Middelburg
oproeping gehoor gaven. Aangezien eergisteren
de eigenlijke dankdag gehouden was, duurden
de toespraken der verschillende godsdienstleeraren
kort, en logen den middag stroomden de belang
stellenden naar allo zijden uit, om hetzij de ver
schillende versieringen en aanstalten van illumi
natie te bezichtigenhetzij zich als genoodigden
naar het Willemspark te begeven, waar do eerste
steen voor liet nationale monument gelegd zou
worden. Tegen twaalf uur begaven de werklieden
van sommige fabrieken zich met hunne banieren
en vaandels derwaarts, voorafgegaan en gevolgd
door een kommando dragonders. Ondcrtussch«u
trokken de turfdragers gemaskerd in een paar
wagens, door ougemaskerden voorafgegaan, rond
cn brachten hocras voorde verschillende paleizen.
3tn de Maliebaan hadden beurtelings acrobatische
exercitiën, mastklimmcn en looncelvoorstellingen
plaats, waarbij een groot publick tegenwoordig
was.
Het weder was dezen morgen betrokken en
regenachtig geweest, gelijk het ook de heide vo
rige dagen zeer nevelachtig en vochtig was geweest.
Wij rekenden dus op de bewering der oud-oranje
klanten, dat het altijd mooi weer word!wanneer
hol Huis van Oranje hij ccnigo plechtigheid be
trokken is. En inderdaad werd het weder aan
houdend helderder en ten-één uur, toen do Koning
Zich naar hot Willemspark hegeven had om den
eersten steen te loggen, brak zelfs do zon door.
Ik zal u niet vormoeijen mol eeno beschrijving
van die plechtigheid, die volgens het programma
afgcloopen is, en waarhij professor van Oosterzce
dc feestrede heeft gehouden, terwijl door instru
menten cn zangers ccue uitgebreide cantate van
Witlmys werd uitgevoerd, die door Lubeck gecom
poneerd is en, naar ik van deskundigen verneem,
een zeer schoone compositie moet zijn. Ook de
woorden zijn voor een gedeelte zeer fraai doch
wij bezitten ze niet in hun oorspronkelijken toe
stand daar men zegt, dat de dichter onder
welken invloed weet ik niet genoodzaakt is
geworden ettelijke verzendie aan eene kiLtel-
oorigc huitcnlandscho mogendheid onaangenaam
■hadden kunnen zijn te veranderen. Die mogend
heid die do onbeduidendste zaken spionneert en
"barer aandacht waardig keurt, zou ook natuurlijk
hiervan niot onkundig zijn gebleven, zoodat men,
zokör om nutteiooze verwikkelingen le vermijden,
tot-de wijziging is overgegaan. Maar overigens
hoeft elke mogendheid, wie het ook zij, die ons
de eer bewijst ons lo laten bespieden', in deze
dagen de volkomen overtuiging kunnen opdoen,
dat wij God op de kniecn danken vóór vijftig ja
ren van 't Fransche juk verlost le zijn cn since-
ken vooral nimmer' weder onder de Fransche
heerschappij te geraken. En dat die geest ook
'iovendig is onder het „volk", blijkt uit de heden
gezonnen straatliedjes, waar men uit de onlogische
•w.rfrtaal zeer duidelijk de bedoeling kan opmaken.
In een daarvan leest men
Laat ons drinken, laat ons klinken,
Neerland I 'cft in overvloed.
Vesting, schansen vrij! De Fransehen
Vluchten heen voor Ncorlauds moed.
Een ander liedje richt het woord tot een denk-
hoeldigen schilder, die een monument voor 1813
'03 zal schilderen en roept hem toe:
Schilder, 'k wou van u wat zien,
Hoe dat de vlucht van de Fransche lièn
Toeken mij dut eens netjes uit, enz.
In 't algemeen noodigen die liederen uil tot den
dans doch niet Fransch."
Maar dc heer Witlmys zou hot ons kwalijk ne
men, dal wjj zijne ode niet reeds dadelijk met
proeven vermeld hebben cn straatliedjes vóór la
ten gaan. Doch deze laatste zijn, uil een staal
kundig oogpunt, doorgaans meerheteekenend dan
de elegante poëtische ontboezemingen der ware
dichters. Voor den bcschaalde -zijn deze zeker
verre te verkiezen.
l)c Heer heeft groote dingen
Aan Nederland gedaan
Dies zijn wij blijde cn zingen
vangt dc cantate op magistrale wijze aan.
o Volk hersteld in cere
Wie wendde uw treurig lot
't Is God! der Vaadreu God!
