£?érstmis'97
De blijde
boodschap
van Veronica
en de EO
E5
Broeder Titus
Jongdenkend
Afgegraasd
Eenzaam
Meer pijn, meer seks
pgelen, woon-
eld. Inlia Gro-
1 ver weg en
|>p ons bordje.
Inlia Zeeland
I hoofdrol,
loet je, aange-
vordt gevoed
hem religieu-
let vluchtelin-
pit, heb ik een
nuchter. An-
I naastenliefde
ens geworden
laar hoort een
Het moet na
volg krijgen,
oepen zonder
|er mensen in
pd. Veel men-
toch komt dat
een crimineel
staat niet op
ïs die herken
en met eerlijk-
ken. Vluchte-
|n mij opener
I officiële con-
t en energie in
vandaan? Het
pn hebben, de
i blijft achter-
dat zich afzet
^erder komen
It indringende
jen maken ze
(en ik laat me
hun angsten
in de kerk op
(ordt ingebro-
nee? Paniek!
t ook als ze ge-
trk. Het bhjkt
afkomstig te
Dan neem ik
kar, ik kom bij
Jzo sliep Gom-
en matrasje in
|ger achter de
hulpvaardig-
fcgt hij, „prak-
I." Zoals hij het
rsgezin dat hij
|eet' moest on-
aan het Veerse
ren ze. Zo kon-
Meer gaan zit-
|e hadden zelfs
*a ik dus met
Je Hema - jaja,
wat luchtige
lik, nu we hier
en nog iets no-
pg wel wat on-
jit 54 had ze,
rewoon om in
Idoet dat? Nou,
|mand om het
lo klop ik ook
pan voor de pil
jet je niet voor
iet niet voor je-
rd het dus so-
ingewikkelde
idsbureau, een
iet Inlia. Hij is
klaart de klus
igers, zowel in
g als binnen 55
cgemeenschap-
- moeten wor-
ger tilt zwaar
ïeb je nodig en
n die de mens-
Kerken doen
Het is een ge-
i je anders zeg-
als jezelf. De
martelingen?
laai niet graag,
aoit: Val maar
n droom.
land moeten
lingen naartoe
dan rustig de
ze kunnen blij-
iren als de oor-
En daarvoor is
Ik denk meer
d Koninkrijk."
lien niet, maar
e gek dat wij
en naar België,
Duitsland, of
uren en het ze
gebeurt tussen
oudt het niet
lijf ik maar bij
beter vooruit-
DESTEM
i
annum
WOENSDAG 24 DECEMBER 1997
Geloof,
hoop
en liefde
bedrijven
Door Mark van Assen
Op de televisie, onze vaste
huisvriend, paraderen met
merkwaardig genoeg
evenveel succes de
tegenpolen Veronica en EO.
Ze hebben een totaal
verschillende boodschap,
maar brengen die met
dezelfde instrumenten aan
de man.
Het zijn de nieuwe waarden
van deze tijd: ervaring,
emotie, gevoel.
'Ik wil jou en wel nu onmiddellijk', zeg
gen de ogen van het meisje. Ze staat zo
te zien boven een ventilator, want haar
rokje en haar haren wapperen in de
wind. De bük van het andere meisje laat
ook geen ruimte voor enig misverstand,
haar mond hangt er zelfs een beetje bij
open.
Ze staan met z'n tweeën naast een grote
ballon. Dan komt er een derde meisje
aangelopen met een heel grote naald.
Prik, zegt de naald, de ballon klapt, de
rokjes zwieren weer, de meisjes trillen
behaaglijk na.
Het is vrijdagavond, elf uur, blote-men-
sentijd bij Veronica. Mike Starink struint
kinky Nederland af in Erolife. Een blonde
mevrouw helpt hem daarbij. Ze zit ach
ter een tafel vol vibrators. Ze heeft ze
waarschijnlijk stuk voor stuk getest, zo
blij kijkt ze. „Hier zit water in," giechelt
ze. „En dit hier is de beroemde Tarzan,
en deze, deze is helemaal speciaal, deze
is verwarmbaar."
