iids stopt ontwikkeling Afrika
AID.
Nyumbani: 'Thuis' Keniaanse aids-weesjes
'Wat doen we werkelijk om fenomeen kindsoldaat uit te bannen?'
Simpel machientje is
zegen dorpen Afrika
mtMi
schatten aantal Afrikanen besmet met hiv-virus op veertien miljoen
LA
IgSTEM
EXTRA
Aj Lj
IEMBER 1997 Qd
i i i i
WOENSDAG 24 DECEMBER 1997
Ljeroen Corduwener
T jjaag - Ze hebben les in
i gewoon klaslokaal met
Iechte leraar voor het bord.
eten krijgen ze onder
t golfplaten dak, regen of
Slapen doen ze op ge-
ifurtle schuimrubberma-
Iscn in een donker spelonk.
Jer niet wordt geleerd,
«idt er gewerkt op het nabu-
akkerland. Zweten en
a tot de avond valt.
1 dagritme voor de Rwandese
[soldaten is hard, maar recht-
vaardig. Althans, in de opinie van
de VN-organisatie Unicef. Zij
liep te hoop tegen de mensonte
rende situatie waarin gevangen
gezette kinderen verkeerden.
Dicht opeengepakt in stallen en
schuren, die voor de gelegenheid
door de Rwandese autoriteiten
waren omgebouwd tot gevange
nissen, cachots genoemd.
Unicef wist hen vrij te praten.
Vrij is niet het juiste woord. De
kinderen, vaak niet ouder dan
twaalf, dertien jaar, hadden
moorden op hun geweten, hadden
meegevochten in de burgeroorlog
van 1994 en de weerzinwekkende
genocide die eraan vooraf ging.
Dus ze verdienden straf, zei de
Rwandese regering. Nu verblij
ven de kindsoldaten van Rwanda
in het 'heropvoedingskamp Gite-
ga'.
„We weten het probleem nu lang
zamerhand wel en iedereen is te
gen het gebruik van kindsolda
ten," riep iemand uit het publiek
onlangs tijdens een conferentie in
Den Haag over kindsoldaten. „De
vraag is: wat doen we er eigenlijk
werkelijk tegen?"
Het inzetten van minderjarigen
in oorlogen is al verboden sinds
de Verenigde Naties dat in de
conventie van de Rechten van de
Mens in 1949 vastlegde (artikel
38, om precies te zijn). Het heeft
niet mogen baten.
Wambui Njunguna, regionaal
coördinator voor kinderen in ge
wapende conflicten in Afrika las
tijdens die conferentie de zaal de
les: „Naarmate er meer bekend
wordt over kindsoldaten, is het
probleem alleen maar toegeno
men."
In oorlogen in Angola, Sri-Lan-
ka, Rwanda, Mozambique, Libe
ria, Sierra-Leone, maar ook dich
terbij huis in Bosnië vochten en
vechten naar schatting 200.000
kinderen mee in de strijd. Aan de
kant van de regering, maar vaak
ook aan de zijde van de rebellen.
Zijn regeringen misschien nog
aan te spreken op het verwerpe
lijke gedrag van het inzetten van
kinderen als kanonnenvlees, voor
guerrilla's geldt dat minder of
zelfs helemaal niet. „Aan welke
conventie zouden zij zich moeten
houden?" vroeg Eylah Kadjar-
Hamouda van Terre des Hommes
retorisch.
Dat er afspraken moeten komen,
dat ze moeten worden nageleefd,
dat er monitoring moet zijn en
dat kinderen het recht hebben om
op te groeien als kind in plaats
van als 'Rambo', daarover is ie
dereen het eens. En misschien
ook over de onmacht om daar
vanuit een conferentiezaal iets
aan te doen.
Hoewel, is het probleem van
kindsoldaten wel zo ver weg De
Nederlandse regering is één van
de weinige die de aangescherpte
Conventie van de Rechten van
het Kind weigert te onderteke
nen.
