15%
DE STEM
Rotte peren en gezonde
appels in het leger
Revolutionair aan het hof van Zweedse koning
NE
Kunstfonds op zoek
naar nieuwe leden
Anne Wil Blankers
speelt Wilhelmina
OP ALLE
BAD
KAMER-
MEUBELEN
John de Mol en Koninklijke Landmacht samen in tv-serie 'Combat'
Dakservice
Kleintje
KORTING
Dordrechts Museum koopt
portret door Nicolaes Maes
»B BANK
it dcrt het 'n
nd zou worden?...
NU
Rasti Rostelli
Show
[Nobelprijswinnaar Dario Fo gaat tekeer tegen genetische manipulatie
1997
X 51
r kom je verder mee.
mnffOrtiSv+am*,,
Vanety's
Nicky, beeldschone brun,
slank, lang haar 22 jr.,
Ingrid, bl. sexgodin, slank,
D-cup., 28 jr., Renee,
knappe slanke blondine,
ma-vrij. 11-20. 076-5221051 I
Een KLEINTJE nu noo
TREFZEKERDER dan voor-
heen.
lontstopping
IMTSTOPPINGSBEDRIJF
ld aal. 076-5657977/06-52782837.
N
>58.
ver-
924.
jur
nd
113
340
len
Admin.advies
BOEKHOUDER
voor adm. en aang.biljet. j
Slagboom, Marijke Meustr.
100, Breda, Tel. 5214282,
Reparateur
en onderhoudsbedrijf
Voor al uw pannendaken en I
bitumendaken. Lekkages of
vernieuwingen, bel:
076-5220844 of
0653882768
Een
plaatsen:
resultaten boeken.
r
<c
aalstraat 6 - Oosterhout
"el. 0162-454336
irwaarder,
'om
De fascinatie van het ont^stb^c
HYPNOSE - TELEPATHIE-
Gids
11111
MAANDAG 8 DECEMBER 1997 A7
De landmacht pompt
5,2 miljoen gulden in
een dertiendelige dra
maserie die momenteel
in innig overleg met Jo
hn de Mol Produkties
wordt vervaardigd. In
een uithoek van Leger
plaats Oirschot komt
een reeks met een on-
Hollands karakter tot
stand, die beladen
kwesties niet uit de weg
gaat. Zoals de produ
cent zegt: „Combat
heeft kloten."
Door Maarten van de Rakt
Een blower blaast de kilte uit de
legergarage. Twee lange rijen
groene tafels bieden plaats aan
de acteurs, figuranten en mede
werkers van de dramaserie
Combat. Deze halen hun warme
hap bij een binnen geparkeerd
bestelbusje, dat een compleet
keukentje herbergt. Koffie ei
genhandig te tappen bij de ach
terdeur.
Buiten regent het. Het draai
boek voorziet in een scène met
'vier vrachtwagens en rennende
mannen'. Plaats van handeling
is de ACB-base. ACB staat voor
Algemene Crisis Beheersing.
Soldaten leren er in een crisisge
bied met simpele middelen een
primitief kamp te bouwen. De
opnames vlotten niet hard. Zo
als zo vaak op draaidagen is het
credo wachten, wachten, terwijl
de regen doorsijpelt.
Combat volgt de belevenissen
van een groep jonge militairen
die allemaal op zoek zijn naar
het grote avontuur. Alledaagse
problemen van normale mensen,
vanaf februari te zien bij Vero
nica. „We zijn tevreden als er
een mooie dramaserie op het
scherm komt, die een realistisch
beeld van de landmacht
schetst", verklaart de projectlei
der, overste Harry van der Beuc-
kere. Namens John de Mol stelt
gedelegeerd producent Alain de
Levita: „Het wordt een reeks
met kloten. Een filmische serie
met een beetje allure, niet plat.
Combat-figuranten en acteurs in een kenmerkend opnametafereel: wachten, wachten,
psychische problemen en seksualiteit zitten erin."
