Aas het HederlaRdsche Volk.
NV 45.
Zestiende Jaargang.
A0. 1875.
s iDk-AAeekblad verschijnt iederen Dinsdag en Vrijdag.
Prijs per drie maanden voor het voormalig 4de district
Zeeland f 1,15voor de overige plaatsen des Rijks, franco
per post f 1.30. Afzonderlijke Nummers f 0,05.
Prijs Adverfcenticnvan 15 regels f 0,75 elke regel
daarboven f O.IS1/^.Groote letters naar het getal gewone
regels die zij beslaan.
Yoor den Werkenden stand en Weldadigheid 6 Ot. per regel.
Ingezonden Stukken en Brieven, de Redactie betreffende, benevens Advertentiën en gewone Berichten of Mededeelingen van Correspondenten,
te bezorgen bij den Uitgever dezer, alles FRANCO.
den, buitengesloten en aan de bijzondere kerit^U-^sfrijden en tevens weerstand te bieden aan
De Vereeniging tot bevordering van het
Volksonderwijs in Nederland heeft in hare al
gemeene vergadering, gehouden te Amster
dam den 13 Juni 11., eene beslissing genomen,
waardoor het gegronde vooruitzicht geboren
is, dat die Vereeniging nog meer dan vroe
ger zal worden eene nationale kracht tot
handhaving der volksschool. Zij besloot toen
op voorstel van het Hoofdbestuur, door aan
vulling van een barer wetsartikelen onder
de vermelding der middelen, die zij tot be
vordering van het door haar beoogde doel
wenscht te bezigen, ook op te nemen:
het bespreken van politieke kwestiën, die
rnet het onderwijs in verband staan, en het
invloed uitoefenen op de verkiezingen voor
de Tweede Kamer der Staten-Generaal, de
provinciale Staten en den Gemeenteraad".
De strekking dezer wetsverandering was,
dat de vereeniging de kracht, waarover zij
te beschikken heeft, hetzij als geheel, hetzij
plaatselijk in den kring barer afdeeling,
daar, waar zulks geraden schijnt ook
wenscht te benuttigen op staatkundig gebied;
dat zij zich het recht voorbehoudt die kracht
ook te laten gelden, wanneer bij verkiezin
gen voor leden der gemeentelijke, geweste
lijke of landsvertegenwoordiging het kiezers
personeel wordt geroepen tot eene keuze,
waarbij ook de belangen van het volksonder
wijs in hooge mate betrokken kunnen zijn.
liet Hoofdbestuur der Vereeniging acht zich
geroepen, aan dit besluit niet slechts de
meest mogelijke openbaarheid te geven, maar
ook de algemeene aandacht te vestigen op den
belangrijken invloed, dien het kan uitoefenen
op de beslissing van den strijd, die in onze
dagen vóór on tegen de volksschool wordt
gestreden.
De teekenen des tijds toch zijn van ernst-
gen aard. Immers, wie kan de oogen slui
ten voor het feit, dat de tegenstelling steeds
scherper wordt tusschen he voor wie de
school in de eerste plaats moet zijn het werk
tuig tot aankweeking van bepaalde kerke
lijke begrippen, en hen, die onze volksschool
liefhebben, juist omdat zij is het neutrale ge
bied, waar het verstand der kinderen wordt
ontwikkeld, hun hart wordt gevormd, ter
wijl de verkondiging van die dogma's, die
elk hunner van zijn standpunt voor waarheid
op godsdienstig gebied meent te moeten hou-
genootschappen overgelaten is. Wie zou
durven loochenen, dat bij dien strijd juist
diezelfde volksschool het terrein wordt, dat
elke der strijdende partijen op de tegenpartij
tracht te veroveren of wel tegen hare aanval
len te verdedigen 1 De voorstanders van de
openbare en neutrale school zouden een struis
vogel-politiek volgen, indien zij zich verbloem
den, dat het streven der kerkelijke partijen
in ons vaderland is die school to ondermij
nen en daarvoor in de plaats te stellen inrich
tingen, staande onder voogdij van bepaalde
gezindien en dienstbaar gemaakt aan hetgeen
deze in hun uitsluitend eigenbelang wensche-
lijk achten. Hooggeplaatste geestelijken van
een kerkgenootschap, welks 1 den gewoon
zijn het oordeel hunner priesters als de waar
heid te eerbiedigen, verklms.; openlijk, dat onze
neutrale school, getoetst aan de leerstelsels
van dat kerkgenootschap, behoort te worden
afgekeurd. Leden eener andere gezindte vor
men eene staatkundige vereeniging, die als
anti-schoolwetverbond in onze regeerings-
lichamen wil brengen hare geestverwanten,
die de neutrale volksschool wil afbreken
juist omdat zij is de hoeksteen van het on
derwijs. Allen begrijpen do waarheid, dat de
toekomst behoort aan die richting, welke de
opvoeding van het opkomend geslacht in
handen heeft. Zouden dan de vrijzinnigen
alléén haar gewicht miskennenLaakbare
zwakheid of roekelooze laatdunkendheid zou
het wezenindien zij zich onttrokken aan
de roepingonze volksschool als een der
krachtigste factoren voor de voortdurende
ontwikkeling der natie te beschermen tegen
de stelselmatige aanvallen waaraan zij van
de zijde der kerkelijke partijen is blootge
steld. Zij moeten gevoelendat het recht
van bestaan hunner richting met de ernstige
uitvoering dezer taak noodzakelijk samenhangt.
