rWest-Zeeuws-Vlaanderen is te lang passief geweest'
IECT
)-8889
Vedior
6Mensen zijn gemoedelijker als ze dialect praten
tedior
Burgemeester Gosse Noordewier
en de vooruitgang van Oostburg
DE STEM
ZEELAND
C4
ER m/v
KOPERS m/v
EN m/v
en zaterdagen
OP ZIJN KLÓÓSTERS OP ZUN 'OLLANS
't Snêêuw buiten
binnen in 'uis is't stil.
Aliêên 't klei' kind da' speel,
proat in zijn eige' toal
en kijk, mee gröóte óógen
verwonderd deur de vuister
en zie' oe da te snêêuw
d'oarde stillekes omsluit
mee 'n schóón, wit klêêd
a's van 'n jonge Iènte bruid.
Het sneeuwt buiten,
binnen in huis is het stil.
Alleen het kind dat speelt,
praat in zijn eigen taai
en kijkt met grote ogen
in verwondering door de vensterruit
en ziet hoe de sneeuw
de aarde stil omsluit
met een zacht, wit kleed
als van een jonge lentebruid.
i i i i i
ZATERDAG 29 NOVEMBER 1997
.00 uur.
ng fn de
>f indus-
haar heeft
[bij
545955.
44 cent/minuut
code 649
code 650
code 662
code 687
code 700
code 834
code 835
code 836
code 871
Groninger Gosse Noorderwier: 'Ik hou wel van die West-Zeeuws-Vlaamse mentaliteit
foto wim kooyman
HIJ IS niet in een gespreid
bedje terecht gekomen. In het
half jaar dat Gosse Noorde
wier burgemeester is van
Oostburg is er veel gebeurd.
Het gist namelijk in West-
Zeeuws-Vlaanderen: Duur
zaam Veilig, herinrichting
kust, waterschap, ziekenhuis,
recreatiebeleid, woning
bouwprogramma, Zorgcuisi-
ne, vismijn en niet te verge
ten de varkens van Van Sleu-
wen. Tijd om zich te verve
len, heeft hij niet gehad.
„Gelukkig maar, want de
rust van een kerkhof zoek ik
niet."
Door Sanne Schelfaut
DE GRONINGER Noordewier werd op
16 mei geïnstalleerd als burgemeester.
Hij ruilde de gemeente Zutphen in voor
Zeeland. Zes jaar lang was hij daar
wethouder. 'Superwethouder' was er
zijn bijnaam. Die naam had hij te dan
ken aan zijn zware portefeuille: Ruim
telijke Ordening, Volkshuisvesting, On
derwijs, Sociale Vernieuwing, Sport en
Monumentenzorg. Een duizendpoot wil
hij zichzelf niet noemen. „Het werk
trekt me aan, ik kan er m'n energie in
kwijt."
De vertrouwenscommissie van de ge
meente Oostburg was dan ook zeer te
spreken over het curriculum vitae van
de 49-jarige noorderling. Unaniem
werd Noordewier 'gekozen' als opvol
ger van Jan Kruize. „Ik zag in de
Staatscourant de vacature staan voor
Oostburg. Het pakket dat de raad had
samengesteld, trok me meteen aan.
Toen mijn vrouw het las, zei ze: 'Ik voel
het al aankomen, we gaan die kant op.'"
Veel te doen
„Er is in deze streek veel te doen de ko
mende jaren," zegt hij. „Er zijn tal van
bedreigingen op het gebied van wonen
en werken. De uitdaging is om hiervan
kansen te maken. West-Zeeuws-Vlaan
deren heeft te lang een passieve hou
ding gehad, het is tijd voor actieve sa
menwerking met Sluis-Aardenburg.
Tientallen rapporten zijn- er de afgelo
pen tijd verschenen. Nu moeten we de
lijnen uitzetten, werk in uitvoering."
