N" °2
Vijfde jaargang.
A" 1
Sr
Vrijdag 27 Mei.
ZEEIM-YLAASDERFVS TOESTAND.
in.
!3o maciit van het Zuiden drukt
zwaar op ons." Alvorens het groote het
hoofdgevaar, in deze woorden aangegeven,
le beschouwendienen we bij onze ver
houding tot Belgiein menig opzichtstil
le staanwe moeten herhalen wat door
ons vroeger en hij andere gelegenheid ge
steld isle meeromdat zulks tot eeue
juiste waardering van onzen toestand en
van het gevaardat dien toestand dreigt
nooit genoeg gezegd of herhaald worden
kan. Raadplegen we de geschiedenisdan
zien wij Lang vóór de middeleeuwen hier
eene delta fa) vorming van MaasRijn en
Schelde ontstaaneene groote waterkom
Uisschen Ylaardingcn en Aardenburg, de
Zuid-Hollandsche en Zeeuwsche eilanden.
Zeeuwsch Vlaanderen bestaat niet. Van
ZwitserlaiulsDuitschlands en Fraukrijks
bergen voeren de breede snelvlietende ri
vieren eene menigte zandslijk en aarde
mede; door iederen voor- en najaarsregen,
door do gesmolten wintersneeuw en het
gesmolten ijs in heete zomers gevoed
neemt de water- en met haar de slibmassa
toe en rolt in gestadige vaart naar zee.
Aan de aangeduide kom of boezem gekomen
bezinkt het, nieuwe toevoer hoogt het op
en eene menigte eilanden of schorren is de
vrucht van den arbeid der rustelooze wa
teren na weinige jaren is eene nieuwe
schepping ontstaan en de mensch betreedt
oenen nieuwen bodem. Het was eene
delta-vorming zeggen wij. Geen wonder
de stroom kon zijne eigene monding niet
verstoppen wel vernaauwen en daar de
wateren immer naar beneden vloeijen
schiep hij zich een aantal wegen en kanalen
tusschen de eilanden en schorren en toen
deze zich meer ophievenvernaauwden ook
de kanalentot de rivier zich met geweld
nieuwe wegen moest vormen om zich van
het overvloedige water te kunnen ontdoen
en zich dus een twee- of drietal grootere
monden scheurde. Voegt men hierbij ook
het werk der zee, in liet aanwerpen van
land en duin hier in het inbreken en ovcr-
stroomen van grond ginds voorls onze be
kende Noordwester stormen dan zien wij
de vorming dezer gronden als eene vrucht
van den strijd der wateren. Aangespoelde
grond is in den regel vruchtbaaronze
dagen nog kunnen het getuigen in de
schorren en nieuw beslijkte polders. Een
vruchtbare bodem lokt weidra bewoners uit.
Zoo ging het ook hier. 't Is hier cellier
Dit Weekblad verschijnt iederen Vrijdag. Prijs per drie
maanden voor het voormalig 4de district van Zeeland 1)15;
voor de overige plaatsen des Rijksfranco per post f 1.3J
Afzonderlijke Nummers ƒ0.10.
l'i'ijs der Advertenticu, van 1-5 regels 0,75; elke regel
daarboven f 0,12'/., behalve hel zegel van f 11,35 voor iedere
plaatsing. Groote letters naar het getal gewone regels,
die zij beslaan.
Ingezonden Stukken' en Brieven, de Redactie betreffendebenevens Advertenliën en gewone Berichten of Mededeelingen van Correspondcuten
te bezorgen bij den Uitgever dezes, alles francobehalve de bekende Correspondentie!!.
(aJ Deltaalrlus noemt cie aardrijkskundige
alie riviermondingendie eenigerniale naar die
van de Egyptische rivier den Nijl gelijken en die
op hare beurt dien naam ontving naar de Delta,
een der letters van het Griekscho alphabetic
de plaats niet, om van de menigvuldige
lotwisselingen van bodem en bevolking te
gewagen wij hebben voor ons doel slechts
liet oog te vestigen op de drie jongste
eeuwenals waarin geheel onze huidige
toestand besloten ligt. Jain 't verleden
ligt het hedenin datzelfde heden de toe
komst Na verlerlei lotwisselingen kwam
Zeeuwsch Vlaanderen na den oorlog met
Spanje mede te hebben zien eindigen in
den Alunslerschen vrede onder de Republiek
der Vercenigdo Nederlanden. Dit geschiedde
echter door het scheppen van eenen onna-
tuurlijkcn toestand. Sluis en omstreken
werden bevolkt door een aantal Zeeuwsche
familien welke zich met enkele Vlnamsche
en Waalsche vermenigvuldigden het over
schot der Vlamingen en Walen in Oostburg
en het Kadzandsche eiland werd grooten-
deels op gelijke wijze versterktin Ar.r-
denburg en Uzendijke behield het Vlaamsch-
Waalsch element de ovefdiand. Aardenburg
zag de ongelukkige Doopschgezinden uit
Vlaanderen, beneveus een aantal Hervormden
uit dc omstreken van Oudenaarde in zijn
midden verschijnen, en zich verspreiden over
Eeue, Sint Kruis, Zuidzande en Nieuwvliet,
en zoo ontstond op de smalle strook lands
langs de Belgische grens afgescheiden
als zij was van liet eiland Kadzand den
Prins Willemspolderhet eiland van Bier
vliet den Genenden Yrijenpolderhet
eilandje van Neuzen en dat van Axeleene
geringe bevolking, welke in den landbouw
en do veeteelt een middel van beslaan vond.
