Contactlens reinigen in de magnetron
Dieet vaak slech
voor gezondheid
Superna
ALDI
i
Broers Meerman schrijven boek over de raakvlakken van dood en eten
VRIJI
Clementines llf
Oté Opties uit Uden introduceert Magno Clens
Embryo
Inkooi
DE STEM
LIJF&LEVEN
Zout
Doolhof van tegenspraak en verwarrinj
Discogangers
Chocolet chocoladeree
Chocc
tablet
Eiskonfekt ijsbonbons
Alpin Choc melkchocolade met
amandel en honing-nougat, 100 gr.
Gechocolateerde
hazelnoten 200 gr.
Schilfertruffels
Mini negerzoenén
Chocolade
zee
vruchten
Gechocolateerde
rozijnen 250 gr.
Mini cocos candy-bar
Luxe soepen
Zilveruitjes 'Grandmère'
'Soera' russische
rode zalm
Gemengde ongepelde not
i i i i
WOENSDAG 10 DECEMBER 1997 [I
'Dood op ons bord is taboe'
Waarom halen de meeste men
sen hun neus op voor een
broodje hond en vinden ze
zult niet meer zo lekker?
De broers Dick en Jacques
Meerman zijn dol op dat soort
vragen. Dick, 51 jaar, is een
moraaltheoloog die les geeft
in Nijmegen. Jacques, 54 jaar,
is een kookgek die als vertaler
in Spanje werkt. Samen
schreven ze een boek over de
raakvlakken van dood en
eten.
Door Mick Salet
„Nederlanders eten graag een gehakt
bal, maar willen liever niet weten waar
dat vlees vandaan komt. De dood op ons
bord is taboe."
De broers Dick en Jacques Meerman
hebben iets met doden. Dick is een mo
raaltheoloog die zich - 'met enige
schroom' - euthanasiedeskundige
noemt. Jacques is een kookgek die
- zonder enige schroom - vertelt voor
het eerst een varken te hebben geslacht
om te weten 'wat het is om zo'n beest in
je handen te voelen sidderen en sterven.
Dick en Jacques hebben samen een boek
geschreven over eten en dood. Hart en
nieren. Een brievenboek waarin de
broers af en toe him best lijken te doen
om maar niet politiek correct te zijn. Ze
schrijven onbehouwen over vrouwen en
onbeschroomd over de dood.
Jacques: „De uitgever heeft zich daar
eerst vreselijk aan gestoord. We kregen
de tekst vol woedende uitroeptekens te
rug. Maar het is fictie."
Dick: „Het is eerder een thriller dan een
wetenschappelijk werk. Toch staat er
geen wetenschappelijke onzin in. Het is
fröhliche Wissenschaft. We willen humo
ristisch over een heilig onderwerp
schrijven."
Jacques: „Onze briefwisseling begon
met een vraag van Dick: waarom willen
mensen geen orgaanvlees meer?"
Dick: „Ik heb op het kleinseminarie in
Brabant gezeten. Daar kregen we eens in
de week zult als broodbeleg. Ik vond dat
lekker. Maar boven de rivieren was het
nauwelijks te krijgen. Ik vroeg me af
waarom niet."
Jacques: „Ik heb het vermoeden dat het
met de huisslacht te maken heeft. Tot in
de jaren vijftig werd er in de meeste Bra
bantse huishoudens nog minstens één
keer per jaar een varken geslacht. Alles
van dat varken werd voor de voeding be
nut. Dus ook het orgaanvlees."
Dick: „Het zal ongetwijfeld ook wel iets
met armoede te maken hebben."
Jacques: „Orgaanvlees is bijna altijd
goedkoop vlees. Zwezerik en hanekam-
men zijn uitzonderingen, maar pens is
altijd en overal het goedkoopste vlees
geweest."
Dick: „Maar ook beneden de rivieren
eten ze nauwelijks nog pens. Nederlan
ders hebben geen trek meer in orgaan
vlees. Tenzij ze het geserveerd krijgen in
een chic restaurant waar alle gerechten
een verhullende Franse naam hebben."