Almachtige! U zij de ccre!
vervolgt zij in even broeden stijl; cn verder:
Gods Almacht deed uw morgen gloren!
Onze Vader! Vijftig jaren
Zijn in glans voorbijgegaan
Sinds GijGod der legerscharen
Tot dien morgen spraakt: „breek aan!
Hij vroeg daden Gij gaaft zegen!
Nu terugziend juichen wij
Al *t verloren werd herkregen
Al T ontbeerde gaatt Ge er bij!
Met gelukkige invlechtiug van een oud volks
lied beet het later:
In Neerland past geen slavernij. Hoezee!
't Moet vrij zijn! Eeuwen her was H vrij. Hoezee!
Naar vrijheid ging Civilis 't voor,
Eu later baande Oranje 't spoor.
Vivat Oranje! Hoezee!
Oranje en Neèrlands Volk zijn één. Hoezee!
Gods heil den Nabuur, groot en klocu! Hoezee!
Maar T Heilig erf der Oudrcu vrij
Dat wil Oranjo en willen Wij
Vivat Oranje! Hoezee!
Eu na den aanroep
HallelujahGod en Heer
Vorstenhuis en Volk lo zaam
Alles dankt U, looft Uw Naam!
HallelujahGod zij de eer
Sluit het gedicht met de treffende woorden
Wilhelmus van Nassouwen
Stichtte ons Gemeenebcst
Wilhelmus van Nassouwen
Heeft Neèrlands troon gevest;
Wilhelmus van Nassouwen
Regeert onshoog geloofd
Wilhelmus van Nassouwen
Zij eeuwig Neèrlands hoofd
Ofschoon de illuminatie algemeen iszijn de
bijzonder opmerkenswaardige docoratien niet vele.
Eene der voornaamste is voor het paleis Yau
Prins Frederik: een cereboog, aan elke zijde ge
flankeerd door cenige geïllumineerdo kolommen
die elk het wapen eener provincie dragen. De
cereboog is getopt met eene gekroonde W tus-
schen eene Nederlandsche en eene Oranjevlag cn
het opschriftEerc aan do nagedachtenis van
G. K. van HogendorpL. van Limburg Stirum,
van der Duijn van Maasdam en van die vadcr-
laudschc mannen welke met hen dc hoofdbewer
kers waren van Nederland's onafhankelijkheid."
Op het Spui heelt de vischkooper Legel eeno
prachtige poort opgericht hooger dan het zeer
iiooge door hem bewoonde huis fraai geschilderd
met goud en bloemen omvlochten met groen en
behangen met groote en prachtige Chinesche bal
lons met kwasten en versieringenblijkbaar op
zettelijk voor dezo gelegenheid vervaardigddaar
zij aldus niet in den handel voorkomen.
Verder op het Spui slaat eoue groote cerepoort
van het gilde der turfdragers, waarop aan de
eene zijde dc aankomst van Willem I le Schevc-
niugen' cn aan do andere zijde de afbeeldingen
van Willem III cn III voorgesteld zijn.
De paleizen van den Koning, den Prins van
Oranje en Prins Hendrik zijn prachtig met lam
pions tot aan de bovenlijst geïllumineerd. Van
het Koninklijk paleis wapperen drie Nederlandsche
vlaggen met het Rijks wapen in het midden.
Vele decoration dragen het opschrift: „Neder
land en Oranje", „Koning cn Vaderland", „1813
1863", 1508 1863", enz.
Voor de gebouwen van de Eerste en Tweedo
Kamer zijn ool^ eerepoorten opgerichtde eerste
met lampions en het devies 1813 1863" en dc
andere in gas met het devies „17 November 1813".
Dc heer Groen van Prinsterer heeft op zijn eere-
boog enkel het jaartal „1813", de heer van Hall
op den zijnen „1813 1863, Nederland cn Oranje".
Do VeenestraatHoogstraat, Voorhout eu an
dere wegen zijn versierd met slingers, lampions,
die dwars over de straat zijn opgehangen, zoodat
men onder een dak vau vuur door gaat.