„Conflicten rond hiërarchie, drugsgebruik,
FOTO MARC BOLSIUS
Door de inzet van tanks en an
der groot materieel krijgt de se
rie een on-Hollands karakter."
De boodschap die het leger in
het feuilleton graag kwijt wil, is
hoe de Koninklijke Landmacht
(KL) verandert in een professio
nele organisatie, met het accent
meer op vredesondersteunende
operaties.
Honderden vacatures
„Bekendheid vergroten. De ta
ken, de aspiraties van KL. De
KL als werkgever. Thema's als
teamgeest en kameraadschap.
Daarbij willen we KL zo breed
mogelijk belichten, en niet al
leen de pantserinfanterie", legt
de projectleider uit.
„Vroeger hoefde je de markt niet
op. We kregen 60.000 dienst
plichtigen per jaar binnen. Er
zijn nu enkele honderden vaca
tures. Jaarlijks hebben we vijf- a
zesduizend mensen nodig."
Voorlichter Ben Smit vult aan:
„We moeten concurreren met
het bedrijfsleven, dat soortgelij
ke banen biedt. Verder wordt er
langer doorgestudeerd."
Maar zo onderstrepen de leger-
lieden: personeelswerving is niet
het doel van de serie. Daar zijn
de nieuwe peperdure reclame
spots voor, betaald uit een ander
legerpotje. Voor Combat is de
bijdrage van de landmacht, uit
gedrukt in geld, maximaal 5,2
miljoen gulden. De firma De Mol
doet geen uitspraken over kos
ten. Of Combat zijn doel bereikt,
houdt het leger alert in de gaten.
„Daar doen we onderzoek naar.
De eerste aflevering laten we
zien aan doelgroepen. Onze ei
gen afdeling gedragsweten
schappen en een extern bureau
kijken of de effecten goed zijn.
Dan kunnen we eventueel nog
wat bijsturen."
Discussies
De redactie, bemand door afge
vaardigden van leger en produ
cent, bespreekt de scripts. Daar
zijn aardige discussies gevoerd.
Maar naarmate de samenwer
king langer duurt, wijzen de
neuzen dezelfde kant uit. Het le
ger bemoeit zich niet met dra
matische kwesties, wei met de
geloofwaardigheid. „Kleine din
getjes houd je toch altijd", con
stateert De Levita. „Bij Medisch
Centrum West regende het al
brieven, wanneer een dokter zijn
jas verkeerd aan had."
De Levita: „In het begin was er
een spanningsveld vanwege de
verschillende belangen. Hoe
langer de opnames lopen, hoe
korter de discussie. Je kijkt
steeds meer dezelfde kant op."
Voorbeeld van een discussie: „In
het verhaal bereidt de groep zich
voor op uitzending naar het bui
tenland. We wilden de majoor
iets laakbaars laten doen. Maar
dat levert onrust op en zo komt
de uitzending van die groep in
gevaar. Dus dat moesten we bij
sturen."
De dramamakers gaan negatieve
zaken als alcohol en drugs in de
kazerne niet uit de weg. „Dat le
vert natuurlijk het mooiste dra
ma op", weet uitvoerend produ
cent Sjoerd Steenbeek.
„Als alles pais en vree is, heb je
geen drama. Conflicten rond
hiërarchie, drugsgebruik, psy
chische problemen en seksuali
teit zitten erin. In elk mens zit
iets kwaads. Het zijn geen heili
gen, ze hebben ook iets laak
baars."
Van den Beuckere: „Je moet die
zaken niet ontkennen. We kun
nen aangeven hoe de landmacht
ermee omgaat. Maar als je er
gens op inzoomt, moet het wel in
verhouding staan tot de mate
waarin het ons bezighoudt."
Opstandig
Als ze gemist kunnen worden bij
de opnames, schuiven twee ac
teurs aan tafel. Eén ding hebben
Tygo Gernandt en Robin Rien-
stra gemeen: hun Fort Alpha-
verleden. „Floris is met zijn lan
ge haar en oorbel een recalci
trante soldaat. Vaak opstandig.