Jacques: „Ik heb eens hersenbroodjes
voor mijn kinderen gemaakt. Ze smul-
Dick en Jacques Meerman in de slagerij: "We willen geen bloedspetters in de keuken.'
den ervan. Ze dachten dat het Indone
sisch kippengehakt was. Tot ik vertelde
dat het hersenen waren. Ze voelden zich
gelijk kotsmisselijk worden."
Dick: „Zelf zal ik het ook niet bereiden.
Ik ben maar een gewone burger die zijn
vlees in de supermarkt koopt. En daar
zie je het hart en de hersenen niet tussen
de hamburgers en de hamlapjes liggen.
Als je hart wilt hebben, dan moet je bij
het dierenvoedsel kijken. Dat doe ik
niet. Ik koop geen orgaanvlees. Wat niet
wil zeggen dat ik het niet wil eten. Ik
heb geen moeite met zult en lever, al
aarzel ik wel met het eten van ogen en
ballen."
Jacques: „Gebakken ballen zijn verruk
kelijk."
Dick: „Lekker is relatief. Met een beet
je kruiden maak je alles smakelijk. Toch
zijn rolpens met appel en roggebrood
met reuzel uit onze keuken verdwenen."
Jacques: „Onze vraag is dus waarom
dat zo is. We komen tot de stelling dat
het niets te maken heeft met het doden
van dieren op zich. Want voor spier-
vlees moet je net zo goed een dier slach
ten als voor orgaanvlees. Het heeft wel
iets te maken met de stevigheid van het
vlees. Spiervlees versterft en wordt ste
viger. Orgaanvlees blijft drabberig.
Mensen houden niet zo van lillend vlees.
Het heeft ook iets te maken met ver
dringen van de dood. De dood van het
dier moet zo onzichtbaar mogelijk wor
den gemaakt. De slager dient er tegen
woordig toe om de herkomst van het
vlees aan het zicht te onttrekken. De
slager hééft geen hele en halve dieren
meer in de winkel hangen."
Dick: „In de supermarkt gaan ze nog een
stapje verder door alles netjes voor te
verpakken."
Jacques: „De manier waarop vlees wordt
aangeboden, snijdt de link tusen dier en
vlees door. Dat komt tegemoet aan de
diepe psychologische behoefte van men
sen om de herkomst van het vlees niet
meer te willen zien. Mensen die de her
komst wél willen zien, besluiten vaak
om vegetariër te worden. Het klinkt mis
schien vreemd, maar ik voel me als be
wuste vleeseter het meest verwant met
die bewuste vegetariërs. We kijken na
melijk op dezelfde manier naar dieren,
alleen trek ik daar een andere conclusie
uit. Het is voor mij heel wezenlijk om te
weten waar vlees vandaan komt. Ik wil
het niet anoniem naar me toe krijgen.
Alsof het geen geschiedenis heeft. Het is
voor mij een bijzondere ervaring om een
dier dat ik op heb zien groeien zélf te
slachten, te villen, in stukken te hakken
en klaar te maken voor het eten. Het feit
dat ik de geschiedenis van een dier ken,
verdiept voor mij de eetervaring."
Dick: „Wat een mystieke kletskoek. Je
kunt natuurlijk net zo goed zeggen dat je
het vlees van zo'n dier niet door je bek
krijgt, omdat je het zo goed gekend
hebt."
Jacques: „Daar heb ik dus geen last
van."
Dick: „Nee, jij niet, maar de meeste
mensen houden er niet van hun huisdie
ren op te eten. Er is steeds meer sprake
van een humanisering in de omgang met
dieren."
Jacques: „Absurd. Ik ben erg gesteld op
mijn varkens, maar zie ze tegelijkertijd
toch als een samenstel van haasjes en
karbonaadjes. Maar in de moderne
kookboeken is elke verwijzing naar het
vroegere leven van vlees taboe. In een
oud kookboek kon je nog lezen: 'Neem
een niet te oude rode haan en sla hem
dood'. Dat zou nu ondenkbaar zijn. We
willen geen bloedspetters in de keuken.
We hebben in het algemeen de neiging
om de dood zo ver mogelijk uit ons blik
veld te verbannen."