Twee rariteiten moet ik u nog melden: voor
eerst dat eene mij onbekende hand een kraus van
groen met bloemen eu oranjelinten om den hoed
van het ruiterstandbeeld van Wiilem den Zwijger
in het Noordciudc heeft geworpen, eu ten ande
re dal de vlag op den toren oranje-onder ver
toont want hoven de oranjevlag waait ecu wim
pel van rood wit en blaauweoue niet snuggere
combinatie.
Indien ik alles wilde beschrijven wat er te zien
is zou ik niet spoedig eindigenen het zou ook
uwe aandacht vermoeijeu. Ik wil dus nog alleen
zeggen dat de stad onder begunstiging van goed
en stil weder, op het oogeublik als in eene vuur
zee gehuld, een schouwspel oplevert, dat vele
Hagenaars nog nooit hebben bijgewoond en dat
hun onuilwischbaar in het geheugen zal blijven.
Ook voor den Koning zal het lieden een dag zijn,
die époque maakt in do geschiedenis zijns levens.
Geen pen is in staat u dc geestdrift af le ma
len die hier heden hcerscht. Al wat gij daar-
omlreut in onze bladen zult lezen zal nog ver
beneden de werkelijkheid zijn. Ik twijfel of ooit
een zoo vrolijke ernsteeno zoo verrukkende
eensgezindheid of een zoo onbeschrijfelijk enthou
siasme aanschouwd isals lieden middag hjj do
plechtigheid in het Willemsparkwerd waarge
nomen. Honderden toeschouwers on in de eerste
plaats dc Koning en do Koningin, als ook Prins
Frederik waren tot schreijens toe bewogen. Zelfs
dc vreemde diplomaten waren verrukt cneen van
hen verklaarde dat hij nooit zoo vele en zoo
treffende blijken van liefde iusschen Vorst eu
Volk gezien'had. Mochten alle Vorsten, die de
vrijheid schuwen, heden in Nederlands residentie
geweest zijn! Zij zouden zich proefondervindelijk
hebben kunnen overtuigen van de reeds zoo dik
werf doch niet zelden vruchteloos verkondigde
waarheiddat vrije volken hunne vorsten eene
liefde toedragen waarvan geheele of halve schijn-
despolen zich geen begrip kunnen vormen.
liet kan mijn voornemen uict zijn u een vollo-
dig verslag van onze feesten te geven hel pro
gramma, dat getrouw gevolgd wordt, is u hekend.
Ik bepaal mij in 't algemeen tol de opmerking
dat alles tot dus verre voortreffelijk is afgeloopeu
en dat bepaaldelijk de orde cn liet gedrag van do
zoogenaamde lagere klassen tot nog toe niets,
hoegeuaamd niets le wenschen overlaten. Zelfs
van dronkenschap hebben zich nog bijna geene
voorbeelden vertoond. Intusschen zijn, vooral
voor den avondde noodige maatregelen geno
men, om de ongeregeldheden le voorkomen,
waarvan men zoo veel gesproken heeft, doch die
zoo als alles voorspelt tol de hersenschim
mige grootheden zullen behooren.
Nu ik vau voorspellingen gesproken heb kan
ik niet nalaleu u eene voorspelling mede le dcc-
len die ik heden morgen uit de monden van een
half dozijn mannen uit het volk hoorde en dio
reeds bewaarheid is. Terwijl nl. het weer zich
somber en dreigeud vertoonde, klonken mij op
de bekende wijs, waaraan u het „hoezee!" zat
herinnerende woorden tegen
De heele Haag heeft o zoo'n schik
Hoezee
En elk draagt een oranjestrik
Hoezee
Van daag zal elk gelukkig zijn
Al drinkt hij bier, al drinkt hij wijn,
Hoezee Hoezee Hoezee
liet weèr is wel belabberd slecht
Ach ja
Doch dat komt alles wel te recht
O ja
d' Oranje-zon zal schijnen dra
Als Willem in het Park komt, ja,
Ja! ja! ja! ja! ja! ja!