Wordt regelmatig op het matje
geroepen omdat hij een grote
mond heeft", licht Tygo Ger
nandt (23) zijn rol toe. „Dat heb
ik ook wel. Dat ik zeg waar het
op staat. Ik zou me niet voor
kunnen stellen dat ik in het leger
werk. De machtsverhoudingen
trekken me niet: mensen die je
zeggen hoe het zit."
„Waar ik van droom? Een echte
film, echt drama. Maar dat is
heel moeilijk te vinden. Zoiets
als Karakter, dat wordt slechts
een keer in de tien jaar gemaakt.
Er zijn mooie dingen in de maak.
Helaas mag ik daar niks over
zeggen."
Robin Rienstra (21) beschouwt
Combat als een volgende stap in
zijn carrière. „Ik sprong een gat
in de lucht toen ik de rol kreeg.
Hier leer ik sneller te geven wat
ik kan geven, op situaties in te
haken. Bij Fort Alpha ging het
er allemaal veel speelser aan
toe." Uit de manier waarop hij
de bedoeling van de serie ver
woordt blijkt, dat de club van
producenten, acteurs en leger-
mensen aardig versmolten is:
„We moeten laten zien waar we
mee bezig zijn."
Utrecht (anp) - De Vereniging Rembrandt, die al een eeuw lang
musea steunt bij het aankopen van kunstwerken, wil flink gro
ter worden. De organisatie wil het aantal leden van 4500 naar
9000 hebben en het budget verhogen van 2 miljoen gulden per
jaar naar 4 miljoen.
De Vereniging Rembrandt denkt
dit doel vooral via bijdragen uit
het bedrijfsleven te verwezenlij
ken.
De musea zullen de plannen van
de vereniging alleen maar toejui
chen. De prijzen op de kunst
markt rijzen de pan uit. Museum
directeuren hebben al vaak ge
klaagd dat hun aankoopbudget te
gering is en dat Nederland qua
cultuurbezit internationaal ge
zien achterop dreigt te raken.
De directeuren hebben inmiddels
gelijk gekregen van de Raad voor
de Cultuur. Staatssecretaris Nuis
van Cultuur beraadt zich op een
standpunt.
In de Nederlandse musea hangen
duizenden kunstwerken die met
steun van de Vereniging Rem
brandt zijn aangekocht. De vere
niging draagt maximaal de helft
van de aankoopprijs bij.
De Vereniging Rembrandt pro
beert niet alleen Nederlandse
topkunst voor Nederland te be
houden, zij tracht ook hiaten in
bepaalde collecties op te vullen.
Als dat daarvoor noodzakelijk is,
worden ook buitenlandse werken
aangekocht.
De Vereniging Rembrandt draait
voor zestig procent op een bijdra
ge van het prins Bernhardfonds
en verder van wat de leden op
brengen, van legaten en van
fondsen op naam.
Er bestaat goede hoop dat het be
drijfsleven zich nu van een leuke
kant gaat laten zien, omdat ook
in die wereld steeds meer belang
stelling ontstaat om iets met
kunst te doen.
Amsterdam (anp) - Anne Wil Blankers speelt de hoofdrol in het
nieuwe toneelstuk van Ton Vorstenbosch, Wilhelmina; Je Main-
tiendrai, dat op 31 augustus volgend jaar in première gaat in de
Stadsschouwburg in Amsterdam. In die periode is het honderd
jaar geleden dat Wilhelmina de troon besteeg.
Het toneelstuk, dat wordt gere- acteurs en actrices meedoen,
gisseerd door Mette Bouhuijs, is richt zich volgens impresario
een dramatische visie op het le
ven en de regeerperiode van ko
ningin Wilhelmina. Het stuk be
licht haar leven vanaf de crisis in
de jaren dertig, haar vlucht naar
Engeland in de oorlog, de oor
logsjaren in Londen en de perio
de na haar troonsafstand in 1948.