Noordewier vindt de regiovisie die zijn
gemeente samen met Sluis-Aardenburg
opstelt van groot belang. „Een duidelij
ke visie is essentieel om ervoor te zor
gen dat West-Zeeuws-Vlaanderen niet
in het verdomhoekje komt te zitten. De
zaken moeten op elkaar worden afge
stemd. Wat wil de landbouw, de recrea
tie, het bedrijfsleven, de gezondheids
zorg? Die discussies spelen zich op dit
moment af. Dat het niet altijd over ro
zen gaat, is ook te begrijpen. Maar het
is noodzakelijk om met alternatieven te
komen als voorzieningen dreigen weg te
vallen. We moeten de provincie en Den
Haag laten merken dat we onze nek uit
steken. Een zielige houding is er niet
meer bij. Als je maar blijft roepen dat er
zoveel wordt weggehaald, worden an
deren daar op een gegeven moment jm-
muun voor. Dan wordt er niet meer
naar je geluisterd en dat moeten we
voorkomen."
Ernst
Er dienen dus alternatieve plannen op
tafel te worden gelegd. „We hebben de
laatste maanden al laten zien dat het
meenten nodig." Volgens de burge
meester is herindeling in Zeeuws-
Vlaanderen op termijn noodzaak.
„Landelijk gezien blijft de herindeling
van gemeenten doorgaan. Ook in
Zeeuws-Vlaanderen ontkomen we daar
niet aan. In eerste instantie drie ge
meenten en ik denk dat we over dertig
jaar één gemeente Zeeuws-Vlaanderen
hebben." Noordewier benadrukt dat de
huidige gemeenten ook na herindeling
hun eigen geaardheid behouden. „Ieder
dorp heeft z'n eigen identiteit, dat zal
ook nooit veranderen. Herindeling is
een bestuurlijk samengaan. Grote,
daadkrachtige besturen zijn nodig om
niet ondergesneeuwd te worden. Sa
menhang is daarbij een kernbegrip."
Het verkeersveiligheidsproject Duur
zaam Veilig en de uitkleding van het
Antoniusziekenhuis in Oostburg doen
veel stof opwaaien in het westen. Noor
dewier stelt dat de problemen van
Duurzaam Veilig vooral te maken heb
ben met de communicatie tussen de
verschillende 'projectdeelnemers'. „Ie
dereen is hartstikke betrokken bij de
planvorming en uitvoering van Duur
zaam Veilig, maar de afstemming van
de verschillende projecten verloopt niet
ons ernst is. Kijk naar het waterschaps
kantoor. We hadden een flinke bonus
aan de komst van het nieuwe kantoor
naar IJzendijke gehangen. De Euregio-
tuinen, ook zo'n voorbeeld. Toen dit
project niet naar Sluis-Aardenburg
ging, zijn we er gelijk op ingesprongen.
We laten de handelshaven van Breskens
opknappen, zijn druk bezig met de in
vulling van de veerhaven na de aanleg
van de Westerscheldetunnel, de laatste
hand wordt gelegd aan de Recreatievi
sie. Natuurlijk zijn er de afgelopen ja
ren veel voorzieningen uit deze streek
weggegaan, maar we moeten verder. Nü
plannen maken en vooruitlopen op ont
wikkelingen die niet te vermijden zijn."
Noordewier vindt het vanzelfsprekend
dat de Regiovisie samen met Sluis-Aar
denburg wordt opgesteld. „Je moet niet
op een eiland blijven zitten. Om West-r
Zeeuws-Vlaanderen een krachtige in
jectie te geven, zijn er ook krachtige ge-
altijd even goed. De mensen krijgen
daardoor het gevoel dat er niet naar hen
wordt geluisterd. De verschillende
wegbeheerders werken keihard aan dit
project en ik ben ervan overtuigd dat
het kan slagen, mits de communicatie
wordt verbeterd."
