N°.
Zevende
jaar
rffaag.
A0. 1866.
V ï'ijdag MSeptembcr.
DE AliBElDERSWOMGEK, E.\Z.
*i
O
Dit Weekblad verschijnt iedorcn Vrijdag.Prjjs per drie
maanden voor het voormalig 4de district van Zeeland f 1,15;
voor de overige plaatsen des Rijks franco per post f 1,30.
Afzonderlijke ÏNutniners f 0,10.
Prijs der Advertentiën van 1-5 regels f 0,75 elke regel
daarboven f 0.121/,behalve het zegel van f 0.35 voor iedero
plaatsing. Groole letters naar het getal gewone regels,
die zij beslaan.
ingezonden Stukken en Brieven de Redactie betreffende benevens Advertentiën en gewone Berichten of Mededeeliugeu van Correspondenten
te bezorgen hij den Uilgever dezes, alles FRANCO, behalve de bekende Corrcspondeiitiën.
Vervolg
Meermalen hebben ook wij opgömerkt dat
ecne kwaal le zien en een geneesmiddel te geven,
vooral een radicaal en universeeltwee zijn.
Echter zijn wij hedeu in staat om de middelen
aan te wijzen, waardoor de kwaal kan verholpen,
ja voor het grootstedccl genezen en voor een ander
deel verholpen worden.
Men zegtdat al wat lot heden gedaan is
good is voor de groole steden. Wij ontkennen
dit, althans voor Nederland. Wanneer gemeente
besturen en bijzondere personen de handen in
een slaan is het kwaad grootendoels te verhelpen.
Wij zeggen groolendcelswanthoe noode
ook wij tot die bedroevende erkentenis komen
er zal altoos eeue zekere massa des volks over
schieten eene massa beneden het volk staande»
voor wie dadeljjke hulp onmogelijk is tenzij de
philantropic zich dezer belangen zonder vergel
dingzonder uitzicht op dank wellicht, aantrekke.
Voor den eigenlijk gezegden werkmandie nog
niet allo eergevoel heeft uitgeschud die met den
gezegenden middelstand, den nijvcraar en han
delaar, den ambachtsman en kunstenaar, de kern
der maatschappij vormtzonder wien de rijke
niet rijk is en de arme nog dieper zinktvoor
dezen is er dadelijke hulp aanwezig.
Wjj noemden in de eorste plaats de gemeente
besturen en wij deden dit omdat aan dezen
in de eerste plaats aller belangen zijn toever
trouwd en hun de macht is gegeven om op ver
scheidene wijzen tot zedelijk on stoffelijk nut
hunner bestuurden werkzaam te zijn. Welnu,
dat ze ecuo verordening in het leven roepen op
het bouwen; dal ze vooral een minimum van ge
gevens stellen voor het plan waarnaar, en niet
anders, de arbeiders- en werkmanswoning mag
geslicht worden; dat zo daarbij lellen op de open
bare gezondheid door voorschriften van orde en
regelvan luchtverversching en luchtbèwaring;
dat ze daartoe zelf het terrein waarop gebouwd
mag worden aan eene keur onderwerpendat
zo de hoogte en breedte van het gebouw bepa
lenopdat ze door bekrompen en lage ligging
geeue broeinesten worden van besmettelijke ziek
ten geene kweekplaatsen van opidcmiëi» dat zo
zorgen voor behoorlijke afwatering en bestrating,
cu de gemeentebesturen hebben ten dezen hunne
laak verrichtvooral dan wanneer de overige
verordeningen op het begraven van mcnschcn en
vee, op slachten en afmaken op het bergen van
vuilnis en mcstspccicndaarmede in overeen
stemming zijn.
