DE STEM
'Nauwelijks
draagvlak bij
bevolking'
PRINTEMPS
WEEK-END
Runstmestfabrikant Hydro Agri breekt productierecords
'Energie platteland
luiet duurder dan
in de stad maken'
10 wil minister Jorritsma naar Zeeland halen
psatea1---
i't Gouddoppertje!
Grafdelver Rombout is geen treurig man
Bewoners Coensdike
willen brievenbus
dichter bij huis
Geen extra geld voor
restauratie kerken
wm
A/ONEN
Tilburg
ayonteam
Klokkenshow
van maar dan
400 Klokken
C1
Kritiek Staten op Duurzaam Veilig
Op zoek naar
een origineel
eindejaarsgeschenk?
andbouworganisatie stuurt aan op gesprek over natuurherstelplan Westerschelde
Hart van
het centrum
en cuttuur.
•n markant baken
n. De golvende
hierdoor een
bied waarin geen
et merendeel van
•appartementen
Alle woningen
I en douche.
rden geheten via
;id voorhanden,
afgestoten par-
aan de oostzijde
maand
l wordt verstrekt -
send antwoord op
eid. Als u 'm nu
i tot januari 2001
IBURCHTSTRAAT 8, OOSTBURGj
Zeeland
11111
ZATERDAG 13 DECEMBER 1997
Van onze verslaggever
Idiskil - Kunstmestfabrikant Hy-
Jr0 Agri in Sluiskil stevent opnieuw
afop een paar productierecords. De
jaarproductie van ammoniak over-
schrijdt voor het eerst in de geschie
denis van Hydro Agri de grens van
116 miljoen ton. Ook bij andere pro-
I ducten worden records geboekt.
I Directeur J. Duerloo bracht de resulta
ten gisteren naar buiten bij de jaarlijkse
huldiging van de jubilarissen. Het zijn
prestaties om mee voor de dag te komen
liet Duerloo blijken want de kunstmest-
wereld bevindt zich in een moeilijke si
tuatie met overcapaciteit, hoge voorra
den en afglijdende prijzen die de winst
cijfers van Hydro Agri drukken.
Met name de marktprijzen voor ureum
en ammoniak (twee belangrijkste pro
ducten voor Hydro Agri) kenden in de
tweede helft van dit jaar een spectacu
laire inzinking en zakten tot ver beneden
de vooropgestelde bodemprijzen, aldus
Duerloo.
Directe aanleiding vormde de totale in-
voerstop voor ureum die China dit voor
jaar afkondigde. De Chinezen zijn daar
nog niet op teruggekomen. De stop
scheelt een slok op een borrel. China, dat
traditioneel als de gangmaker van het
wereld-kunstmestverbruik wordt be
schouwd, kocht daardoor 3 miljoen ton
minder ureum aan dan in 1996. En in dat
jaar tekende de volksrepubliek voor
tweederde van de totale wereldwijde
groei. Binnen de Europese Unie heeft
Hydro Agri last van de concurrentie van
Engelse ammoniakproducenten die over
goedkoper gas kunnen beschikken als
gevolg van de liberalisering van de gas
markt. Engeland is daar het verst mee en
dat heeft het gas (dat als grondstof voor
de ammoniakproductie dient) daar goed
koper gemaakt.
De vooruitzichten op de internationale
markt zien er voor volgend jaar niet veel
beter uit. „Door de financiële crisis op de
Oost-Aziatische markten, China's poli
tiek om reeds in het jaar 2000 zelfvoor
zienend te zijn en het in productie komen
van enkele miljoenen tonnen ureum- en
ammoniakcapaciteit, wordt er een hard
nekkig overaanbod verwacht."
Van onze verslaggever
Middelburg - De aanpak van de verkeersonveiligheid in West-
Zeeuws-Vlaanderen via het proefproject Duurzaam Veilig
kreeg gisteren nogal wat kritiek te verduren van verschillende
Statenfracties. Vooral het geringe draagvlak onder de bevol-
king voor het project baart zorgen.
et lijkt wel of met uitzonde-
5 van gedeputeerde J. Henne-
keij iedereen in het westelijk deel
Zeeuws-Vlaanderen tegen
I is," merkte P. van Veen (D66) tij-
I dens de Statenvergadering op. Ze
I sprak van mislukte communica-
I tie en inspraak. Ook verweet ze
evolking alleen maar oog te
I hebben voor de problemen in de
I directe eigen omgeving en niet te
in naar het grote geheel. M.
I Wiersma (Delta Anders) kwam
I ook tot de conclusie dat er onder
1 se bevolking geen draagvlak voor
I hetproject bestaat.
