Tst Neuzensche Courant
Buitenland.
Gemesigde berichten.
Zaterdag 8 Oct. 1910. No. 5517.
Omwenteling in Portugal.
IDIEXRaDIE] BLJlJO.
Koning Manuel deed afstaud en vluchtte op
een oorlogsschip.
Er is een voorloopig republikeinsch bewind
gevormd.
De berichten over een republikeinschen op-
stand in Portugal blijken in vollen omvang
waar te zijn. Te Lissabon hebben de opstande-
lingen, geholpen door een deel van het leger
en door de vloot, een stouten aanval gedaan
en de laatste overblijfselen der monarchie ver-
brijzeld. De jeugdige Koning Manuel is met zijn
rnoeder, Koningin-weduwe Amelie, in veiligbeid
aan boord van de *Sao Poalo", een Brazilaansch
oorlogsschip. In de straten van Lissabon juicht
een groote menigte de leiders der republikeinen
toe en het heet dat de republiek is uitgeroepen.
De voornaamste republikeinsche voormannen
hebben een voorloopig bewind gevormd.
De republikeinen hebben de omwenteling met
bewonderenswaardige zorguitgevoerd. Zij wisten
liun tijd wel te kiezen, want hoewel van royalisti-
sche zijde verzet geboden is, schijnt alle macht
hen zonder veel bloedvergieten, in handen te
zijn gevallen.
Dat de opstand lang is voorbereid, blijkt
wel uit't feit dat twee aanzienlijke republikeinen
Magelhaes Lima, eigenaar van het blad ,/Van-
guarda" en Jose Relvas, grondbezitter, in
Augustus te Louden confereerden met Britsche
regeeringspersonen om hun mede te deelen dat
de instelling van de republiek in Portugal voor
de deur stond en dat de republikeinsche re-
geering het verbond met Engeland wenschte
te bestendigen.
Door snel ep krachtig handelen, evenals de
Jong-Turken tegen het Hamid-regime, hebben
de Portugeesche republikeinen het pleit ge-
wonnen.
Er lag brandstof genoeg gereed om 't op-
standsvuur te doen opvlammen. De aanleiding
ontbrak nog. Deze kwam door den moord
op den republikein Bombarda, een der popu-
lairste figuren te Lissabon. De moord wordt
als een wraakneming van de clericalen be-
schouwd en beeft zich als volgt atgespeeld
Dr. Bombarda, directeur van het krankzin-
nigengesticht te Lissabon, werd vermoord door
een luitenant der infanterie, senor Rebello Santos,
dien hij behandeld had. Toen de luitenant de
spreekkamer van Dr. Bombarda binnentrad,
loste hij drie schoten op den medicus. Of-
schoon hij in den onderbuik getroffen werd,
greep Bombarda, een stevig gebouvvd man, den
aanvaller beet en er ontstond een worsteling,
gedurende welke de luitenant de overgebleven
patronen afschoot.
Bedienden snelden te hulp, maar Bombarda
stond op, ondanks de bekomen verwonding, en
plaatse zich voor Santos, met de woorden
z/Doet dien man niets, hij is waanzinnig".
Daarop viel hij in zwijm en stierf des avonds
om zes uur.
Bombarda was niet alleen een eminent
psychiater, maar tevens een militant anti-cleri-
caal. Zijn jongste toetreden tot de republi
keinsche partij wektegroot opzien in de politieke
wereld van Portugal.
De opstand.
In den nacht van 3 op 4 October werd het
sein tot den opstand gegeven. Een officieel
bericht verklaart, dat eenige troepen-afdeelingen
dienst weigerden en zich voor de republiek
verklaarden. De trouw gebleven troepen lever-
den met de in't geweergekomen revolutionnairen
gevechten, maar later sloten ook de eerstge-
noemden zich bij den opstand aan.
Twee regimenten artillerie vochten tegen een
Koningsgezind regiment.
Intusschen mengden de oorlogsschepen, die
de zijde van den opstand kozen, zich in 't ge-
vecht. Het bombardement begon Het vuur
werd vooral gericht op de ministeries, die het
Handelsplein omgeven, en op het paleis Neces-
sidades. Ook aan de openbare gebouwen werd
schade toegebracht. De toren van de kerk van
Necessidades is vernield.