Dan het Antoniusziekenhuis. Volgens
Noordewier is het niet meer van deze
tijd dat in een dunbevolkt gebied, op
dertig kilometer afstand van elkaar,
twee volwaardige ziekenhuizen staan.
„Wat de meesten willen, kan feitelijk
niet meer. Volwaardige voorzieningen
zijn niet meer op te hoesten. Ik vind het
een positieve ontwikkeling dat de Zie-
kenhuisgroep Zeeuws-Vlaanderen op
allerlei manieren probeert om het An-
tonius een goede invulling te geven.
Kijk naar de komst van de oogkliniek
naar Oostburg, de vestiging van Zorg-
cuisine. Je kunt zien dat de ziekenhuis-
groep haar verantwoordelijkheid
neemt. Ze hadden ook kunnen zeggen
dat Zorgcuisine in Terneuzen zou wor
den gebouwd, maar dat is niet ge
beurd."
Over de varkenskwestie is hij kort. „De
procedures zijn gestart en we wachten
rustig af. Van Sleuwen mag en kan niet
buiten de wet opereren en we doen er
alles aan om dit recht te trekken."
Leerschool
De Groninger komt oorspronkelijk uit
de onderwijswereld. Hij begon zijn
loopbaan als onderwijzer, maar kwam
er al snel achter dat zijn ambities ver
der reikten dan de schoolbanken. „Ik
ben toen weer gaan studeren, orthope-
dagogie om precies te zijn. Na mijn stu
die ben ik zeven jaar mede-directeur
geweest van een instituut voor intensie
ve behandeling in Eefde, bij Zutphen.
Zeer problematische jongeren tussen de
15 en 22 jaar kwamen daar terecht,
voornamelijk uit de Randstad. Die tijd
is mijn grootste leerschool geweest.
'Het schuim der natie' kwam naar ons.
Het was voor die jongens en meiden de
laatste kans om niet in de gevangenis
terecht te komen. Ik heb het meege
maakt dat ze met bijlen door de gangen
liepen, naakt door m'n kamer renden.
Je leert zo wel te relativeren, je kunt je
absoluut niet verschuilen achter je zo
genaamde deskundigheid. Ik heb veel
geleerd van de zelfkant van de maat
schappij, respect gekregen voor die jon
geren."
Volgens Noordewier is na deze jaren
voor hem geen zee meer te hoog. „Dan
valt zo'n raad Oostburg honderd pro
cent mee, hoor. Dan kun je heel wat
hebben."
Noordewier noemt zichzelf een zon
dagskind. „Alles is me tot nu toe aan
komen waaien, ik heb veel geluk gehad.
Ik ben dan ook niet zo'n planner. Ik hou
van m'n werk, praat graag met de men
sen over wat hen bezighoudt. Ik zit hier
net, ben me nog volop aan het oriënte
ren en het bevalt me tot nu toe prima. Ik
hou wel van die West-Zeeuws-Vlaamse
mentaliteit. Mijn vrouw heeft hier ook
werk gevonden en binnenkort verhui
zen we definitief van Schoondijke naar
IJzendijke."
Voor zijn komst naar Oostburg had hij
nog enkele tips meegekregen van Anne-
lies Verstand-Bogaert, de huidige bur
gemeester van Zutphen en in Oostburg
opgegroeid. „Ze zei: het is een mooi ge
bied, maar wijs met je gezicht wel naar
de goede kant. De zuidelijke kant."
et boeken in de eigen taal, toneelstukken en ver-
;elavonden lijkt het goed te gaan met de Zeeuws-
Naamse dialecten. Maar hoe staat het met de dage-
jkse toepassing van de streektalen? Wat vinden de
Zeeuws-Vlamingen zelf van hun taal? En verliezen
de mensen hun dialect als ze buiten het gebied gaan
wonen? Aan het woord onder meer Piet Scheerders
van volkszanggroep Ambras en actrice Angelique
de Bruijne.
