De eerste steenlegging der fabriek van
de „Societe Anonyme des Forges
et Acieries Neerlandaises
a Terneuzen."
't Was gisteren een merkwaardige dag voor onze
gemeente en hoewel daarop in den loop van den
dag door verschillende sprekers gewezen is, en
we die niet willeu vooruitloopen, meenen we even
daarop te moeten wijzen. Bovengenoemde innch-
ting toch belooft voor velen in deze gemeente en
omstreken een vaste bron van inkomsten te worden.
Langen tijd reeds heeft men in Nederland be-
hoefte gevoeld aan bet oprichten eener ljzer- en
staalgieterijkrachtige pogingen werden aangewend
om daartoe te geraken, vele plannen onderzocht,
doch men kwam tot geen resultaat, 't scheen dat
men de zaak niet aandurfde.
't Energieke kapitaal uit het industrieele Belgie
evenwel, dat steeds zocht naar nieuwe bronnen,
had zooveel tijd niet noodig en wist op korten
tijd de zaak te beslechten. En zooals dat reeds
met meerdere inrichtingen is geschied, had men
oog voor de zeer gunstige ligging van Ter Neuzen,
met een flinken stroom aan de zee verbonden, die
zelfs in den strengen winter van 1890/91 met
door het ijs werd gestremd, toen de groote handels-
stad Antwerpen langen tijd in boeien gek.onken
was. Is de waterweg uitstekend, eveneens zijn dit
de landwegen, dus waarheen ook, kan zonder
groote kosien van overlading en vervoer, aanvoer
van grondstoffen en vervoer van voortbrengselen
plaats hebben.
De heeren Pierart en Wilmart hadden oog voor
dat alles, bezichtigden een hun geschikt voorkomend
terrein, waren kort daarna kooper, verzekerden
zich het recht van aankoop van andere uitgestrekte
tereinen voor uitbreiding der inrichting en de
zaak had op korten tijd haar besiag.
Dat algemeen de levensvatbaarheid der onder-
neming werd ingezien bleek wel daaruit dat, toen
de aandeelen der Maatschappij werden gepresenteerd,
deze een gretig onthaal vonden, en velen moesten
teh urgesteld worden.
Gisteren zou nu het plaatsen van een gedenk-
steen geschieden, welke gelegenheid men feestelijk
wilde vieren. Daartoe waren door het Bestuur
der maatschappij verschillende autoriteiten van
hier en elders uitgenoodigd, leden van het pro-
vinciaal bestuur, het college van Burg, en Vv eth.
met de raadsleden, rijks- en prov. ingenious, de
consul van Belgie, verschillende gemeentelijke
autoriteiten, geestelijken, expeditenrs enz.
De dag was niet gunstigeen grauwe, dikke
nevel hing over land en water en 't was te voorzien
dat de genoodigden uit Walcheren door den mist
zouden belet worden te komen.
Van den raadhuistoren en verschillende parti-
culiere woningen waren vlaggen uitgestoken, die
als schimmen in den nevel uitkwamen.
Toen des middags het uur van bijeenkomst aan
het station was aangebroken vernamen we dat de
extra-treiu die de Belgische deelnemers moest
aanvoeren in oponthoud was, en 't was dus circa
een uur na den bestemden tijd dat eene speciale
tiein der maatschappij MechelenTer Neuzen ons
naar het terrein vervoerde.
Daar bleek ons dat reeds een uitgebreide mstal-
latie voor electrische verlichting van het terrein
is opgesteld en verschillende fundeeringsblokken
zijn gemetseld, die naar we van den aannemer der
fabriek, de heer Morial te Gent, vernamen 5 M.
diep in den grond zitten. Niet minder dan
20 000 M3. metselwerk zal voor de fundeenngen
noodig zijn. In Duitschland is voor de fabriek
eene machine besteld van 7000 paardekrachten
terwijl verschillende machines van 700 1
paardekr. moeten geleverd worden door de firma
Carels te Gent.
