en tegenstroom zullen
de leerlingen vaak te laat komen.
Bij mistig weder, dat op de Wester-Schelde
in het na- en voorjaar volstrekt niet zeldzaam
voorkomt, komen de leerlingen beslist te laat
en loopen bovendien gevaar den geheelen dag
niet ter plaatse komen.
Geen winter gaat voorbij, dat men in Zeeuwsch-
Vlaanderen niet enkele malen voor een halven
of heelen dag van de Hollandsche post ver-
stoken is.
Die mist komt gewoonlijk op in den namiddag
en wanneer de leerlingen uit Ter Neuzen naar
huis moeten keeren, zullen zij, omdat tengevolge
van de mist de boot niet vaart, in Vlissingen
moeten overnachten.
Wanneer men nu in 't oog houdt dat op een
zoo kostbare en zoo onvoldoende wijze waar-
omtrent ik wensch dit hier uitdrukkelijk te
constateeren door mij niets overdreven is
voorgesteld, alleen door de ingezetenen van
Ter Neuzen van de hoogere burgerschool te
Vlissingen voor hun kinderen en pupillen
I R U T.
■n
Hit blad verschljnt Woensda^- en Vpifda^avond, nltg^zondrrd op Feestda^en* bij fie I'lrma P. JJ. VII OK HIDE te fer Meozen.
