IETS OVER Dl AARDAPPEL
NIEUWS- El ADVERTENTIEBLAD VAI WESTELIJK ZEEUWSCH-VLAANDEREN.
N°. 39. Zevende jaargang. A0.
V rijdag28September.
Dit Weekblad verschijnt iederen Vrijdag. Prijs pf.r drie
maanden voor het voormalig 4de district van Zeeland 1,15;
voor de overige plaatsen des Rijks, franco per post f 1,39.
Afzonderlijke Nummers f 9,10.
Prijs der Advcrlenticnvan 1-5 regels f 0,75 elke regel
daarboven f 0,12%behalve het zegel van ƒ0,35 voor ieder,
plaatsing. Groote letters naar het getal gewone regelso
die zij beslaan.
Ingezonden Stukken en Brievendo Redactie betreffendebenevens 4dverlentica en gewone Berichten of Mededeelingen van Correspondenten
te bezorgen hij den Uitgever dezes, alles FRANCO, behalve de bekende Corrcspoudentien.
Menig lezer weet wellicht niet., dat de aard
appel tot dc inlandsch of inlandsch gewordene
vergiftige planten behoort, en toch is dit zoo; dc
kruidkundigen hebben hem terecht ouder do
familie der Solaneeen of Nachtschaden gerang
schikt. Wie kent niet dc gcmcene Nachtschade
waarvoor zelfs het kind en de schoolknaap terug-
deiuzen Ons landvolk noemt ze dan ook „borsle-
beiers welke volksnaam daaraan ontleend is,
dat men, de vrucht otende, daarvan barsten moet.
Dit nu is een volksbijgeloof, dat echter (waarom
kan men dit niet van alle bijgeloof zeggen?) zijne
goodo zijde heeftwant het bewaart de kinderen
zoo al niet voor het barstendan toch voor dui
zeligheid en misselijkheid. Dus is de aardappel
een vergift? Gewis! De aardappel (Sulanus Tu
berosum) behoort echter met de tabak lot de ccnigc
planten zijner familie die, voor onzen landbouw
ceuigeen wei groote waarde hebben, want
beide vergiften, do tabak met zijn Nicotiuo-vcrgif,
de aardappel met zijne bedwelmende zaadbollen
zijn, helaas! onmisbaar geworden. Alleen door
het kokenen wel oplettend koken, verliest dc
aardappel veel van zijne kwade eigenschappen
h'y blijft echter ongunstig werken op onze klier—
zieken en moet als voedingsmiddel verre ten
achteren staan bij de granen omdat hij minder
zetmeel bevat dan deze: de aardappel is eigenlijk
een bedrieger; hij vult wel maar voedt niet! En
toch werdenom een voorbocld van zijn aantal
te geven, blijkens wetligo door de Regeeriug ver
strekte opgaven in 1863109,789 bunders land
met aardappelen beplant(lat is '217230 gemeten
en 142 roeden land dat is bijna het vierde deel
van een millioen gemolcu. Alleen aan rogge werden
194,733 bunders verbouwd de aardappel overtrof
dus al het overigewant in dat jaar telde men
slechts 92,513 bunders haver, 87,881 bunders tarwe
en 56,517 bunders boekweit, het planten van
aardappelen nam dus bijna de holft van do plaats
dezer granen in en nu hebben wjj nog niet ge
rekend de gerst en hot vlas en dc wortel- en voe
dergewassen.