Vlaggen geplaatst op een der bovengenoemde
blokken, wezen ons de plaats, waar de gedenksteen
moest worden geplaatst. Gedekt door de Aeder-
laudsche vlag wachtte de marmeren steen op be-
werking. Het volgende opschrift was daarin ge-
1 beiteld //Deze gedenksteen is gelegd op den
19 December 1899, onder de Regeering van
Hare Majesteit de Konitigin Wilhelmina."
Ter plaatse gekomen heette de heer ternand
Michel, advocaat te Bergen, lid van den Raad van
beheer, namens de vennootschap, al de genoodigden
welkom. De tegenwoordigheid van personen van
C?gl—1
^jannen, met revolvers in de hand, sprongen de
'pilinen. 1
Laat dat ding zakken riep de eerste man
tot den hertog, - of ik schiet. Wij zijn politic-
beambten en wij arresteeren je, wegens den moord
op lord Charlton TT
I)e hertog schoot met verwoed gebaar op lluggelt
toe en greep hem bij de keel.
Dat heb jij gedaan, schoftschreeuwde htj
Jij hebt de dievenvangers hierheen gelokt
In zijn blinde woede dacht hij niet anders, of
Joe had, door te ,/babbelen", de politie op hun
spoor gebracht.
Serjeant Verity hield den woesteling in bedwang
met zijn revolver, terwijl Gannett nader kwam
om hem te boeien. Doch eer Gannett hem kon
bereiken, had hij met het breekijzer Joe een
hevigen slag toegebracht, waardoor deze werd
neergeveld als een os.
(Wordt veivolgtL
verschillende natie's op deze plaats getuigde van
de vriendschap die deze volkeren verbindt. De
ontvangst alhier geeft voldoende bewijs van den
geest van hoogachting die alien vervult en onbe-
vooroordeelde gedachten. Hij gaf ook getuigenis
van de dankbaarheid van het Bestuur voor de
aanwezigheid van den eersten magistraat van Ter
Neuzen, om aan hun verzoek tot plaatsing van
den eersten steen te voldoen.
De burgemeester, de heer J. A. P. Geill, alsnu
het woord nemende, sprak het volgende
Mijne Heeren
Geroepen door het Bestuur der Societe Ano
nyme des Forges et Acieries Neerlandaises A
Terneuzen eene taak te verrichten, die voor rnij
hoogst belaugrijk is, voldoe ik gaarne aan haar
verlangen, den eersten steen van het gebouw
waarin deze industrieele ondememing zal werken,
te leggen.
Vooraf echter een woord waaruit U duidelijk
zal worden, waarom deze handeling voor mij
hoogst belangrijk is.
In 1862 werd door wijlen Z. M. onzen ge-
eerbiedigden Koning Willem 111 bij Hoogstdeszelfs
bezoek aan deze gemeente gezegd „Ter^ Neuzen
gaat eene schoone toekomst te gemoet. Deze
profetische Koninklijke woorden zijn sedert zij
gesproken werden reeds meermalen bevestigd en
worden dit op dezen dag weder opnieuw.
Ter Neuzen was in 1862 niets in vergelijking
met wat het tegenwoordig is. Niet alleen in
zielental ging de stad vooruit, doch meerdere
inrichtingen, getuigende van werkzaamheid, ont-
wikkeling en vooruitgang kwamen tot stand.
Nu weder op deze plaats, waar eene inrichting
van nijverheid zal verrijzen zooals nog geene in
ons vaderland bestaat en waar nog tot voor korten
tijd de ploegen en de sikkel werden aangewend
om landbouwproducten te kweeken en te oogsten,
wordt eene ondememing gesticht waarin producten
zullen bereid worden welke op alle markten der
geheele aarde een uitmuntende plaats zullen vmden
worden daardoor andermaal de Koninklijke
woorden bevestigd. Gij begiijpt nu waarom deze
taak voor mij hoogst belangrijk is eu ik kail u
de verzekering geven dat het voor mij een waar
geluk is, den zoogenaamde eersten steen van
deze inrichting te mogen leggen.