En nu de bijzondere personen? Welnu, cr
bestaat in ons vaderland eene maatschappijdie
cr openlijk voor uitkomt, door middel van hel
eigenbelang cp liet welzijn van 't algemeen te
speculecrcu. Hoe Eene speculatie En dal
wel op het welzijn van 't algemeen en door mid
del van het eigenbelang? Wie heeft ooit zoo iets
gehoord? En loch is het zooDo Nederlandsche
bouwmaatschappij te Utrecht sticht overal, waar
zij gronden aandeelhouders vindt, betrekkelijk
goedkoope werkmanswoonsten (voor f 300 en
hoogcr), die, door middel van ecne matige wcek-
huur welke tegelijk voor rente cn terugbetaling
van kapitaal dientna 20 of 30 jaren het eigen
dom worden van den oppassenden werkman eu
waarin hij in ieder geval goedkoop kan wonen.
Wat -nlvaugt hij voor zijne opoffering? Eene
goede, doelmatige, naar de eischen der volkswc-
lenschapder ekouomie en openbare gezond-
heidspolicie ingerichte woning. Geen krot van
leem leenen en rietmaar een huisje grooter
of kleiner, naar mate van de wekelijkscho uit-
kcering, met eenigen grond, om op behoorlijken
afstand daarvan het privaat cn de hokken voor
zwijnen, geiten, konijnen cn dergelijke to kun
nen stichten.
Deze maatschappij bouwt overal, waar voor eene
zekere som in het maatschappelijk kapitaaldat
natuurlijk rente geeft, is ingeschreven; het bij
eenbrengen dezer som nu is de taak van de
meorgegocden. Is dit nu eene menschlievende
instelling cn werkelijk gegrond op het eigenbe
lang? Zjj die het kapitaal bijeen brengen, ont
vangen rente van de maatschappij; de maatschappij
ontvangt de weekhuren en aflossingen die, vooral
hij ccnige uitbreiding, weldra op hare beurt lot
kapitaal hervormd zijn en op hare beurt rente
afwerpen, cn de werkman bezit binnen weinig
tijds eene goede doelmatige woning.
Neemt men de som ia aanmerking, die wekelijks
behoort opgebracht te wordenen houdt men in
't oog welk soort van werkman wij boven aan
gaven, dan is het zeker, dat weinig plannen meer
kans hebben van sl«1gen, dan die der maatschappij.
Een bezwaar echter zal men ons wellicht tegen
werpen de duurte der bouwgronden doch ook
dit kan in den regel geen bezwaar opleveren. De
Nederlandsche Wet heeft daartoe een paar hulp
middelen aan de hand gedaan die ook in dezen
zeer wel uitvoerbaar zijn en reeds jaren lang
worden toegepast. In den mond des volks leven
zij als ver cijnzen."' Welnu, onze Wet kent het
erfpachlrechl cn het recht van opstal, beide zake
lijke rechter., die den bezitter eu gebruiker beiden
hunne rechten waarborgen.
Men zou dus de wcekhuur kunnen vermeerde
renof de erfpachtsora per kwartaal kunnen in
vorderen. Een aantal werklieden bezit reeds
woningen cn h'cr vooral komt don lande van
Kadzand de cere too, cn ook de gemeente Aar
denburg. Door de laatste gemeculc cn door ver
schillende Kadzandsche polders cn wateringen
zijn kleine pcrcecicn in cijns of erfpacht uitge
geven ook door de kerken en godshuizen van
Aardenburg, wellicht ook door anderen, die wij
niet kennen en in den regel treft deze handel
wijze doel. Uil dit alles volgt nu ookdat cr
geeu bezwaar is, om dcu werkman te helpen, ook
dien werkman, wiens dagloon in sommige streken
(weer komt hier Kadzand de cere toe) te laag
is Een geldschieter, mei eene matige rente te
vreden, zou met de bouwmaatschappij in de plaats
des werkmans kunnen handelen cn de werkman
toch eindelijk aan ccn eigendom kunnen geraken.
Ook in dozen komt het er slechts op aan hot
goede te zien, hot te willen om het le verkrijgen.
O lal van voorbeelden en drangredenen zouden
wc kunnen bijbrengen om onze stellingen te
staven doch alles komt aan op een helder oog
cn een stalen wilWelnuoprecht werkelijk
willen is kunnen! Strijden legen vooroordeel cn
ongeloof is onze laak. Wij ^villen hel, trots mis
kenning cn minachting wij zullen het zeifs in
vele opzicjilen tot den bloede toe!
