N" 28.
Zestiende Jaarna n«;.
A0. 1875.
iiEuis- ei m
Staatkundige Partijen.
u O
Pit "Weekblad verschijnt iedcren. Dinsdag en Yrijdag.
Prijs per duid maanden voor het voormalig 4de district
^Zeeland f 1,15; voor de overige plaatsen des Rijks, franco
per post f 1,30. Afzonderlijke Nummers f 0,05.
Adverf^iticnvan 15 regels f 0,75 elke regel
daarboven f 0,1 S1/^.Groote letters naar het getal gewone
regels die zij beslaan.
Yoor den Werkenden stand en Weldadigheid 6 Ct. per regel.
Ingezonden Stukken en Brieven, de lledaetie betreffende, benevens Advertentiën en gewone Bericliten of Mededeelingen van Correspondenten,
te bezorgen bij den Uitgever dezer, alles TIRAN CO.
'I Gebeurt me nog al eens, dat ik met den
een en ander uit bet Volk een praatje maak
en herhaaldelijk is mij gebleken, dat men
over 't algemeen geen goed begrip heelt van
de partijen, die tegenwoordig in ons lieve
vaderland elkander bet regeeren, heel parlemen
tair, dat wil zeggen uiterst beleefd, onmoge
lijk maken. De oorzaak van dat niet begrij
pen ligt m. i. voor een groot gedeelte aan
de dag- en weekbladen, die zich meer en meer
van een taal bedienen, die een soort van
mengelmoes van woorden aanbiedt, ontleend
aan alle mogelijke talen, waarmede bet mensch-
dom r." den torenbouw van Ba bel gestraft
is, en die zoo doende allerlei onverteerbaars
onder de menigte brengen.
't Is alleraardigst om uit den mond van
dezen en genen geleerden dagblad-lezer do
woorden en uitdrukkingen op te teekenen
die bij, om zich een schijn van geleerdheid 011
belezenheid te geven, zich heeft eigen gemaakt.
Een paar van die prachtige volzinnen wil ik
u bier ten beste geven, opdat ze strekken
tot bewijs mijner stelling, dat het volk, dat
de dagbladen leest, die niet begrijpt of ver
keerd verstaat, ten gevolge van 't gebruik
van allerlei stadhuiswoorden.
Zoo verheugde zich eens een anders nog
al ontwikkeld man in eene sociëteit, waar bij
was toegelaten, dat de bitter daar franco ge
schonken werd. Een ander verlangde iemand
apariement te spreken over eene zaak van
boog belang, waarover hij met zijne vrouw
een heel salaris had gehad, zonder dat hem
zulks bad geholpen, want zij was veel te sta
tistiek om toe te geven, indien zij eenmaal
iets in het hoofd had. Een derde klaagde
over instructies in zijn lijf, terwijl ten slotte
een vierde, aan wien men verweet, dal bij
iets vergeten had, zich verontschuldigde door
te zeggen: als iemand zoo'n corpora in zijn
hoofd heeft, dan zijn zijne gedachten in apar-
tementen.
Wat belieft u, lezersvan die staaltjes, die
ik zeer gemakkelijk met een honderdtal kan
vermeerderen, en die allen bepaald historisch
zijn
Zou daaruit niet to leeren zijn lo dat do
dag en weekbladen eene weldaad aan 't volk
zouden bewijzen, door zuiver Nederlandsch te
schrijven, omdat ze anders door een groot
aantal niet begrepen, of wat nog erger is,
verkeerd begrepen worden
2o. Ligt hierin geene waarschuwing voor
lien, die -geene vreemde talen kennen om zich
maar tevreden te stellen met lmnne eigene taal
in plaats van een vreemde te inbraken, en
allerlei dwaze uitdrukkingen te bezigen, die
hunne redeneering onverstaanbaar en lmn per
soon bespottelijk maken
En nu terug blesjena dat zijsprongetje
terug naar de staatkundige partijen in Neder
land.
Wij bobben, om maar te beginnen met
het begin, drie voorname richtingen op staat
kundig gebied, te weten de liberalende
clericalen en de conservatievenen bet aar
digste van die drie partijen bestaat daarin,
dat ieder den naam van de andere partij
voor een scheldwoord gebruikt.