Maar zij kunnen zich niet vergenoegen
met eene Vereeniging, die alleen optreedt
om te behouden, het is hun niet voldoende
het bestaande te handhaven. Neen, wie be
grijpt wat de volksschool kan zijn voor ons
volk die wil ook, dat zij zooveel mogelijk
beantwoorde aan hare roeping. Met dubbelen
nadruk stelt hij dien eiscli met het oog op
de grootsche maar zware taak, die het thans
opkomend geslacht te wachten staat. De
deelneming van het geheele volk aan het
staatkundig leven in zijn ganschen omvang,
moet worden voorbereid. De arbeidende klasse
moet in staat worden gesteld den econo-
mischen strijd des levens beter te kunnen
de slechte elementendie én haar èn de
gansche samenleving met klimmend gevaar
bedreigen. Sociale hervorming zonder schok
ken moet het wachtwoord worden. Dat alles
is onbereikbaar zonder verhooging van het
peil der algemeene volksontwikkeling.
Wie dit verlangt wenscht tevensdat de
belemmeringen worden weggenomen, welke
onder de werking eener gebrekkige wetge
ving onze volksschool beletten die vlucht te
nemenwaartoe zij in staat zou zijndat
voldoende bezoldigingen worden beschikbaar
gesteld, opdat hij het groote arbeidsveld het
niet aan de noodige arbeiders ontbreke; dat
de staatdie de opleiding voor een aantal
speciale vakken beschouwt als eene zaak van
openbaar nut, ook de opleiding tot den on
derwijzersstand ter harte neme met den ernst,
dien het belang van het onderwerp verdient.
Die wenscht eindelijk dat nadrukkelijk de
vraag worde overwogen of de staat niet
geroepen is om het dwingt ze om in te
gaan" toe te passen op die vele ouders die
hunnen kinderen do gelegenheid onthouden,
door het genieten van voldoend onderwijs
zich te bekwamen tot den strijd des levens.
De Vereeniging Volksonderwijs wenscht
alzoo ook op politiek gebied haren invloed
te laten gelden, opdat in dien geest de open
bare school in Nederland worde gehandhaafd
niet alleen, maar verbeterd tevens. Zij wenscht
zooveel mogelijk op alle plaatsen het ver-
eenigingspunt te zijn van hen, wier leuze is:
voor de openbare schooi en de openbare
school vooruit." In het bijzonder daar, waar
die school wordt aangevallen, wenscht zij de
banierwaarin die leuze geschreven staat,
omhoog te heffen en de krachten der voor
standers van het Volksonderwijs te vereenigen
tot verdediging van hetgeen hun dierbaar is.
Dij dit streven rekent zij op de sympathie
van het Nedeilandsche volk. Is het werkelijk
waar, wat steeds is beweerd, dat de neutrale
volksschool aan de groole meerderheid van
dat volk lief en dierbaar is, welnu dan blijke
het thans, dat voor datzelfde volk het: een
dracht maakt macht,- geene ijdele leuze is.
Te recht werd ge:egd dat, wanneer ooit die
volksschool werd bedreigd door eenen ernsti-
gen aanvalmen allendie zich vrijzinnig
noemen, zou vinden op de bres. TVij weten
niet of zoodanige aanval binnen kort zal
worden beproefd. Dit echter staat vastdat
wij eenen tijd belevenwaarin zonderlinge
verrassingen niet geacht kunnen worden tot
de onmogelijke dingen te behooren. Dat dan