Het geweervuur in de benedenstad heeft
slachtoffers gemaakt. Men begroot het aantal
dooden reeds op 100 en het aantal gewonden
op veel meer. Ook zijn eenige voorbijgangers
gedood.
Gemeld wordt tevens dat niet alle troepen
en oorlogsschepen aan 't gevecht wilden deel-
nemen.
Yoor zoover uit de tegenstrijdige en verwarde
berichten is na te gaan (de telegrafische ver-
binding is nog niet hersteld is er Dinsdag
en Woensdag te Lissabon zwaar gevochten.
Dinsdag hadden verschillende regimenten, twee
oorlogsschepen en de marinierskazerne zich voor
de republiek verklaard, daarentegen hielden de
regeeringsgezinde troepen het centrum van de
stad bezet. Er gingen geruchten dat troepen
uit de provincie, die voor de regeering willen
strijden, op de hoofdstad aanrukten.
Een gerucht wil, dat 6000 gewapende boeren
Lissabon zijn binnengetrokken.
Woensdag zijn de opstandelingen in 't cen
trum der stad doorgedrongen. Om 12 uur
's middags werd de republikeinsche vlag met
de blauwe en groene kleuren, op de openbare
gebouwen, op het legerarsenaal en op het stad-
huis gebeschen. De revolutionaire oorlogs
schepen begroetten de vlag met salvo's. Ook
op het paleis stond de opstandsvlag.
De opstandelingen hebben alle openbare ge
bouwen aangevallen, rukten de vroegere Portu
geesche vlag er af en verscheurden die.
De opwinding is groot. Het gewapende volk
verbroedert zich met de troepen en loopt door
de straten het nieuwe volkslied te zingen, op
de wijs der Marsellaise, die al in zoovele landen
't lied van den opstand was.
Op de bank van Portugal is de republikeinsche
vlag geheschen.
In den nacht van Dinsdag op Woensdag
heeft het geweer- en kanonvuur zonder op-
houden voortgeduurdbij het aanbreken van
den dag is het zelfs heviger geworden. De
schepen der opstandelingen schoten steeds door
op eenige Staatsgebouwen, in het bijzonder op
het marine-arsenaal.
Het aantal dooden gedurende den nacht ge
vallen, is groot.
De koninklijke familie moet, daarin stem men
alle berichten overeen, in veiligheid zijn.
Koning Manuel heeft volgens een telegram
uit Lissabon van 5 dezer, besloten om at te
treden. Een stoombarkas van de /.Sao Paolo"
legde bij 't koninldijk paleis aan, dat aan de
achterzijde aan de rivier grenst.
Na eenig tegenstribbelen stemden Koning
Manuel en zijn rnoeder toe te vluchten. De
Koning begaf zich door de gelederen van de
trouw gebleven troepen in de barkas en ver-
volgens aan boord van de //Sao Paolo". De
Konigin-weduwe ging naar Cintra in de pro
vincie Estramadura.
Het beet, dat de revolutionaire comite's van
deze vlucht weten en er stilzwijgend in hebben
toegestemd.
De //Sao Paolo" is het oorlogsschip, waarmee
de Braziliaansche president Fonseca een bezoek
aan Lissabon bracbt. Juist zou de Koning een
banket aan den president aanbieden, toen de
opstand uitbrak. Toen acbtte men 't beter,
dat het banket aan boord van 't oorlogsschip
zou plaats hebben
Bericht wordt dat de Koning tot 't laatste
moment in zijn paleis bleef en tegenstand bood
aan het bombardement.
De Portugeesche legatie te Parijs wist Woens
dag nog niets van de vlucht des Konings en
men hoopte op bemiddeling van de Engelsche
oorlogsschepen.
Het voorloopig republikeinsche bewind is
samengesteld uit de volgende republikeinen,
waarvan de eerste drie vooral bekend zijn
Theophile Braga, eerste-MinisterAlphons
Costa, Justitie; Bernardino Machado, Buiten-
landsche ZakenBrazilo Elles, Financien
Antonio Luig Gomes, Openbare Werken; ko-
lonel Barreto, Oorlog Antonio Jose Almeida,
Binnenlandscbe Zaken Amazo Azevedo Gommes,
Marine Eusebio Leao, gouverneur van Lissabon.