Aan hen, die mij tot deze handeling hebben
gekozen, betuig ik mijnen besten dank en "hoop
te kunnen bevestigen dat zij de banden, die
Noord- en Zuid-Nederland reeds vereenigen, door
hunne welwillendheid, inniger hebben toegehaald.
Daarop onthulde spreker den gedenksteen en
plaatste dezen, waarna hij nog 't volgende sprak
Deze eerste steen moge den grondslag zijn
van voorspoed der ondememing, dat deze tot heil
strekke der ondernemers en tot zegen der gemeente
Ter Neuzen.
Moge onder het wijze beleid van de bestuurders
de inrichting eene kracht ontwikkelen welke door
geene andere fabriek van dien aard worde geeven-
aard, eene kracht die slechts welzijn aanbrengt
aan elkeen welke op eenigerlei wijze er in arbeiden
of er in betrokken zijn, dan wordt zij voorzeker
een der grootste sieraden onder de Industrieele
inrichtingen van dezen tijd.
Ik breng hulde aan alien die door het aan-
brengen van kapitaal gelegenheid hadden, eene
zoo schoone industrieele ondememing te helpen
stichten, hulde aan den werkzamen, ijverigen geest
den ruimen blik waarmede zij bezield waren
en ucu lumiv-u -w
welke den eersten stoot gaven aan het tot stand
komen der vereeniging. Ook hulde aan alien
die op eenige wijze medewerkten dien eersten
stoot nader te ontwikkelen en de opnchting te
bevestigen.
Directie, aandeelhouders en werklieden die weldra
gezamentlijk het leven aan deze kostbare inrichting
zullen brengen, ik wensch U geluk.
Na atloop der pleehtigheid voerde ae trem de
genoodigden naar het station terug en verder met
gereedstaande rijtuigen naar het Hotel der Neder-
landen" waar een diner zou worden aangeboden.
De bovenzaal was smaakvol versierd met Oranje,
Hollandsche en Belgische vlaggen, het naamcijter
der Koningin ter weerszijden van den schoorsteen
in een vlaggentrophee, het Nederlandsche wapen
in het midden, en verder de provinciewapens,
terwijl de hoeken der zaal met planten waren
geblindeerd.
In hoefijzervorm was de tafel aangencht, met
nog een lange tafel in het midden, waaraan circa
70 genoodigden aanzaten. Het menu was veel-
beloovend en de verwachting werd niet beschaamd.
De gasten waren eensteminig in hun lof over
de goede zorgen door mej. Susijn daaraan besteed
Het muziekgezelschap //Apollo verhoogde door
het uitvoeren van een welgekozen programma de
feestvreugde.
Steeds heerschte aan tafel een opgewekte harmom
sche stemming, en van geestdrift bleek ruimscboots
toen de tijd der toosten was aangebroken.
De heer Pierart, voorzitter van den Raad van
beheer, opende deze als volgt
Mijne Heeren.
De pleehtigheid waartoe wij heden zijn overge-
gaan en die gij met uwe tegenwoordigheid wel
hebt willen vereeren, is, gij zult het alien begrepen
hebben, van groot economisch belang.
Het is niet alleen de eerste steen van de fabneks-
gebouwen van onze maatschappij, die wij gelegd
hebben, maar het is het begin, de aanvang van
een nieuw industrieel leven, het is de eerste stap
op de baan die naar industrieele welvaart van
Zeeuwsch-Vlaanderen zal leiden. (Bravo!)
