Met 15 kinderen op een Moskouse flat
Bevallen in Rusland:
de man hoort er niet bij
bliiiiri
1 d bï Bij
Vader Vladimir:
6Er kan nog wel
een mond bij9
DE STEM
BUITENLAND EXTRA
WOENSDAG 31 DECEMBER 1997
Door Wierd Duk
Moskou In Rusland
wordon stasds minder
kinderen geboren. De
bevolking - nu nog zo'n
147 miljoen - neemt in
rap tempo af. Als het zo
doorgaat, zijn er diep in
de volgende eeuw nog
maar 80 miljoen Russen
over, een dramatische
ontwikkeling waar na
tionalistische politici
zich bijzonder druk om
■aken.
e moeilijke economische situa
te, antwoorden jonge Russen, is
oor hen de belangrijkste reden
-m het krijgen van kinderen uit
e stellen.
dadimir Baranov (52), een jo-
iale Moskouse slager, vindt dat
aar een onzinnig argument,
aranov en zijn echtgenote Ta-
ara (43) hebben niet slechts
n of twee kinderen, ze hebben
r vijftien, in leeftijd variërend
an vijf maanden tot 24 jaar. Bo-
endien wonen er nog een klein-
ochter van anderhalf, Katja, en
en grote hond in hun uitgeleef-
e appartement in de buitenwijk
bvoperedelkino.
n nog is het niet genoeg. „Ik wil
eer een kind," lacht Vladimir,
erwijl om hem heen nieuwsgie-
'ge peuters samenscholen. „Wij
ouden van kinderen. Ik speel
et ze. Ze houden me jong." Als
"adimir Baranov thuiskomt
an zijn werk, rennen zijn kin
eren naar de voordeur. „Ik
eem elke dag een appel voor
en mee", zegt de vader.
edailles
e donkere Tamara, een geestige
ussin met spreekwoordelijke
arte wallen onder haar ogen,
eeft allerlei onderscheidingen
por haar uitzonderlijke moe-
lerschap in de kast liggen: drie
nedailles - voor het zevende,
ichtste en negende kind - en
:en diploma uit 1988, behorend
)ij haar status van 'Moeder-Hel-
lin van de Sovjetunie' die ze
o-eeg toen het tiende kind, Ni-
tolaj, was geboren.
Ooit waren wij moeders van
»te Sovjetgezinnen net zd be-
oemd als vrouwelijke kosmo
nauten," herinnert Tamara zich.
,Maar tegenwoordig doet de
'taat niets voor ons. We hebben
een datsja en geen auto. We
ebben een stuk land gekregen
p 150 kilometer van Moskou,
De familie Baranov (althans een deel daarvan) in hun flat. Moeder Tamara is druk aan het telefoneren.
maar daar kunnen we met het
openbaar vervoer niet eens ko
men! En het systeem van pio
nierskampen voor jonge kinde
ren functioneert helaas niet
meer. Wel kregen we vorig jaar
een gratis vakantiereis aangebo
den nadat wij een brief aan bur
gemeester Loezjkov hadden ge
schreven. Ik mocht met tien van
onze kinderen 21 dagen naar de
Krim." Dan schiet ze in de lach:
„Helaas werden de kinderen
daar allemaal ziek."
Op vrije dagen trekt het gezin
met z'n allen het nabijgelegen
bos in om paddestoelen te zoe
ken. Tamara: „Het is hier een
gekkenhuis. Mijn man en ik zijn
nooit alleen. Het is voortdurend
stressen, alsof ik 24 uur per dag
in een kindercrèche werk. Als ie
dereen naar school of het werk
is, zijn we hier nog met z'n drie-
en."
Armoede
Het gezin Baranov leeft in grote
armoede. De bleke kinderen lo
pen rond in haveloze Sovjet-kle-
dij en de flat, die in 1990 werd
gebouwd, is uitgewoond: er zit-
ten gaten in de deuren en het be
hang valt van de muren. De vol
gende dag wordt de kleine Alek-
sej zeven, maar een verjaardags
cadeau zit er voor hem niet in.
„Te prijzig," aldus Tamara. „Al
leen met oud en nieuw krijgen ze
iets."