Nederland is het niet eens met
het verhogen van de leeftijds
grens van vijftien naar achttien
jaar, omdat dat haaks zou staan
op het wettelijk recht in Neder
land om vanaf het zestiende jaar
te gaan werken.
En wet of geen wet, het waren
Nederlandse miliairen die in VN-
verband in Angola seksueel mis
bruik maakten van minderjarige
Angolese meisjes. Ook seksueel
wangedrag (verkrachting, prosti
tutie) valt onder het genoemde
verdrag van de Rechten van het
Kind.
Omdat kinderen, vrijwillig of
niet, in een positie worden ge
dwongen, die niets met hun kind
zijn heeft te maken.
Vargames' (Nederland 3,
FOTO JAN VAN DEN BERG
k zijn grappen en grollen
Ij dat doen waar hij zijn
lerworven heeft: eenone-
In ook echt de allerlaat-
i vrouw Rietje en een le-
hebben hun sporen ach-
lede Kerstdag een inter-
Ite meester (81), waarbij
sprake meer is van een
bus zet Hermans de pro-
or schut, bijvoorbeeld
I achter elkaar te zeggen
Jichtig is en dingen soms
iMaar verder ben ik nog
I cameraman valt van het
tden muzikaal opgeluis-
1 liedjes van zijn onlangs
hg van het leven, geïllus-
Eerijen van Toon. Het in-
Instelling zijn in handen
f uur)
boeven Harry en Marv
net naar smokkel van
pens.
23.15-00.35)
ench Connection Amen-
speelfilm uit 1971. Regie:
Friedkin. Hoofdrollen:
ackman en Roy Scheider.
De agenten Jimmy Doy-
uddy Rosso komen op het
an heroïnesmokkel,
hnd 2, 23.20-01.00)
in December Engelse
m uit 1995. Regie: Mark
Hoofdrollen: Joss Ack-
Jean Simmons. Tijdens
st wordt de bejaarde Ge-
rmody gedumpt in een te-
wijl de rest van de familie
;ersportvakantie gaat.
and 1,00.02-01.36)
Amerikaanse speelfilm
9. Regie: Robert Altman,
ollen: Donald Suther-
lliott Gould en Tom Sker-
assieke oorlogssatire. In
bile Army Surgical Hos-
Korea bieden de leger-
Hawkeye, Trapper en Du-
llende het hoofd met veel
and 2,02.30-04.20)
O 5
uur tón 18.00,22.00 en 23.55 Niei*
NOT: 6.50 Pyjamapret. NOS: 7.05 N®
TROS: 7.20 De tijd van je Ie* I
O/RNW: 8.08 Wereldnet. NCRV:
prek. 9.50 Plein publiek. L
11.35 Rondom het woord. U®
..12.50 De bijbel. 13.08 Radio 5®®'
e: dokument op 5.14.02 Schuimen
ilpen en olijven. NPS: 17.05 Radio h
SO GroenLinks. NMO: 18.08 Ara»»
nma (actualiteiten/religie). 18.48 Tu
nma (actualiteiten). NPS: 19.00 Nie^
aliteiten in het Turks. 19.45 Nieuvvser
eiten in het Marokkaans en Bert*»
ieuws en actualiteiten in het O*
10 Sin ke ng kai yam. 21.30 lyi hal
ayen rasja (Er is hoop). VPRO: U
avonden met om ca. 22.04 Gesp'0
ca. 22.45 De jazz van Pete Fellema
0 Atelierbezoek; ca. 23.45 Een
Mort Rosenblum (ap)
[iputo - Een droog zinne-
jn een rapport van de
jeldbank stelt de levens-
ffachting voor Zimbab-
in 2010 op 57 jaar 'zon
den 30 jaar 'met'. De va-
ibele is aids.
veel andere Afrikaanse landen
zuiden van de Sahara zal aids
levensverwachting met zeker
ijaar drukken.