Men heeft de gevoeligheid wel eens eene nood
lottigheid genoemd en den egoïst zalig gesproken
Het volk de schare, die de Wet niet kent, moge
volgens sommigen vervloekt zijn, het volk oordeelt
tusscheü den gevoelige en den ongevoeligehet
noemt den laatste in zijne eigenaardige manier
van iets te kenmerken een doodvreter
Wie wil een doodvreter zijn? Immers niemand,
die zeifs in de vefPte slechts meent zijns zelfs lo
zijn zich zijner waarde als mensch bewust le
wezen. Ogeloof mijgij die meent dat het
beter is de massa's ten onder te houden, door ze
te beletten zich goeslelijk eu stoffelijk to ontwik
kelen door zo le doemen tot eene slavernij
erger dan ooit den zoon van Ciiam drukte ge
loof mij uwe beste dieuaren uwe trouwste vol
gelingen vindt go bij den min of meer beschaafden
en werkelijk ontwikkelden werkman. Onder dezen
is nog de wederliefdedie de brave dienstbode
met zelfopofferende liefde tot een lid des gezins
maakt; op dezulken is de historie der „heden-
daagsche dienstboden, beseten door seven duvelen""
niet van toepassing; onder hen vindt men do
dievende snoepers de lichtekooien cn vuile
knechten nietdie we nog maar al te zeer ais
den vloek der beschaving in de 19de eeuw1-, onder
de mindere standen opmerken
Laat mij nog even populair met u kouten
mijnheer eu mevrouw, baas en bazin, die ge
noodzaakt zijt dieuslboden te houden.
Is 't u nooit opgevallendat knecht cn meid
van ecne fatsoenlijke, doch verminderdefamilie,
zooals ze 't zelve met ge-pasten trots noemen, van
goeden komafu heter bevallen, dan die ge van
den tragel, of van dcu watergangvan stropuitf,
of uit de achterbuurt moest halea en dresseoren
en die u vcrdricledon en kweldenniet alleen
door honderd jocrisse-streken maar door dui
zend slechtheden diefstalleugens bedrog
„slechtigheid"?
Weet gij het wel, dat deze, om het vuur spoe
dig te doen branden, cr uwe boter 'inwerptdat
gene uwe melk herschept in chocoladeterwijl
ge uit zijt of nog to bed ligt? Kent ge dc grenzen
van dat vermorsencn dat ten ondomme gebruiken?
Dan geno8g! Voedt door alle onder uw bereik
zijnde middelen den werkman op, en vormt een
nieuw geslacht. Eene kleine, reine, eigeuo woning
doet het schoonheidsgevoel, het zich eigen gevoelen
ontwakenhet verwekt daukbaarheid cn tevre
denheid en levenslust. Levenslust bevordert de
gezondheid des lichaams cn een gezond lichaam
is het geschiktste werktuig Yoor den geest. De
geest, dat edele gewrocht van degBron van alle
goedDen geest moeten wij veroverenDoor
alle goede middelen moet ons volksgeluk bevor
derd worden.
Ik spreek uit ervaring! Zal het weer do stern
des roependen iu de woestijn zijn, ook nu, nu
wij ons uw eigenbelang ten bondgenoot kiezen
Ha schrift. Als wc in onze artikelen soms
plaatsen noemen dan doen wij dit nietomdat
wij deze of gene plaats beter of slechter achten
verre van daar! 't fs of om onze meerdere be
kendheid daar, of om de tegenstelling, zooals
met Schoondijke en hel Groc-schc padje. Dit tot
naricht van allen ook van onzen vriend te O.
Op dit gebied vooral wenschten wij mededeeliugen
te ontvangen. Zendt ze onslezers l Des noocs
ongefrankeerd aan het llulppostkantoor to Aar
denburg. dan komen ze bij do u bij voorraad
dankende Redactie.