In de kale kinderkamers is het
steenkoud. „Die nieuwe woon
blokken zijn waardeloos,"
klaagt Vladimir. „De verwar
ming werkt hier zo slecht dat,
toen het -35 graden was, we alle
maal in onze bovenkleding slie
pen. We hadden zelfs onze vilt
laarzen erbij aan."
Vladimir werkt in een vleesfa-
briek aan het andere kant van de
stad. Per dag is hij vier uur on
derweg. „Ik sta om half zes op en
kom om negen uur thuis." De
slager verdient 600 gulden per
maand. „Maar ik krijg gratis
worst en vlees. Dus de koelkast
is altijd vol. Daarom blijf ik daar
ook."
Verder brengt de 23-jarige zoon
FOTO CHLEB KOSOROEKOV
Igor nog zeshonderd gulden per
maand binnen. En de Baranovs
verhuren voor achthonderd gul
den een aantal kamers aan
vluchtelingen uit Armenië.
Tien kamers
„Vroeger woonden we in het
centrum met acht kinderen in
een kamer," herinnert Vladimir
zich. „Maar uiteindelijk kregen
we van de gemeente deze hele
etage: vier appartementen met in
totaal tien kamers. We verhuren
nu twee appartementen en wo
nen in de andere twee."
Tweeduizend gulden voor zeven
tien mensen, het is geen vetpot.
„Nee, maar spijt hebben we
nooit," zegt Tamara. „Er wordt
veel gesproken over gezinsplan
ning en dat soort zaken. Ik be
grijp dat niet, wij weten niet
eens wat planning betekent."
Patriottische of religieuze over
wegingen spelen bij de Baranovs
geen rol. De ouders, die op Boris
Jeltsin stemmen, hebben even
min een uitgesproken politieke
voorkeur. Vladimir: „Als mensen
voor het eerst horen hoeveel kin
deren wij hebben, zeggen ze
vaak: 'Zo zo, en hoeveel geld
krijgen jullie van de Staat?' Sor
ry hoor, maar die toelages zijn
net voldoende om gas en elektri
citeit te betalen."
Vaak ruzie
Voor de kinderen is het op
groeien in een groot gezin niet
altijd even eenvoudig. „We heb
ben vaak ruzie," bekent de 20-
jarige Oksana, die door haar
man in de steek is gelaten en met
haar dochtertje Katja weer bij
haar ouders is ingetrokken. Een
tweede kind - 'van de buurman,
zoals wij hier zeggen' - is op
komst. „Mijn vader wil niet dat
ik het laat aborteren," zegt ze
mismoedig.
Vader Vladimir is uitgesproken
anti-abortus. „Een klein kind
vermoorden, dat sta ik niet toe,"
zegt hij met stemverheffing.
„Een mond kan er nog wel bij."
Dan merkt Vladimir dat hij nog
al schreeuwt. „Ik praat altijd op
hoge toon," verontschuldigt hij
zich. „Dat moet wel met al dat
lawaai om ons heen."
Lotgenoten
Zo nu en dan komen de Barano
vs bij lotgenoten over de vloer.
„Er zijn in Moskou bijna zeven
tig gezinnen met tien of meer
kinderen," vertelt Tamara. „Die
kennen we bijna allemaal. Een
van de moeders lag laatst in het
ziekenhuis met een hartaanval.
Dan gaan wij daar op ziekenbe
zoek."
Ook trok een deel van het gezin
Baranov onlangs per trein naar
Nizjni Novgorod, waar zoon
Maksim is gelegerd. Binnenkort
zal de 17-jarige Pjotr eveneens
worden opgeroepen. In het Rus
sische leger wordt dagelijks ge
marteld en gemoord, dat weet
Tamara ook drommels goed.
„We danken God voor elke dag
die Maksim daar overleeft," zegt
ze zacht. „Maksim heeft het
moeilijk. Hij vertelt iedereen
over ons. Hij zei: als ik naar fo
to's van ons gezin kijk, dan moet
ik huilen."
Door Wierd Duk
Moskou - Het is 25 graden on
der nul als een Russische man
met een stok een tekst in de
sneeuw schrijft. 'Dochtertje,
ik hou van jou!' staat er in
scheve koeienletters. De kleu
mende man kijkt omhoog,
naar de zevende etage van het
Centrum voor Gezinsplanning
en Reproductie in Moskou.