Wij hebben het vertrouwen dat ons voorbeeld
weldra navolging zal vinden en dat de boorden
van de Schelde, reeds nu zco welvarende en zoo
rijk door den handel, de landbouw en werkzaam
heid van de bewoners, na verloop van eenige
jaren, dank zij der ontwikkeling eener nieuwe
industrie met de boorden van de Elbe en de Clyde,
met de meest drukke nijverheidstreken der naburige
landen zullen kunnen wedijveren. (Bravo
De Nederlandsche Regeering, bedacht op alles
wat de rijkdom en de grootheid van Nederland
zou kunnen bevorderen, heeft deze zaak reeds doen
onderzoeken. Wij hebben het vraagstuk ter hand
genomen en de zaak verder opgelost, er van ver-
zekerd zijnde in overeenstemming te handelen met
de wenschen van de ontwikkelde Hollandsche
handelsnatie. Vertrouwende bij de Nederlandsche
autoriteiten den steun te vinden dien wij noodig
hebben, overtuigd ook onder de nijvere bevolking
van Zeeland den arbeidszin, de geestkracht en zucht
naar materieele vooruitgang te vinden, waarvan
zij ons al sedert eeuwen zooveel bewijzen heeft
gegeven, hebben wij niet geaarzeld hier de grond-
slagen te leggen van een machtige industrie, voor
de geheele streek een bron van nieuwe welvaart
en van ontzaglijke economische ontwikkeling.
Wij stellen er hoogen prijs op Mijne Heeren
dat een herinnering aan de hoogste persoonlijkheid
van het land onafscheidelijk verbonden zij aan ons
werk, het is onder het wijs bestuur van H. M.
Koningin Wilhelmina, dat wij met de eerbiedigste
gevoelens voor haar bezield het stichten.
Zij heeft een hart, al te zeer bekommerd om
hetgeen de welvaart van haar rijk, het wel en wee
van de bevolking, geplaatst onder haren schepter
raakt, dan dat zij niet uit het diepste haars harten
haar blijdschap zou betuigen met de pleehtigheid
waarvan wij heden getuigen zijn.
Ik noodig u uit Mijne Heeren uwe glazen te
ledigen op het welzijn van H. M. Koningin Wil-
helmiua en op de welvaart der Nederlanden.
Deze dronk werd met geestdriftige toejuichingen
begroet.
Alsnu sprak een onzer Belgische collega's, de
verslaggever van de Brusselsche //La Chronique die
namens de Belgische pers verklaarde dat zij het
een gelukkig teeken noemt dat de Belgen hunne
industrie ook naar de zuster-natie overbrengen.
Daarna werd het woord gevoerd door den heer
Van Waesberghe-Jansens, lid van Ged. Stateu
van Zeeland, als volgt
De eer die ik geniet aa® dit diner de plaats
ter rechterzijde van den koning van dit feest in
te nemen legt mij den aangenamen plicht op,
mijnheer Pi^rard te bedanken voor den toost dien
hij aan H. M. onze Koningin Wilhelmina heeft
gewijd, een toost met zooveel warmte ontvangen
en toegejuicht, door al de gasten, waarvoor ik
hun hartelijk dank zeg. Ik begrijp, mijne heeren,
dat ik aan uw verlangen tegemoet kom, door dien
toost te beant woorden en u voorstel op de gezond-
heid van Z. M. den Koning der Belgen te drinken,
den beschermer der kunsten, van den handel en
de industrie, bevorderaar van de welvaart, de
voorvechter der vrijheid en veilligheid in Belgie
Op den Koning, die de al te beperkte grenzen
van Belgie heeft uitgebreid en den handel en de
industrie nieuwe wegen en oorden heeft geopend
door de vestiging van den onafhankelijken Congo-
staat. Laat ons onze glazen ledigen, mijne heeren,
op den beschermer van Belgie, op den Koning
Daverend bravo
Hierop volgde de heer Tertzweill, lid van den
oestuursraad der societe, om een dronk te wijden
aan den Commissaris der Koningin, den burgemeester
van Ter Neuzen, de ingenieuren van den water-
staat en verdere autoriteiten, die met de oprichting
der fabriek hunne ingenomenheid hebben betuigd.
