NIEUWS- El ADVERTENTIEBLAD VAM WESTELIJK ZEE1
IEREN.
N° 29.
Zestiende Jaargang.
A0. 1875.
Dinsdag 12 April.
Staatkundige Partijen.
SLIISCH
Dit Weekblad verschijnt iederen Dinsdag en Vrijdag.
Prijs per drie maanden voor liet voormalig 4de district
Zeeland 1,15; voor de overige plaatsen des itijks, franco
per post f 1,30. Afzonderlijke Nummers f 0,05.
Prijs Advertentiön, van 1 5 regels f 0,75 elke regel
daarboven f 0,121/2.Groote letters naar liet getal gewone
regels die zij beslaan.
Voor den WerKErtden stand en Weldadigheid 6 Ct. per regel.
Ingezonden Stukken en Brieven, de ltedactie betreffende, benevens Advertentiön en gewone Berichten of Mededeelingen v
te bezorgen bij den Uitgever dezer, alles PPtANCO.
in Correspondenten,
XX
De liberalen, en dat is een van hunne schoon
ste kenmerken, kunnen'; tot elk kerkgenoot
schap behoorende leden van elk kerkge
nootschap kunnen staatkundig liberaal zijn,
zonder in iets aan hunne kerkelijke verplich
tingen te kort te doen; aangezien kerk en
staat streng door hen gescheiden worden en
zij in volle vrijheid do woorden opvolgen van
den Christus: Geeft den Keizer, wat des
Keizers, en Gode wat Godes is.
Maar strakjes komen wij nog op deze rich
ting terug. Laat ons eerst eens kennis ma
ken met het Clericalismus.
Clerus wil zeggen geestelijkheid; clericaal
is dus een aanhanger der geestelijkheid. De
clericale partij in ons vaderland draagt dan
ook niet ten onrechte haren naam, want do-
mine's en pastoors spelen daarin eene eerste
viool. Wij willen haar eenigszins van nabij
beschouwen.
Zeide ik zoo even van de liberalen, dat zij
de menschcn willen ontwikkelen tot denkers,
opdat zij eene eigene meoning zouden vor
men, de clericalen kan men het best ken
schetsen door te zeggen, dat zij iedere eigen
gevormde meening verafschuwen als de pest.
Zij, namelijk de hooiden, hebben voor het
volk gedacht, denken nog steeds voor het
volk, zoowel in godsdienstige als staatkundi
ge zaken, en roepen aan dat volk nog altijd
van de hoogte, waarop zij zich verheven heb
ben, toe: i)Gelooft, gelooft en alle dingen
zullen u worden toegeworpen."
De clericale partij is dan ook eene vast
aaneengesloten partijen geen wonder.
De groote hoop menschen, die een land be
wonen, kan men in twee groote afdeelingen
splitsen. Ten eerste heeft men de groote
menigte die nooit denkt; die van jongs af
gevoed wordt met sprookjes en vertellingen,
welke zij, hoe onverteerbaar ook ja vaak
hoe dwazer, hoe liever voor zoete koek
opeten; die bovendien zoo voortdurend ge
oefend worden in een lijdelijk gehoorzamen,
0111 hiernamaals den hemel te beërven, dat
zij met het uitzicht op dien hemel de stem
hunner leiders even gedwee volgen als een
juk trekossen dengenen, die den ploeg geleidt.
Daarnaast staan de menschen, die geleerd heb
ben te denken, zelf te onderzoeken en een
eigen oordeel te vormen. Hun getal is veel
geringer en wordt nog verminderd door een
aantal eerloozen, die hun verstand in een doof
pot steken, om zich bij de onontwikkelde
menigte aan te sluiten om op die manier,
met een oog schijnbaar naar den hemel, hier
op aarde een aardig potje te maken en een
plezierig leventje te hebben.