Daar staat zijn echtgenote
voor een raam, een beetje
bleekjes zo vlak na de beval-
ling.
In haar armen houdt ze hun pas
geboren dochtertje.
lacht naar beneden
steekt zijn duim Oumuug en
vraagt aan niemand in het bij
zonder: „Is ze niet mooi, m'n
dochter?"
De dik ingepakte, dampende om
standers, van wie een aantal pro
beert de aandacht van jonge
vrouwen met zuigelingen op an
dere etages van de kraamkliniek
te trekken, knikken bevestigend.
Natuurlijk is ze mooi. Dan loopt
de kersverse vader naar z'n auto.
bh] gaat naar huis.
Mannen horen er niet bij in Rus
land. Als de vrouw bevalt, hoort
de nerveuze echtgenoot thuis af
te wachten, rokend en drinkend
met vrienden aan de keukentafel,
as als het zo ver is, krijgt ie een
elefoontje. Dan spoedt hij zich
met zn verwanten naar de kli
niek en probeert vanaf de straat
en gümp van z'n nieuwe kind op
te vangen.
Bacteriën
Welgestelde Russen rusten hun
ouw uit met een mobiele tele-
De vrouw
de man
omhoog en
foon: zo kunnen ze in ieder geval
met elkaar communiceren. In een
tv-reclame voor een telecombe-
drijf zie je jonge ouders druk met
elkaar telefoneren: de man op
straat, vrouw en kind voor het
raam van de kliniek.
Bacteriën, zeggen de artsen, die
mannen brengen maar bacteriën
en enge ziekten over. Vandaar
dat ze enkele dagen geduld moe
ten hebben. Ook veel moeders ko
men er overigens bekaaid af. Zij
krijgen hun pasgeboren kind al
leen te zien tijdens de voedingen,
die volgens een strict schema
plaatshebben.
Dima, een 31-jarige handelaar in
ski's en vader van een zoon van 1,
vindt het prima zo. „Het was wel
mogelijk, maar ik wilde helemaal
niet bij de bevalling zijn," zegt
hij. „En Lena wilde niet dat ik er
bij was." Dima zag zijn zoon pas
na negen dagen, toen echtgenote
Lena eindelijk naar huis mocht.
„En dan heb je opeens een derde
persoon erbij in huis. Dat is wel
raar."
Tradities en vooroordelen zijn in
Rusland, zoals overal, hardnek
kig. Maar toch verandert er het
een en ander. Voor zo'n 2500 gul
den verzorgt de maatschap 'Ge
zonde Generatie' in het Centrum
voor Gezinsplanning en Repro
ductie een bevalling naar wens:
de zwangere vrouw wordt gedu
rende enkele maanden wekelijks
nauwkeurig onderzocht, de man
mag in de verloskamer komen,
moeder en kind verblijven samen
op een kamer met koelkast en tv,
de vader krijgt drie uur per dag
bezoektijd en na een dag of drie
mag het hele stel, mits alles goed
is gegaan, weer naar huis. Het
medisch personeel is bekwaam en
vriendelijk, de apparatuur is
nauwelijks verouderd en de ka
mers zijn schoon. Alleen het eten
is een ramp: vis met waterige
aardappelpuree.
Baboesjka
En dat ene barse hoofd van de
kraamafdeling zullen we niet
licht vergeten. „Eerst gaan we de
regels langs," zei ze streng, toen
we de kraamkamer inspecteer
den. „U ziet hier: een bed, een
televisie, een tafel, een stoel, een
vaas..."
Ja, ja, antwoordden wij, dank u
wel, maar hoe laat is het bezoek
uur?
Toen barstte ze los. „Jullie Ame
rikanen denken dat het hier
Amerika is. Maar dit is Rusland
en wij hebben onze eigen regels.
Begrijpt u mij?" Welke Amerika
nen? „Nou, u eh... u bent toch
Amerikaan? En nu naar huis. Uw
vrouw en kind moeten bijsla
pen."
Daarna werd onze dochter door
een handige baboesjka met een
kokmuts op stevig in doeken ge
wikkeld en in de wieg gelegd. Al
leen Zita's gezicht was nog te
zien. Net een Russische matros-
jka.