Geen wonder, dat men den aardappel het brood
der armen noemt. Wij zeidendat de aardappel
veel minder voedsel bevat dan de graangewassen
en dit is door dc ondervinding gestaafd; grooten-
docls moet aan zijnen invloed dc verzwakking der
volksklasse worden toegeschreven! Hij is ook
nog in andere opzichten een bedrieger: de werk
man denkt, dat hij goedkooper is dan dc granen
en dit is zoo nietwant kon men de wezenlijke
voedende gedeelten van den aardappel eens naast
die van granen leggendan zou men eens zien
hoeveel minder gewicht ons dc aardappel zou
geven, 't Is er hetzelfde mee als met eene groote,
doch doodmagere koe tegenover een goed gevet
doch veel kleiner rund! lloc komt dal? Dat is
zeer eenvoudig. De voedingsmiddelen voor den
monsch moeten veel stof bevallen, die men eiwit
noemt. Deze slof is zeer geschikt om ons bloed
en vleesch te vormen en te versterkende aard
appel nu bevat veel te weinig van dit eiwit om
ons genoegzaam lo kunnen voeden. Hij alleen
kan den volwassen mensch niet gezond en sterk
houden; hij alleen kan het kind niet doen groeien
en ontwikkelen. En toch, 't is ons te moede als
of wij eene groote zonde dedenmet zoo over
den aardappel te schrijvenwant hoe dankbaar
is niet dc werkman als zjjne aardappelen goed
gelukken; met welk een wellust zien wjj den or-
deutelijkon arbeider des Zondags na kerktijd niet
door do aardappelvelden wandelen en zich ver
heugen in der aardaupelen bloei en wasdom. Hoe
klaagt hij nietdat dc boer zoo weinig en soms
zoo slecht aardappelland wil geven en liever vlas
zaaithoe treurt hij niet vooral op het oogen-
blik, bij overvloedigcn regen en ziekte; hoe wed
ijvert hij niet met zijn buurman om de aardappel
teelt lot volmaaktheid te „brengenMoet gij
schrijver, theoristwarm cn droog op uwe kamer
gezeten nu don armen manzoo in zijn zeer
tasten
Wc zouden deze twijfelaarsvragen met ecno
tcgouvraagkuunen beantwoorden en vragen waarom
de geneesheer den armen man soms zoo onbarm
hartig snijdt, soms zulke bittere^ walgelijke mid
delen voorschrijf; doch wc willen er liever rond
voor uitkomen wij hebben ons ten taak gesteld
allo vooroordeel cn misbruikwaar wij 't ook
vindenwaar 'l ook onder ons bereik komtte
bestrijden cn zoo mogelijk te vernietigenGe
zwegen nog van de hoogst waarschijnlijke bewe
ring dat tie aardappel ea de slechte tabak den
lust tot jeneverdrinken opwekken en bevorderen,
komen wij er luide voor uit, dat de aardappel
sedert jaren misbruikt wordt, schromelijk mis
bruikt! Wij behooren niet tot dezulken, die de
straffende hand Godsdie dan alleen den arme
zou treffen, in de aardappelziekte zien, al be
schouwen wij haar ook niet als een dadel ij ken
zegen Wij gcloovcn echter dal het in den loop
van Gods wereldbestuur lag toch het misbruik te
straffenjuist door het misbruikmet andere
woorden, gij hebt den aardappel misbruikt, ziek
gemaaktgij draagt de straf als noodzakelijk ge
volg van dit misbruik.
Deze schijubaar harde stelling is echter waar
die ziju gezondo leden misbruiktwordt ziek
verminktbedorven Die zijn paard te zwaar
belastverzwakt en vermagert helDie zjjn
melkvee niet genoegzaam voedt, krijgt melk noch
boterHet kwaad straft in allon deole zich zeiven
cn hij die het wereldbestuur geregeld heeftlaat
dit locomdat hij middelen tot onderhoud en
genezing naast het kwaad schonk.
Nog oens, de aardappel is misbruikt. Slaan we
een blik op zijne geschiedenis hij is vooreerst
een vreemdeling. Dit zegt op zichzclven niets
goed blijft goed, waar ook zijn vaderland zij. Hij
komt uit de gebergten van Mexico cn Peru en
Noord- en Zuid-Afrika, waar men hem, even als
dc „borstebeiers" hier, in het wild vond groeien.
De zeevaarders leerden hem 't eerst koken en
eten van de bewoners dier landenmen bracht
hem naar Europawaar hij vooral sedert een
honderd jaren zoodanig vermenigvuldigd is, dat
hij als inlandsch mag worden beschouwd. Spoedig
onderscheidde men hem in soorten. Wie denkt niet
aan ouzo roodc, blauwe, witte, Zeeuwen, Tholeuaars,
gcilhoorns, enz. enz. Er is echter maar ééne soort.