De productie, waaraan vijftien
Jacques Senf op een breed pu
bliek.
De eerste try-out voorstellingen
worden gespeeld van 22 mei tot
en met 24 juni in de Stads
schouwburg in Utrecht. Na de
première is het tot en met februa
ri 1999 ruim honderd maal te zien
in het hele land.
Dordrecht (anp) - Het Dordrechts Museum heeft onlangs op een
veiling in Duitsland het schilderij Portret van Margaretha de
Geer van de zeventiende-eeuwse schilder Nicolaes Maes aange
kocht.
Na een restauratiebeurt hangt het doek vanaf 13 december aan de mu-
seumwand, te midden van andere werken van Maes.
Margaretha de Geer was 85 toen zij in 1669 in Dordrecht werd gepor
tretteerd. Zij was de echtgenote van de Dordtse koopman Jacob Trip.
De familie Trip behoort tot de invloedrijkste handelsgeslachten van
de zeventiende eeuw en is door verschillende oude meesters, onder wie
Rembrandt, vereeuwigd.
Het portret van de hand van Nicolaes Maes is volgens het Dordrechts
Museum een subliem en monumentaal meesterwerk, dat vroegere por
tretten van Rembrandt in herinnering brengt. De Stichting Dord
rechts Museum 1842-1992, de Vereniging Rembrandt en vooral de
Stichting Vrienden van het Dordrechts Museum maakten de aankoop
mogelijk.
IDoor onze correspondent Aart Heering
I Jan mijn leven zal ik geen
[smoking aantrekken!", zei
lDario Fo in een interview uit
J1975, toen een groep Zweedse
intellectuelen hem voor het
lwrst had voorgedragen voor
de Nobelprijs voor de Litera
tuur.
Maar nu het tweeëntwintig
■jaar later inderdaad zover is,
Treeft Fo zijn bezwaren tegen
Jet burgelijke kledingstuk la-
|en varen.
'anneer hij donderdag uit han
den van de Zweedse koning Gus-
M Adolf de prijs zal ontvangen,
hij wel degelijk een smoking
tagen, die speciaal voor de gele-
pheid door couturier Gianfran-
0 Ferré is ontworpen.
'1 Ferré, die ook het toilet ont-
ppt voor Franca Rame, Fo's
artner in leven en werk, heeft al
Mdaard dat het 'een sober maar
h p niet rev°iutionair kleding-
,,zal zijn, omdat men in
Mdiolm op decorum is gesteld.
L ,j8remoriie in de Zweedse
°,dstad is daarom niet alleen
L n huldeblijk aan een groot kun-
het is ook een teken des
M s. de instituties staan minder
j, tegenover een rebelse
^ligger als Fo, die op zijn
j. jT er 1S geworden dan in
jaren 70, toen hij in hard con-
met de gevestigde orde zijn
1 werken schreef en speelde
prom heeft hij er ook niet over
pansd om, zoals Jean-Paul
Lp: e ln *964, de Nobelprijs te
T* geren als een bourgeois - eer
betoon. Toch is de 71-jarige Fo
de wilde haren van het linkse en
gagement nog lang niet verloren.
Dat maakte hij vorige week nog
eens duidelijk, bij de presentatie
van zijn jongste pennevrucht: een
vertaling van Molière's Don Gio
vanni in oud-Napolitaans dia
lect. Bij die gelegenheid gaf hij
een voorproefje van de toespraak
die hij voor de Zweedse Acade
mie van Wetenschappen gaat
houden. „Ik zal zeggen, dat de in
tellectueel van nu de plicht heeft
om zich bezig te houden met de
dramatische leefomstandigheden
in situaties die niet eens zo ver
van ons bed liggen. Ik denk daar
bij aan de toestanden in de ge
vangenissen, ook de Italiaanse,
de moordpartijen in de Derde
Wereld en de armoede die hele
volkeren uitmoordt." In het bij
zonder wil Fo van leer trekken
tegen de praktijk van genetische
manipulatie, die hij zelf als
'kwaadaardige tovenarij' om
schrijft.