De leider van den opstand was admiraal
Dantas.
De //Intransigeant" verneemt uitLonden.dat
vluchtelingen uit Portugal een telegram hebben
ontvangen, meldende dat in een proclamatie de
republiek is afgekondigd en het Koninklijk
paleis in handen der opstandelingen is.
Het departement van Buitenlandsche Zaken
te Parijs heeft bericht ontvangen, dat Dinsdag-
morgen te Lissabon de republiek is uitgeroepen
en dat het leger zich voor dezen regeeringsvorm
heeft uitgesproken.
De nieuwe stedelijke gouverneur Eusebio
Leao hield van het balkon van het stadhuis
een rede, dat hij de orde in de stad aan de
zorg der burgers en van de politie toever-
trouwde. Eerbiedigt, zei hij, de openbare en
particuliere gebouwen en het leven van alle
personen wie dan ook, want de republiek is
edelmoedig en groot van ziel.
Een groote menigte juichte deze woorden
levendig toe.
De Engelsche regeering die naar het schijnt
reeds van te voren op de hoogte was van de
omwenteling in Portugal zond aanstonds oorlogs
schepen naar Lissabon. De kruiser Newcastle
is daar Woensdag aangekomen en ligt op de
Taag voor anker. Een tweede werd verwacht
en een derde is op weg naar Oporto.
Ook Italiaansche en Spaanscheoorlogsbodems
zijn op weg naar Lissabon.
Behalve uit de dorpen aan den anderen oever
van de Taag tegenover Lissabon, te Barreiro
en Setubal, komen uit andere plaatsen van het
land geen berichten over onlusten.
Te Oporto zou alles rustig zijn gebleven.
Yreemdelingen hebben bij de gevechten te
Lissabon niet te lijden gehad.
Paus Pius is zeer onder den indruk van de
gebeurtenissen in Portugal. Hij is geruimen
tijd in zijn bidvertrek in gebed verzonken ge-
weest.
De toevloed van reizigers naar Portugal te
Parijs is zoo groot, dat de spoorwegmaatschappij
genoodzaakt was, biljetten voor de Zuider
Expres tot Zaterdag a. s. te weigeren.
Lissabon, 5 Oct. Vanavond zal hier de vol
gende proclamatie worden verspreid
Volk van Portugal
Het volk, het leger en de vloot hebben de
republiek uitgeroepen.
De dynastie der Braganza's die het land
zooveel kwaad gedaan en voortdurend den maat-
schappelijken vrede verstoord heeft, zal voorgoed
uit Portugal worden verbannen.
Deze grootsche gebeurtenis, waardoor ons
door zijn moed legendarisch geworden vader-
land wordt bevrijd, vervult alle vaderlandlievende
harten van ons ontembaar volk met trotsch
en verrukking.
Zoo is dan voor goed een einde gemaakt aan
de slavernij van ons land, en een weldoend
beeld van een bewind van vrijheid rijst, lichtend
in zijn reine wezen, voor ons op.
Burgers, de ure die wij beleven is een be-
looning van al den strijd dien wij gevoerd,
van alle smart die wij geleden hebben. Deze
ure moet het begin wezen van een tijdperk van
strenge zedelijkhei'd en vlekkelooze gerechtig-
heid. Wij willen van onze offervaardigheid
voor het vaderland den grondslag van ons
politiek program, en onze edelmoedigheid tegen
over de overwonnenen den grondslag van ons
zedelijk program maken.
Burgers. Moge slechts een belang het be-
lang van het vaderland u bezielen, en slechts
een verlangen, het verlangen om groot te zijn,
ons vereenigen. De republiek heeft vertrouwen
in het volkvertrouwen dat het de maat-
schappelijke orde zal handhaven, eerbied hebben
voor de gerechtigheid en zich wil wijden aan de
gerueene zaak der vrijheid.
Bevestigt met liefde en offervaardigheid het
werk van de republiek Portugal.
Londen, 6 October. De Daily Mail verneemt
uit Lissabon
Yerscheidene regimenten infanterie, ruiterij
en artillerie hadden hunne oflicieren vermoord
zij rukten daarna de stad binnen en gaven
seinen aan de oorlogsschepen op de rivier, die
zich daarop bij den opstand aansloten. Zij
heschen de republikeinsche vlag. Dezelfde vlag
werd gehesohen op het fort Almada en te Barreiro
waar een algemeene staking werd afgekondigd.