Onbetwistbaar zal de nieuwe ondememing de
nijverheid en scheepshandel van Ter Neuzen ver
meerderen, en zoodoende ten goede komen aan de
bevolking van Zeeland.
Namens den heer A. de Feijter, de verkooper
van het terrein, werd door den heerGrenugedronken
op den bloei der inrichting.
Aan dezen dronk paarde zich die van den
Burgemeester, die zich gelukkig rekende dat de
fabriek in deze gemeente is gesticht, beloofde haar
zooveel mogelijk te zullen steuuen en daarvoor
vroeg den steun van de raadsleden niet alleen,
maar van alle gemeentenaren.
Hierna werd het woord genomen door den heer
F. Michel, lid van den raad van beheer, deze
s eide v orop, dat de industrieele ondernemings-
geest altijd zoekt naar gunstigste voorwaardeD voor
de vestiging, de ontwikkeling en bloei zijner
inrichtingen.
Alzoo is 't gekomen, dat een aantal mannen
met dien industrieelen ondernemingsgeest bezield
in vereeniging met een nog grooter aantal kapita-
listen, die in^zhlke geldbelegging niet alleen winst
maar ook voldoening voor hunne nationale nerheid
beoogen, hier in 't zuiden van Nederland, aan de
grenzen van Belgie hebben gevonden wat zij
zochten. Ter Neuzen met zijne uitstekende, winter
en zomer te bereiken, eerstdaags nog aanzienlijk
te vergrooten haven, met zijn twee verbindings-
spoorlijneu naar alle naburige en verder gelegen
landen, bood in ruime mate de voorwaarden voor
een metaalfabriek, van een omvang en werkkracht,
als de Societe Anonyme des Forges et Acieries
Neerlandaises te Ter Neuzen heeft willen oprichten.
Maar den grootst mogelijken dank, zeide spreker
met verheffing van stem, was, is en blijft deze
maatschappij verschuldigd aan Hare Majesteit, de
ook in 't Buitenland hooggevierde beminnelijke
Koningin Wilhelmina, en hij rekende het der
Belgische industrie, ja ook der Belgische natie een
hooge eer, dat zij onder hare regeering, binnen
haar Rijk de eerste metaalfabriek van dien aard
heeft mogen oprichten. Dank ook aan haar
gouvernement aan de administratieve macht van
hare hoogste tot de onderste geledingen voor de
welwillende tegemoetkomingen, de verstrekte in-
en voorlichting, zooals die in geen ander land
zouden zijn ontvangen en waardoor der nieuwe
maatschappij haar taak zoo zeer werd verlicht en
bevorderd. Dank ook aan de bevolking van
Ter Neuzen, die de komste dezer fabriek
met warme ingenomenheid en oprechte belang-
stelling en deelnemiug heeft begroet, en dezen
merkwaardigen dag van hare eerste steen
legging feestelijk heeft gevierd. Dank vooral aan
den eersten magistraat dezer gemeente, den burge
meester Geill, wiens bereidvaardige behulpzaamheid
zich van af de eerste ontmoeting met hare directie
tot op heden geen oogenblik heeft verloochend,
niet in de geringste mate is verzwakt en met wier
edelmoedige belofte van voortdurenden steun wij
met blijde hoop en de ruimste verwachting de
toekomst te gemoet gaau.
Ten slotte uitte spreker, wier schitterende
improvisatie door herhaalde toejuichingen werd
onderbroken, de stellige verwachting uit, dat deze
maatschappij op economische grondslagen nog
nauwer de twee zusternaties zou vereenigen.
