NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VAN WESTELIJK ZEEUWSCH - VLAANDEREN.
N". 20.
Zevende jaargang.
A° 1806.
Vrijdag 18 Mei.
Iets over de kermissenenz.
swimhSmhblad
Dit Weekblad verschijnt iederen Vrijdag. Prijs per drie
maanden voor het voormalig 4de district van Zeeland f 1,15;
voor de overige plaatsen des Rijksfranco per post f 1.3J
Afzonderlijke Nummers 0.10.
Prijs der Advertentiën, van 1-5 regels f 0,75 elke regel
daarboven f 0,12y2, behalve het zegel'van f 0,35 voor iedere
plaatsing. Groote letters naar het getal gewone regels,
die zij beslaan.
Ingezonden Stukken en Brieven, de Redactie betreflendebenevens Advertentiën en gewone Berichten of Mededeelingeu van Correspondenten
te bezorgen bij den Uitgever dezesalles francobehalve de bekende Correspondentiën.
Het al of niet behouden der kermissen
(of hoe die zonderlinge verschijnselen die
men telken jare, als een soort van feesten,
welkom en geliefd onder allenop enkele
uitzonderingen na, ziet te voorschijn treden
en voor eenige dagen of weken de bevolking
cener plaats vervormen) is eene vraag des
tijds gewordenzóó zelfs dat nu reeds van
haar zijn of niet zijn sprake is. 't Is
waarde overwegende stemdie over deze
feesten het oordeel meestal oen vonnis
der veroordeeling, uitspreekt, is in den
regel de stem der sociale wetenschap
economie genoemd. Wij zouden haar ge
makshalve, voor onzen kring van lezers,
de wetenschap der maatschappelijke huis
houdkunde noemenwant zij zegt en bewijst
de kermis en al wat daarmede gelijk
staatis onnoodigzij benadeelt uwe
gezondheid maakt dat ge een geneesheer
en geneesmiddelen noodig hebt en berokkent
u tijd- dus geldverlies zij rooft u
in spellen en wandelingen kostbare uren
die ge elders beter kondet besteden dus
weer tijd,-weer geldverlies. Deze wetenschap,
hoe stoffelijk anders uit den aard heeft
echter ook hare zedelijke drangredenen.
Afgescheiden van het leerstellige van dit
of dat kerkgenootschap leert zijdat de
mensch zijn lichaam gezond en sterk moet
bewarenten einde den geest zijne heer
schappij over het stof kunne uitoefenen
het denkvermogen zich meer en meer
ontwikkele ieder zintuig zich oefene en
scherpehet innigst gevoelsvermogen niet
het minstopdat het hoofden mitsdien
het denkvermogenhelder zijom alzoo te
kunnen denken en werkzaam le zijn op het
gebied des geestes, ten einde uitvindingen
te kunnen doende bestaande te kunnen
verbeteren, de natuur te kunnen exploiteeren
enz. Zij heeft, om iets te noemen, een
afkeer van den landbouwer die een dronkaard
isomdat deze dientengevolge zijne zaken
moet verwaarloozen met één woord zij
is spaarzaam en huishoudelijk, zonder daardoor
dadelijk een religieus idee voorop te zetten.
Verre van ons, dat wij nu de mannen
dier wetenschap ongodsdienstig zouden willen
noemen niets zou valscher zijn religieus
gemoedelijken uit alle kerkgenootschappen
van alle godsdienstige afdeelingen der kerk,
zelfs Israëlieten, Mahomedanen en beschaafde
Hindoesscharen zich op dit veld onder
dezelfde banier en veroordeclen en bestrijden
allesmet do strengste consequentiewat
zij achten in te druisen tegen de algemeene
•en bijzondere huishoudkunde. Zij veroor
declen kermissen even goed als staande
legers, spoorwegcompagnicn zonder contróle
e\en goed als koninklijke- en staatsloterijen,
en wat daar meer zij
Ook op godsdienstig gebieduit een
godsdienstig oogpunt beschouwd, vinden de
kermissen, hoewel oorspronkelijk godsdienstige
feeslen hare bestrijders doch dezen zijn
weinigen de strijd wordt meer gevoerd
tegen de zonde die men acht (en wie zal
't weersprekendat de vuilste bronnen er
van op de kermissen ontspringen I) dat door
haar of ontstaat of bevorderd wordt.
De Protestant van de strenge bijna
ascetische richting veroordeelt ze bijna
even onbepaald als de Katholiekdie
gemoedelijk overtuigd is, dat ze onvereenig-
baar is met het hoogere levendat des
geestes
Maar ook de logische, de consequente
denker veroordeelt de kermis en daartoe
spreekt hij ons van ervaringdoch omdat
hij consequent en logisch is, vraagt hij zich
zeiven af, wat de kermis was en wat zij
is, en dan komt hij tot een besluit, dat
noodwendig de veroordeeling der kermis
medebrengt. Wat was de kermis Wij
hebben die vraag meermalen beantwoord
we kunnen dus kort zijn. De naam leert
het reeds samengesteld als die is uit de
beide woorden van vreemden oorsprong
kerk en mis Wij hebben dus eene
kerkmis. Wat is dat? Zeer eenvoudig.