Uitdagend
Ook zijn jongste komedie draagt
nog een ouderwets uitdagende ti
tel. II diavolo con le zinne (De du
vel met tieten) wordt deze maan
den op de planken gebracht door
Fo's theatergezelschap met in de
hoofdrollen Franca Rame en de
in Italië bekende acteur Giorgio
Albertazzi. (Fo zelf, die drie jaar
geleden een hgersenbloeding
heeft gehad, speelt ditmaal niet
mee.) Het stuk dat ik afgelopen
week met veel genoegen heb ge
zien in het Napolitaanse theater
Diana, waar Fo en Rame 45 jaar
geleden voor het eerst samen op
traden, voldoet geheel aan de ka
rakterisering van de Zweedse
Academie: „De Nobelprijs voor
Literatuur wordt toegekend aan
Dario Fo, omdat hij, samen met
de actrice en autrice Franca Ra
me, in de traditie van de middel
eeuwse giullari (liedjeszangers),
de macht bespot en de onder
drukten hun waardigheid terug
geeft."
De Duvel heeft het karakter van
een ouderwetse boertige klucht,
voorgedragen in een bonte men
geling van Middeleeuwse fanta
siedialecten, een traditie die Fo
inzette met Mistero buffo, het
vrolijk mysteriespel dat hem aan
het begin van de jaren '70 we
reldberoemd maakte. De intrige
van het stuk, dat speelt in een
Noord-Italiaanse stad in de zes
tiende eeuw, is eenvoudig: een
aankomende duivel moet als
proef de kuise rechter Alfonso
Ferdinando De Tristano (Albert
azzi) van zijn deugdzaamheid be
roven. Hij slaagt daarin door be
zit te nemen van des rechters
sloofse huishoudster Pizzocca
Ganassa (Rame) en deze te veran
deren in een Napolitaanse del
met enorme borsten. Een en an
der gelardeerd met klassieke ele
menten uit de antieke Commedia
dell'Artewoest springende dui
vels, domme soldaten, een slimme
dief, een wulpse getuige, een gei
le kardinaal en veel heerlijk plat
te grappen en dubbelzinnighe
den. Natuurlijk ontbreken ook de
toespelingen op actuele zaken
niet. Zo dreigt de rechter, net als
Antonio di Pietro, het slachtoffer
te worden van valse bekentenis
sen van zijn eigen verdachten.
Wanneer een dief de rechter
tracht om te kopen, valt in een
woordspeling de naam Previti, de
medewerker van Berlusconi die
verscheidene rechters in Rome op
zijn loonlijst had staan. En het
stuk besluit met een monoloog
naar het publiek die eindigt met
de levenswijsheid: „Ik geef verre
de voorkeur aan misdadigers bo
ven dommen. Want de misdadi
gers rusten soms uit en de dom
men nooit!"
De bijtende maatschappijkritiek
van vroeger ontbreekt evenwel en
dat geldt ook voor de ambiance.
Anders dan de fabriekshallen en
schoolgebouwen, waar zijn gezel
schap voor een alternatief pu
bliek placht op te treden, is het
Teatro Diana een keurige zaal
met gedistingeerde bezoekers. En
Rame's tegenspeler Albertazzi
staat bekend om zijn uitgespro
ken rechtse sympathieën, iets wat
tien jaar geleden in Italië nog on
denkbaar zou zijn geweest.
Negatief
„We hebben besloten om ook in
burgerlijke theaters op te treden,
om economische redenen", zegt
acteur Alceste Ferrari in de pau
ze. Volgens hem heeft de Nobel
prijs weliswaar geleid tot een
enorme belangstelling voor de
teksten van Fo - 35 titels in elf
verzamelbanden -, maar niet tot
een toename van het aantal be
zoekers.' „Het lijkt zelfs negatief
te hebben gewerkt. Dario be
schikt over een trouw publiek,
dat toch wel komt, maar anderen
lijken juist te zijn afgeschrikt
door het verhitte debat dat op de
toekenning is gevolgd."