Om half twaalf, in Erotic Dreams, laten
vrouwen ook daadwerkelijk zien wat ze
met vibrators doen. Niet meer buiten
beeld, net onder het randje van de came
ra, maar gewoon, zodat iedereen kan
meekijken. Waar vroeger nog benen, ta
fels of mensen in de weg zaten, heeft het
beaver shot nu ook op het open net zijn
intrede gedaan. Geen valse schaamte
meer, hup, de benen uit elkaar.
Een dag later. Zaterdagavond, zelfde tijd,
andere zender. Na een half uurtje koor-
en samenzang brengt de Evangelische
Omroep een programmaserie over God,
Omega. 'Broeder Titus was vroeger auto
coureur op het circuit van Zandvoort. Op
een dag verruilde hij dat drukke leven
voor een leven als monnik bij de Sint Be-
nedictusabdij'. Daarna wordt er weer
even gezongen in Songs of the Seasons
en in exact hetzelfde halfuurtje als de
kronkelende vrouwen van Veronica een
dag geleden klinkt nu romantische pia
nomuziek uit Rusland: Romeo en Julia
van Prokofiev.
De hele tv-week schiet zo van het ene ui
terste naar het andere. Van een paren
clubtest bij Goedele Liekens naar
Man/Vrouw, van De Hunkering met
Theo van Gogh naar De Verandering met
Feike ter Velde, van soaps als Onderweg
naar Morgen en Goudkust naar Dr.
Quinn, medicine woman, van Jerry
Springer naar Jong. Al die programma's
worden meegevoerd met het bijna ontel
bare aantal tv-uren dat per dag, per
maand, per jaar de huiskamer in
stroomt.
Het zijn allemaal druppels in dezelfde
waterval, maar ze worden toch stuk voor
stuk opgevangen. De één vult zijn beker
met Robert ten Brink, seks en actie, de
ander met God, geloof en evangelie.
De EO en Veronica kennen hun klanten,
ze bieden precies wat de zoekenden zoe
ken: een houvast in deze tijd van jakke
ren en jagen. Beide omroepen vinden
ook dat er houvast nodig is, maar hun
ideeën daarover komen uit twee ver
schillende werelden.
Hans van der Veen is hoofd Communica
tie van Veronica. Hij is tevreden, want
het gaat goed met de tv, 'het is de eye
catcher van Nederland'. Het kijkgedrag -
vaak en veel, de Nederlander zit gemid
deld een derde deel van zijn vrije tijd op
de bank voor de buis - werkt op de ad
verteerders als een bronst-roep en daar
is het Veronica om te doen. Je bent com
mercieel of niet, méér geld is beter dan
véél geld. „Natuurlijk," zegt Van der
Veen, „maar dat wil nog niet zeggen dat
wij onze kijkers niets te bieden hebben."
Veronica wil programma's maken voor
'jongdenkend Nederland'. Niet te ver
warren met jong en denkend? „Hmmm
ja, dat kun je misschien zo wel stellen.
Onze doelgroep denkt in ieder geval niet
zoveel na over het geloof als die van de
EO. Daar bieden ze wat dat betreft meer
en gaan ook veel dieper. Bij ons gaat het
puur om amusement, daar schamen wij
ons niet voor. Wij zijn vrij van ingewik
kelde boodschappen. En dat is enorm
aangeslagen. In combinatie met ons
blad, natuurlijk: dat heeft een oplage
van dik een miljoen. Wat ons betreft de
totale synergie."
Hij schudt de succesnummers zo uit zijn
mouw: All you need is Love, Streetlive,
TVWoonmagazine, Onderweg naar Mor
gen, De Regenjas en niet te vergeten de
zondagavond met Beverly Hills, Melrose
Place, 'een goede film' en Friends. „Dus
je ziet: wij zijn helemaal niet meer zo
jong en wild als vroeger. Dé jongeren
van tegenwoordig zijn behoudend en
Veronica gaat daar in mee."