Dat eerste gedeelte, verreweg het grootste
deel der bevolking, behoort tot de clericale
partij, die verder haren steun vindt in ver
lichte mannen, die om den broode eerloos
genoeg zijn, vaak ook uit eerzucht, om zich
hij die partij aan te sluiten, en de denkers
zijn, die de geheele massa in beweging bren
gen en op 't kommando van één, twee, drie,
laten opmarcheeren. Zouden er bij die
partij ook groote mannen gevonden worden,
die zich uit overtuiging daarbij hebben aan
gesloten Ik wil zulks ter eere der mensch-
heid hopen en geloovcn, en aannemen, dat
de dressuur hen gebracht heeft tot eene
overtuiging, die lijnrecht tegen den geest van
den mensch indruischt. 't»?s te verschrikke
lijk om aan te nemen dat hare aanvoerders
allen gedreven werden door geld-of eerzucht,
ofschoon de bewijzen te over zijn, dat zij
geld en eer (onder een biddend opzien naar
boven zich zeer gaarne lieten welgevallen-
De grootste vijandin van de clericale partij
is de openbare schooldaarom wordt deze
dan ook door de clericalen gehaat met een
volkomen haat.
Is het wonder?
De openbare school heeft tot doel ontwikke
ling van den menschde onderwijzers moeten
degelijk ontwikkelde mannen zijn, om de kinde
ren van jongs af te leeren dat zij niet moeten
zweren bij hetde meester heeft het gezegd,
maar dat zij moeten zoeken naar het waar
om dat zij moeten vragen, wanneer huil
iets niet duidelijk is, dat zij geene moeite
moeten ontzien, om de waarheid te ont
dekken.
Maar met zulke waaromzeggers is de cle
ricale partij niet gediend. Waarom moet een
mensehenhoofd volgepropt worden met al die
geleerdheid? Waarom moet hij meer ken
nen dan wat lezen, wat schrijven en wat
rekenen? Waarom moeten hem die midde
len aan de hand gedaan worden om zich
boven zijn stand te verlieffen
Daarmede wordt niets gewonnen dan een
opwekken van ontevredenheid; de menschen,
die de reden van alles willen weten, worden
lastig; zij houden op werktuigen te zijn in
de handen van hen, die hen gébruiken wil
len; ze worden te slim om hier op aarde
tol te betalen ten einde hiernamaals de
hemelbrug over te komenzij maken het
voor tal van eerzuchtigen of geldwolven on
mogelijk hunnen dorst naar eer en geld te
bevredigen.
Derhalve moot het volk worden dom ge
houden.
Daartoe staan twee wegen open. Niet laten
leeren of zoo laten leeren, dat alle ontwik
keling verbannen is.
Niet naar school zenden, dat gaat niet.
Zoo veel toch zouden die kinderen afsteken
bij degenen, die geregeld onderwijs ontvan
gen, dat eindelijk zelfs do domste droomer
zou zien, dat het verschil te groot werd.
Daarom moeien er secte-scholen zijn.
Daar wordt het rijsken gebogen en lier-
bogen daar wordt het verstand als was ge
kneed en herkneed; daar wordt een eerbied
voor de geestelijke leiders ingeprent, die hen
doet beschouwen als orakels ja als vertegen
woordigers van God, daar wordt een ge
heel menschengeslacht opgekweekt om zijne
menschelijke waardigheid te verloochenen en
te dienen tot werktuigen voor anderen.
Men moet van nabij bekend zijn met die
broeinesten van domheid en dweepzucht om
ze te beklagen, die arme kleinen, die van
jong s af gedoemd zijn om de]vermogens die
den mensch boven het dier verheffen, nim
mer te gebruiken.
Stelt u lezers! stelt u eens voor, dat men
een kind van tien of elf maanden speende
met zuurkool en spek; wat zoudt gij van
die mensehen zeggen, die zulks deden
Dat ze hun kind wilden dood hebben, niet
waar?
Nu in die secte-scholen te beginnen met
hunne bewaarscholen, krijgen de geesten dier
kindertjes zuurkool met spek, tot dat ze
dood zijn, geestelijk dood
Of doet het u niet zeer, wanneer gij uit
die lieve kindermonden hoort opdreunen
want de Heer uw God is een ijverig God,
die de misdaden der vaderen bezoekt enz. of
Gij zuil niet echtbreken, gij zult niet bege
ren uwes naasten vrouw.
"Ik overdrijf niet LezersAl zuurkool
met speken dan geestelijk dood, en dan
kneedbaar als was, en dan 't kommando der
aanvoerders, en dan storm geloopen op de
moderne beschaving en de wetenschap.
En dat alles geschiedt onder het mom van
Godsdienst.
De clqj'icalen schrijven u op een haar voor
alles, wat gij moet gelooven; of zulks over
een komt met de leer van Christus of niet
daarover geen bekommernis. Zij zeggen het