[Door Masja Burgman
code 624
code 636
code 637
code 638
code 648
code 660
code 661
code 870
code 932
n zijn wij nu al voor onze
ïreda, Oosterhout en
en jonge, enthousiaste
chool)
ppen
antvriendelijke instelling
met de sportbranche
Ie toekomst-
hssend bij de functie.
iging biedt waarnaar je op
dagen je sollicitatiebrief
•Aan het begin is het net of je
een vreemde taal spreekt. Het
voelde alsof ik opeens ontzet
tend kakkerig was," zegt de uit
Sas van Gent afkomstige actrice
Angelique de Bruijne (24). Zij
heeft haar accent af moeten le
ren toen zij naar de toneelschool
in Maastricht ging. Op het mo
ment speelt zij, met het Nationa
le Toneel, Lulu in het gelijkna
mige toneelstuk van de Duitse
toneelschrijver Frank Wede-
kind. Voorheen was zij onder
meer te zien als tegenspeelster
van Mare Klein Essink in de te
levisieserie Consult,
b die begintijd vond zij het
Zeeuws-Vlaams 'boers' klinken,
maar ondertussen is ze trots op
"aar dialect. Ze schakelt nu
moeiteloos over.
Systeem
Als ik met de trein naar huis ga,
Sm ik zo ter hoogte van Dord
recht Zeeuws te praten. En als ik
met de veer over ben, is het hele
maal raak."
Toen De Bruijne aan de toneel
school begon, sprak ze bij haar
ouders ook Nederlands om het
A~Nin haar 'systeem' te krijgen.
"1 v°nden dat heel raar, alsof
L yan hen had afgekeerd,
aal is, denk ik, iets heel ver
trouwds."
Op 18-jarige leeftijd maakte de
"trice in Amsterdam een begin
met de studie psychologie. De
oners van de hoofdstad ke
en vreemd aan tegen haar ac-
ent „Ik probeerde wel Neder-
ands te praten, maar dat kon ik
In de winkels werd ik niet
Sneus genomen. Ze stuurden
e van het kastje naar de muur.
egenwoordig heb ik daar geen
as meer van, ook omdat ik nu
jfwend ben me in Amsterdam te
oewegen."
e streektaal komt haar zo nu en
van goed van pas. „Laatst speel-
ik in een stuk van Shakespea-
naast een andere rol, de klei-
e blifo1 van een voedster. Het
een personage van lagere
komaf, in het Engels spreekt zij
dan ook zwaar cockney. Toen
kwam het heel goed uit dat ik
dialect spreek, ik heb dat toen in
het Zeeuws gedaan."
Ze ontkent echter dat een accent
hoort bij mensen van lagere
komaf. „Dat is onzin! Zo wordt
het misschien gezien, maar dat is
gebaseerd op vooroordelen."
Spelenderwijs
Piet Scheerders uit Hulst is een
gedreven voorvechter van de
streektaal. Behalve leraar is hij
muzikant van de volkszanggroep
Ambras, die grotendeels in het
dialect zingt. Hij heeft actie on
dernomen om ervoor te zorgen
dat de jonge generatie de taal
van opa en oma niet vergeet.
In zijn lessen op basisschool De
Kreeke in Westdorpe laat hij de
kinderen spelenderwijs kennis
maken met de verschillende
Zeeuwse dialecten. Eén keer per
twee weken doet Scheerders 'een
half uurke iets met dialect'. Hij
zingt dan liedjes en leest gedich
ten voor in de streektaal. Het is
zijn bedoeling om voor geïnte
resseerde basisscholen een pak
ket samen te stellen, zodat zij
ook 'dialect-lessen' kunnen ge
ven. Volgens de Hulstenaar heeft
het dialect een negatief imago.
„Mensen schamen zich voor hun
spraak. Dat is niet terecht, het is
tenslotte je moedertaal." Hij is
niet bang dat de kinderen door
zijn activiteiten het Nederlands
verleren. „Helemaal niet. Het is
niet mijn bedoeling dat het Ne
derlands op de scholen ver
dwijnt. Het lesgeven moet in het
Nederlands, het babbelen kan in
het Zeeuws."