Op voorstel van den Burgemeester werd thans
besloten eene oorkonde van deze pleehtigheid te
teekenen door alien die daarbij waren tegenwoordig
geweest en verder onder daverende toejuichingen
om aan H.H. M.M. Koningin Wilhelmina en
Koning Leopold het volgend telegram te zenden
z/Bij gelegenheid der eerste steenlegging der
staal- en ijzerfabriek nLa Societe Anonyme des
Forges et Acieries Neerlandaises a Ter Neuzen",
brengen de vereenigde gasten, waaronder de ge-
meenteraad van Ter Neuzen, Uwe Majesteit hun
eerbiedige hulde.
GEILL."
De heer Riche, lid van het bestuur der spoor-
wegmaatschappij GentTer Neuzen, stelde hierna
een toost in op de metallurgie, die van Ter
Neuzen niet alleen een haven-, maar ook een
handelsplaats zal maken.
Daarop zeide heer Van Waesberghe-Janssens r
Ik bedank u mijnheer Tertzweill, voor de wel
willende woorden die gij voor het hoofd der
provincie, den vertegenwoordiger der Koningin,
den Commissaris van Zeeland, hebt uitgesprokeii.
Indien wij de eer hadden hem hier tegenwoordig
te zien, geloof ik niet dat hij het mij ten kwade
zou duiden indien ik hier uitspreek den wensch
dat eenuiaal Belgie en Holland een tolverbond
aangingen, tot voordeel van beide natien, dat hun
toestond zich wederkeerig eerlijk en vrij op het
gebied van den handel t,e hewegen, wat handel en
industrie beider natien ten goede zou komen.
Mijnheer Riche die den lof hebt uitgesproken
over de metaalfabricatie die van Ter Neuzen zooals
gij gezegd hebt niet alleen een haudelshaven zal
maken, maar ook een fabrieksplaats, moet mij
toch veroorloven de opmerking te maken dat zonder
de spoorlijnen Gent—Ter Neuzen en Mechelen—
Ter Neuzen nooit het id6e zou opgekomen zijn
om in Ter Neuzen een smeltoven te vestigen,
hetgeen mij verplicnt u uit te noodigen te
drinken op de besturen der beide spoorweg-maat-
schappijen.
Hierop sprak de Eerw. heer Kerstens, pastoor
alhier, mede namens den Eerw. heer Timmerman,
Herv. predikant. Hij wees er op dat vele woorden,
zelfs zooals die van den heer Michel met schitterende
emotie, waren gewijd aan de belangen der maat
schappij. Hij wilde een woord spreken dat mis-
schien wat nuchter zou klinken, maar wat de
geestelijken, de dienaars van Christus, die zelf
een dieuaar der miuderen was, meenden te moeten
doen hooren. Er was nog steeds 6en noodigen
factor niet genoemd n.l. den werkman.
Hij hoopte dat steeds eene goede verstandhouding
tusschen directie en werklieden zou heerschen,
en dat onze stad voor werkstakingen bevrijd moge
blijven. Hij betwijfelt niet dat, wanneer al de
uitgesproken wenscheu bewaarheid worden, het
ook voor de werklieden goed zal gaan, want een
rijke hand is een milde hand. Hij hoopt dat de
directie steeds de rechtvaardigheid en humamteit
tegenover de werklieden zal betrachten, en bedenken
dat deze tegenover plichten ook rechten hebben.
Hij en zijn ambtgenoot zullen daartegenover trachten
de werklieden te doordringen van het beginsel
dat hunne belangen met die der fabriek samengaan
en dat zij naast rechten ook plichten hebben.
Spreker ledigde zijn glas op de goede verstand
houding tusschen patroon en werkman.
Eenmaal de stroom aan 't vloeien zijnde, kwam
er geen einde aan de toosten en werden verder
nog verschillende toosten uitgesproken, die 'tons
niet mogelijk is alle weer te geven. Een uit-
zondering meenen we nog te moeten maken met
die van den heer Dees, raadslid, die, instemmende
met veel wat gezegd was, er op wees, dat noch de
spoorwegmaatschappij Mechelennoch Gent I er
Neuzen, nbch de staalfabriek hier zouden verrezeu.
