i
JU IL
X l
AO VAX WESTELIJK ZEEüt
X'. 08.
If "ff"
TT
1 1
Dit Weekblad verschijnt iedereu Dinsdag én Yiujdag.
Prijs per dftie maanden voorliet voormalig éde district n- i n i
Zeeland f 1,15; voor de overijl plaatsen des Jtijks, DCCCIIIO.
per post f lOliO. Afzonderlijke Nummers f 0,05.
Prijs Advertentiënvan 1 5 regels f 0,75 elke regel
daarboven 0.121/,.Groote letters naar het getal gewone
die zij beslaan.
ooy den U erkenden stand en Weldadigheid G C'. per regel.
Ingezonden Stokken en Brieven, de Iteclsctie betreffende, benevens Advertentiën en gewone Bericisien of Aledcifeelingen van Correspondente]
te bezorgen bij den Uitgever dezer, aiies FRANCO.
Om een denkbeeld te geven van de Ylaam-
sehe beweging in Belgie nemen wij de vol
gende praatjes over uit bet Weekblad de
Kerels. Ofschoon niet geheel instemmende
met sommige beschouwingen, achten wij het
om de nabijheid van Belgie wel der moeite
waard een kijkje te nemen in do daar be
staande toestanden.
s Onderwijs voor allen," zei luitenant Muny
op de voordracht van 't WiUems-Fonds, «on
derwijs voor de vrouw, voor den werker,
enz.en terwijl ik die woorden overknauwde
en met oen pintje lekker geperelden faro ging
begieten, hoorde ik in eenen hoek der her
berg een rumoer opgaan als een laatste oor
deel: »'nen derde, troef smijt toe,
dik op b. hier de pot." Weet ge
van wie al dat lawijt kwam Raden
kunt ge 't nog in geen honderd jaar, daarom
zal ik 'tu maar kortaf zeggen: 't waren een
reesemtje huismoeders, die hunnen zondag-
nevens eene stevige pint en kaartspelende
overbrachten. En 't huisgezin en de
kookpot?. en de kleine pagadders?..
en de man die om zijn avondeten komt?
en de kinderen die moeten siapen gaan!..
Och Ileerel... als 't u belieft, onderwijs voor
die vrouwen 1
't Huisgezin dat een hemelsch paradijsken
zou moeten zijn, is een voddenmagazijnin
de kleerkas staan pot en ketel nevens trouw-
rok en trouwkleed, en zoo vervolgensnaaien
en stoppen kent moederken niet. De pagad
ders zijn gewasschen of niet, loopen op straat
of blijven t'lmis, vloeken, zingen, rooken,
vrijen, spelen den baas als ze klein zijn, en
spelen den groote op dertien jaar. De man,
wanneer hij dat aardsch paradijsken 's mor-
gends verlaat van op zijnen stroozak, die mis
schien eens per week wordt omgetrokken en
nooit de lucht ziet, vindt dat hij meer op»
zijn gemak is in kroeg en jeneverhuis en
komt alleen naar huis wanneer hij niet anders
kan. De kinderen kruipen op hunne stroo-
mat als ze van moè zijn er op neervallen.
En de zorgvuldige huisvrouw speelt met de
kaart en drinkt eene pint, terwijl do man den
zatlap speelt en do kinderen den weg naar
Hoogstraten zoeken. Onderwijs voor die
verdwaalden
Maar, wanneer ge 's maandags door de kwar
tieren van 't laag der stad wandelt, er de
kroegen en jeneverhuizen bezoekt (uit nieuws
gierigheid wel te verstaan) en er die duizende
werkers ziet in krioelen, huilend en tierend,
en de vrouwen er nevens met een paar pa
gadders op den arm en aan de hand, die
reeds aan de halve scheut meèproevenwan
neer ge daarbij dat jong geslacht van op hun
dertien jaar en hunnen handel en wandel
gadeslaat, zoudl ge dan u de vraag niet stel
len: Ben ik hier in een beschaafd land of
in eene wildernis van de oude wereld Be
staat hier volksonderwijs of bestaat hier een
vruchteloos volks onderwijs?
Ik laat er u naar zoeken, lezer; in alle geval
zal ik u de denkwijze mededeelen van mijne
herberggeburen, die over Muny's voordracht
redekavelden: «Binnen 12ö jaar vergaat de
«wereld, in 't jaar'20ÖÖ na Christus geboorte.
