In het kader van deze herverkavelings-
wet zullen zo een 35.000 ha worden
behandeld en wel op Schouwen-Duive-
land, Tholen, de zak van Zuid-Beveiand
en de polder Waarde. De topografische
indeling van genoemde streken zal in
grijpend veranderen. Er komen nieuwe
wegen en watergangen; de nieuwe boer
derijen v/orden opgebouwd op betere
plaatsen ten opzichte van het gebruikte
land, dan waar voorheen het oude ver
woeste bedrijfscomplex stond. De boer
derijen worden zoveel mogelijk van
drinkwater en electriciteit voorzien.
Men wil dus nu in deze gebieden de
bedrijfsstructuur en de cultuurtechni
sche omstandigheden voor de bedrijfs
voering zo goed mogelijk maken.
Begrijpelijk, dat de uitvoering van een
dergelijk millioenenproject wel een jaar
of zes, zeven vraagt.
C. Onder het herstel door cultuur
maatregelen verstaat men al die hande
lingen, die er op gericht zijn door be
paalde bemesting en door een bepaalde
keuze der gewassen het herstel van de
bouwvoor (teellaag) te bevorderen. Bij
de gronden met „zoete inundaties"
levert dit over het algemeen geen moei
lijkheden op. Een luchtige bewerking
van de grond na het droogvallen brengt
de grond weer in een practisch normale
toestand. Hoogstens is wat verlies aan
kunstmeststoffen ontstaan; daarentegen
heeft de ervaring geleerd, dat een zoete
overstroming weer zoveel bemestende
waarde heeft, dat het eerste verlies
ruimschoots wordt vergoed. Niet voor
niets is er volgens de overlevering het
oude boerengebed; „Geef ons heden ons
dagelijks brood en ieder jaar een waters
nood." Hier wordt dan vooral gedoeld op
de grote bemestende waarde van een
zoetwateroverstroming.
Bij het herstel door cultuurmaatrege
len kan men twee hoofdgroepen onder
scheiden:
I. Herstel door gips.
II. Herstel door gewassenteelt.
I. Herstel door gips.
De gevolgen van een zoutwaterover
stroming zijn om tweeërlei reden zeer
schadelijk voor de grond. Allereerst
werkt het chloor van het natriumchlo-
ride (keukenzout) vergiftigend voor de
planten en daarnaast heeft het natrium
een zeer onaangename invloed op de
structuur van de gronden. Door zijn
aanwezigheid in grote overmaat ver
vangt het gemakkelijk een groot deel
van het aan het kleideel (delen in de
grond kleiner dan 2 mikron) gebonden
calcium en het treedt daarvoor in de
plaats. Het calcium geeft aan de klei het
zg. kleefvermogen, waardoor de luchtige
poreuze kruimelstructuur ontstaat. Deze
structuur is van belang, omdat het daar
door voor de wortels van de planten
mogelijk wordt te profiteren van de
gunstige verhoudingen tussen grond,
lucht en water, die in een juiste ver
houding van ongeveer 2:1:1 aanwezig
moeten zijn om de groeiomstandigheden
in een grondmassa zo gunstig mogelijk
te doen zijn. Als calcium wordt ver
vangen door natrium, verdwijnt het
kleefvermogen van de grond en we zien
dan als het ware de kleidelen ineen val-
Sfj len tot een compacte massa, waarin lucht
en water moeilijk kunnen toetreden,
700b met alle nadelige gevolgen van dien voor
een gunstige ontwikkeling van de plan
tenwortels. Bij het droogworden van
een dergelijk grond ziet men dan de
typische korsten met scheuring (fig. 7).
Voor een goed begrip kan men dit het
best vergelijken met een doos met los
liggende electrische bollampen. Zijn ze
keurig opgestapeld, dan liggen ze mooi
tegen elkaar met overal ertussenin ruim
ten. Dit is de „kruimelstructuur".
In deze dcos nu is de werking van het
natrium in de grond te vergelijken met
een ongeluk, dat gebeurt, v/aardoor alle
electrische bollen stuk gaan. In de doos
ziet men dan het verschijnsel, dat de hele
massa plotseling in elkaar zakt en veel
minder ruimte dan de oorspronkelijke
inneemt, terwijl de scherven, dicht op
elkaar geplakt, weinig tussenruimte laten
voor toetreding van lucht. Met enige
fantasie illustreert dit voorbeeld wel het
duidelijkst de betekenis van de werking
van het natrium op kleigrond. Naarmate
een grond een hoger kleigehalte heeft,
is de schade door het zout ernstiger. Bij
hoger kleigehalte neemt immers het
aantal kleine deeltjes toe, waardoor de
grond massa steeds compacter en minder
doorlatend wordt.
De bestrijding van deze beschadiging,
of liever nog de poging om het hierboven
gesignaleerde verschijnsel te beperken of
te verhinderen, geschiedt door het aan
de grond toedienen van grote hoeveel
heden gips.
De chemische benaming is calcium
sulfaat, een oplosbaar calciumzout. Het
zou te ver voeren om hier uitvoerig in
te gaan op de chemisch-physische activi
teit van dit zout, dat zijn heilzame wer
king gaat verrichten onder toevoeging
van regenwater, waarin zich koolzuur
bevindt. Door dit koolzuur lost een
hoeveelheid koolzure kalk op. Het cal
cium hiervan verdringt dan weer het
natrium. Naarmate nu het calcium maar
in voldoende overmaat aanwezig is, kan
dit proces intensiever verlopen. Deze
overmaat wordt verkregen door het
toedienen van grote hoeveelheden gips.
