Tetegrafische berichten.
TER NEUZEN, 3 October 1900.
van de Eerste Wederlandsche Codpera-
tieve Beetwortelsuikerfabriek te
Sas van Gent.
Woensdag 3 October 1900.
Kantongerecht te Ter Neuzen.
Gedurende de 2de helft der maand September
gijn door het poslkantoor alhier de volgende
onbestelbare briefkaarten en brieven verzonden aan
de adressen van
Briefkaarten D. G. Barwich, Rotterdam Mr.
Hoij, Louden; Wed. Huiskens, Amsterdam; de
Clerck, Brussel.
Brieven Wed. Huiskens, Amsterdam I.
Muller, Rotterdam; Emma Martinse, Sande
C. de Meyer, LillooJ. Herrebout, Rotterdam.
Axel. Maandagmiddag van het bezoek zijner
patienten te Westdorpe huiswaarts keerende, atrui-
kelde het paard van de heer Offringa, arts alhier,
tengevolge waarvan deze voorover uit hetrijtuig viel.
Ernstig aan het onderlijf verwond, werd hij
huiswaarts gebracht, waar spoedig door den heer
Ittmann de vereischte hulp werd verleend en
gelukkig kon worden geconstateerd, dat de bekomen
verwonding niet levensgevaarlijk was.
Philippine. Uitslag van de herstemming voor
een lid van den gemeenteraad op 1 October jl.
Aantal kiezers 72. Aantal uitgebrachte stem-
men 59.
Hiervan verkregen de heeren A. F. Abroscheer
33 en E. A. de Mul 26 stemmen.
Alzoo gekozen de heer A. F. Arbroscheer.
Zuiddorpe. Met ingang van 1 November a.
s. is benoemd tot brievenbesteller in de wijken
Ster, Oude polder en Rat onder deze gemeente
de heer Aug. de Coninck alhier, op eene jaarwedde
van 150 en vrije bovenkleeding.
Op genoemden datum komt er ook verandering
in de bestelling.
Nu vertrekt de post van Zuiddorpe naar Axel
's morgens half acht en 's avonds half vijf alsdau
zal de bode 's morgens 6 uur en 's middags 11
uur vertrekken, zooals in de aangrenzende ge
meente Koewacht.
Vele ingezetenen zijn met deze wijzigir.g minder
ingenomen omdat de twee bestellingen naar hunne
meening te kort op elkander zullen volgen.
Graauw, 2 Oct. Heden werd door den bouw-
kundige J. Scheele, te Ter Neuzen, aanbesteed
het vergrooten van het cafe Wilhelmina" alhier.
Hiervoor werd ingeschreren door de heeren
E. de Munter t.e Clinge, voor 1635 J. Bouwens
te Clinge, voor f 1600 P. F. Durinck te Graauw,
voor 1535 C. L. Everaard te St. Jansteen,
voor f 1388,95 en B. H. Reuling te Hulst,
voor 1355.
Aan den laagsten inschrijver is het werk gegund.
Reeds ongeveer acht jaren is het geleden, dat
bij de afdeeling Ter Neuzen van de vereeniging
van landbouwers die suikerbieten verbouwen (na
het tot stand komen der fabriek ontbonden) het
denkbeeld wortel schoot om eene cooperatieve
beetwortelsuikerfabriek te stichten. De afdeeling
stelde zich in verbinding met den heer K. J. A.
G. Baron Collot d'Escury en als gevolg van de
besprekingen werd eene commissie gevormd, die
zich voortdurend met het plan bezig hield.
Niet gering waren de moeilijkheden die moesten
worden overwonnen en ook vele waren de teleur-
stellingen, door aanvankelijk onvoldoende deel-
name, doch dank zij de ijverige pogingen der
commissie, onder voorzitterschap van den heer
Collot d'Escury, kwam men't vorig jaar zoover, dat
de oprichting verzekerd was.
Inmiddels ingestelde onderzoekingen hadden
tot resultaat gehad, dat Sas van Gent werd
aangewezen als voor de stichting 't meest gunstig
gelegen. Ten noorden dier plaats werd het
noodige terrein aangekocht, men had de toezegging
te mogen beschikken over het benoodigde water,
terwijl eveneens de weg was aangewezen voor afvoer
van 't vuile water, niet de minst lastige kwestie's
die opgelost moesten worden.