Een liberaal gebruikt bet woord: bij is
een conservatief" met oen soorL van minach
ting, om daardoor te kennen te geven, dat
de man, die bier besproken wordt, wel een
beetje meê wil, maar te gauw buiten adem
is, om gelijken pas met don vooruitgang te
houden.
Zegt een clericaal tegen u: je bent een
liberaal!" dan heeft bij in vier woorden al
zijn gal uitgespuwd; dan kunt gij er veilig
op rekenen, dat hij u beschouwt als goed
genoeg om vader en moeder te vermoorden;
ja, dat hij er aan twijfelt of gij niet te slecht
zijt om hiernamaals, voor eeuwig in de bel
te branden
Maar n at beteekenen nu eigenlijk die woor
den liberaal, clericaal en conservatief?
Ik wil trachten u daarvan een denkbeeld
te geven, door den aard der partijen eenigs-
zins te omschrijven.
De liberaal beeft tot punt van uitgang ge
lijkheid van alle mensehen voor de ivet.
Om die' gelijkheid meer en meer te verkrij
gen, is zijn hoofddoel overal voldoend onder
wijs te verspreiden, omdat onderwijs, volks
verlichting de eenige wijze is, om tot die
gelijkheid te komen.
Verder is het een hoofddoel van den libe
raal, om den staat van de kerk te scheiden
en de kerk eene volkomen vrije ontwikkeling
in den slaat toe te staan.
Maar vrijheid beeft rechten en verplich
tingen. In ons land zijn zoovele kerkgenoot
schappen, d. w. z. zoovele bijzondere manie
ren om zalig te worden, dut de staat een
beetje moet toezien, dat de eene manier 0111
zalig te worden, do andere niet hindert, zelfs,
zeker uit zuivere afgunst, zijne wijze van
zaligworden niet tracht te beletten en daarom
beeft bij bevolen, dat ieder kerkgenootschap
zijne wijze van zaligwording bepalen moet
binnen gebouwen, Door die beperking aan
elk kerkgenootschap op te leggen is er vrede
mogelijk onder de domme menigte, die al
boel gemakkelijk er toe tc brengen is om
bier do tegenpartij den hals te breken, ten
einde hier namaals het hemelrijk te beërven.
Ik wil eens een enkel voorbeeld geven.
Dij de katholieken beslaat de gewoonte om
nu en dan een optocht te honden ter core
van een of ander heilige, van Maria, van eene
gewichtige gebeurtenis enz
Veronderstel, dat dit in ons land even als
in Belgic op straat gebeurde, en dat dit aan
gezien werd door eenige protestanten, die
daarin volstrekt niets heiligs zien, maar al
spoedig zouden denken aan eene komedie-
Veronderstel verder, 't geen ook al gemak
kelijk gebeuren kan, dat de protestanten de
vrijheid nemen om luide met dien optocht te
spotten.
Onmiddellijk zal dit kwaad bloed zetten en
aanleiding geven tot wrok, tot vervolging, zoo
niet tot vechtpartijen.
Ieder mensch ziet dit gemakkelijk in cn
daarom moet in ons land noodzakelijk, om
niemands vrijheid te kort te doen, de kerk
binnen de kerk blijven.
Ik heb gezegd, dat de liberalen door hunne
richting vijanden zijn van domheid, omdat
deze de ongelijkheid onder de aardbewoners
bestendigt.
Daarom zijn zij voor de oprichting van
goede scholen in oen voldoend aantal om
overal kennis te verspreiden.
Maar Nederland heelt zoovele kerkgenoot
schappen, zoovele manieren om zijne inwo
ners cn inwoneressen in den hemel te hel
pen, dat men voor elk kerkgenootschapje wel
eene school in iedere gemeente zou moeten
oprichten, of de school zoo maken, dat het
onderwijs niet indruischt tegen de leerstel
lingen van eenig kerkgenootschap.
De liberalen verlangen dus, dat de school
onzijdig is, d. w. z. dat er alleen onderwijs
gegeven wordt in die vakken, die in 't dage-
lijksch leven te pas komen en dat het leeren
van den catechismus en van allerlei vrage-
boekjes overgelaten wordt aan do leeraren
van het kerkgenootschap.
De liberalen meenen, dat er geen ander
onderwijs goed is, dan liet onzijdig onder
wijs, omdat de sccte-scholen het groote na
deel hebben, dat de kinderen uit eene zeilde
gemeente, dat de burgers uit een zeilde vader
land van jongs af moeten leeren om met