Behoudend? „Ach, natuurlijk! Kijk maar
eens op feestjes, ze zitten met z'n allen
aan de Spa. Als je eens een keer iets af
wijkends doet, dan is het meteen van
'Doe niet zo gek'. En dan heb ik het nog
niet eens over aids en drugs, iedereen is
ontzettend voorzichtig. Nee, de jongere
van deze tijd wil rust, gezellig binnen
zitten met de deur dicht. Trouwen is
weer in, huizen kopen, kinderen krij
gen. Wij willen ze het gevoel bieden dat
ze bij ons thuis zijn, dat ze even nergens
aan hoeven denken, dat ze hun eigen
imago en beeld van de wereld bij ons te
rugzien."
Een eind weg van de Hilversumse stu
dio's, in de wetenschappelijke besloten
heid van de Katholieke Universiteit Bra
bant, schetst prof. dr. W. Knuist hetzelf
de beeld van de maatschappij als Veroni
ca's Hans van der Veen.
„We zijn in korte tijd erg veranderd,"
zegt de vrijetijdsdeskundige. „De wereld
ziet er heel anders uit dan het tijdperk
van de jaren vijftig en zestig."
De houding die nu opgeld doet, is een di
recte reactie op dat verleden. „Veel men
sen hebben allerlei grote systemen en
vaste waarden verloren zien gaan," zegt
Knuist. „Denk bijvoorbeeld aan het com
munisme, de kerk en politieke bewegin
gen. We zijn terughoudend, onzeker en
met name de jongeren hebben geleerd
eerst de kat uit de boom te kijken. Daar
bij komt dat de mensen zich veel langer
jong voelen dan vroeger, zich langer de
tijd geven om jong te zijn. Dus ook lan
ger niet precies weten wat ze willen.
Daarom zoeken ze vastigheid: een baan,
een vrouw, een huis, een kind. Daarna,
als ze dat allemaal hebben, gaan ze wel
een keer nadenken over de zaken des le
vens. Voor het moment voelen ze zich
prima in die vrijblijvendheid: 'We zien
het wel'."
Volgens de Tilburgse hoogleraar worden
de mensen op zichzelf teruggeworpen,
ze moeten veel meer en veel vaker keu
zes maken. En dat bevalt ze niet zo goed.
Een manier om daaraan te ontsnappen,
is het zoeken van 'zingeving van buiten'.
Ze willen meegevoerd worden door iets
machtigers, door iets dat hen overkomt.
„Dat kan van alles zijn: muziek, liefde,
geloof. Waar, dat maakt niet uit, tijdens
een concert, op de televisie, maar ook bij
de EO-jongerendag bijvoorbeeld. Het
moet concreet zijn. Dan kun je zeggen
dat dit altijd zo is geweest, maar dat is
niet zo. Vroeger werd er veel meer gele
zen, maar dat is een heel abstracte bezig
heid."
Zintuiglijke ervaringen, daar gaat het
om. Emoties? Hoe meer, hoe beter. Seks?
Natuurlijk. „Maar ook het geloof. Dat is
toch wat je nu ziet bij de EO. Geloof
moetje direct ervaren! Weg met het cal
vinisme oude stijl! Je mag meteen reage
ren, je gevoelens uiten. En vooral: lekker
jezelf zijn. Dat kan bij Veronica, dat kan
bij de EO. Hun boodschappen liggen mij
lenver uiteen: het is het verschil tussen
levensstijl en levensbeschouwing. Vero
nica wil amuseren, de evangelisten zijn
er voortdurend mee bezig dat Jezus
komt. Maar ze pakken het in principe op
dezelfde manier aan, met een goed door
dachte marketing-strategie. Gevoel en
emotie. Ook de EO, ja. Als ging het om
een popster."
Voor de Evangelische Omroep is Jezus
Christus inderdaad het belangrijkste on
derwerp. Avond na avond wordt er ge
praat over de Here Jezus: discussies, talk
shows, films, kinderprogramma's, vrij
wel ieder uur is vol van de blijde bood
schap. En die lijkt te beklijven, want het
gaat goed met de evangelisten uit Hilver
sum, die momenteel ongeveer 600.000
leden achter zich hebben.