Alsnu konden maatregelen genomen worden om
met kracht aan den bouw te beginnen, want
de ervaring leerde het ook spoed was noodig
om voor de campagne van 1900/1901 gereed
te komen.
Den 26 Oct. 1899 werd de heer E. Claeijssens
te Sas van Gent aannemer der fundeeringswerken
van een gedeelte der fabriek voor f 8800, terwij
22 Dec. d. a. v. de heer G. van der Peijl te
Ter Neuzen, voor f 88,679 aannemer werd van
het maken van den bovenbouw der fabriek en de
heer A. Tholens Dingz. te Ter Neuzen voor
f 2325 van het uitvoeren van grondwerken op
een gedeelte der fabrieksterreinen, o. m. het maken
van een aansluitiug aan de spoorlijn der spoorweg-
maatschappij GentTer Neuzen.
Op Vrijdag 20 Januari 1900 had in tegen-
woordigheid van het bestuur der vereeniging en
verschillende voor die gelegenheid genoodigde
autoriteiten, de eerste-steen-legging plaats, welke
plechligheid op uitnoodiging van het bestuur
werd verricht door Jonker Willem Collot d'Escury.
Het werk werd met zoodanige kracht voort-
gezet, dat het bestuur met algemeene stemmen
aan den aannemer Van der Peijl de premie van
f 500 kon toekennen, in het bestek toegezegd,
wanneer de gebouwen op 1 Mei 1.1. zoover waren
gevorderd, dat met het stellen der machines een
aanvang kon worden gemaakt. Genoemde premie
werd door den aannemer, naar evenredigheid van
den tijd dat zij in zijn dienst aan den bouw
gewerkt hadden, verdeeld onder zijne werklieden,
met wier hulp en medewerking hij dat gunstig
resultaat had verkregen.
Na dat tijdstip werd door de Hallesche Machine-
fabriek und Eisergiessery met het monteeren der
machines aangevangen, door de firma Canoy
Herfkens Co. te Venlo werd de 50 M. hooge
schoorsteen gebouwd, de Helios maatschappij te
Keulen bezorgde de installatie voor electrische
verlichtiug en de firma Gebr. Stork leverde de
5 in het ketelhuis geplaatste stoomketels.
Mede onder toezicht van den benoemden directeur,
den heer Gross, werden de verschillende werkzaam-
heden en installation uitgevoerd en zijn deze
thans zoover gevorderd dat men, ofschoon op
verschillende plaatsen nog de laatste hand moet
gelegd worden, gereed is de campagne aan te
vangen.
Het bestuur wilde de opening der fabriek, het
bereiken van het na zooveel arbeid beoogde doel,
feestelijk vieren en noodigde met het oog daarop
tegen heden voormiddag 10 uur de aandeeihouders
met hunne echtgenoote, benevens opzichters, aan-
nemers enz. uit, de feestelijke opening bij te wonen.
Het fabrieksgebouw maakt, van buiten gezien
een goeden indruk. Het is, volgens ontwerpen
der Hallesche Machinenfabriek, uitgevoerd onder
toezicht van den architect J. Wisse te Zaamslag.
De uitvoering doet hem en zij die hem ter zijde
stonden, alle eer aan. De voorgevel is 70 M. lang
het hoofdgebouw is 12 M. diep, doch door uit-
bouwingen is de diepte op verschillende plaatsen
grooter, de vleugel o. m. waarin zich de suiker-
zolder bevindt is 25 M. diep.
De fabriek en machinerie zijn thans berekend
op een verwerken van 500,000 Kg. suikerbieten
per etmaal, met geringe veranderingen kan het
productievermogen tot 750,000 Kg. worden
opgevoerd, terwijl alles er op berekend is om
met weinig kostbare verbouwingen de fabriek in
te richten op een verwerken van 1 millioen Kg.
bieten, eene hoeveelheid die ongeveer aan de
grootste fabrieken verwerkt wordt.