IA. Sandee (CDA) constateerde
I dat door Duurzaam Veilig en het
soortgelijke project De Ruit in
st-Zeeuws-Vlaanderen er de
komende jaren nauwelijks tot
geld is om knelpunten in an-
I dere delen van Zeeland aan te
1 pakken. Een slechte zaak volgens
J. van Ginkel (RPF/GPV) vroeg
zelfs of het Duurzaam Veilig wel
bijdraagt tot een grotere veilig
heid.
„Het aanpakken van wegen lijkt
nauwelijks bij te dragen aan het
verminderen van het aantal on
gevallen. Misschien moeten we
het geld anders besteden, bij
voorbeeld meer voorlichting ge
ven."
Hennekeij vindt ook dat er in to
taal te weinig geld is voor de aan
pak van alle onveilige plekken in
Zeeland.
„Maar waar de nood het hoogst is
moet als eerste worden ingegre
pen." Ondanks de kritiek op
Duurzaam Veilig hield hij vol dat
de aanpak van de verkeersonvei
ligheid in het westelijk deel van
Zeeuws-Vlaanderen goed is. Hij
stelde zelfs dat het 'met Duur
zaam Veilig hartstikke goed
gaat'.
Van onze verslaggeefster
Aardenburg - De bewoners van zorgcentrum Coensdike in
Aardenburg willen een brievenbus dichter bij huis. Nadat
verschillende verzoeken door de PTT werden afgewezen,
heeft de Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen (AN-
BO), afdeling Aardenburg een brief gestuurd naar de ge
meenteraad.
Stichting Thuiszorg en de Wo
ningstichting hadden de PTT al
eerder verzocht een brievenbus
voor het nieuwe gebouw van
het zorgcentrum aan de Gaai-
perswei te plaatsen. De ANBO
heeft nu namens de bewoners
de gemeenteraad en het college
van Aardenburg aangeschre
ven. De ouderenbond hoopt dat
die ervoor kunnen zorgen dat
er spoedig een bus geplaatst
wordt bij de nieuwe locatie van
het woonzorgcentrum.
Sinds enkele maanden huist
het zorgcentrum in dit nieuwe
gebouw aan de Gaaiperswei.
De Aardenburgse ouderen heb
ben sinds de verhuizing geen
brievenbus meer voor de deur.
Op de oude locatie aan de
Bootstraat was dat wel het ge
val. Daar plaatste de PTT voor
het gemak van de bewoners
van Coensdike een brievenbus
bij het gebouw.
„Naast deze tegemoetkoming
aan de bewoners, vervulde de
plaatsing van de bus ook nog
een ander aspect. Het posten
van een brief of een kaartje was
een aangelegenheid die uitno
digde tot een kleine wandeling,
met mogelijk een ontmoeting
met een bekende en even een
gezellige babbel," zegt de
ouderenbond.
Nu het zorgcentrum is verhuisd
naar de Gaaiperswei, moeten
de ouderen nog steeds naar de
brievenbus in de Bootstraat om
hun brieven en kaarten te pos
ten.
De afstand naar de dichtstbij
zijnde brievenbus is echter te
groot voor de bewoners van het
zorgcentrum en de aanleunwo
ningen. Daarom willen graag
ze dat de brievenbus verplaatst
wordt naar het begin van de
Gaaiperswei, op de hoek van de
Herendreef.
Van onze verslaggever
Middelburg - Het CDA probeerde gisteren tijdens de Staten
vergadering in Middelburg toch geld vrij te krijgen voor restau
ratie en onderhoud van beeldbepalende kerken ouder dan vijf
tig jaar.
Wies Rombout: „Het is iets dat moet gebeuren. Natuurlijk sta je stil
leven nu eenmaal.,,
bij het verdriet dat een overlijden met zich brengt. Maar zo is het
FOTO WIM KOOYMAN
Het Angelus klept van
uit de kerktoren in
Lamswaarde. De lagere
schooljeugd stroomt de
straat op. Op het plaat
selijke kerkhof achter
etablissement De Vier
Jaargetijden - recht te
genover de kerk - doet
Wies Rombout er nog
een schepje bovenop.
Rond twee uur wil hij
klaar zijn met het graf
waarin vandaag een
overleden mevrouw haar
laatste rustplaats vindt.
een aantrekkelijke
Lnuari 1999 gaan
zerheid over op de
l moment gaat uw
jd in. De rentebe-
rt tot januari 2001.