Dick: „Ik denk dat er ook een theologi
sche kant zit aan het eten van orgaan
vlees. Organen hebben lang een belang
rijke symbolische betekenis gehad. De
oorsprong is onder andere terug te vin
den in de bijbel. God die de nieren proeft
en het hart doorgrondt. In de moderne
theologie is die symbolische betekenis
steeds verder afgenomen. God is uit ons
lichaam verdwenen. We zijn op een an
dere manier naar hart en nieren gaan
kijken. Want als je weet dat het hart een
pomp is, dan kijk je er op een andere ma
nier naar dan de nonnen die in 1308 het
hart van de zalige Clara opensneden,
omdat zuster Clara tijdens haar leven
vaak had gezegd dat ze Jezus Christus in
haar hart droeg. Dat wilden die andere
nonnen wel eens zien. Het scheermes
ging erin. Nu gaat het mes in het mense
lijk lichaam om het hart er voor trans
plantatie uit te halen. Dat vind ik cu
rieus: juist de ingewanden die we ons
niet meer laten voorschotelen, lenen zich
voor transplantatie. Hart, huid, longen
en nieren. Het gebruik van die organen
FOTO THEO VAN ZWAM
is verschoven van de keukentafel naar
de operatietafel. Onze beschaving komt
daardoor dicht in de buurt van het kan
nibalisme."
Jacques: „Er is natuurlijk wel verschil
tussen het eten van mensenvlees of kip
penlever. Er rust een taboe op het eten
van mensenvlees. Een diepgeworteld ta
boe."
Dick: „Maar er is geen gebod dat zegt:
gij zult geen mensen eten.
Jacques: „In onze wetgeving wordt het
eten van mensenvlees ook niet als apart
misdrijf strafbaar gesteld."
Dick: „Extreme omstandigheden kun
nen kannibalisme rechtvaardigen. Als
mensen niets anders dan elkaar te eten
hebben, dan verdwijnt het taboe. De
drang om te overleven wordt dan als een
zó natuurlijke neiging gezien, dat de
rechter of de paus het eten van mensen
vlees achteraf niet veroordeelt."
Jacques: „Natuurlijk huivert iedereen
bij de gedachtem, want het eten van do
de mensen is iets anders dan het eten van
dode dieren."
Dick: „Toch zijn er wel overeenkomsten.
Zo zie je dat de discussie over slacht zich
nét zo ontwikkelt als de discussie over
euthanasie. Het gaat meer en meer over
de vorm. De dood moet humaan zijn. Het
doden moet zacht en onzichtbaar gebeu
ren. Het gaat steeds meer over de maniér
van het doden en steeds minder over de
moraal van het doden. De discussie ver
schuift van ethiek naar esthetiek."
I 'Hart en Nieren', Dick en Jacques Meerman,
Uitg. Atlas, prijs 34,90.
De magnetron is voor
meer geschikt dan alleen
het opwarmen, ont
dooien of bereiden van
gerechten. Sinds kort
kunnen ook contactlen
zen in het apparaat ge
reinigd worden. Oté Op-
tics in Uden brengt de
benodigdheden daarvoor
op de markt.
Door Wouter ter Haar
Tussen het opwarmen van een
kop soep en het ontdooien van de
gehaktbal, kunnen in de magne
tron voortaan ook contactlenzen
gereinigd en gedesinfecteerd
worden. De firma Oté Opties uit
Uden komt binnenkort met de
Magno Clens op de Europese
markt. Het is een apparaat dat
met speciale vloeistof zachte
contactlenzen in een a twee mi-
INFORMATIE
Wie nadere informatie wil omtrent
artikelen in deze bijlage, kan
tijdens kantooruren bellen naar:
076-5312344 of 076-5312272.
Schriftelijk reageren kan ook.
Het adres daarvoor is:
De Stem, redactie Lijf Leven,
postbus 3229, 4800 MB Breda.
Eindredactie: René van der Velden.
nuten kan reinigen. Volgens di
recteur W. Oorthuizen van Oté
Opties zijn de lenzen na reini
ging in de magnetron ontdaan
van alle bacteriën, virussen,
schimmels en mogelijke andere
verspreiders van oogziekten.
De Magno Clens (een startpak
ket kost 25 en de vloeistof 20
per maand) bestaat uit een beker
met daarin een lenshouder. In
die lenshouder - een klein korfje
- kunnen twee lenzen worden
geplaatst. De beker en de lens
houder worden gevuld met een
in Uden geproduceerde zoutop
lossing. Daarna moet de beker
met de lenzen in de magnetron.