Wanneer men de fabriek binnengetreden is,
vermindert den grootschen indruk van het gebouw
niet, door hetgeen men daar aanschouwt. Als
men begint de fabriek te doorloopen van de plaats
waar de suikerbieten door kracht van stroomend
water binnen het gebouw komen, ze dan volgt,
nu weer in de hoogte, dan weer naar beneden,
vervolgens tot de plaats waar eindelijk de suiker
te voorschijn komt, moet men een heele wandeling
maken.
Overal groote ketels, die de suikerbieten in
het bewerkingsproces moeten passeeren, met
machinate beweegkracht, door buizen, pompen,
liften enz. van de eene naar de andere gevoerd.
Natuurlijk zijn voor deze stichting de nieuwste
vindingen gebruikt en zijn er verschillende
machines om alles uit de bieten te halen wat er
uit te halen is, opdat er niets verloren ga.
Wanneer men zoo de heele stichting nagaat,
moet men de conclusie trekken dat het een
iurichting is van enormen omvang en dat het in
geenen deele een onbeteekenende zaak was voor
de landbouwers toen zij tot exploitatie eener
eigen fabriek besloten.
Door hen is echter aan 't hoofd der iurichting
geplaatst een directeur, die als volkomen der
zake kunde geroetnd werd; het bestuur meende
dan ook in haar eerste jaarverslag den heer Gross
een woord van lof niet te mogen onthouden voor
de nauwgezette wijze waarop hij bij den bouw
toezag, en verklaarde met hem met voile gerust-
heid de toekomst tegemoet te gaan.
Van het fabrieksgebouw wapperde de driekleur,
terwijl doof het personeel voor den ingang een
eerepoort was geplaatst en het gebouw inwendig
met groen en vlaggen versierd, terwijl ook ver
schillende machines in feestgewaad prijkten.
De genoodigden waren in grooten getale opge-
komen en bewogen zich door het ruime gebouw,
vol bewondering de installatie beziclitigend. Van
de galerijen gezien bood een en ander een schilder-
achtig gezicht en kon men zich wanen in de
machinegalerij eener tentoonstelling.
't Geheel maakte, naar men aan de uitlatingen
hooren kon een gunstigen indruk, en verschillende
personen, die eerst niet hadden kunnen begrijpen,
hoe men zoo'n aanzienlijk kapitaal voor de stichting
noodig had, konden zich thans een denkbeeld
vorinen, waaraan dat kapitaal was besteed.
Op uitnoodiging van het bestuur vereenigden de
gasten zich tegen 12 uur op de ruime suikerzolder.
Daar nam de voorzitter, de heer Collot d'Escury
het woord, om in de eerste plaats alien welkom
te beeten en hen te feliciteeren met dezen dag,
nu de fabriek is gereed gekomen, dat voor hen
met recht een schoonen dag genoemd mag worden.
Waar spreker bij de eerste steenlegging de feiten
had besproken die de stichting waren voorafge-
gaan, achtte hij eene herhaling daarvan overbodig
en wilde enkel aanstippen hetgeen na dien tijd
is gebeurd.
Hij gevoelde behoefte, om namens het bestuur
dank te betuigen aan alien die aan het gereed-
maken hulp hadden verleend. In de eerste plaats
aan den directeur, den heer Gross, die, afgaande
op betrouwbare gunstige inlichtingen was benoemd
en uit hetgeen het bestuur tijdens de installatie
reeds van hem ervaren had, meende het met hem
in voile gerustheid de toekomst te kunnen tege
moet gaan.
Vervolgens dankte spreker het personeel der
fabriek dat den directeur had terzijde gestaan, de
autoriteiten die hunne medewerking hadden ver
leend en in wier voortdurenden steun hij de
fabriek aanbeval de Hallesche Machinenfabriek,
die, ofschoon het bestuur meermalen daarover
ongerust was geweest, had gezorgd dat op tijd
alles gereed was en de maatschappij »Helios"
voor de zorgen besteed aan het installeeren der
electrische verlichting. Ofschoon laatstgenoemde
firma nog niet geheel gereed is, hoopte spreker
dat dit spoedig het geval zal zijn, en zij, evenals
voornoemde fabriek, voldoening van haar werk
moge hebben.
