CADZAND.
NIEUWS- ER ADVERTENTIEBLAD VAN WESTELIJK ZEEUWSCH-VLAAIDEREN.
N°. 21.
Veertiende Jaargang.
A8 1873.
PROVINCIALE GFiLDLEENINGElV
ƒ525.000 (leening 18631867)
cn van 75.000 (leening 1866).
Dit Weekblad verschijnt iederen Dinsdag en Vrijdag. Prijs der Adverteutiën van 1 -5 regels ƒ0,70 elke regel
Prijs per drie maanden voor het voormalig 4de district vau Vrnrlaiv IJ. lVToai't daarboven ƒ0,12'/k. Groote letters naar het getal gewone
Zeeland ƒ1.15; voor de overige plaatsen des Rijks, franco J O i'rregels die zij beslaan,
per post £.1.30. .V—Afzonderlijke Nummers ƒ0,05.
in^e^on^en Stukken^eu tfriëven, de Redactie betreffende, benevens Adverteutiën en gewone Berichten ot Mededeelingen van Correspondenten,
r te bezorgen bij den Uitgever dezer, alles FRANCO.
NIEUWE RENTECOUPONS
der
van
De Griffier der Slaten van Zeeland brengt
bij deze ter kennis van de houders van
aandeelcn in genoemde geldleeningen ten
laste der provincie Zeeland, dat in den loop
dezer maand ter provinciale griffie op de
gewone kantooruren verkrijgbaar zijn nieuwe
stellen halfjarige reolecoupous met een be
wijs ter bekoming van nieuwe coupons na
1 Julij 1882; en zulks tegen betaling van
dertig cent per stel, volgens de bij de plans
dier leeningen gestelde voorwaarden, en legen
overgiftc van de In der tijd bij de aandeelen
pfgegeven bewijzen ter bekoming van nieuwe
coupons na 1 Januari 1873.
Middelburg den 7 Maart 1872.
De Gri/fier der Stalen van Zeeland
BIITEUX.
II.
Het eiland Cadzand. Zou als we gezien
hebben, was het eiland Cadzand vroeger veel
kleiner en werd later, tengevolge der ver
landing van de Zvvinarmen, werkelijk vergroot
en bleef alzoo tot aan het einde der 15e
eeuw. (1477) Na dien tijd was de toestand
ellendighier en daar verhieven zich eenige
hoogere gedeelten uit de golven, het over
schot van heiligdom of ridderburg dragende,
waarbij eenige schamele visschers en schaap
herders hunne hutten hadden opgeslagen en
zelfs uit ellendig overschot, van een weleer
zoo bloeiend gewest, bleef nog niet eens
beveiligd voor de geweldige hand des men-
scheii, het werd in 1484 door den vijand
afgeloopen, die de ellendige have der landzaten
verwoeste.
In 1500 sloeg men de hand aan 't werk,
om aan dezen treurigeo toestand een einde
te maker; hij had trouwens ook haast eene
g.'heele eeuw geduurd en men begon met
den palder 400, (dal is 400 gemeten) be
zuiden de kerk te bedijken; dat werk werd
nog eene halve eeuw lang voortgezet en
nlzuo verkreeg Cadzand die gedaante, waar
onder wij Ucl op kaarten van het laatst der
XVII eeuw (vóór 1690) aanschouwen. In
1690 werd het aanmerkelijk vergroot dooi
de aanhechting (tengevolge der bedijking van
den grooten St. Annapolder) van het land
van GroedeBreskens en Baarzandehet
verdubbelde daardoor in omvang met ruim
de helft der oppervlakte, die het in 1742
had. Vóór laatstgemeld jaar was het door
de Nieuwerliaven met de Marolleput en in
't Zuiden inet het Zwin van het overige land
gescheiden en werd in 't Wes". door de Noord
zee, in 'tNoorden doordeWiel ngen der Schelde
begrensd. Met de bedijking der Nieuwer
liaven in 1742, werd het met IJzendijke en
de omliggende polders verbonden, zoodat
toen reeds het eiland Cadzand niet meer
bestondterwijl deze aanhechting in 1794
nog ver Ier (door het bedijken van den
Kranepobler bij Ooslburg) voltooid werd en
tengevolge van deze laatste bedijking, werd
geheel het Westelijk gedeelte van het
toenmalig StantsvJaaiideren aan elkander
gehecht. Het leggen van den kapitalen dam
in 1788 was liet begin, het leggen van
Bakkersdara in 1789 was het einde van dit
werk, dat alleen door de bedijkingen van
den Olieslager (1803), Austerlitz (1805j eu
Uiumede (1827) geheel voltooid werd.
