DE EERSTE APRIL
ÜIEUWS- ER ASYIRTEBTIEBLAQ VAR WESTELIJK ZEEUVSCH-VUARDEREI.
N*. 20.
Dertiende Jaargang.
A0 1872.
Vrijdag 8 Maart.
smisiirIibsbmd
Dit Weekblad verschijnt iederen Dinsdag en Vrijdag.
Prijs i>er drie maanden voor het voormalig 4de district van
Zeeland f 1,15; voor de overige plaatsen des Rijks, franco
per post ƒ1,30.
Prijs der Adverleoiiën, van 1-5 regels f 0,75 elke regel
daarboven 0,.1-2'/2-Oroote letters naar het getal gewone
regels, die zij beslaan.
Afzonderlijke Nummers ƒ0,05.
ingezonden Stukken en Drieven, de Redactie betreffeudebenevens Adverleoiiën en gewone Bericbten ot Mededeelingen van Correspondenten,
te bezorgen bij den Uitgever dezer, alles FRANCO.
GESPREK TUSSCHEN JAN EN PIET.
Jan. Zoo Piet zit je weer al in de
krantman 1
Piet. Jajongendat krantenlezen is
kompleet een ziekte. Als je er eens aankomt,
wen je er aan, en buitendien, ik hoor dezer
dagen zoo druk praten over Aprilfeesten en
Aprilmonumenten en dat de een een Nimf
moet hebben, en de ander een asyl voor
oude zeelieden, en een derde eeu Protestant-
sche kerk in Madriden een vierde een
museum van oudhedenen dat we op dien
dag moeten denken aan de geschiedenis der
wording van het Nederlandsche Volk, en
dat de Protestanten tegen de Roomschen
zeggen: Je moestasjeblieft, het niet kwalijk
nemen, dat wij onze Aprilfeesten vieren wij
hebben U verleden jaar rustig Uwe Pius-
feesten laten vieren en er nog een compliment
over gekregen in de Tijd; zie, Jan! wanneer
ik dat al zoo hoor en lees, dan denk ik
soms: zou dat vroeger ook al zoon rumoer
geweest zijn en ik pas er in mijn geest
het volksrijmpje op toe:
Op den eersten April
Stuurt men de gekken waar men wil
Jan. Wat draaf je door, man 1 Onze
eerste April heeft met ons volksrijmpje
volstrekt niets te makende Aprilgrappen
en gekken bestaan in vele landenFrankrijk,
Uuitschland België Engeland. Echter,
als ik het wel hebhééft men er een No
vemberdag voor. Kortom, die dag is zoo
oud, dat niemand er den oorsprong juist
van weet. Ja, er zijn er zelfs, die den
oorsprong zoeken in de hoogst belangrijke
onvergetelijke gebeurtenis van het jaar 33
onzer tijdrekening, en zoo dezen gelijk
hadden, dan zou ik het heele rijmpje, zoo
al niet als heiligschennis, dan toch als de
uiting van gedachlelooze loszinnigheid ver-
oordeelen.
We hebben een beter rijmpje:
Op den eersten April
Verloor Alba zijn bril
of zooals hetdaar het nu toch een lamme
letterspeling is, beier zou luiden:
Kreeg Alba een bril.
Want met de inneming van den Kriel door
de Watergeuzen kreeg hij een danigen bril
op zijn neus ook, zoodat hij vergat een
aantal burgers van Brussel, zooals hij ge
dreigd had, in hunne deur op te hangen,
Piet. Welnu, als dat nu zulk cene ge
lukkige gebeurtenis geweest is waarom zijn
dan niet alle Nederlanders het over die
feestviering eens
Jan. Ja, zie je, omdat ook de Nederlanders
menschen zijn, en van alle schepselen ondtr
de zon is de mensch het zonderlingste: nu
eens engeldan dier, dan weer enge! en
vaak weer duivel. Dat komt daarvan dat de
meeste menschen slaveB hunner hartstochten
zijn of, om 't op zijn Kadzandsch te zeggen
vaak hunne passies geen meester zijn.
Piet. Dat's miserabel genoeg, Maar- wat
denk jij nu eigenlijk van die Aprilfeesten
Jan. Dat's, kort of lang gezegdal naar
je 'tneemt. Het jaar 1372 is een jaar voor
Nederland, zooals schaars een volk op aarde
aanwijzen kan. Het is door tijdgenoot en
nakomeling waardig gekend om een breede
plaats in de geschiedboeken in te nemen
het handjevol volks, dat de lage landen:
de Nederlanden, bewoonde, gaf der wereld
eene proef, eene schitterende proef, wat
eendracht, godsdienst en viijheidszin ver
mogen.
Ik sprak van geschie.dboeken. Zie, jongen
'k heb weinig boekeumaar de eerlijke van
Meteren, de nauwkeurige Bor, de geleerde
Hooft komen naast de werken van van de
Veldf, Fruytier Strada de Beaufort,
Aïtsema van de Sande en meer anderen
in de eerste rij, en dan staan daar nog
Wagenaar en Arend en dan de Duilsche
Schiller, de Engelsche Eduards, de Ameri
kaan Motley en zoovelen meermet Van
Vloten en Ndyeks ook al.