Ook den aannemer, den heer Van der Peijl
bracht spreker een woord van hulde. Wei deden
zich tusschen hem en het bestuur zooals 'op
een werk van zoo'n grooten omvang wel niet te
voorkomen is eenige rnalen kleine verschillen
voor, maar steeds zorgde Van der Peijl dat vol-
daan werd aan de in het bestek voorgeschreven
termijnen van oplevering, zoodat nu op hetjuiste
tijdstip de fabriek kan werken.
Na nog een woord van dank te hebben gebracht
aan de opzichters bij den bouw P. J. Wisse en
C. de Kiewit en de bouwcommissie, uitte spreker
de hoop dat deze fabriek, ontstaan uit den strijd
tusschen fabrikanten en landbouwers, opgericht
om alle voordeelen van den bietenverbouw ten
bate der landbouwers te doen komen, de daarvan
gekoesterde verwachtingen moge verwezenlijken.
Vele bezwaren die op dezen dag en voorgaandeu
door de deelgenooten werden geopperd, zijn ook
door het bestuur overwogen en men kwam na
rijpe overweging steeds tot de conclusie, dat die
bezwaren te overwinnen waren. Doch voor alles,
is noodig eendrachtig samenwerken der leden.
Waar zij iets kunnen verrichten ten voordeele
der fabriek, moeten zij dit niet nalaten, bedenkende,
dat het ook tot hun voordeel strekt. Omgekeerd
moet ook alles worden nagelaten wat de stichting
zou kunnen benadeelen, want men moet in't oog
houden, dat men dan ook de overige deelhebbers
benadeelt.
Ook beval spreker de fabriek aan in de mede
werking van het personeel.
Ten laatste stipte spreker aan dat het hem
genoegen deed bij de opening der Eerste Neder-
landsche cooperatieve beetwortelsuikerfabriek tegen-
woordig te zien de heer Dr. Bruinsma, die reeds
zoovele jaren een werkzaam deel nam in den
strijd van de landbouwers tegen de fabrikanten.
Alsnu noodigde hij alien uit een glas te
ledigen op den voorspoed der fabriek en gebruik
te maken van de verdere ververschingen.
Deze rede werd verschillende malen door
teekenen van instemming onderbroken.
Na eenigen tijd van samenzijn werd het woord
gevoerd door Dr. Bruinsma, die zich, als ge
noodigde buiten de deelhebbers, beschouwde te
vertegenwoordigen het Nederlandsch publiek, en
dan ook namens dat publiek de vereeniging feli-
citeerde met het heden verkregen resultaat.
Lange jaren heeft hij zich met de beetwortelen-
cultuur bezig gehouden en de ervaring opgedaan
dat deze cultuur ontwikkelt, want in de streken
waar deze gedreven wordt, geven de verbouwers
blijk van in kennis hooger te staan dan in streken
waar geen bieten verbouwd worden.
Groote kapitalen zijn sedert het ontstaan der
cultuur met de suikerbieten verdiend, doch deze
zijn niet gekomen in handen van hen die de cultuur
tot ontwikkeling brachten. Eeist later, toen de
beste tijden voorbij waren begon men middelen te
beramen om de voordeelen meer te doen komen aan
de verbouwers. Het beginsel om in deze cooperatief
te werken kon echter niet voldoende doordringen
Wel werden vereenigingen gesticht voor gezamelijken
aankoop van meststoffen en zaaigranen, maar velen
die zich bezig hielden met plannen tot stichting
van een cooperatieve suikerfabriek, moesten moede-
loos de handen in den schoot leggen, overtuigd
dat hunne pogingen vergeefs waren, waar zij ook
van verschillende zijden werden tegengewerkt.
Hier in Zeeuwsch-Vlaanderen was echter ieman d
die den strijd niet opgaf, die steeds voortging
met voor het doel te strijden, en als deze fabriek
heden geopend is, meent spreker dat zulks vooral
te danken is aan de ijverige pogingen van den
Voorzitter, den heer Collot d' Escury, wien voor-
zeker voor zijne bemoeiingen een woord van hulde
toekomt.
Spreker feliciteert nogmaals de leden met het
resultaat, dank hunne samenwerking verkregen.