De oom des Konings, de hertog van Oporto
stond aan het hoofd der bergartillerie, die voor
de^ opstandelingen moest wijken. Toen het
paleis vermeesterd werd, beging generaal Gorjas,
die het verdedigd had, zelfmoord.
Lissabon, 6 October. Theofil Braga, de
president van de voorloopige regeering, heeft
aan de ministeries van buitenlandsche zaken
van de mogendheden een telegram gericht,
waarin hij kennis geeft van de uitroeping van
de republiek en de instelling van de voorloopige
regeering.
De regeering zal voor de openbare veiligheid
en orde instaan.
De toestand.
Viel uit de eerste berichten af te Jeiden dat
de revolutie geslaagd was. de gisteren ontvangen
telegrammen doen zien dat dit nog allerminst
vast stond en het voorloopig bewind in Lissabon
den toestand nog in het geheel niet meester was.
De regeering, meldt dan ook een Reuter-
telegram, neemt nog voortdurend maatregelen,
en een ander, niet minder minder belangrijk
bericht uit dezellde bron verzekert, dat de
koningsgezinde troepen over versterkte kampen
beschikken en dus tot alles in staat zijn. Over
de provincien valt niets met zekerheid te zeggen.
Een tamelijk hardnekkig gerucht wil, dat uit
Oporto koningsgezinde troepen naar de hoofdstad
zullen oprukken.
Bet is dus nog onzeker
le. of de republikeinen in Lissabon den
toestand meester kunnen blijven
2e. of zij, wanneer zij de hoofdstad in hun
macht hebben, een mogelijk koningsgezinde be-
weging uit de provincien niet alleen het hoofd
kunnen bieden,maar ook voor goed onderdrukken.
De verschillende proclamaties, die tot het
volk gericht zijn, mogen, wat woordenkeus
betreft, verdienstelijk heeten, in overeenstem-
ming met de feitelijke macht van het voor
loopige bewind zijn zij niet, en de heer Bernar
dino Machado, de voorloopige Minister van
Buitenlandsche Zaken, die een correspondent
van de Kolnische Zeiting mededeelde, dat de
republikeinsche regeering alle verbintenissen
op zich neemt, die de monarchie heeft aange-
gaan, verkoopt de huid van een beer, dien hij
nog niet geschoten heeft.
Over het lot van den Koning bestaat nog
niet de minste zekerheid. Men behoeft een
telegram over de vlucht van de geheele Koninklijke
familie naar Engeland voorloopig niet al te
tragisch op te nemen. Het is mogelijk en zelfs
waarschijulijk, dat de voorloopige regeering de
Koningsgezinde Portugeezen hoopt te ontmoe-
digen door een stellig bericht over de vlucht
des Konings. En waar tot dusver geen de
minste aanwijzing gegeven is, dat de republikein
sche beweging ook buiten Lissabon belangrijke
afmetingen heeft aangenomen, is er geen reden
om aan te nemen, dat Koning Manuel het
wenschelijk heeft geacht den vaderlandschen
bodem den rug toe te keeren.
Gisteren meldde een telegram uit Gibraltar,
dat het Portugeesche jacht Amelia met de
Koningin-Moeder en den infant Alfonso aan
boord aldaar zijn aangekomen.
Daaruit kan worden afgeleid dat de Koning
nog in Portugal is.
(Zie laatste berichten.)
Gisteren herdacht mej. J. W. van der
Wedden, weduwe Rauwendaal, te Amsterdam
haar •100sten verjaardag. De vrouw is nog uiter-
mate kras. Zij doet geregeld haar eigen huis-
houdentje, stelt belang in het welvaren van
alien, die zij heeft zien opgroeien en beijvert
zich steeds voor weldadige instellingen. De
gebreken van den hoogen ouderdom zijn haar
bespaard gebleven, zoodat zij haar feest, zij
het in stilte, met opgewektheid mocht vieren.
