De details van oud-Antwerpen
de stem
Zeeuws-Vlaamse vertelavond in Biervliet
versiert je
Logistiek
Zakenman
'Een eenvoudige zoektocht zonder strikvragen'
Barokkerk
Vragen
Caféverhaal
fELIERS
moa
fS 30 (076)5310040
Door Ronald Verstraten
„We hebben het woordenboek
nu helemaal op tekstfile staan
en straks komt hij op cd-rom.
Een elektrisch woordenboek
Nederlands-Zeeuws, Zeeuws-
Nederlands. Als je bijvoor
beeld 'sloot' intikt, schiet hij
gelijk op dulve. En dan zie je
dat het te maken heeft met
'delven': een sloot graven. Je
vindt dat ook nog terug in de
plaatsnaam Delft, of in de
Lange Delft in Middelburg."
Rinus Willemsen, geboren en ge
togen Biervlietenaar, reist dage
lijks op en neer naar 'de over
kant' om er les te geven in Mid
delburg. „Eerst met de bus, dan
met de boot en tenslotte met de
fiets. Ik doe elke dag een soort
triathlon."
Daarnaast houdt hij zich voorna
melijk bezig met het Zeeuwse
dialect. Sinds een kwart eeuw als
bestuurslid van de, ouderwets ge
spelde, Zeeuwsche Vereeniging
voor Dialectonderzoek en inmid
dels al een jaartje of tien als se
cretaris. „We hebben een stikgro-
te vereniging," zegt Willemsen.
„Verspreid over heel Zeeland,
plus Goeree-Overflakkee hebben
we een kleine duizend leden."
Een van de voornaamste bezighe
den in de afgelopen jaren, was
het beheer van het Woordenboek
der Zeeuwsche Dialecten. Ge
schreven door de Domburgse dr.
H. Ghijssen, of misschien beter
gezegd: verzameld. Ghijssens
schoenendozen, waarin ze woor
den en uitdrukkingen uit de
Zeeuwse taele alfabetisch en
lexicografisch rangschikte zijn
legendarisch. En ze bestaan nog
steeds. Opgeslagen in het Rijks
archief in Middelburg, maar
straks dus in gemoderniseerde
Suzanne Gielleit is de jongste deelneemster aan de vertelavond.
vorm beschikbaar. Het woorden
boek, uitgegeven in 1964, krijgt
volgend jaar een supplement, dat
wordt uitgegeven door de Veree
niging. Daarmee houdt het bu
reauwerk een beetje op, want de
dialectonderzoekers willen meer
op pad. „Een jaar of vier, vijf ge
leden hebben we vastgesteld dat
we altijd nogal statisch bezig wa
ren. Met het woordenboek, met
streek- en themaboeken. Maar
dialect is in eerste instantie een
gesproken zaak. Je kunt dan wel
met die boekjes doorgaan, maar
op een gegeven moment is alles
vastgelegd."
De Vereeniging wilde een andere
invalshoek. „Op pad gaan. Etale
ren wat we nu hebben. Dat is met
voordrachten begonnen en nu
zijn er de vertelavonden. Die zijn
in een stroomversnelling geraakt,
toen drie, vier jaar geleden die
dialectgolf over ons heen kwam,
met name in het oosten van het
land. We hebben toen afgespro
ken dat iedereen iets in zijn regio
zou doen. Aan de overkant zijn er
al enkele vertelavonden geweest
en nu doen we het ook hier in on
ze regio."
'Je ka me nog vee mêêr vertell'n'.
Het is allerminst de bedoeling dat
de vertelavond in Biervliet een
eenmalige zaak wordt. „We wil
len terug naar een vertelcultuur,
zoals je die nog in de Scandinavi
sche landen hebt. Vroeger hoorde
je nog verhalen in de wachtkamer
van de dokter of de tandarts. Nu
alles op afspraak gaat, is dat
voorbij. Maar er zijn hier nog
mensen, dat zijn geboren rede
naars. Je hoort ze alleen niet
meer, omdat er te weinig gelegen
heden voor zijn. Maar als de gele
genheid zich voordoet, zit de zaal
zó vol."
Willemsen hoopt en rekent op een
volle zaal, morgenavond in De
Gentsche Poort. Maar het mag
ook weer niet té vol. „Van Harn
(baas van de Gentsche Poort)
foto wim kooijman heeft al tegen me gezegd: Niet
meer dan honderdtwintig hoor
Rinus, want anders krijg ik een
logistiek probleem," lacht hij. De
samenstelling van het program
ma lijkt tenminste dat aantal te
garanderen: „We hebben zoveel
mogelijk mensen van diverse
pluimage gevraagd."
Het dialect van het Land van
Cadzand is te horen in een kerst
verhaal van Betsy Schippers-le
Bleu uit Breskens. Zij is een be
kende verschijning in de streek,
die jarenlang de bekende streek
verhalen van prof. Van Houte
vertelde. Door haar kerstverhaal
leren de toehoorders de Kezante-
naars op een heel andere manier
kennen.