In een a twee minuten is de rei
niging gepiept. Dat gebeurt door
de microgolven in de magnotron.
Tijdens de reiniging wordt een
speciale zoutoplossing - 'te ver
gelijken met traanvocht bij men
sen' - ingekookt. Hoewel de op
lossing een temperatuur van 100
graden Celcius bereikt, worden
de lenzen zelf niet warm en kun
nen meteen weer gedragen wor
den. „Omdat er absoluut geen
lichaamsvreemde stoffen wor
den gebruikt, kunnen er geen al
lergische reacties optreden. Dat
kan wel gebeuren met de huidige
wijze waarop mensen hun lenzen
schoonmaken," aldus Oorthui
zen.
De Magno Clens is ontwikkeld
De Magno Clems in de magnetron.
FOTO JAN VERHOEFF
Toen de eerste reageerbuisbaby
Louise Brown ter wereld kwam,
ontstond er onmiddellijk een
nieuw ethisch probleem. Wat
moeten we doen met de overtol
lige embryo's? Want bij IVF
ontstaat bijna altijd een over
maat aan embryo's die niet in de
baarmoeder worden teruggezet.
Wat doen we ermee? De Engelse
gynaecoloog Edwards, de we
tenschappelijke stiefvader van
Louise Brown, kwam begin ja
ren tachtig met een radicaal
voorstel. Er is een nijpend te
kort aan donororganen, zo stel
de hij. Dus waarom zou je die
restembryo's niet opkweken tot
orgaandonors.
Er ging een kreet van ontzetting
op. Maar wat in 1982 ondenk
baar was lijkt nu via een omweg
toch te gaan gebeuren. De Ge
zondheidsraad adviseerde eind
november minister Borst om het
opkweken van embryonale cel
len tot donorweefsel niet te ver
bieden.
Waar de discussie eigenlijk over
gaat is wat een menselijke em
bryo nu uiteindelijk is. Het is
menselijk, daar is iedereen het
over eens. Maar dat is op zich
geen reden om het te bescher
men want mensenharen zijn
ook menselijk. Het meest radi
cale, en dus eenvoudige ant
woord op die vraag was van dr.
G.Den Hartogh, hoogleraar aan
de Universiteit van Amsterdam
en gespecialiseerd in de ethiek
van de gezondheidszorg. Den
Hartogh gaat uit van een toene
mende beschermwaardigheid.
Een pre-embryo - embryo's die
nog geen veertien dagen oud
zijn en zich nog niet in de baar
moeder hebben genesteld -
heeft in zijn ogen geen menselij
ke status. Wettelijke bescher
ming is niet nodig en onderzoe
kers kunnen er dus naar harte
lust mee experimenteren.
De tegenovergestelde opvatting
is net zo duidelijk en net zo een
voudig te begrijpen: al het men
selijke leven is even bescherm
waardig, of het nu een bevruch
te eicel is of een volwassen
mens. Experimenten zijn uit
den boze, en de vorige minister
van justitie Hirsch Ballin wilde
er dus niets van weten.
Tussen deze twee heldere stand
punten is er een soort ethisch
schemergebied vol voetangels,
klemmen en valkuilen. 'Een em
bryo blijft een embryo. Een
klompje cellen dat uitgroeit tot
een mens als er niets tussen
komt,' schreef de ethicus Kui-
tert een aantal jaren geleden.
Onderzoekers experimenteren
wel vaker met menselijke cel
len, maar die zijn bijvoorbeeld
afkomstig van kankerweefsels.
Die worden nooit meer mens.
Een embryo kweken uitsluitend
met het doel om er mee te expe
rimenteren mag niet, vindt hij.
Kuitert haalt de fraaie uit
spraak van Immanuel Kant aan
dat 'een mens nooit middel is
maar altijd doel'. Maar ja. Die
resterende eicellen. Je kunt ze
vernietigen, aan een vrouw ge-
Een dieet is vaak slecht voor de gezondheid. De wereld is'
doolhof van tegenspraak en verwarring waar het om afsla®
gaat. In het ene land is een forse schep zout geen enkelprobfcj
terwijl in het andere bij een ongemak zelfs voor een 1
moet worden gevreesd.
ven die zelf geen eiceÜ^J
bezit, of er toch maar mee en
rimenteren. Hij is onder veeH
denkingen niet tegen ex»»,
menten 'al was het maar 0®]
schijn van een al te rigo®
standpunt te vermijden'.