I periode kunt u zelf
[eer u uw rente vast-
2 jaar worden ook
|renteschommelingen
heek is verkrijgbaar
dviseur (0800 0012),
(020 584 77 50) en,
na uw onafhankelijk
jtbankJ^
I Van onze verslaggever
■Middelburg - Het bewoners op het platteland mogen nooit ge-
l'onfronteerd worden met een hogere energieprijs dan die in de Door Rein van der Helm
pad. De fracties van SGP en PvdA lieten gisteren tijdens de
statenvergadering in Middelburg weten dat ze nooit een prijs-
l'frschil zullen accepteren.
eden voor hun bezorgdheid zijn
e uitspraken van directeur P.
IWer van Delta Nutsbedrijven
"tgs in de ze krant. Hij liet
een week geleden weten
Mg te zijn dat op termijn de
Kinverbruikers op het platte-
ffleer geld moeten betalen
r hun energie dan inwoners
Is" de grotere steden.
L Sens Stoter kost het Delta
ffor om die klanten te bedienen,
Per die kosten worden nu nog
f1 gelijke mate over alle klanten
(Jgesmeerd. Het is de vraag of
C..a solidariteitsbeleid kan
t voortzetten bij de libera
le '8 van de energiemarkt die
I ™eer Marktwerking, concur-
L?e.® °P termijn tot inkoop-
li 1 lei® va« alle klanten leidt.
I e*el die kwestie momenteel
nog niet aan de orde is meenden
SGP'er W. Kolijn en sociaal-de
mocraat S. de Paauw toch een
signaal af te moeten geven. „Zo
iets is en blijft onbespreekbaar,"
aldus een zeer stellige Kolijn. En
De Paauw: „Het solidariteitsbe
ginsel mag niet worden losgela
ten." H. Polderman (WD) wilde
niet reageren op berichten in
kranten maar merkte wel op dat
kleinverbruikers bescherming
verdienen.
Gedeputeerde J. Hennekeij stelde
dat Stoter slechts een signaal
heeft afgegeven. Een verschil in
de tarieven sluit hij echter niet
uit. Wel liet hij weten dat de prij
zen nooit helemaal vrij zullen
zijn. „De overheid zal altijd een
maximum- en minimumprijs
vaststellen."
Wies is nu 77 jaar. Daarvan was
hij, deze maand precies, 55 jaar
doodgraver. Alle sinds december
1942 in Lamswaarde begraven
mensen - zijn eigen vader als eer
ste van deze reeks van vele hon
derden - zijn als het ware door
zijn handen gegaan. Als het aan
Wies ligt houdt hij het nog vijf
jaar vol. Dan hoopt hij zijn zes
tigjarig jubileum te vieren. „En
zet ik er echt een punt achter,"
zegt hij gedecideerd.
Het ambt van doodgraver in
Lamswaarde 'erfde' Wies Rom
bout van zijn vader. Die was dat
een jaar of vijf geweest voordat
een hartaanval hem velde. „Ik
was al een paar jaar met vader
mee geweest en wist dus hoe dat
graven moest," zegt Wies, terwijl
hij peinzend voor het graf van
zijn vader staat. „Kijk," zegt hij
even later, wijzend op een graf
ernaast. „Dat was het tweede dat
ik moest graven, voor mijn zus".
Het in de jaren veertig 1850 zie
len tellende Lamswaarde is in de
loop der tijd in bevolking terug
gelopen tot zo'n kleine achthon
derd. Veel jeugd is weggetrokken,
maar ook zijn er in de loop van
een halve eeuw honderden over
leden en begraven. En steeds was
Wies nauw hierbij betrokken.
Niet alleen zorgde hij voor de
laatste rustplaats, ook was en is
hij nog de 'ceremoniemeester' bij
de begrafenissen in het kleine
landelijke dorp. Wijst begrafe
nisbezoekers een parkeerplaats
aan, zorgt dat het stoffelijk over
schot netjes in de H. Cornelius-
kerk komt en gaat aan het eind
van de dienst de begrafenisstoet
vooraf naar het kerkhof.
Krik
Het kleine, zo op het zicht over
volle kerkhof, straalt rust, orde
en netheid uit. Vrijwilligers zor
gen voor het onderhoud van de
graven, Wies is de man die de om
geving daarvan netjes houdt. Die
met behulp van een kleine krik
scheefgezakte stenen weer netjes
waterpas legt, het onkruid be
strijdt, de haag knipt.
Het regelmatig omgaan met de
dood heeft van hem geen treurig
man gemaakt. „Het is iets dat
moet gebeuren en hier in Lams
waarde ben ik dat, hoewel ik
sinds 1970 al in Hulst woon. Na
tuurlijk sta je stil bij het verdriet
dat een overlijden met zich
brengt. Maar zo is het leven nu
eenmaal. Ik heb familieleden,
vrienden en kennissen begraven.