Boers
Voor hem is het dialect een
'stukske cultuur'. „Het is typisch
eigen. Ouders vinden het project
daarom heel leuk, zij hebben al
tijd geleerd dat ze het weg moes
ten moffelen en nu wordt het
zelfs op school behandeld. Het
mag weer!"
Piet Scheerders, hier tussen zijn leerlingen van De Kreeke in Westdorpe: 'Mensen schamen zich voor hun spraak. Dat is niet terecht,
het is tenslotte je moedertaal'. foto camile schelstraete
Actrice Angelique de Bruijne, hier als Lulu uit het gèlijknamige
stuk van het Nationale Toneel.
Eric-Jan Dellebeke uit Terneu
zen heeft een heel andere visie
op het dialect. Sinds drie jaar
studeert hij in Tilburg voor le
raar wiskunde. Alhoewel hij een
echte Zeeuws-Vlaming is, is hij
niet erg te spreken over de taal
van de streek. „Het klinkt
boers." De student spreekt vol
gens eigen zeggen geen dialect.
„Aan mij zul je niet horen dat ik
uit Zeeland kom. Mijn vader is
een Zeeuw, maar mijn moeder
komt uit Groningen. Van hen
hoefde dat dialect ook niet zo."
Toch is Dellebeke het met
Scheerders eens dat dialect cul
tuur is. „Het typeert de streek.
Het zou zonde zijn als het ver
dwijnt, maar ik zou er niet écht
mee zitten."
Hij vindt dat de Zeeuwse bevol
king haar taal binnen de grenzen
moet houden. „Ik stoor me vre
selijk aan mensen die buiten
Zeeland ontzettend plat praten.
Dat vind ik ook van andere dia
lecten,hoor, dan denk ik: 'praat
'ns verstaanbaar Nederlands.' Ik
heb niets tegen een dialect, maar
het hoort thuis in je eigen ge
bied."
Beretrots
Mare Volleman uit Vogelwaarde,
student aan de heao in Vlissin-
gen, denkt er weer heel anders
over. Hij is beretrots op zijn dia
lect. „Het is een mooie taal. Ik
vind het heerlijk om met vrien
den in het Vogelwaards te pra
ten. Dat schept een band." Toch
probeerde hij Nederlands te pra
ten toen hij voor zijn studie een
paar jaar in Eindhoven zat. „Ik
had het gevoel dat ik anders niet
verder zou komen." Maar het
was tevergeefs. „Ze horen toch
wel dat je anders praat. Op een
gegeven moment kwam een do
cent de klas binnen met stencils
met een elastiek er omheen. Ik
vroeg toen aan een medestudent
om zo'n stencil met een 'rekker'.
Hij begreep helemaal niet waar
ik het over had. Ik heb ook in het
leger gezeten in Ossendreeht,
daar was ik 'de Belg'."
Volleman vindt het wel belang
rijk te proberen Nederlands te
praten, maar 'je moet je afkomst
niet verloochenen'. „Het dialect
wordt er met de paplepel ingego
ten. Het is heel raar om dan op
eens ABN tegen elkaar te praten.
Mijn neef studeert in Leiden,
sindsdien praat hij Nederlands
tegen ons. Dat klinkt veel af
standelijker. Mensen zijn ge
moedelijker als ze dialect pra
ten."
De student is enthousiast over
het project van Scheerders. „Dat
is een goede zaak, het hoort ge
woon bij je streek." Hij is het
echter niet met de Ieraar eens
dat men in Zeeland negatief te
gen dialect aan zou kijken. „Dan
hadden ze het allang niet meer
gesproken."
Hetzelfde gedicht twee keer:
in het dialect en in het ABN.
Het staat in 'n Klutsken Roape-
lingen van Ed Steijns.
foto camile schelstraete