Voor de zoutste gronden met een hoog
percentage kleidelen (men noemt dit
gronden met een hoog percentage
„afslibbaar") heeft men een benodigd
kwantum van 18 ton per ha vastgesteld.
Naarmate het zoutgehalte van de grond
lager is en ook het percentage afslibbare
delen kleiner wordt, is minder gips voor
het herstel nodig en is de grond ook
weer sneller „genezen". Daar de wer
king van het gips verband houdt met de
regenval en het gevormde natriumcarbo-
naat weer door een overmaat aan regen
water moet worden afgevoerd, zal men
begrijpen, dat het herstel dus sterk af
hankelijk is van de hoeveelheid neerslag,
die valt. Het verloop van de regenval in
de herstelperiode is daarom uiterst
belangrijk voor de voortschrijding van
het herstel. Ook het overtollige niet-
werkzame deel van het natriumchloride
(keukenzout) moet door het regenwater
worden uitgespoeld en afgevoerd.
Men noemt dit ontzilten.
Bij het gemiddelde neerslagverloop in
Nederland is men voor het denatrificeren
aangewezen op een periode van enige
jaren. Dit is mede de reden, waarom men
een gift als hierboven genoemd (18 ton
per ha) over enige jaren kan en mag
verdelen. Zou men alles tegelijk toe
dienen, dan zou er toch een deel on
werkzaam verdwijnen. De ervaring
heeft geleerd, dat het meer zin heeft de
gewenste gipsgift bij kleine hoeveel
heden enige malen over een langer tijds
bestek toe te dienen, dan ineens het hele
kwantum tegelijk te verstrekken.
Hierop is ook het huidige distributie
systeem ingericht. In 1953 werd voor
het gehele rampgebied een hoeveelheid
van ongeveer 250.000.000 kg door de
Rijksdienst Landbouwherstel aan de ge
dupeerden beschikbaar gesteld.. Onge
veer 80.000 ha zijn gipsbehoeftig. De
verstrekking van gips geschiedt in het
kader van het herstel van de grond in
natura, derhalve worden alle kosten door
de overheid gedragen. Een moeilijkheid
was om tijdig, d.w.z. voor de aanvang
van de najaarsregens (helaas zijn deze
uitgebleven) deze grote hoeveelheid in
Nederland beschikbaar te hebben.
Via de normale handelskanalen werden
de gips'oronnen (groeven) in de navolgen
de landen aangeboord: Frankrijk, Duits
land, Griekenland, Cyprus,Yoegoslavië en
Marokko.
il. Herstel door gewassenteelt.
Een ander middel om tot een goed
herstel van de grond te komen heeft men
in de teelt van gewassen. Daar de onder
scheiden landbouwgewassen sterk uit
een lopend reageren op de aanwezigheid
van zout in de grond en de structuur van
de grond en daarnevens de verbouw en
oogst van bepaalde gewassen weer van
invloed zijn op het al of niet bederven
van de structuur van de grond, is het
nodig zorgvuldig zijn keuze te bepalen
op het gewas, dat men wil en kan teler.
De landbouwvoorlichtingsdienst en aller
lei vlugschriften staan de landbouwers in
de getroffen gebieden terzijde bij hun
keuze. Daar de gewassenteelt, zoals ge
zegd, mede een onderdeel vormt van
het herstel, worden ook de kosten, die
voor de teelt van de gewassen worden
gemaakt, van overheidwege vergoed.
Men brengt op deze kosten een aftrek
voor de verkregen opbrengsten in min-
dering. Dit houdt in, dat, zodra de op
brengsten de kosten overtreffen, geen
aanvullende kostenvergoeding meer ge
geven wordt. Voor de meeste gewassen
is dit het geval bij een opbrengst van
75% en meer van normaal.
De oogstopbrengsten worden door
commissies van deskundigen getaxeerd.
Bij de taxaties is er naar gestreefd zoveel
mogelijk tot polder- of streekgemiddel-
den te komen. Om een behoorlijke
coördinatie in het taxeren te verkrijgen,
zijn zg. districts- en provinciale coördi
natoren aangesteld. Het werk van deze
mensen is weer overkoepeld door een
landscoördinator. De leden der taxatie
commissie en de coördinatoren zijn aan
gewezen na overleg met het georgani
seerde bedrijfsleven. Men zal kunnen
concluderen, dat aan dit werk onver
mijdelijk veel administratie is verbonden.
De vergoedingen voor de gewassen
worden bepaald aan de hand van normen,
die door de rijksdienst worden vastge
steld, na uitvoerig overleg met het
Landbouw Economisch Instituut.
Voor de individuele bedrijfsleider is
het van het grootste belang, dat hij
nauwkeurig acht slaat op de voorlich
ting en adviezen, die hij krijgt. Het
moet gezegd worden, dat vooral ook
dank zij de ervaringen op de zoute
inundatiegronden na de tweede wereld
oorlog, de landbouwers en masse voor
treffelijk medewerking hebben verleend.