En bij die gelegenheden denk je
toch wel eens terug aan je jeugd.
Als er zo'n oude schoolkameraad
wordt begraven herinner je je nog
weieens alle kattekwaad die je
met zo iemand hebt uitgehaald."
Sommige van de gestorven
dorpsgenoten zijn hem op andere
manieren bijgebleven. Zoals het
verdriet dat een klein dorp voelt
als een kind plotseling overlijdt.
„Of," zegt Wies, wijzend op een
familiegraf, „als een hele familie
overlijdt zoals gebeurde tijdens
de watersnoodramp in 1953. In
Kruispolder verdronken toen
acht mensen. Vier zijn er begra
ven in Kloosterzande en vier
hier."
Bijgebleven is hem ook de begra
fenis van een dorpsgenoot in de
tijd dat het kerkhof nog niet was
opgehoogd. Toen had men te
kampen met grondwater en
moest een graf als het ware gestut
worden om niet de kans te lopen
dat het instortte. „En dat gebeur
de nu nét toen die man begraven
werd. In een mum van tijd stond
het graf vol water en bleef de kist
drijven. Met een paar zware ar
duinen stenen konden we het
toen verankeren. Dat gaf wel een
consternatie."
Grafrechten
Naast het hokje, waarin Wies zijn
materiaal bewaard, liggen res
tanten van grafstenen. „Als er
geen grafrechten zijn betaald
wordt na dertig jaar het graf ge
ruimd. Dat wil zeggen: de steen
wordt verwijderd. De menselijke
resten blijven gewoon in de
grond." Hij bukt en pakt een stuk
grafsteen met daarop nog duide
lijk leesbaar de naam van een
meisje. „Dat meisje heb ik inder
tijd moeten opgraven om haar
een plaatsje te geven bij haar ja
ren later gestorven moeder."
Er zijn in Lamswaarde plannen
een nieuwe begraafplaats aan te
leggen. „Daar kunnen ze dan met
een graafmachientje werken, hier
is dat onmogelijk. Dat zal overi
gens nog wel een tijdje kunnen
duren want er kunnen er hier nog
wel honderd liggen," en wijst op
een geruimd deel van de begraaf
plaats waarop her en der nog wel
een steen te zien is. Wat volgens
hem hierin ook meespeelt is dat
steeds meer mensen - ook in
Lamswaarde - voor een crematie
kiezen. „Daar is geen graf voor
nodig, dus zijn er minder nodig."
Jubileum
Wies vindt dat er voldoende is ge
praat. Tijd om de handen uit de
mouwen te steken. Hij daalt weer
af in 'de put' die hij aan het gra
ven is. De spa gaat energiek de
grond in. Zijn 77 jaar zie je hem
niet aan. „Als ik zo blijf als nu
haal ik het zestigjarig jubileum
wel," zegt hij monter.
Gedeputeerde Staten hebben im
mers alleen geld beschikbaar
voor het onderhoud aan officiële
rijksmonumenten. Om die reden
kwam het CDA met een motie,
een die ook de steun had van SGP
en RPF/GPV. Want het mag niet
zo zijn dat zulke bepalende ge
bouwen voor de dorpen en stad
jes verloren gaan, zo stelde
CDA'er A. Sandee.
De gezamenlijke Zeeuwse kerk
besturen vrezen immers dat door
de nieuwe regeling beeldbepalen
de en bijzondere gebouwen die
niet op de rijksmonumentenlijst
staan zullen verkommeren. Fi
nanciële steun van de provincie is
volgens hen vaak nodig voor het
dichten van het laatste gat in de
restauratiebegroting.
Gedeputeerde G. de Kok hield
het CDA echter voor dat aanna
me van de motie betekent dat het
beschikbare geld wordt uitge
smeerd over groot aantal projec
ten met het gevolg dat er minder
overblijft voor de afzonderlijke.
„Bovendien, nu weten we precies
waar we aan toe zijn. Als we die
regeling loslaten komen we weer
in een ongewisse situatie zonder
uitzicht op de exacte kosten.
Vooral omdat niet duidelijk is
wat beeldbepalend is en om hoe
veel kerken het gaat. Die onze
kerheid willen we nu juist voor
komen."
Ook liet hij weten dat binnenkort
waarschijnlijk nog een aantal
kerken op de Rijksmonumenten
lijst wordt bijgeschreven. Het
gaat om de katholieke kerken in
Lamswaarde, Kloosterzande,
Clinge, Heikant, Graauw en Sas
van Gent en de Nederlands her
vormde kerk in Hoek.