Iedereen weet, dat onze voorvaderen eeuwen
geleden Heidenen waren. Iedereen weet
dat onze jaartelling haar oorsprong ver
schuldigd is aan een feit in de wereldge
schiedenis welks bestaan als feit alleen
genoegzaam is om deszelfs waarheid te
bevestigen, de hoogste openbaring namelijk,
waarmede de Heer der wereld de wereld
heeft begunstigd, in één woord: de verschijning
van Christus, de wording des Christendoms.
Ja, wanneer wij schrijven 1866 dan
spreken wij luide die waarheid uit I Die
waarheid nu was eeuwen lang, in onze streken
ook onbekend. Uitgegaan van Azië, over Egypte
en het verdere Noord-Afrika ter eene, vond zij
over den Hellespont en den Bosporus ook
haar weg ter andere zijde door Zuid-
Europa en veroverde voor zich zoowel de
aloude Egyptische als de Grieksche en
Romeinscho beschaving. De zinnelijke eere-
dienst de dienst van het Albezieldevan
hot Algodmet andere woorden, het veel
godendom, zooals dit rein en zuiver, onder
de beschaafde Grieken en Romeinenook
in stouter, verhevener vormen in ons Noorden,
geleerd werdis zóó sporeloos van de aarde
verdwenen, dat het slechts nog flauwe
nagenoeg onzichtbare sporen, in grof bijgeloof
hier of daar heeft nagelaten I Dit is een
tweede, onweerlegbaar feit! Een Schiller
moge het betreurd hebben, zelfs de mytho
logische (fabelkundige) dichterschool is van
de aarde verdwenen I Willebrord onder
ons vooral de vrome goudsmid van Noyon,
de II. Eligils beter bij zijnen Franschen
naam van Sint EloiZeeuwsch-VIaamsch
Sinte-Looibekend gaven den stooten
op onze eilanden der Schelde-, en Ilonte-
en Zwinboezems verdwenen de tempelen en
hallen van Neiialenxia Hercules en
zoovelen meer! In de plaats van de heidensche
feesten kwamen de Christelijkein 900
en zooveel werd te Aarderiburg de Lieve
Vrouwe, de Sint Bavole Hulst de Sint
Willebrord, te Oostburg de Sint Elooï, te
Sluis de St. Janskerk gesticht.
Deze stichtingen werden jaarlijks door
de geloovigen gevierd. St. Catharina (Kadzand)
voor het einde der veeweidingSt. Bavo
(Groede en Aardenburg) voor het einde der
oogsten op bouwlanden; St. Jansdag, voor
het vlaskoopen en schapenscheren St.
Maarten en St. Elooï en St. Andries de
verhuisdagen der landbouwerknechts, ziedaar
zoo vele heiligdagendie in de Vlaamsche
en Zeeuwsch-Ylaamsehe tijdrekenkunde als
't ware wettig geworden zijn.
Zoo had inen nu de verjaardagen der
kerkstichtingenwaarop men door eene
plechtige mis, door eene kerkmisstichting
en stichter herdacht.
Deze missen werden beroemd. Men
denke aan de Frankforter, de Leipzigermis en
diein andere stedenvan Duitschland, waar sedet t
onheugelijke tijden het woord kerk wordt
weggelaten en men alleen van de mis
spreekt. Nu is het zeker dat dientengevolge
de Sluisehe en St. Ansche kermis op St.
Jansdagde Aardenburger op St. Bavo
de Oostburger op Looidag de Hulster op
St. Willebrord zouden moeten vallen, doch
er kwam iets anders bij. De bijzondere heiligen
werden op sommige plaatsen, wier kerkstich
tingsdag vergetenwas, of wier kerken na de her
vorming gesticht werdendoor de algemeene
Christelijke feestdagen vervangen, en vandaar
de kermissen, vooral in Zceuwsch-Vlaanderen,
op Paschen en Pinksterenof zich naar
die, feesten, wat de tijdsbepaling betreft,
regelende. Een ander verschijnsel deed
zich evenzeer voor. In de steden waren al
spoedig weekmarkten ontstaan waar de
bewoners van het platte land hunnen oogst,
linnen, wol, vleesch enz. te koop brachten
later kwamendeels ter vervanging der
vergeten kermissendeels tengevolge van
handeisoperatiende voor- en najaars-jaar-
markten (oude lieden spreken nog van do
Sluisehe kermis, doch van de Aardenburgscho
jaarmarkt), 't zij vee-, vlas-, wol-, lgddf1-"v;
of mercerien"- koophandelsmarktqn'; ein
delijk werden in onzen tijd daar nog bijgevoegd
de Mei-koopdagen die weldra in kleine
kermissen ontaardden, en al te zamen,•werden
deze dageQ minder voor den handely meer