En inderdaad, het weêr verbeterde, cn (dc
waarheid is soms ongeloofelijker dan de verdich
ting) juist op hetzelfde oogenblik waarop het koor
den regel uit het koraal aanhief:
Hoe do dag des heils verrees
werd het wolkengordijn teruggeschoven en schoot
de zon hare stralen uit over het pleinwaarop
het verleden gevierd het heden genoten en eene
gezegende toekomst afgesmeekt werd. Ik meen
niet bijgeloovig te zijndoch moet bekennendat
dit schouwspel bij mij (eu zoo als ik later hoorde,
ook hij vele antieren) de lovendigstc aandoening
verwekte. Ja, ja! Wij nemeu dit voorteeken aan
Laat ons den kommérvollen lijd, dien Europa
wacht, te gemoet gaan in het vaste geloof, dat
de Nederlandsche vrijheid en onafhankelijkheid
onsterfelijk is. Dit geloofde gedraging vau
ons volk in deze dagen bewijst het--zal niet
worden beschaamd
Na u in 't voorbijgaan (do illuminatie lokt mij
builen; te hebben gemeld, dat dc Koning, prof.
van Oosterzee en nog eenige anderen aandoenlijk
en treffend hebben gesproken en dat de zange
ressen en zangers zich uitnemend van hunne taak
hebben gekweten vestig ik iu 't bijzonder uwa
aandacht op het gewichtig feit, dat de Franscho
gezant vlagt en illumineert gelijk ieder ander
en dat hij dit doel op uildrukkelijken last van
Keizer Napoleon. Minder belangrijk maar grap
pig is 't geen men vertelt vau een kleinen jongen,
die den Koning toen Z. M. incognito en natuur
lijk zonder oranje-cocarde jl. Zaturdag in 'l Wil
lemspark wandelde met den naam vau kees
zou nebbeu begroet.
Was in Arasterdam en 's llage Hollands geest
ontwaaktde Zeeuwen bleven niet achter bij het
wachtwoord „Vaderland en Oranje" en hel ver
slag uit Zeelands hoofdstad is eene welkomo
geschiedkundige bijdrage des tijds.
Men meldt uit
Nu gisteren schier alom in ons Vaderland het
halve eeuwfeest van de bevrijding van Nederland
iu 1813 en de weder optreding der natie in de rij
der onafhankelijke volken, onder het bestuur van
het Huis vau Oranje werd gevierd. nu do
hoofdstad des rijks dit reeds op de twee voor
afgaande dagen had gedaan. nu overal dank
bare vreugde zich aan de herinnering der ver
vlogen vijftig jaren vaslknoopto nu bleef ook
Zeelands hoofdstad niet achterwege. Reeds vele da
gen vooraf was het merkbaar,dat ook bier eene fees
telijke stemming niet zou ontbreken: oud en jong,
arm eu rijk zag men het oranje op hoed of borst
dragen; een aantal winkels wedijverden onderling
in het smaakvol etaleren der goederen hier eu
daar zag men reeds vooraf toebereidselen maken
voor do viering van het feest, hetgeen eenigo
meerdere drukte in onze anders stille straten ver
oorzaakte. Zag men Zaturdag reecis een enkele
vlag uilgestoken, Maandag wapperde dc nationale
driekleur uit veler woiungen en op den dag van
gisteren toen men haar ook van dc torenspits
zag waaijen was het vlaggen algemeen. Bijna
uit alle huizen was de Nederlandsche vlag, ,t zij
met of zonder oranje wimpel, uitgestoken, ter
wijl enkele een vlag van oranje of vau oranje
wil eu blaauw uit hunne woning deden wappe
ren. Het marktplein het centrum der feestvie
ring, had ook reeds vooraf een ander aauzien dan
gewoonlijk gekregen het raadhuis was op een
voudige doch zeer nette wijze versierd met twee
troleën vai |;roen,vlaggen eu wapenborden, welke aan
weèrszijdcu waren geplaatst; twee hooge en fraaijo
pyramiden maakten daarmede frontterwijl voor
de sociëteit „De vergenoeging" eene decoratie was
aangebrachtbestemd om des avonds te worden
geillumineerd. Eene mime, verheven muziektent
had voorts eene plaats zoo veel mogelijk in het
midden ingenomen, het een en ander omgeven
door wafel- koek- en spcelgoedkramen. Op de
nabijgelegen Pottemarkt verschafte een carousel
ziju eigenaardig genot aan de jeugdverhoogd
door dc muziek van orgeldraaijcrs en liedjeszan
gers die anders hier alleen op dc kermis to
vinden zijn.
Zoo was dan dc 17 November aangebroken. De
kerkelijke feestviering welke bij de Israliëtische
gemeeute Zaturdag, hij dc Waalsche, Lutherscho
Doopsgezinde en Roomsch-Katholieke gemeenten
Zondag te voren had plaats gohadterwijl die bij
de Engelsche gemeeutewegens ziekte van ha
ren lecraar, achterwege moest blijvcu riep in