Cadzanddorp. Hel is buiten twijfel, dat
Cadzand vroeger eene stad was, die hare
opkomst, even als de overige .steden in liet
uaburige Vlaanderen en in ons gewest, te
danken bad aan het bestaan van een
ridderburg en diens gewone omgeving van
Vasallen, ambachtslieden, kooplieden en hei
ligdommen met hunne missen, kerkmissen,
later in kermissen en jaarmarkten hervormd.
Door St. Amand op zijne tochten naar
Walcheren werd de plaats bezocht, doch
liet is de Heilige Eugius, (St. F.loij) die er
het eerst het Evangelie op de toen gebrui
kelijke w ijze en met de toen bekende vormen
des Christendoms overbracht. De kerk
getuigt in enkele bizonderlieden, dat ze
't overschot van een vroeger heiligdom is,
welks bouwvallen zooveel doenlijk hersteld
zijn of in onderdeden in het tegenwoordige
geheel zijn opgenomen. Ook Sc. Havo heeft in
persoon of door zijne discipelen deze plaats
bezocht en vandaar eene zekere afhanke
lijkheid vail althans verbinding met
de beroemde abdij van St. Buvo te Geud.
Ook liet aloude klooster van St. l'ielers
terzelfder stede, bezat bier uitgestrekte tienden
als vruchten der vlijt zijner kloosterlingen,
die niet alleen gelden voor de bedijkingen
verschaften, maar menigmaal met de hand
arbeidden en met den mond predikten.
De reformatie droeg hier spoedig bare
vruchten. Al mogen wij bij liet licht dei-
nieuwere geschiedenis niet meer verhalen,
dat de beroemde godgeleerde George Cas-
sander een inboorling, een parochiaan, van
Cadzand was, hij heeft er toch invloed uit
geoefend door deu geest van gematigdheid^
die in zijn schriften heerschte." Na de ves
tiging der reformatie ir. deze streken jwerd
Cadzand door verschillende leeraren door
liefdebeurten bediend onderjjjdezen was de
ongelukkige Jan Miessoe.ns de Jonge of van
Dienst. Van Sluis naar Brugge willende
reizen, werd h;j met zijn heele gezelschap
aldaar op Zaterdag 10 December 1583
door de Malcontenten (oproerige Spanjaar
den, die legen Spaansch en Geus
beiden oorloogden) gevangen op het kasteel
vau Middelburg in Vlaanderen gezet; ge-
vonnisd en in een zak, met steenen bezwaard,
aldaar verdronken. In 1604 werd ook
Cadzand door Maurits veroverd en deelde
voortaan in meerdere of mindere mate in
de|lotgevallen van ons vaderland.
Cadzand, het Leenhof of de Heerlijkheid.
Ook hiervan een woord u! weet men'van
de oudere heerlijkheid weinig of niets; alleen
vinden we in 1391 eenen Jan van Cadzand
vermeld. Het latere Leenhof werd Inter
door keizer Karei V, 11 Maait 1523,
gevormd en wel uit de oude hoven vau
Crubeke eu Mootignij en in leen gegeven
aan een edelman uit het ;nel de van Bors-
selens verwante geslacht der de Baensten
namelijk Jan de Baenst, Heer van Sl. Joris,
enz.
Het wapen van dit Leenhof was een burg
van keeluit welks openstaande poort een
loopendjlicil halfwege te voorschijn komt.
Van de bizondere geschiedenis van Cad
zand dit jvveiuige Reeds in de IX eeuw
(830 ongeveer) werd Cadzand even als de
Bode- en de Oostburg, door de Noormannen
verwoest. Met zekerheid vinden we liet reeds
io 1167 vermeld.
Iri 1290 werd hel geheele eiland door
Jan van Uenesse verwoest, nogmaals ia
1295 door de Westvriezen eu in 1300 door
de Franschen veroverd en geplunderd. In
1337 onderging liet nogmaals hetzelfde lot
door de Engelschen en in '1340 door de
Franschen; door de Engelschen nog al eens
in 1405 cn 1436. In 1492 werd te Cad-
Ziiüd de vrede lusschen Maximiliaan van
Oostenrijk en de Vlamingen gesloten. Ge
durende het beleg van Sluis viel liet iu
banden van Spanje en in 1604 werd het,
zoo «Is we reeds zeiden, door Maurits ver
overd.
In 1708 verdedigden zich de landzaten,
waarbij de heeren Ritmeester Joost Ris-
see'jw en zjn Luitenant Yervate, uitmunt
ten heldhaftig tegen de Franschen, doch
voor het overige offerden zij zich onder
hunne boeren- cn burgerufficieren met die
vau Groede Nieuvvvliel, Retrauchement en
Breskens nutteloos op, daar ze in de forteu
langs de linie, lusschen Ooslburg en IJzen
dijke, de zaken niet alleen iu biltere wanorde
vonden (geschut zonder ammunitie of kanon
uiers ter bedieuitig enz,) maar ook na door