Maar bovenal meent hij hun ook te moeten
feliciteeren met de benoeming van den heer Gross
als directeur.
Niet alleen dat deze bekend staat als uitne-
mend op de hoogte voor de hem opgedragen taak
maar ook is deze een voorstander van het begin
sel van cooperatie in deze, want reeds eenige
jaren geleden, toen hij nog in Zevenbergen werk
zaam was, verklaarde de heer Gross hem, naar
aanleiding van den toen heerschenden strijd voor
de landbouwers, alleen in cooperatie voordeel
te zien.
De omstandigheden zijn dus voor de onderneming
gunstig en evenals de mijnwerkers in Duitschland
elkaar, voor zij onder de aardoppervlakte hun
arbeid aanvangen, een ,/geluk" toeroepen, riep
spreker namens het Nederlandsch publiek, dat met
belangstelling hunne pogingen heeft gevolgd, den
deelgenooten een vGliick auf!" toe en eindigde
onder daverend applaus met een „Leve de Eerste
Nederlandsche cooperatieve beetwortelsuikerfabriek
te Sas van Gent
De heer D. J. Oggel bracht hulde aan den
landbouwer J. P. Scheele, die, ondanks de moeilijk
heden, had gezorgd dat heden de eerste scheeps-
lading beetwortelen voor de fabriek gereed lag.
Hierna werd door den heer P. J. Wortman,
namens de deelgenooten, een woord van dank
gebracht aan den heer Bruinsma voor de tot de
deelgenooten gerichte woorden en werd door den
heer D. J. Dees het bestuur der vereeniging
dank gebracht voor hetgeen het tot hiertoe in
het belang der vereeniging heeft verricht.
Spreker constateerde dat, mochten de verwach
tingen omtrent de fabriek verwezenlijkt worden,
zooals door verschillende sprekers wordt gehoopt,
en zij winsten afwerpen, ingeval er ooit daarvoor
een standbeeld wordt opgericht, dit verdiend zou
zijn door den heer Collot d'Escury voor de sinds
lange jaren in het werk gestelde onvermoeide
pogingen, ondanks de vele teleurstellingen en
bezwaren, aan de bereiking van het doel ver-
bonden.
Ondertusschen waren in de fabriek verschillende
machines in werking gesteld, om de deelgenooten
daarop een kijkje te geven. Zooveel mogelijk
waren maatregelen genomen dat, met dat drukke
bezoek, ongevallen zouden worden vermeden.
Langzamerhand begonnen nu de bezoekers aan-
stalten te maken om huiswaarts te keeren, voldaan
over het bezoek aan hunne fabriek.
Naar we vernemen bestaat het voornemen a. s.
week de campagne te beginnen.
's Gravenhage, 3 Oct. Tweede Kamer. In
de zitting van heden werd besloleu 10 October
a. 8. de behandeling der ongevallenwet aan te
vangen en na afloop daarvan de datum voor be
handeling der kieswet te bepalen.
Zitting van 2 October 1900.
I'eroorileeld zijnW. M. V., broodbakker te Axel
en C. B., voerman te Ter Neuzen, ter zake van overtrading
der Arbeidswetieder tot eene boete van f 2, subsidiair 2
dagen hechtenis.
C. A. S., voerman te Ter Nenzen, ter zake als voren
tot eene boete van f 4, subs. 4 dagen hecht.
P. T., J. O., P. F. K., arbeiders te Ter Neuzen, ter zake
van spoorwegovertredingieder tot eene boete van f 1,
subs. 1 dag hecht. voor elke boete.
F. R., arbelder te Axel, ter zake van visscherijovertreding;
tot eene boete van 1, subs. 1 dag hecht.
A. M. B., arbeider te Axel, ter zake als vorentot twee
boeten elk van f 2, subs. 2 dagen hecht. voor elke boete
met verbeurdverklaring en vernieling van het werpnet.
H. F. v. B., landbonwersknecht te Axel, ter zake als
vorentot twee boeten elk van 2, subs. 2 dagen hecht.
voor elke boete.
C. L., koewachter te Axel, ter zake als vorentot twee
boeten elk van 1, subs. 1 dag hecht. voor elke boete.