Alle partijen lijken belang
hebben bij experimenten op 11
embryo, behalve dan het et|
bryo zelf. Kinderloze echtp J
met een kinderwens hebben J
bleek laatst uit een enquij
geen bezwaar als daarmee!
behandeling van onvruchtbaJ
heid kan worden verbeterd f>
embryo's te kunnen invrie»
moest men experimenteren®
koelvloeistoffen. Het opi
van rest-embryo's was 1
onvermijdelijk. Dan is er de J
tenschappelijke nieuwsgier!
heid. Dat wat sinds Adam!
Eva in de moederschoot verbJ
gen was, valt nu in een reagea
buis te bestuderen. Van dato®
derzoek verwacht men hel
veel, want in de geh
de menselijke groei
de geheimen van kanker besljj
ten, want kanker is geste
groei.
Heel veelbelovend is wat
met doorgekweekt emt.
weefsel denkt te kunnen doe
Cellen van het nog niet
baarmoeder genestelde pre-w]
bryo zijn nog 'toti-potent'
machtig. Ze kunnen nog
kanten op. Ze kunnen 011
groeien tot zenuwcellen,
cellen, levercellen, spiercellt
alle cellen. Bij muizen htf
men die embryocellen al door-
gekweekt tot stamcellen dieuil-
sluitend spier-, zenuw- of lever-
cellen produceren. Dat zou ma
ook graag bij menselijke
bryocellen doen. Zo zouden ad
menselijke embryonale
cellen hartspiercellen kunnen
worden gekweekt om daar®#
door hartinfarct beschai
harten te repareren. Of zen»
weefsel om dat in de hersenen
van een Parkinsonpatiëntinli
planten. Of beenmergcells
voor leukemiepatiënten. 01 ji
zou op die cellen uit kunnents
ten hoe schadelijk nieuwe mat
cijnen zijn voor de ongeboren
vrucht.
Of, enzovoort. Precies wat
Edwards, de bedenker van
reageerbuisbevruchting, vijl
tien jaar geleden wilde.
De gezondheidsraad
nu om dit soort onderzoek tort
staan, in ieder geval niet te va-
bieden, als er 'een zwat
gezondheidsbelang' is
En die gezondheidsbelanga
zijn er steeds meer.
het belang van het 1
men steeds meer fantastisch
medische kennis,
handelingen en
staan. Het embryo
daarom in die afweging steeds
moeilijker.
OPENINGSTIJDEN STUNTMARKT
ABSDAALSEWEG 5 HULST
IMA-DO-VRIJ VAN 10.1010112.30 EN VAN 13.30 10110.001
1 WO VAN 13.00-17.00 ZA VAN 10.00-17.00 1
;nWN 13.00 TOT 10.00-01GESL01EN
door wetenschappers
universiteit van het
aan de Nottingham. Zij hebben ruim
Engelse twee jaar gewerkt aan een reme
die tegen het stijgende aantal
acanthamoebe-infecties bij lens
dragers. Deze infectie kan leiden
tot blindheid en kan ontstaan
doordat Engelse lensdragers met
besmet leidingwater in aanra
king komen. Oorthuizen: „Bij de
reiniging op onze wijze wordt de
infectie resoluut voorkomen."
De reiniging van contactlenzen
in de magnetron is volgens Oor
thuizen aantrekkelijk voor men
sen die last hebben van de huidi
ge lensvloeistoffen. Ook mensen
die af en toe lenzen dragen, zoals
sporters of discogangers, ziet het
Udense bedrijf als doelgroep.
„Vooral voor hen is het van be
lang dat de lenzen goed gerei
nigd worden. Door ze in de mag
netron te doen, ben je gegaran
deerd dat het zaakje schoon is."
