45
afb. 1; Willem v.d. Velde, 'de windstoot2e helft 17e eeuw
afb. 2: Caspar David Friedrich, 'het wrak in de ijszee'; 1825
afb. 3: William Turner, 'de sneeuwstorm'; 1842
zal de verschillen in visie al
wel gezien hebben. Zo wordt
bij de 'sneeuwstorm' van Tur
ner in feite alle onderscheid
tussen de natuurgegevens
opgeheven. De draaikolkbe
weging neemt de beschou
wer mee in het ondergaan en
het genieten van het natuur
geweld. 't Schip zelf, even
tuele mensen erop zijn niet
belangrijk. De grootsheid van
het natuurverschijnsel komt
hier geheel op zichzelf te
staan. De schilder heeft zich
daaraan overgegeven, en wil
dat de kijker het ook doet.
Dat is iets typisch negentien-
de-eeuws. We noemen dat
romantisch. In de Romantiek
had men vaak een religieuze
verering voor dingen die de
mens kunnen overweldigen:
de schoonheid, de natuur, de
liefde, de dood. Die doodsbe-
leving wordt zichtbaar in
Friedrichs 'wrak in de ijszee'.
Doodse stilte, ijselijke koelte,
ook in de kleuren. Opnieuw
de grootsheid van de natuur,
die menselijke aanwezigheid
moeiteloos wegvaagt. Dit
schilderij is een symbool van
uitzichtsloze troosteloos
heid. Uit de dodelijke greep
van de natuur is geen ontko
men mogelijk.
Tot slot V.d. Veldes 'wind
stoot'. Hier geen sprake van
romantische vervoering of
uitzichtsloosheid. De reali
teit van het menselijk be
staan in verbondenheid met
de natuur wordt ons voor
ogen gebracht. We zien de
storm en de schade aan het
schip, maar ook de komende
weersverbetering. De visie
van de schilder is niet 'ver
heerlijking van de natuur'
(Turner), ook niet 'ondergang
in de natuur' (Friedrich). Bij
V.d. Velde berokkent de na
tuur aan de mens ellende in
de vorm van averij; door het
wegtrekken van het nood
weer komt er uitzicht op ver
lossing, waarna de dank
baarheid zich uit in de pogin
gen tot herstel van de scha
de. Dit schilderij is veel meer
dan een beeld van een wind
stoot. Het geeft ons een
christelijke visie op de mens
en de natuur. J.M. de Jong