Waarom zooveel papier bedrukt en be
schreven, dat men alleen van den tachtigjarigen
oorlog een tamelijke kast zou vullen Im
mers wijl het een zoo belangrijk tijdstip
was. 't Was Neerlands heldeneeuw de
vroomheid onzer vaderen (neem gerust het
woord vroomheid in zijn oude en nieuwe
beteekenis), de vroomheid onzer vaderen
blonk heerlijk uit in de grondvesting der
Nederlandsche republiek, ja, maar overheerlijk
in de verovering van gewetensvrijheid!
Piet. Dus hoor ik wel aan jou, dat je
't niet eens bent met degenendie den
tachtigjarigen oorlog een opstand tegen den
wettigen vorst noemen.
Jan. Da Hemel beware onsWel
buurman, volstrekt niet. De staalkundige
vrijheid was slechts een gevolg, eene vrucht
van de gewetensvrijheid. Zoodra ons volk
zich de gewetensvrijheid verzekerd had
kwam de vrijheid van onderzoek van zelf;
het onderzoek bracht verlichtingde ver
lichting kweekte verdraagzaamheiden de
verdraagzaamheid kweekt liefde.
Daarom van een feest herinnerende de
grondvesting van den Nederlandschen staat
het begin van ons zelfstandig volksbestaan
wil ik niets welen. Had de dolzinnige, koel
wreede, galachtige Filips zijnen onderdanen
gewetensvrijheid geschonken, dan waren we
nog jaren lang onderdanen des konings van
Spanje geblevenalthans de koningen van
Spanje waren nog lang Hertogen van Bra-
bandGelderland Graven van Holland
Zeeland Vlaanderen enz. geworden.
Filips 11 mocht waarachtig wel van
goddelijk recht praten. Was hij b. v. al
geen annexeerder, in ons oog slatenroover,
zijn vader, de geroemde Karel V, was het
zoo veel te meer en let hier eens wel
op, Katholieke landgenooten ge behoeft
niet eens de geschiedenis van Spanje en
Italië te lezen en te weten hoe diezelfde
Alva den Paus belegerde en vernederde.
Neen blijven we in ons eigen land Het
Sticht (of bisdom) Utrecht was een gewest,
dat evengoed aan de Katholieke kerk be
hoorde als Luik en Rome. De bisschap
vat» Utrecht was een Prins-Bisschop, zelfs
constitutioneel vorst, die met het kapittel
zijn bisdom geestelijk en wereldlijk beheerde,
en die als Bisschop zeker zeer van den Paus
afhing, doch als Prins slechts met een zijden
draadom 't zoo te noemen aan den
Duitschen keizer of beter het Heilige Roomsche
rijk gebonden was. Welnu wat deed de
groole Karel Hij beroofde Utrechts kerk
voogd van zijne wereldlijke macht en palmde
zijn gebied als Provincie of Heerlijkheid in,
èn noemde zich ook Heer van Utrecht
En dan zouden de Katholieken het wraken,
dat de Nederlanders in verzet kwamen tegen
een tiran Je moet eet:s een deel zien te
krijgen, Piet, van de Bijdragen van Jans
sen en Van Dale. Daarin is een eedsformulier
afgedrukt, volgens hetwelk eerst de landsvorst
zwoer de rechten der onderdanen te zullen
handhavenen als de vorst dat gedaan had,
zwoeren de onderdanen op hunne beurt
trouw. Je weet immers hoe de fiere
Geutenaars Karel den Stouten daaromtrent
een les gaven Welnu eerst zweert de
vorst s volks rechlen en vrijheden te zullen
handhavenen nu weet jedat er van die
rechten zijndie men natuurlijke rechten
noemt, en daarouder staal immers het recht
om Godvolgens de inspraak van zijn ge
weten te dienen bovenaan? Filips II
wilde onzen vaderen dat natuurlijk recht
ontrooven en zij wilden 't niet geroofd zien.
Ze vlogen te wapen voor en om den gods
dienst. De Koning wilde zijne onderdanen
met lichaam en ziel bezitten en over do
ziel heeft niemand macht dan God alleen.
Daaruit volgt dus, dat de eerste April,
de dag waarop in 1372 de Watergeuzen
den Briel innamen, en waarna Vlissingen mede
begon en Enkhuizen niet achter wou staan,
als een Nationale feestdag door ieder moet
herdacht worden. Die eerste April was
het morgenrood der vrijheid, der edelste
vrijheid de vrijheid van geweten bovenal
want door de verovering dier vrijheid toen
zijn wij, Nederlanders, thans wat we zijn:
ieder onzer heeft volkomen vrijheid om God
te dienen volgens de inspraak van zgn ge
weten.
Piet. Ik had het zoo niet ingezien. Ik