Tegenover deze vertegenwoor
digster van de oudere generatie
staat een meisje van dertien. De
Biervlietse Suzanne Gielleit,
leerlinge aan het Zwincollege in
Oostburg, is daarmee de jongste
deelneemster aan de vertelavond.
Willemsen vroeg haar, omdat hij
van een van haar leraren had ge
hoord dat Suzanne zo mooi kon
voorlezen. „Ik doe een verhaal uit
Pijnstillers, een boek van Carrie
Slee. Het is een dramatisch ver
haal over een jongetje. Zijn moe
der gaat dood en daar heeft hij
het heel moeilijk mee." Suzanne
spreekt wel dialect, maar leest
het verhaal in het Nederlands.
„In dialect voorlezen vind ik heel
moeilijk," zegt zij.
Haar deelname betekent een de
buut en hetzelfde geldt voor Hans
Pollemans. Druk zakenman die
wekelijks half Nederland door
kruist, maar de eigen taal koes
tert. „Vroeger sprak ik buiten de
regio uitsluitend Nederlands,
maar nu gebruik ik er ook vaak
Zeeuws-Vlaamse woorden bij. Ik
heb gemerkt dat zoiets ont
dooiend werkt," zegt hij.
Pollemans woont in Biervliet,
maar komt oorspronkelijk uit het
land van Cadzand. Onder het
pseudoniem Edmond van den
n perfecte
rken.
iroleerd,
km garantie
TTTI
tzo-zeéf*-
i dealer!
op elke nieuwe
'mene garantie,
ekans.
|toiRomainvan Damme
i op een gure maandag-
Irttend is het leuk. Ronddwa-
|n in het oude hart van Ant-
T®pen. Kris kras door steeg-
p die plotseling verdwijnen
a grote pleinen, omringd door
""Je kerken en andere fraaie
ouwen. Je wandelt er rond
fl de hand van een papieren
die je in ruil voor honderd
JWgische franken krijgt in Ta-
Pne Noord (ook wel Brasse-
Ij Noord genoemd) op de
FOte Markt. Om precies te
p, nummer 24.
|1Jr' dat café op de hoek van
I Grote Markt, voelden ze wel
I Jl voor het initiatief van
I i'Mne Verhaegen uit het nabu-
Ekeren. Een wandelzoek-
T door Oud-Antwerpen. Ze
pn er tien jaar geleden mee.
f11 handleiding voor de toeris-
f die er altijd zijn, ook in de
permaanden.
'envoudige zoektocht, zon-
ÏÏhkvragen belooft een roze
irav 'nmrddels op de mees-
•rv-kantoren in West-Bra-
ZeelancTte verkrijgen is
ie dus doorstuurt naar Taver-
;ord- Een warme kop koffie
lJ' begin je daar aan de
(v 00r het stadscentrum van
bl»Jorenstad.
*Je leert er ook Vlaamse woorden, zoals schouwvager. Een
schoorsteenveger dus.
Een tip. Lees goed het regle
ment, want anders kom je er net
als wij een tikkeltje te laat ach
ter dat RLL niet rechts-links-
links betekent, maar rechts-la-
ten-liggen. Dat scheelt een hoop
ergernis en gezoek.
De wandeling is zes velletjes
lang, goed voor vijf kilometer.
Daar heb je zeker enkele uren
voor nodig, want het is niet al
leen wandelen. Het is kijken,
goed kijken zelfs, want de vra
gen die gesteld worden zijn niet
altijd even eenvoudig. Het is de
moeite waard. Oók voor ervaren
Antwerpen-gangers die menen
dat de stad voor hen geen gehei
men meer kent. Een misvatting.
Het zijn vooral de details die de
wandeltocht zo leuk maken. Ze
staan en hangen overal. Op deu
ren, gevels van huizen, cafés en
monumentale gebouwen die er
soms al eeuwen staan.
Zoals de Sint-Pauluskerk, gren
zend aan de Veemarkt dat in
1373 Nyen Veemerckt heette. De
kerk is nog ouder, van 1271. De
grootste ramp die de barokkerk
trof, is van veel recentere da
tum. Op 3 april 1968 vraten
vlammen een groot deel van het
oude kloosterpand, de kerk zelf
en de toren op. De restauratie
vergde jaren.
Prima gelukt, want naast het
portaal hangt weer het bordje
met de alleszeggende tekst: Als
u de Pauluskerk niet hebt be
zocht, hebt u Antwerpen niet ge-
zien.Dat kan best zo zijn, maar
als je tijdens de wandeltocht
overal naar binnen gaat, haal je
het einde voor 'het donker wor
den' absoluut niet.
Maar er zijn van die plekken die
je niet zomaar links kan laten
liggen. Neem de Carolus Borro-
meuskerk die met haar fraaie
voorgevel het Hendrik Cons
cience Plein een zuidelijke sfeer
geeft. Italië in hartje Antwer
pen. Volgens kenners is het de
mooiste barokkerk van Noord-
Europa. De zuilen van de drie
verdiepingen zijn in Dorische
stijl (onderaan), op de eerste
verdieping in Ionische stijl en op
de tweede verdieping in Korin-
tische stijl. De toren is 58 meter
hoog en heeft Venetiaanse ven
steropeningen.