Twee peuters van een paar turven hoog
elk, kregen in de 3e Rozendwarsstraat te Am
sterdam twist, die zoo hoog liep, dat een van
de bengels het mes trok en zijn tegenstander
bewerkte met het droevig gevojg, dat deze een
steek met het mes in de zijde kreeg, waarbij
de long geraakt werd. De getroffene, Jan Koen-
raad Pommerel, werd in de Volksapotheek aan
de Rozengracht het eerst verbonden en vandaar
overgebracht naar het Binnengasthuis. Het
messtekertje werd in verzekerde bewaring ge-
braeht.
Het spreekt van zelf, dat het droevig geval
veel sensatie in de buurt verwekte.
Woensdagmorgen ongeveer half elf werden
er in de Kerkebuurt te Heilo nummer 111 een
3tal revolverschoten gelost.
De daar wonende 33jarige J. A. V. de J.
uit Rotterdam, had twee schoten op zijn vrouw
gelost, welke in haar hoofd terecht gekomen
waren en daarna zichzelve gedood.
Het gezin De J., bestaande uit man, vrouw,
en vijf kinderen, waarvan de jongste vier weken,
bewoonden nog maar sinds twee dagen het ge-
huurde perceel, met het plan zich als filiaal-
houder voor een brood- en banketbakker te
vestigen.
Door financieele achteruitgang was de man
zeer melaucholiek. "Vermoedelijk is hij hierdoor
tot deze wanhoopsdaad overgegaan.
De toestand der vrouw is gunstig.
Maandag voormiddag werd te Sittard
nabij het station opgemerkt een jongetje van
omstreeks 31/2 jarigen leeftijd, hetwelk al wee-
nende vertelde, met den trein te zijn gekomen
en nu steeds zoekende was naar zijn ouders.
Door de gemeentepolitie werd het knaapje, dat-
vloeiend Duitsch sprak en verklaarde Ewald
Joesten, genaamd te zijn, voorloopig onder dak
gebracht en van voedsel voorzien. Aan welk
station het kind op den trein was gestapt, wist
het niet te verklaren. Terwijl hiernaar het
onderzoek in gang was, verscheen in den avond
de vader van den kleinen reiziger, die na een
lang en vruchteloos zoeken in zijne woonplaats
Heerlen, eindelijk van eenige personen aldaar
vernam dat zij het knaapje in den trein hadden
zien klimmen en met dezen, na hun een
adieu te hebben toegeroepen, in de richting
Sittard verdween.
Men kan zich de vreugde van den vader en
't kind, dat steeds om zijn ouders jammerde,
bij hun wederzien beter voorstellen dan wij
dit kunnen beschrijven.
Een inwoner van Utrecht ging met zijn
vrouw Zoudagmorgen naar Nijmegen, om daar
den dag door te brengen. Zjj lieten het huis
over aan de dienstmaagd. Deze, zoo verhaalt
't /,U. Dbl.", was al geruimen tijd bij mevrouw
in dienst en had tot voor een drietal maanden
geen aanleiding tot klachten gegeven. In den
laatsten tijd was mevrouw niet meer zoo tevreden
over de jeugdige gedienstige, die, zooals duidelijk
bleek, in slecht gezelschap was verzeild maar
men vertrouwue 't meiske toch genoeg, om haar
zonder eenige vrees de bewaking van de woning
toe te vertrouwen.
Toen meneer en mevrouw vertrokken waren
kwam er bezoekvrieudinnen van het meisje
en ook vrienden. Ze werden in alle vriendschap
ontvangen en keuken en kelder voor hen open-
gesteld. Een ware zwelgpartij werd aan gericht
flesschen boerenjongens en morellen werden ge-
ledigd, een kruik jenever, op naam van den
heer des huizes gehaald, evenzooen al wat
men aan eetbare waar kon ontdekken verdween
in de hongerige magen. Welken naam moet
men wel toekennen aan het verzwelgen van
twintig eieren en een pot met zuur, besprenkeld
met boerenjongens en dergelijk alkoholika
Natuurlijk was 't resultaatzeeziekte, en de
wandalistische gasten veroorzaakten aldus een
toestand, die onmogelijk in zijn details te be
schrijven is. Daarna bezocht men ook de slaap-
kamers, en toen de bende was uitgeraasd,' ver
trokken ze.
VAN
O