Inderdaad heeft Fo's Nobelprijs
in Italië zelf veel oud zeer losge
maakt uit de gepolariseerde jaren
'60 en '70, toen hij de gebeten
hond was van minstens de halve
natie. Een rechts Kamerlid
noemde de beslissing van de
Zweedse Academie zelfs een 'be
lediging voor Italië'. Anderen
noemden Fo hypocriet, omdat hij
als 18-jarige korte tijd in het
fascistische leger dienst had ge
nomen.
Cultuurdrager
Veel Italianen realiseren zich nog
steeds niet, dat Fo, wiens stukken
in dertig talen zijn vertaald en
momenteel door meer dan twee
honderd gezelschappen in de we
reld worden opgevoerd, sinds de
dood van Moravia en Fellirii wel
licht de voornaamste Italiaanse
cultuurdrager is in het buiten
land. „In Italië kent iedereen Fo
als acteur, en maar weinigen als
auteur. Maar in de ganse wereld
kent en speelt men zijn stukken.
Daarom verdient hij de prijs.",
zei daarom de ooit zelf als kandi
daat getipte Umberto Eco.
Dario Fo heeft zelf trouwens niet
veel gedaan om zich ook bij de
behoudende helft van zijn land
genoten bemind te maken. On
middellijk na het bekend maken
van de 'toekenning rakelde hij een
zaak op, die Italië al een kwart
eeuw verdeeld houdt. Fo ver
klaarde dat hij een deel van de
Nobelprijs wil aanwenden voor
de verdediging van drie voorma
lige linkse extremisten, Adriano
Sofri, Ovidio Bompressi en Gior
gio Pietro Stefani, die vorig jaar
tot lange gevangenisstraffen zijn
veroordeeld wegens de moord op
de Milanese politiecommissaris
Calabresi in 1972. Calabresi werd
er op zijn beurt van verdacht de
anarchist Pinelli uit het raam van
de achtste verdieping van het po
litiebureau van Milaan te hebben
geduwd. Aan die affaire wijdde
Fo een van zijn meest geruchtma
kende stukken, Morte accidenta-
le di un anarchico: De toevallige
dood van een anarchist.
Labiel
Het vonnis, dat na tien jaar pro
cederen en een reeks tegenstrijdi
ge uitspraken tot stand kwam, is
vooral gebaseerd op de getuigenis
van een wat labiele voormalige
kameraad van de drie. Terwijl
volgens rechts daarmee recht is
geschied, is links Italië er heilig
van overtuigd dat Sofri en de an
deren onschuldig zijn en het hele
proces een politieke manoeuvre
vormt.
Dat vindt ook Fo, die een rel ont
ketende door te spreken van 'een
fascistische affaire waarbij ook
de rechtbank van Milaan betrok
ken is'.
Hij geraakte daarmee in openlijk
conflict met de Milanese hoofdof
ficier van justitie Francesco Sa-
verio Borelli, die wereldberoemd
is geworden als leider van het
Schone Handen-onderzoek. Het
is zelfs de vraag of Fo met zijn
boude uitspraken de zaak van
Sofri c.s. wel goed heeft gedaan.
Een onopvallende gratie, waar-
Dario Fo krijgt donderdag de Nobelprijs voor de Literatuur.
over met president Scalfaro wel
te praten viel, is na al deze ophef
vooralsnog uitgesloten. Maar Fo
denkt er niet aan om zijn toon te
matigen. Integendeel, hij is een
nieuw stuk aan het schrijven dat
geheel aan het Sofri-proces is ge
wijd. De Nobelprijs lijkt nieuw
voedel te geven aan het revolutio
nair élan van de oude provoca
teur.
Morgenavond komt een Italiaan
se tv-ploeg naar het Nederlands
Theater Instituut in Amsterdam
op 'Een feest voor Dario Fo',
waar ook 'Dagboek van Eva' met
elf toneelteksten van Fo wordt
gespresenteerd.