Je komt er langs straatjes en
steegjes met schitterende namen
als Jezusstraat, de Zwartzus
tersstraat, de Wolstraat en de
Paradijsstraat. En je loopt er
natuurlijk over de vele markten
die Antwerpen-centrum rijk is.
Ossenmarkt, Melkmarkt en
Lijnwaadmarkt. Net voorbij de
Ossenmarkt ligt het begijnhof.
Beleefd verzoek aan alle mans
personen zich na zes uur 's
avonds niet meer aan te bieden
voor boodschappen of bezoeken,
staat er op een bordje waar het
verleden vanaf druipt.
Het dateert van vóór 1240. Wan
del er rond en geniet van de rust.
De weldadige stilte, de witte
berken die het hof een aparte
sfeer geven. Ieder deurtje heeft
een naam van een heilige of een
bijbels figuur.
Je loopt er over dikke kasseien
die schots en scheef enkele
straatjes vormen. Ongetwijfeld
kost het moeite om het begijnhof
achter je te laten, maar er wacht
nog veel meer.
Je leert er tijdens het wandelen
ook een beetje Vlaams. Dat
Francois Estenbergh niet alleen
smid maar ook schouwvager
was. Schoorsteenveger dus. Het
is het antwoord op een van de 54
vragen die je mag beantwoor
den. J
e mag ze opschrijven op een for
mulier dat ingeleverd mag wor
den bij Taverne Noord (ook wel
Brasserie Noord) op de Grote
Markt.
Je mag het ook opsturen naar
Yvonne Verhaegen, Van de
Weyngaertlei 13, 2180 Ekeren.
Doe er een aan uzelf geadres
seerde en voldoende gefrankeer
de enveloppe bij, want mis
schien val je wel in de prijzen. In
ieder geval krijgen de eerste zes
honderd deelnemers een prijsje
en de goede antwoorden toege
stuurd.
En natuurlijk ding je dan mee
naar de hoofdprijzen die overi
gens niet zo gek veel met de stad
Antwerpen te maken hebben.
Nog tot 15 januari kan er aan de
hand van Yvonne Verhagen ge
wandeld worden. Iedere dag
vanaf negen uur.
Het beeld van St. Barabara in
het schitterend Begijnhof.
foto's de stem/ben steffen
1997
Seiko Sports 50
staal polshorloge
50 rti waterresistant
1jaar garantie
l/ct-tt 329- u-oor
Gids
DONDERDAG 18 DECEMBER 1997
'Dialect werkt ontdooiend'
Bussche publiceerde hij enkele
jaren geleden de dichtbundel
Cuisine Flamande, 'gedichten
over dood en erotiek'. Dat is ook
het thema in een van de twee ma-
gisch-realistisch getinte verhalen
die hij voorleest. „Dialect hoeft
niet oubollig of boers te zijn," is
zijn standpunt. Willemsen valt
hem daarin bij: „Er is lange tijd
om dialect gelachen. Maar het is
natuurlijk wel de eerste vorm
waarin wordt gesproken en als
omgangstaal heel functioneel."
Ook uit Biervliet komt Raymond
Raconté. Een pseudoniem (racon-
ter is Frans voor 'vertellen')
waarachter Raymond Wauters
schuilgaat. De oud-leraar klas
sieke talen aan het Terneuzense
Zeldenrustcollege trekt al jaren
met zijn verhalen door de streek.
Hij gaat een caféverhaal vertel
len, waarin de toehoorders veel
zullen herkennen.
Alleszins intrigerend belooft de
bijdrage van Piet Scheerders uit
Hulst te worden. Hij verrichte
veel speurwerk naar een moord
die rond 1900 in Absdale werd
gepleegd. Een man werd gepakt
en veroordeeld, maar er zijn al
tijd twijfels aan deze zaak blijven
kleven. Scheerders reconstrueert
de zaak aan de hand van oude
kranten en met behulp van dia's.
De avond wordt aan elkaar ge
praat door Rinus Willemsen, ter
wijl Jolanda Fassaert (viool) en
Claire Clark (piano) muzikale in
termezzi verzorgen.
'Je ka me nog vee mêêr vertell'n':
Zeeuws-Vlaamse vertelavond in zaal
De Gentsche Poort in Biervliet. Vrijdag
19 december, aanvang 20.00 uur. En
tree 7,50. De toegangskaarten zijn
verkrijgbaar bij 't Winckeltje in Bier
vliet, boekhandel Van Aken in Ter-
neuzen en boekhandel Basting in
Oostburg.
No Place for Jennifer gaat er stevig tegenaan
PAGINA
Een agenda vol
kerstconcerten:
Nathalie
Stutzmann komt
PAGINA
'Spiceworld':
hitcatalogus
en getut
met kleren
PAGINA