„Nou, goed, goed... Ik relativeer dat een
beetje," zegt programma-directeur Ad de
Boer onmiddellijk. „Ik ben natuurlijk
ontzettend dankbaar dat de EO blijft
groeien. Toen we in 1992 bij de grote A-
actie de 200.000 leden haalden, dachten
we dat alles afgegraasd was, dat het niet
beter meer kon. We hebben nu een jaar
lijks verloop van 40.000 leden. Die
40.000 krijgen we er ook onmiddellijk
weer bij, plus nog een flink aantal extra
leden. Het houdt niet op, zou je dus kun
nen zeggen."
Dat is op het eerste gezicht wat vreemd.
Op de keper beschouwd verhouden or
thodoxie - de EO spruit immers voort
uit ontevreden NCRV-leden die vonden
dat hun vereniging niet recht genoeg in
de leer was - en televisie zich als water
en vuur. Presentator Andries Knevel
heeft het in zijn boek De Wereld in Huis
over de 'funeste invloed van de amuse
mentsprogramma's' en wijt de cultuur
omslag binnen de kerk aan de televisie.
De duivel bespeelt de mensen via de tv,
meent Knevel. Hij heeft het hierbij voor
al op de bekeerde christenen gemunt,
want die kunnen zo weer terugvallen in
hun oude, zondige staat.
„Televisie heeft de secularisatie zeker
bevorderd," zegt Ad de Boer. „Dat klopt.
Maar ze heeft er ook voor gezorgd dat
christenen makkelijker kennis nemen
van de wereld. Ik weet ook wel dat or
thodoxen de televisie zien als een
kwaad, een instrument van de duivel.
Maar je kunt het ook zo zien: als je de tv
niet gebruikt, dan laat je ruimte aan de
duivel."
De secularisatie heeft paradoxaal genoeg
ook alles te maken met de kleine reli
gieuze renaissance waarin de EO zich nu
koestert. Sinds de ontzuiling gaan steeds
minder mensen naar de kerk, zegt De
Boer, en zij die wel gaan, voelen zich
eenzaam. „Vroeger, toen ik op school
zat, geloofde iedereen. Je geloofde ge
woon met de grote hoop mee. Nu staan
met name de jongeren er wat dat betreft
steeds vaker alleen voor. Dus is het lo
gisch dat ze steun zoeken, bij elkaar en
bij de EO. Natuurlijk! Wat ze om zich
heen zien, is een wereld zonder God.
Een wereld waarin alles is toegestaan. Ze
willen weten hoe ze moeten leven."
En ze willen nog veel méér, weet De
Boer: echtheid en authenticiteit. Wat hij
vroeger hoorde, waren rationele discus
sies. 'Ja, maar kun je bewijzen dat Jezus
uit de dood is opgestaan?' Het leek strij
dig met het verstand, dus bestond het
niet. Nu vragen zijn kinderen aan hem:
'Beleef je er wat van pa, dat je gelooft?'
„En dan zeg ik: 'Ja natuurlijk, het is geen
vakje in mijn hoofd, het leeft in mijn
hart'. Dat is precies waar het nu om gaat:
eerst de waarheid en dan de ervaring, de
emotie, het gevoel. We willen dat ook
steeds meer in onze programma's laten
terugkomen. Het moet spannender en
realistischer: meer pijn, meer kapot
heid. Want het leven is niet allemaal hal
lelujah. We hebben nu veel te veel pra
tende hoofden en te weinig drama. Voor
al de jongeren moeten denken: 'Hé, het
gaat over mij'."
Het gaat dus goed met de EO. Toch wil
De Boer geen opgeklopte hallelujah-ver-
halen. Want wat met name goed scoort,
zijn de Familiedag, de Jongerendag en de
praise-avonden. En de tieneravonden na
tuurlijk, daar zijn zelfs wachtlijsten
voor. De kijkcijfers vallen echter niet
mee. „Daaruit blijkt maar weer eens dat
de televisie een amusementsmedium is.
Informatie doet het stukken minder en
het meeste dat de EO brengt, is tenslotte
informatief."