Dit weten de filosofen van onzen tijd, daarom
wordt er tegenwoordig beier en rijker ga-
«leefd dan voorheen, om alles zooveel moge-
ilijk op te maken of onder elkander te ver-
«deelen, enz."
Die mannen nogtans hadden onderwijs ge
noten en behoorden ook niet tot de klas die
hun leven in de kroeg verslijten, maar, uit
hunne samenspraak besluitende vroeg ik mij
welk onderwijs hebben die mannen genoten?.
Och Ileerel... zou Deinol zingen. Een
materieel onderwijs zonder redeneering; zij
kunnen lezen, schrijven en rekenen, maar
van zulk onderwijs mag men zeggen gelijk
de pastor in de vespers zingt: Zij hebben
ooren maar hooren niet, zij hebben oogen
maar zien niet, zij hebnen handen maar voe
len niet, enz; zoo ook: zij lezen maar ver
slaan niet wat zij lezen, schrijven maar weten
niet wat, en rekenen zonder te weten waarom
zij vermenigvuldigen of deelen, enkel omdat
zij het in school zoo geleerd hebben.
Onderwijs dus met redeneering, als 't u
belieft
Zou zelfs de redeneering niet op den voor
grond moeten staan en bij gebrek aan degelijk
onderwijs het onderwijs moeten vervangen
oin toch ten minste redeneerende wezens te
vormen en geene diermenschen: een soort
van tweevoeters die waarachtig dén naam van
mensch niet verdienen. Jammerlijk loopen
ze er haardik midden onzer verlichte XlXe
eeuw; pocht dan op vooruitgang, o groote
statistiek, wanneer het werkelijk leven uwe
legers cijfers in duigen blaast. De scholen
vermeerderen ja het getal leerlingen
vermeerdert ja het getal ongeletlerden
vermindert ja maar bij dat al, verbe
tert ook de zedelijke en stoffelijke toestand
der maatschappij?.... Stel u in betrekking met
de werkende en lagere klassen en antwoordt
dan. Wij van onzen kant zullen voor het
zedelijke de remedie aannemen opvoeding
en voor het stoffelijke zuilen wij bij 't onder
wijs voegen de redeneering.
«Onderwijs voor allen," maar blijft nu nog
de kwestie welk onderwijszal 't Fransch
zijn of Vlaamsch onderwijs Voor ons Staats
bestuur weet ge dat 't fransch moet zijn in
de hooge sfeeren van ambtenaars, maar voor
de lagere sfeeren, voor postboden, pak- en zak
dragers, voerlieden en dat soort mag er ook
wat vlaamsch bijkomen, immer zij staan recht-
streeks in betrek met 't gemeen, Hetolli-
ciecl onderwijs is dus het civiliseerend fransch.
Ook in do burgerklas dringt die bestuurlijke
taal. Zoo dong dezer dagen een mijner ken
nissen naar eene plaats van bediende, en
weet ge waarom hij werd afgeslagen Men
antwoordde hem: «Vous meplaisezbeaucoup
et je erois que vous feriez parlaitement nion
«affaire, seulement vous avez trop l'accent
sflamand." Hoe vindt ge die saus sa la
parisienneMijnheer moest een fransclie
blagueur hebben. Het kan dan ook niet
missen dat de «Don qui blagucz" van achter
Quiévrain het zoo hoog in de bovenkamer
hebben en zij het gansche menschdom buiten
schez nous" als kaboutermannekens aanzien.
Zij [zijn door Staatswille onze hoeren en
meesiers
Buiten fransch en Vlaamsch, bezitten wij
ook nog door de genade van Liberaal en
Klerikaal, een liberaal en een klerikaal on
derwijs; nog een twistappel, maar die durf
ik niet pellen. Ik zal hem u wel eens too-
uen, lezer, en u zijne roode en geele
kaak wijzen, maar pellen moogt ge hem
zelf De klerikale wang van dat appeltje
ziet ge met de kiezingen, wanneer de pastor
met zijne kudde naar de stembus komt. Vraag
aan die schapen voor wie ze stemmen en
waarom. Hunne gansche redeneering bestaat
in «de pastor wil het God wil het;"
daarop lezen ze een Vader Ons en smeeren
ze panneken vet. 't Liberaal kaaksken
is niet schooner. Bij de liberalen ook hebt
ge domme redenecringlooze kudde, wier libe-
ralismus bestaat in huilen en tieren, samen-
schuilen en vensters breken op commando
van eenen aanleider. die hunne keel ververscht