De Zeeuwgedurig de hem omringende
wateren bekampendevestigde ook weldra,
het oog op de breede strooinen en schorren
van Zeeuwsch Vlaanderen en aan het
Zwarte- en Strijdersgat. Aan de wateren
van Coxyde en Nieuwcrhaven het Jonk
vrouwgatden Braakman het Hellegat en
de Hulstersche wateren werden honderden
vruchtbare bunders ontwoekerd. Hoe meer
het land vermeerderdehoe meer ook do
havo! king toenam. Frankrijk, onder den
verdwaasdenjaverdierlijkten Lodevvijk XIV,
die des nachts de zonde en des daags de
priesters diendezag duizenden zijner zo
nen ontwijken en zich ook in deze streken
neerzettentot zij eene laatste grootere
versterking ontvingen in de Saltzburger
Lulherschenwier namen nog in Groedc
en elders loven, lntusschén was de toestand
dezer bevolking in vele opzichten alles be
halve benijdenswaardig. Door den Souvc-
rein als overwonnen land beschou wdwerd
zij ook als zoodanig bestuurd, liet Vrije
van Sluiseen kind van dat van Brugge
behield slechts de schaduw eener rechts
macht, niettegenstaande het om zijne tronw
aan den Staat iels beters verdiend had. Even
eens was het met de sleden Sluis, Aarden
burg, Oostburg, IJzendijke, Biervliet,
Philippine Axel en Hulst. Als vestingen
s Lands zuidergrenzen beschermende, ston
den zij bovendien nog omgeven met een
keten van schansen en forten onder het
militair gezag, dat niets anders was dan
een militair despolismus. Alle fabriekmatige
arbeid (soms het stichten van een molen)
meestoven en dergelijken werden verboden
en men had slechts eenig vertier in do
bierbrouwerijeneenigen handel in het
stuikenvooral van Hollandschen jenever.
Markten warenvoor den graanhandel
onbekend. In cén woord het was een
overwonnen land. Zeeuwsche cn Holland-
selic kapitalisten hadden do polders bedijkt
cn dientengevolge ontstond een diep afhan
kelijke stand. Tengevolge der slgchte gé-
meenschapswegen te water door verlanding
en oorlogsmaatregelente lande door het
totaal gemis van steenwegenwaren de
landbouwproducten laag in prijs en de ian
derijen van betrekkelijk geringe waarde
zoodat in den regel als bestaanmiddel van
de kleine steden liet garnizoen wordt op
gegeven. De huishouding der gemeenten
was aan drukkend toezicht onderworpen
de geestelijke goederenhier doorgaans
zeer rijkwerden van wege den Soeverein
beheerd en het burgerlijk bestuur was in
handen der Baljuw cndie in Holland of
Zeeland woonden en hier voor een bcde-
laarsloon hunne stadhouders of vertegen
woordigers hieldenterwijl de ellendige
rcchtsbedecliug (twisten over competentie
cn jurisdictie tot in 't oneindige geheel
en al stond aan den raad van Vlaanderen
dio te Middelburg in Zeeland zetelde. Toén
drukte de macht van 't Noorden zwaar op
ons! Was die toestand noodzakelijk? Vol
strekt niet. Toenmaals waren wij (men
raadplege slechts de oude landkaarten) even
natuurlijk met Zeelandals met Vlaanderen
verbonden. In den loop der jaren ging
het Ylaamsch element te nietom plaats
te makenvooralvoor een soort van
Zeeuwsch nog vooral hekend a's Kadzandsch
en Axeisch. Onze tegenwoordige ligging
is dus niet zoo gekunsteld als men opper
vlakkig zeggen zou. Werdendoor bedij
king onzer eilanden en schorren deze
streken weldra aan den vasten wal van
Vlaanderen gehechtdeed de veroeniging
met Vlaanderen onder Frankrijk, het vijf
tienjarig bestaan van het vergroote Koning
rijk der Nederlanden uit een aardrijkskun
dig oogpunt, nog meer in 't oogspringen,
de bevolking met hare zeden en gewoon
ten (cn hier tocii komteven als in Noor
wegen Finland Polen de Kaap alles op
aan)de bevolking was en bleef Zeeuwsch
en toonde daardoor tot Noord-Nederland
le belmoren doch zag zich tevens in eene
soort van afhankelijkheid (wéér tengevolge
van de ligging des lands dezerzijds de
Wes ter-Schelde) van Belgie geplaatst. EinJ
delijk kwam het grootste kwaader deden