Reinoud van Vught: schilder in stroomversnelling
Philip F
Manon
ui
De stilte van Barnett
Newman weer verstoord
2
D
DE STEM
D E KUNS
D2
De bijzondere collectie
van een Belgische
bankiers vrouw
Autonoom
Kleurhardheid
Geacteerd
lil
ÜJ
h
l/l
lil
0
2
Ui
0
j
lil
pESTEM
Provocerend
i i i i i
DINSDAG 25 NOVEMBER 1997
Kunstenaars met camera
Door Frits de Coninck
In het Museum voor Hedendaagse Kunst in Antwerpen is afgelo
pen vrijdag een verrassende fototentoonstelling geopend. Het
zijn allemaal foto's die afkomstig zijn uit de Lambert Art Collec
tion, een verzameling eigentijdse fotografie bijeengebracht door
Marion Lambert. Marion Lambert, geboren in Amsterdam, is de
echtgenote van de Belgische bankier Lambert in wiens bankfili
aal in Genève de meeste foto's permanent worden getoond.
Aan de traditie van de familie
Lambert om kunst te verzamelen
heeft zij een nieuwe wending ge
geven door foto's te kopen van
kunstenaars die in de meeste ge
vallen niat zo zeer als gespeciali
seerde fotograaf bekend zijn,
maar als beeldend kunstenaar in
het algemeen. Dat gegeven is op
merkelijk, net zo goed als de
kwaliteit van het werk. In foto-
vorm hangt in Antwerpen een
overzicht van de eigentijdse
kunst dat inzicht geeft in belang
rijke ontwikkelingen die zich de
afgelopen twintig jaar hebben
voorgedaan. Deze tentoonstelling
reikt verder dan het territorium
van de fotografie.
Er is een aardige bijkomstigheid
aan deze verzameling. Een paar
weken geleden heeft het Neder
landse bankconsortium ING de
meerderheid verworven in de
Bank Brussel Lambert. Of de Ne
derlandse bank daarmee ook ei
genaar is van de kunstcollectie
weet ik niet, maar in elk geval
komt de bank dicht in de buurt
van deze belangrijke werken. De
ING collectioneert zelf ook, maar
dan wel op een wat ander niveau.
Veel werk van mindere goden,
veel epigonisme en weinig sa
menhang, zoals een paar jaar ge
leden te zien was in het Markie
zenhof in Bergen op Zoom waar
de kunst van de bank werd ge
toond.
Onbegrijpelijk eigenlijk, want er
wordt door de ING toch veel geld
aan uitgegeven. Van een bank
zou je meer investering in kwali
teit mogen verwachten. Zoals bij
ons de Nederlandse Bank of
ABN-AMRO doen die professio
nals in diens hebben ten einde
een samenhangende collectie aan
te leggen. De verbinding met
kunst en cultuur is een belangrijk
onderdeel van het bedrijfsimago,
en als daar geld aan uitgegeven
wordt, dan liever goed.
In het ons omringende buiten
land is dat al lang heel normaal.
Zo'n collectioneur is de Bank
Brussel Lambert. Het deel ervan
dat we in Antwerpen kunnen
zien, is van opmerkelijke samen
hang. De individuele werken ver
sterken elkaar in betekenis. Er
wordt een overzicht zichtbaar
dat belangrijker is dan de som
van de losse werken. Uiteraard
betekent dat ook dat de financië
le waarde ervan toeneemt, voor
een bank ook niet onbelangrijk.
Wie weet waar het huwelijk tus
sen BBL en ING nog toe leidt.
Wat de fotocollectie vooral laat
zien is het wegvallen van de grens
tussen schilderkunst en fotogra
fie. De foto's die we hier zien,
hebben niks meer van de tradi
tionele fotografie die de werke
lijkheid wil representeren. De fo
to is in de twintigste eeuw een
volkomen autonoom artistiek
medium geworden. Net als het de
schilderkunst is vergaan. De col
lectie van Lambert brengt dat
vooral in beeld. En in die zin kun
je zeggen dat de verzameling be
wust is opgebouwd. Het oog van
de kunstenaar wijkt niet zo veel
af van dat van de verzamelaar die
het ziet.
Het begin ligt natuurlijk bij Man
Ray die fotografeerde wat hij niet
kon schilderen, en schilderde wat
hij niet kon fotograferen. Er han
gen twee foto's uit 1921. Een er
van is een vrouwenportret (Rose
Selavy) dat het gezicht merk
waardig uitlicht. Het licht bij
Man Ray is altijd zowel erotisch
als formeel: het maakt een ge
zicht of een figuur ook tot een ob
ject. In dezelfde zaal aan het be
gin van de tentoonstelling han
gen bij elkaar drie opinion lea
ders uit de jaren zestig: Jannis
Kounellis, Joseph Beuys en Andy
Warhol.