De katholieke kerken in Lams
waarde en Kloosterzande zijn vo
rige maand reeds door de staats
secretaris tot rijksmonument ver
klaard.
Zijn woorden overtuigde de
SGP-fractie zodat G. van Heuke-
lom staande de discussie zijn
steun aan de motie introk waarop
het CDA maar besloot om de mo
tie te laten vallen.
(ADVERTENTIE)
Jonge en
sportieve collecties
voor dames
heren
kinderen
en babies.
Dan moet u beslist eens
een kijkje komen nemen bij
Printemps Week-End.
r3nonze verslaggever
T ^(Philippine - De landbouworga-
hdenr°r?an'Sa^e LTO-Zeeland gaat
Hinkt 3 t een P0§in§ ondernemen om
te»ne', rr^sma (Verkeer en Water-
fle lanrikar ^ee'and te krijgen om met
%ment'lerllalin® van zetten: met het
,el de nve -Jj11 een 'vertrouwensbreuk
er in oktnK e' i nockgde LTO de minis-
Stot er Maar Jorritsma heeft
Donaldson
Escada Sport
Polo Ralph Lauren
Burberrys
La Gaviotta
Accessoires van Mulberry
Church's herenschoenen
Haas 'VW n'et °P gereageerd; vanuit
Is er niet eens eens een ont-
rga van He brief van de land-
■zitterw gekomen, aldus LTO-
r R-van der Maas.
LTO vindt de komst van de minister des te
meer gewenst, nu eerder deze week pro
vincie, Rijkswaterstaat, waterschappen en
Westerschelde-gemeenten in grote lijnen
een zogenaamde bestuursovereenkomst
hebben gesloten over natuurherstel als ge
volg van de verdieping van de Wester
schelde.
Minister en Tweede Kamer moeten daar
uiteindelijk over oordelen.
In de overeenkomst zijn de belanghebben
de instanties overigens niet tot een finaal
besluit gekomen over enkele heikele pun
ten. Dat was de reden dat de bestuursover
eenkomst niet op de afgesproken datum
van 1 december naar de minister kon wor
den gestuurd.
Nu blijkt dat naar natuurontwikkeling bij
Kruiningen en Perkpolder en in de Ooster-
zwakepolder bij 's Gravenpolder alsnog
onderzoek wordt ingesteld. Overeenstem
ming -zoals donderdag in deze krant ge-
meld- is er wel over de binnendijkse pro
jecten Margarethepolder bij Terneuzen en
Rammekenshoek bij Ritthem.
De landbouw heeft zich van meet af aan
tegen deze binnendijkse projecten verzet,
omdat die grond opslokken van het 'toch
al schaarse landbouwareaal in Zeeland'.
Natuurherstel mag van de landbouw, ook
de Zeeuws-Vlaamse LTO-voorzitter M.
Vinke stipte dat gisteravond bij de jaar
vergadering in Philippine nog eens aan.
Natuurcompensatie mag echter alleen bui
tendijks plaatsvinden.
Ondanks de overeenkomst blijft het stand
punt van de landbouw recht overeind, al
dus Van der Maas. „We hebben gelijk,
maar we kunnen ons gelijk niet afdwin
gen. We leven in een land met democrati
sche procedures. Niettemin gaan we de
minister aan onze uitnodiging herinneren
om onze argumenten duidelijk te maken."
'Redelijk tevreden' is Van der Maas overi
gens wel dat in de overeenkomst geen
sprake meer is van onteigening van land
bouwgronden voor natuurherstel. Dat ge
beurt nu alleen op vrijwillige basis. „Dat is
een tegemoetkoming."
Naast de landbouw zijn overigens ook de
milieu-organisaties niet tevreden met de
overeenkomst. Om tegengestelde redenen
evenwel.
De Zeeuws Milieu Federatie vindt dat er te
weinig compensatie is voor de natuur die
met de verdieping van de Westerschelde
sneuvelt.
Misschien denkt u wel aan een heerlijk warme trui,
een sportief hemd of een zijden das.
Of anders een grappig gadget,
streelzacht badgoed,
een luxueus lederen accessoire
of misschien een gezellig servies...
bij Printemps Week-End hangt
de kerstboom vol met leuke tips
en ideeën voor grote en kleine geschenken.
Ook voor de kindjes.
Kom even langs en maak uw keuze.
Bij Printemps Week-End vindt u voor iedereen
de gedroomde verrassing.
ijiw|wR Printemps Week'End
r™Fïiï Kaai 9, Sluis
"lllnlll" 0117 461668