Wie had dat gedacht? Een hele
tas vol cadeautjes van de ge
meente Moskou. 'Van burgemees
ter Loezjkov', zeggen ze hier dan.
Shampoo, zeep, zes wikkeldoe
ken, een videocassette, getiteld
'Het eerste levensjaar', medicij
nen en kindervoedsel. Geen won
der dat de patriottische Loezjkov
90 procent van de Moskouse kie
zers achter zich heeft staan.
„Vanaf nu komt de wijkarts we
kelijks bij u langs," wordt ons
verteld als we de kliniek verlaten.
„En om de dag komt er een ver
pleegster." De volgende dag
meldt de vrouwelijke arts zich al:
de grote bontmuts houdt ze tij
dens het onderzoek op. Ze schudt
haar hoofd: al na drie dagen naar
huis. „Dat is toch veel te vroeg,"
moppert ze. Net als vroeger zijn
deze consulten gratis.
Een prettige bevalling kun je in
Moskou tegenwoordig kopen.
Gezondheid niet. Een meerder
heid van de Russische baby's, 65
procent, is ziekelijk. De economi
sche crisis heeft vérstrekkende
gevolgen: slechts een op de vier
zwangere Russische vrouwen is
gezond. Veel vrouwen hebben
bloedarmoede en vitaminege
brek, ze zijn slecht gevoed en
hebben urogenitale ziekten; ook
hart- en vaatziekten komen vaak
voor en het aantal zwanger
schapsvergiftigingen neemt toe.
Achterlijkheid
De regionale verschillen in kin
dersterfte zijn groot, evenals de
kwaliteit van de gezondheids
zorg. Gemiddeld sterven in Rus
land 17 op de 1000 kinderen,
maar in de afgelegen deelrepu
bliek Toeva zijn het er 35. In pro-
vincievlekken als Kyzyl, de
hoofdstad van Toeva, of Nizjni
Tagil, in de Oeral, heerst schaars
te. Kom daar niet om een 'wester
se bevalling'. In Nizjni Tagil zijn
94 ambulancemedewerkers in
hongerstaking omdat zij al
maanden geen salaris ontvingen.
Olga Sjarova, een jonge vrouw
uit Tver, ondervindt nu nog de
gevolgen van de achterlijkheid en
onachtzaamheid die een deel van
de Russische gezondheidszorg
kenmerken. Bij haar werd zes
jaar geleden kanker geconsta
teerd, nadat ze last kreeg van
ernstige aanvallen van misselijk
heid. Na vijf dagen chemothera
pie bleek Olga geen kanker te
hebben, maar gewoon zwanger te
zijn. Haar kind werd geboren
zonder bovenlip en met een gat in
het gehemelte. Dankzij Canadese
hulp kan het 6-jarige kind nu
worden behandeld.
Wegens dit soort horrorverhalen
kiezen ook veel Russen voor een
bevalling in het Westen. Natasja
Boechartsova (31), een biologe uit
Moskou, beviel anderhalf jaar ge
leden in een Haags ziekenhuis.
De kosten waren geen probleem,
haar man Fjodor is bankier. Hem
beviel vooral de aanblik van
hoogzwangere Nederlandse
vrouwen die zich op de fiets en in
zomerjurk bij de kraamkliniek
meldden.
„Nederlanders doen heel gewoon
over een bevalling." zegt Fjodor
nog steeds verbaasd. „Dat is to
taal anders dan in Rusland", al
dus Natasja. „Hier wordt een
zwangere vrouw als een patiënt
beschouwd.Dankzij initiatie
ven als 'Gezonde Generatie' komt
hier geleidelijk verandering in. In
een kleurrijke brochure prijzen
Bekende Russen de diensten van
de maatschap aan. „Wij bevielen,
bevallen en zullen opnieuw bij
Gezonde Generatie bevallen,"
parafraseert de beroemde tv-pre-
sentator Aleksandr Ljoebimov
een gevleugelde Sovjet-uitdruk
king. Was getekend: Aleksandr
Ljoebimov, vrouw en kinderen.
Ook typisch Russisch: de man zit
thuis in de keuken, laat de vrouw
alleen het werk opknappen en als
alles achter de rug is, klopt hij
zich op de borst. Sommige zaken
veranderen nooit.
Kraamkliniek in de stad Kogalym.
DICHTBIJ PARKEREN