Al de verscheidenheden zijn oulslaan door het
planten en kwccken in de verschillende soorten
van grond en in het voortkwcckcn uit zaad. Komt
hot zaad bij ons tot rijpheid dan krijgt men
mits van ecu gezonden struik, nieuwe en gezonde
soorten.
liet beste echter is het voortplanten met den
knol. Vooral sedert het ontstaan der aardappel
ziekte in do laatste twintig jaren is het getal
soorten van aardappelen zeer toegenomen cn ge
wijzigd. Dij ons in Zceuwsch-Viaanderea zijn
vele cn goede soorten verdwenen, Dit is vooraL
het geval met de beste geithoorns en de ruwo
schillen, de zoogenaamde bolle zaailingen en an
dere juist het meeste eiwit hebbeudo soorten».
Even als onze landbouwers nu (en gaarne geven
wij deze en andere hulpmiddelen op)even als
onze landbouwers (men dcake aau de Walchersche
cn Rouselaersche tarwe) hun zaaigraan afwisselen,
evenzoo is het goed van planters te verwisselen*
Verder plaule men niet veel aardappelen. Voor
twintig jaren zagen we er zóó onbezorgd mede
ó.ngaandat wc zo in goten vulnisshoopencn
laugs dc wegen vonden liggen. De aardappel was
zoo gemeenkdat men hem onnut begon te ach
ten to vermorsendus Gods gaven ook alzoo,
begon to misbruikenalzoo weer zich zelvon
straffende.
Latere jaren hebben ook in dezen geleerd.
Ieder is meer en meer bezorgd om goede soort
te houden. Daarom raden we nog eens men
planteal is het ook met het oog op liet vetten
der varkens niet te veel aardappelenmaar
ruimo ieder in den zijne een plaatsje in voor
de meer voedzame hooncn en vooral grauwe en
blauwe erwten voor den winter die meer en
krachtiger voedsel bevatten.
Voorts iiomc men geene kleine onvolgroeide
maar goed volwassen planters. Men heeft er
minder noodigwant het is goed die ruimer to
zetten klein goed geeft klein scholeen grooto
volwassen aardappel brengt groolere Yoorl cn men.
hoeft minder groud noodig.
In den laatstcn tijd is men begonnen guano op
do aardappelen te strooien. Niets is slechter
Bekwame mannen en dc ondervinding van vroeger
loeren ons, dat versche mest den aardappel schaadt,
hij wordt te papperig, te „vei''; hij heeft te veel
waterachtige declcn en voedt niet alleen niet
maar schaadt do gezondheid, want hij begint naar
de zaadballen te gelijken cn deze „borstebeiers" i
zijn ongezond soms doodelijk
Men plante dusals 't kanaardappelen ia
groud, het tweede jaar na de bemesting. De
beste mest is de kalkachtige, of de potaschmest:
die uit Duilschland ingevoerd wordt en ruim zoo
goedkoop is als dc guano.
Ook het diep planten van aardappelen is zeer
verkeerd cn schadelijk. Men kijke maar eens
naar het schieten der aardappelen. De zijdeliugsche;
uitloopors juist die waaraan de nieuwe aardap
pelen komen liggen kort hij de oppervlakte vaa
den grond. Diep planten geelt hoog en welig
loof en dit eet het voedsel van den aardappel op,
en belet de knolvorming. Met voorzichtigheid
zou men zelf gebruik kunnen maken cn ieder
kan het immers met een struik of lieu eens licht
probceron van het volgende middel. Men legge
op goed liggend land do planters boven op dea
grond en drukke die met den voet er intelkens
zorgende ze niet lo kneuzen cn zgo dat er eea
dun laagje aarde overkomt. In Duilschland heeft
men van dezelfde soort drie jaren lang overyloe-