:t virus steekt de grenzen over
iet vooruitzicht is angstaanja-
zegt Roberto Chavez,
ar en dag vertegenwoor-
trvan de Wereldbank in Zim-
ises buurland Mozambique,
etkan het belangrijkste obsta-
worden voor ontwikkeling."
Igens cijfers van de Verenigde
ties zijn er 783.700 Afrikanen
aids gestorven sinds de ziek-
de jaren tachtig de kop op-
li. In 1996 zijn 1,9 miljoen vol-
n met het aidsvirus be
et geraakt, net zoveel als in de
rest van de wereld samen,
vendien vallen in Afrika rela-
veel leden van de ontwikkel-
eiite aan de ziekte ten prooi -
;e ambtenaren, technici, mili-
i officieren, zakenlieden en
dere personen die bij het
idsbestuur moeilijk gemist
worden.
Is een kwetsbaar land als Mo-
itbique zich niet agressief te-
tastelt tegen aids en het uit de
id laat lopen, kan de on|wik-
fag 200 jaar achteruit worden
iet", waarschuwt Chavez.
zijn moeilijk te ma-
it er lang niet overal
iigdelijk wordt gerapporteerd
iden het probleem
rdoezelen, maar Gareth Jones
nUNAIDS in Genève schat dat
miljoen Afrikanen met hiv zijn
smet, dan wel aids hebben,
epidemie verschilt sterk van
1 tot land. De helft van het
rial slachtoffers is gevallen in
Na, dat in het begin het
aarst werd getroffen. Intensie-
Weeskinderen die met het hiv-virus zijn besmet op Wereld-aidsdag tijdens een mars door de sloppenwijken van Nairobi, de hoofdstad van Kenia. Elke dag worden in
Afrika naar schatting vierduizend mensen besmet. foto reuter
ve voorlichtingscampagnes heb
ben het aantal gevallen in Ugan
da sterk omlaag gebracht, maar
dat is dan ook ongeveer het enige
goede nieuws. „Overal elders is er
nauwelijks enige vooruitgang ge
boekt", zegt Jones. „Sommige
leiders ontkennen het probleem.
Veel mannen weigeren condooms
te gebruiken, of kunnen ze niet
krijgen. Op dit moment hoopt ie
dereen op een vaccin."
Midden- en zuidelijk Afrika, van
Kenia tot Zimbabwe, zijn er het
slechtst aan toe. Botswana, dat
aanvankelijk de dans ontsprong,
'is er verschrikkelijk aan toe',
zegt Jones. In Zuid-Afrika en
Mozambique is de situatie nu nog
redelijk gunstig, maar dat kan
snel veranderen.
In West-Afrika heeft Ivoorkust
de grootste stijging van aidsge-
vallen meegemaakt. In het nabij
gelegen Senegal hebben de auto
riteiten en vrijwilligers snel een
voorlichtingscampagne op poten
gezet en komen er veel minder
gevallen voor.
Michel Lavollay, een Franse VN-
deskundige op het gebied van
aids in Afrika, vreest dat de bui
tenwereld, maar ook de Afrika
nen zelf, hun waakzaamheid la
ten verslappen. „De mensen pra
ten er niet meer over", zegt hij.
„Maar de epidemie gaat niet weg
en wordt op veel plaatsen erger.
De eerste voorspellingen komen
uit. We hebben een echte ramp."
Door Mort Rosenblum (ap)
Mopti - Hoewel de berichten in de Westerse pers anders
doen vermoeden, gaat het met een groot deel van de Afrika
nen tegenwoordig toch beter dan een aantal jaren geleden.
Zo zijn er weliswaar nog zeven
miljoen ontheemden in Afrika,
maar dat is nog geen 1 procent
van de bevolking. De afgelopen
twee jaar is het aantal ont
heemden bovendien met een
kwart afgenomen en hun aan
tal blijft dalen.