Vandaar ook dat Veronica zo'n aantrek
kingskracht heeft, want die omroep
biedt de wereldse verlokkingen die de
EO uit de weg gaat: grote shows, soaps
en seks. En christenen zijn ook maar
mensen. „Natuurlijk wordt er in onze
kringen ook naar Veronica gekeken. Dat
valt ook bijna niet te voorkomen, want
de trek van de wereld is erg groot. Wij
proberen daar wel op in te spelen door
bijvoorbeeld ook over seks te praten. En
dan niet op een platte manier, maar ge
woon open. Dan gaat het over gevoelens
die mensen binnen een huwelijk heb
ben."
Maar hoe hoog de nood ook zal worden,
ILLUSTRATIE MAT RIJNDERS
Veronica en EO blijven de allergrootste
tegenpolen. „Het zijn twee heel duidelij
ke bewegingen, die elk een totaal andere
kant opgaan," zegt De Boer. Hij wordt er
dan ook beroerd van als hij weer eens
naar wat Veronica-programma's kijkt.
„Het wordt steeds erger, lijkt het wel. Ik
krijg daar echt een Sodom-en-Gomorra-
gevoel bij, alsof de laatste dagen van het
Romeinse Rijk zich voor mijn ogen af
spelen. Maar ik denk dat de wal uiteinde
lijk het schip keert. Het oppervlakkig in
spelen op genot en kicks maakt mensen
ook niet wezenlijk gelukkig."
Veronica's Hans van der Veen heeft dit
soort geluiden vaker gehoord. Hij vindt
het allemaal nog wel meevallen, zegt hij
„Sommigen zeggen dat wij bijdragen
aan het verval van de samenleving. Ik
zeg dat wij de werkelijkheid weergeven
zoals ze is. De camera liegt niet. Ik hoor
ook altijd dat wij porno uitzenden. Wat
nou porno? Niemand zendt toch porno
uit? Erotiek, ja. Porno? Nee."
Een week na het gesprek met Van der
Veen brengt zijn omroep de tweede afle
vering van Sex voor de Buch. Daarin
wordt de brief voorgelezen van Antoon
uit St. Oedenrode. Die loopt graag in lui
ers en wil zo eens professioneel gefoto
grafeerd worden. Als klapstuk is er een
meisje uit Uden. Dat heeft als allergroot
ste wens dat er een schilderij van haar
gemaakt wordt, terwijl ze masturbeert.
Natuurlijk joh, zegt presentator Menno
Buch, regelen wij toch voor je. De Uden-
se blondine komt klaar voor de camera
en geeft het na afloop eerlijk toe: het
was natuurlijk niet echt een wens, ze
deed het gewoon voor de kick.
Om de kijker te blijven boeien, moeten
er voortdurend nieuwe dingen worden
verzonnen. De EO wil meer pijn en ka
potheid, Veronica meer seks. Van der
Veen: „De Hunkering en Sex voor de
Buch schandelijk? Nee, grensverleggend.
En het kan nog steeds verder. In Japan
gebeuren dingen die hier nog absoluut
niet kunnen. Daar lopen mensen voor
een flinke bom duiten tegen een bak
steen op of laten een giftige schorpioen
over hun lijf lopen. In Italië worden echt
scheidingen op de tv bekendgemaakt en
volgens mij is daar ook de eerste live
moord al te zien geweest."
EO's Ad de Boer moet het allemaal nog
zien, hij is een mens van de dag, zegt hij.
„Als iemand mij tien jaar geleden ge
vraagd had de situatie van nu te voor
spellen, dan had ik er helemaal naast ge
zeten. Of wij als EO de kant van de Ame
rikaanse tv-dominees opgaan? Nee, want
dan was dat allang gebeurd. Ik denk dat
wij Nederlanders een grondige afkeer
hebben van een dergelijke pervertering
van het evangelie. 'Leg uw hand op het
toestel en word rijk.' Brrr."
En vrijetijdswetenschapper Knuist? Hij
zegt dat we ons niet meer laten schok
ken en dat televisiemakers op hun jacht
naar steeds maar weer iets nieuws het
medialandschap in razend tempo zullen
omploegen. Hij voorspelt dat er over
twee generaties sprookjes worden ver
teld die beginnen met 'Er was eens een
tijd dat er televisieprogramma's waren
die langer dan een uur duurden...'