De Oté-groep in Uden maakt
sinds 1994 met 25 werknemers in
een eigen fabriek ieder jaar tus
sen de 2 en 2)4 miljoen flesjes
contactlensvloeistof. De vloei
stof wordt geleverd aan zo'n 500
opticiëns in alle uithoeken van
het land. Oorthuizen is niet bang
dat hij in zijn eigen vlees aan het
snijden is. „Er zijn in Nederland
naar schatting zo'n 1,2 miljoen
dragers van lenzen. Daar zullen
er vast overgaan op deze reini
gingsmethode, maar het leeu
wendeel zal de oude reinigings-
wijze wel aanhouden. Bovendien
maken wij zowel de traditionele
als de nieuwe vloeistof."
Dat blijkt uit een internationale
studie, waarbij dieetvoorschriften
in 21 landen zijn vergeleken. Over
het algemeen komt Nederland als
gemiddeld uit het onderzoek. Met
zout mag net als in België en
Duitsland echter wat ruimer wor
den gestrooid.
Ook over het gebruik van eieren
zijn de internationale meningen
verdeeld. De Britten moeten zich
van de gezondheidsautoriteiten
beperken tot eentje per week, voor
de Amerikanen is vier geen pro
bleem, de Wereldgezondheidsor
ganisatie gaat akkoord met tien
eieren. Het Nederlandse voorlich
tingsbureau voor de voeding
houdt het op drie.
Het onderzoek, uitgevoerd door
de Universiteit van Reading in
Engeland, wil de wetenschappe
lijkheid van veel dieetvoorschrif
ten doorprikken. Hoewel er in to
taal 350 factoren zijn waargeno
men die kunnen bijdragen tot het
ontstaan van hart- en vaatziekten,
is het toch meestal voedingsvet (in
de vorm van rood vlees of eieren)
dat als hoofdschuldige wordt aan
gewezen.
Deze aanpak vertekent de rol die
cholesterol speelt in het menselijk
dieet. In bijna alle leefregels gaat
het om voedingscholesterol dat
verantwoordelijk zou zijn voor het
opbouwen van vet in de aderen. In
werkelijkheid speelt de bloedcho-
lesterol, die in de lever ontstaat,
een rol bij het dichtslibben van de
aderen.
Sommige diëten zijn zelfs 8'®
lijk. De angst voor vet, gel®
op oude studies van Amerika
mannen van middelbare te-
is op zijn minst zwaar
zegt prof. D. Warburtoo, 1'
van het onderzoek. „Vet b-*1
belangrijke bouwsteen
kindervoeding dat speciaal?
verde tonijnolie wordt toeg»'*
aan melk voor te vroeg g'"
baby's. Toch leggen oudefi1"
hun eigen dieet met een M"
gehalte op aan hun kinderen
Dr. J. SnelvandeUniveisi»
Amsterdam, een van de N»
landse onderzoekers,
mensen zich vaak dingen
gen waarvan zij houden on»*
geloven dat zij hierdoor ge®
worden. „Heel vaak word'®
niet veroorzaakt van door ff3
eten, maar door wat we
zeggen."
Mensen moeten meer
zegt Snel. „In plaats van
baseren op voorschriften,
mensen voor de verbeter®»
hun dieet moeten genieten^
matig gebruik van versr
voedingsmiddelen."
Niet geheel toevallig is da
oogmerk van de interna i
groep onafhankelijke aca
die opdracht heeft gegev®
onderzoek. Zij hebben z®
nigd onder de naam Arise.
ates for Research Into the
of Enjoyment (Genootschap
onderzoek naar de *ete
van het genieten), (anp)
is*
melk (37% cacao), puur (55% cacao)
of melk (37% cacao)
met 13% hele hazelnoten,100 gr.
puur met hele hazelnoten,
melk met druiven en hele hazelnoten,
wit of wit met crisp, 200 gr.
van cacaofantasie, 200 gr.
bereid met slagroom
en roomboter, omhuld met,
chocoladeschilfers, 200 gr.
melk, wit en puur, 24 st. 200 gr.
250 gr.
400 gr.
Tip-artikelen verkopen wij tijd|
Advies: neem wat extra, want
kreeftensoep,
heldere ossenstaartsoep
of paddestoelensoep, 400 m
zilveruitjes volgens oud recept
«i natuurazijn met veel
kruiden en stukjes paprika, 720 ml.
zalm met een diep-rode kleur en een
volle karakteristieke smaak, 212 gran
melange van amandelen, A VA
Paranoten, weinoten, T IU
hazelnoten en pecannoten, 400 gram III W