De vooruitgang in Afrika moet
vooral gezocht worden in het
kleine. Doelgerichte projecten
in dorpen werpen hun hier en
daar wel degelijk vruchten af.
Op het eerste gezicht lijkt het
Multifunctionele Platform, met
zijn riemen, wielen en zuigers,
nog het meest op een buitenis
sig kunstwerk. Maar in Afri
kaanse dorpen doet hij kenne
lijk wonderen.
Het platform, deze week be
zichtigd in Mali, bestaat uit
twee parallel lopende banden
met een dieselmotor in het
midden. Door middel van V-
snaren, katrollen en koppelin
gen kan de motor op verschil
lende apparaten worden aan
gesloten en zo voor de meest
uiteenlopende dingen worden
gebruikt: rijst pellen, graan
malen, water pompen, elektri
citeit opwekken, olie persen,
hout zagen, accu's opladen, ge
reedschap laten draaien. Het
8pk motortje van Indiase ma
kelij kan desnoods lopen op no
ten van de Pourghere, een
Mexicaanse plant die al heel
lang in Afrika groeit.
Maar wat bijna nog belangrij
ker is volgens de Zwitserse uit
vinder, veteraan-ontwikke
lingswerker Roman Imboden:
het Multifunctionele Platform
kan een dorp opstuwen in de
vaart der volkeren, zijn econo
mische en sociale structuur
veranderen.
Het platform wordt door vrou
wen beheerd en bediend. Zij le
ren lezen en eenvoudige reken
sommen maken en zij zorgen
voor terugbetaling van de le
ning. Mannen kopen de elektri
citeit van hen en verdelen die
over de erven van het dorp.
„Vrouwen hebben ineens een
plaats en mannen leren hen als
gelijken te behandelen", zegt
Imboden, terwijl achter hem
het onophoudelijke pok-pok
van een platform uit het nabij
gelegen Kotaka klinkt. „Als je
aardig tegen je vrouw bent heb
je licht. Maar eerst malen zij
hun graan."
Imboden, een beer van een man
met een bulderende lach, drijft
zijn project in Mopti, Mali, met
geld van de Organisatie voor
Industriële Ontwikkeling en
het Ontwikkelingsprogramma
van de Verenigde Naties en van
individuele regeringen. Hij de
monstreert het gebruik van de
machine in dorpen en helpt
geïnteresseerde coöperaties om
een door de overheid gegaran
deerde lening te krijgen. Zijn
staf helpt met technisch advies
en onderhoud.
Het platform is niet gratis, be
nadrukt Imboden. Dorpelingen
moeten het echt willen hebben
en hard werken om de investe
ring eruit te halen. Na enkele
jaren genereert het apparaat
nieuw inkomen en kan een
dorp er verbeteringen van ver
wachten. Net als anderen die
simpele technologie paren aan
managementsystemen die in
druisen tegen de traditionele
hulpverlening moet Imboden
veel moeite doen om de geldge
vers te overtuigen van zijn ge
lijk. Maar hij is er vast van
overtuigd. „Op dorpsniveau
hoef je helemaal niet te deregu
leren omdat alles al gederegu
leerd is. „De gebruikers nemen
alle beslissingen. Als we ge
noeg van deze dingen aan de
gang krijgen nemen de mensen
vanzelf onze functie over."
„Dit is een idee, geen oplos
sing", zegt hij. „Maar het
maakt deel uit van een web van
mini-oplossinkjes die je van
veraf soms niet kunt zien. Zo'n
web heeft Afrika nu nodig."
h~
■np
teneerdrukkend verhaal van
Heere
ILeks™3 wees^n^eren waarschuwen tijdens een demonstratieve
ieve mars voor het gevaar van onvei-
foto reuter
Door Karin Davies (ap)
Nairobi - Pasgeboren en on
der de aarde kwam Joseph
Angelo in het tehuis voor ser
opositieve kinderen aan. Zijn
moeder, alleenstaand en ster
vend aan aids, had hem le
vend begraven omdat zij
dacht dat haar zoontje zou
overlijden. Een politieman
redde Joseph en bracht hem
naar Nyumbani, 'thuis' in het
Swahili, waar al 49 andere
kinderen verbleven.