J. D., zonder beroep, W. P. v. d. B., winkelbediende, H.
M., broodbakker, alien te Ter Nenzen, ter zake van te Ter
Neuzen met een rijwiel (velocipede) harder rijden dan met
geoorloofde snelheidieder tot eene boete van f 5, subs. 3
dagen hecht.
F. K., kantoorbediende te Ter Neuzen. ter zake als voren j
tot eene boete van f 3, subs. 2 dagen hecht.
H. W. R. K., herbergier te Ter Neuzen, ter zake van
het niet sluiten van zijn herberg op sluitingstijdtot eene
boete van 3, subs. 2 dagen hecht.
J. J. d. N., schilder en bierhuishouder te Ter Neuzen,
ten eerste ter zake van het niet sluiten van zijn bierhuis op
sluitingstijd, ten tweede openbare dronkenschap bij derde
herhaling, tweemaal gepleegdtot eene boete van 6, subs.
4 dagen hecht. en tot tweemaal eene hecht. van 7 dagen.
J. S., visschersknecht te Graauw, ter zake van op de Schelde
en Zeeuwsche stroomen visschen met ander dan geoorloofd
vischtuigtot eene boete van f 4, subs. 4 dagen hecht., met
bevel tot vernieling der botschaar.
J. R., schipper te Bouchaute, ter zake van het voeren van
een visschersvaartuig zonder letterteeken en nommertot eene
boete van f 3, subs. 2 dagen hecht.
P. P., schipper, zonder bekende woonplaats, ter zake van
het niet inacht nemen der voorschriften, vastgesteld tot voor-
komlng van aanvaring of aandrijvingtot eene boete van
f 5, subs. 5 dagen hecht
E. B., schipper te Philippine, ter zake van ten eerste,
visschen zonder consent, ten tweede, een vaartuig voeren
zonder letterteeken of nomertot twee boeten elk van f 3,
subs. 3 dagen hecht. voor elke boete.
A. C., E. C., F. W., B. M., B. v. H. en C. P., arbeiders
te Assenede, -ter zake van het bevisschen der Schelde en
Zeeuwsche stroomen zonder consent; ieder tot eene boete
van f 2, subs. 2 dagen hecht. voor elke boete.
J. C. d. R., tijman, C. d. F., J. A. M., J. D., C. J. H.,
alien zonder beroep, en P. D., schippersknecht, alien te
Ter Neuzen, ter zake van het rapcn van schelpdierenieder
tot eene boete van f 1, subs. 1 dag hecht. voor elke boete.
P. V., werkman, A. S., timmerman, J. C., koopman, L.
F. d. G., schipper, alien te Ter Neuzen, B. P., schoenmaker
te Sas van Gent, A. Z., arbeider te Axel, A. 1)., J. J. B.,
schippers te Philippine, L. S., metselaar te Oostkamp, ter
zake van openbare dronkenschapieder tot eene boete van
f 1, subs. 1 dag hecht. voor elke boeie.
A. S., sjouwerman te Ter Neuzen en B. J B., schipper
te Philippine, ter zake als voren ieder tot eene boete van
2, subs. 2 dagen hecht. voor elke boete.
P. F. R., arbeider te Sas van Gent, ter zake als voren
bij eerste herhaling; tot eene hecht. van 3 dagen.
C. B., bootwerker te Ter Neuzen, ter zake als voren bij
tweede herhalingtot eene hecht. van 5 dagen.
OntKlaigeii van reclitsvervolglny i L. C. D.,
metselaar te Ter Neuzen, ter zake van overtreding der
arbeidswet.
Vrijsesprolcen t J. S arbeider en P. F. d. D.,
klompenmaker, beiden te Axel, ter zake van visscherij
overtreding.
G. II. W., metselaar te Sas van Gent, ter zake van vee
laten loopen op eens anders grand.
J. d. K., molenaar te Axel, ter zake van het belemmeren
van voorschriften gcgeven tot wering van besmettelijke
veeziekte.
In zake J. v. D landbouwer te Axel, is de vervolging
geschorst tot na afloop van het geding over het eigendoms-
recht op het vischwater.