Drie maanden later zuigt Joseph
gulzig zijn flesje leeg en lacht hij
wanneer hij gekieteld wordt.
Joseph is maar een van de 7,8
miljoen kinderen in het Afrika
ten zuiden van de Sahara wier
vader en moeder aan aids zijn
overleden, aldus cijfers die de
Verenigde Naties ter gelegen
heid van Wereldaidsdag heeft
gepubliceerd. De meeste kinde
ren hebben de ziekte voor of tij
dens de geboorte geërfd van hun
moeder.
Dit jaar ging het in Afrika om
zeker 530.000 kinderen - 90
procent van het totaal in de we
reld.
Dikwijls worden de kinderen
aan hun lot overgelaten. Maar in
Kenia kon dr. Angelo D'Agosti-
no, een jezuiet en chirurg uit
Providence in de Amerikaanse
staat Rhode Island, kon het niet
langer aanzien dat de kinderen
moederziel alleen in de smerige
straten van Nairobi of in een ar
moedig overheidsziekenhuis
moesten sterven en stichtte in
1992 Nyumbani. Daar worden
de kinderen onthaald op het bes
te voedsel en de beste medische,
psychiatrische en geestelijke
zorg en vooral liefde.
De 50 bewoners (tussen de 0 en
15 jaar) wonen in groepen in
kleine huizen, verzorgd door in
wonende pleegmoeders. De
wanden zijn vrolijk versierd met
handgemaakte kleden. De oude
re kinderen slapen in stapelbed
den, de baby's in wiegjes.
Overdag spelen de kinderen ver
stoppertje tussen de hemden en
broeken die aan waslijnen te
drogen hangen, ze crossen op
fietsen door de blubberige tuin
en gaan naar school.
Door de goede verzorging zijn de
kinderen redelijk gezond, on
danks hun broze afweersysteem.
Een droge hoest hebben ze bijna
allemaal en sommige kinderen
hebben huidproblemen - open
zweren of ontsierende wratten.
Als ze ouder worden beginnen ze
te vragen wat hiv-positief bete
kent, zegt zuster Mary Owen.
Ze herinnert zich een jongen van
12 wiens vriendje aan aids was
gestorven. Beseffend dat hij de
ziekte ook onder de leden had,
vroeg hij of hij ook zou sterven.
„Ik heb hem naar waarheid ge
antwoord - dat hij een zeer ern
stige ziekte had en dat zijn leven
misschien beperkt was, maar dat
niemand kon zeggen hoe kort."
Protus Lumiti, directeur van het
huis, zegt dat hij heeft geleerd
zijn verdriet in toom te houden.
„De kinderen kijken naar mij.
Als ik sterk ben, zullen zij ook
sterk zijn. Maar als ik loop te
tobben, gaan zij dat ook doen."
Achter het gemetselde schoolge
bouw en de moestuin vol spina
zie en wortelen ligt een begraaf
plaats. Die groeit. Zes kleine
kruizen markeren de graven.
Het jongste kind, een meisje,
heeft maar tien maanden ge
leefd. Het oudste, een jongen,
overleed een paar maanden na
dat hij tien was geworden.
Uitvaartdiensten worden gehou
den in een oude schuur. „Wij ne
men hier afscheid. De kinderen
zijn verdrietig, maar ze begrij
pen dat hun vriendje bij Jezus
gelukkig zal zijn, en niet meer
ziek", zegt D'Agostino.
Aids-weeskinderen in een school in Nairobi
foto reuter