Van Beuys hangt er een mensho-
ge foto waarop we hem in zijn le
gendarische overlevingskostuum
met vilthoed op voort zien stap
pen. De titel heeft hij er met de
hand opgeschreven: La rivoluzio-
ne siamo noi, de revolutie dat zijn
wij zelf. Wellicht bedoelde hij
ook het majesteitelijke meer
voud. Hij heeft de foto onderte
kend, gedateerd en van nummer
voorzien en juist dat nummer
geeft een belangrijke verandering
aan in het gebruik van de foto.
De eerste schok die de fotografie
teweeg bracht in de geschiedenis
van de beeldende kunst, eind vo
rige eeuw, was de reproduceer
baarheid. Een kunstwerk kon in
de opvatting van toen niet anders
dan uniek zijn en dat was de foto
dus niet. De foto was ook heel
gewoon een beeld waarvan er ve
le afdrukken konden zijn. Net zo
Stadsnomade uit New York, gefotografeerd door Andres Serrano
gewoon werd de dagelijkse wer
kelijkheid voor de kunstenaar
van de twintigste eeuw.
Voor Marcel Duchamp en Man
Ray was het meest doodgewone
ding genoeg om als artistiek ob
ject te kunnen gebruiken. Joseph
Beuys is in de jaren zestig in ze
kere zin de weg terug ingeslagen.
Door een foto te signeren en op de
afdruk zelf te betitelen en te
nummeren maakt hij er weer een
uniek exemplaar van. Dat was
natuurlijke hetzelfde wat hij met
zijn levensverhaal, met zijn vet,
vilt en al zijn dingen deed. Dat
wat algemeen was, werd tot een
particuliere mythe vervormd. Zo
zien we hem op de foto van zich
zelf. Het onooglijke, het schaam
teloze, de onderkant van onze
cultuur tot hoofdzaak verheffen.
Dat is wat de Amerikaan Andres
Serrano met zijn foto's wil. Dat
wekt ook opschudding en veront
rusting.
Het Groninger Museum wist dat
en buitte dat publicitair uit door
voor zijn tentoonstelling een pos
ter te verspreiden met een plas-
seks-scène. Daar ging het dus
verder over en niet meer over de
kwaliteit van zijn foto's.
Zijn opname van een stadsnoma
de uit New York is een monu
ment. Een wollen muts, het li
chaam bedekt onder een vuile,
felrode deken en van het lichaam
alleen maar een hoekje van het
gelaat zichtbaar en de ene hand
die de deken dichtklemt. Deze
dakloze is anoniem, natuurlijk,
maar dat rood van die deken en
het zwart van die kop geeft die fi
guur iets machtigs. Wat buiten
onze orde valt, is door Serrano op
het altaar geplaatst.
De cibachrome-techniek is popu
lair onder kunstenaars van nu. Ze
levert kleurfoto's op met een bui
tengewone graad van kleurhard
heid. Elke kleur wordt nadrukke
lijk op zijn plaats gezet. Dat geeft
de de gefotografeerde situatie
iets dubbels: je ervaart de situatie
als iets wat stilgezet is (zoals bij
elke foto) en wat tegelijk door
gaat met geuren, geluid maken,
bewegen.
Bij Jeff Wall is die dubbele inten
siteit altijd voelbaar. Hij heeft
twee grote cibachromes elk in een
aparte lichtbak geprojecteerd. De
foto's zijn eikaars pendant. Beide
laten ze twee wrakke houten ta-
feljes zien die tegen de buiten
muur van een oud huis staan. Op
de ene foto ligt op het linker ta
feltje een octopus ineen gekron
keld, op de andere liggen op het
rechter tafeltje losse bonen.
In het beeld lijkt een volkomen
stilte te heersen. Maar de bedrie-
gelijke echtheid wordt door deze
techniek zo versterkt dat de octo
pus elk moment in beweging kan
komen, dat de bonen gaan rollen
en dat het geluid hoorbaar en de
stilte voelbaar wordt. Door bo
vendien gebruik te maken van
het gefotografeerde licht (het
zonlicht dat schuin het beeld bin
nenvalt) als ook van het projec-
tielicht dat de foto van binnenuit
oplicht, wordt het idee nog ster
ker dat wat stilgezet lijkt in feite
opgeblazen wordt.
Zo'n zelfde intense ervaring leve
ren de cibachromes van Cindy
Sherman op. Zij fotografeert bij
voorkeur zichzelf. Ze poseert in
een geacteerde houding die door
de hevigheid van kleur enorme
nadruk krijgt, tot in de kleinste
details. We zien haar op een van
de foto's in een parodie op een
schilderij van Rafaël: een madon
na met zogend kind. De baby die
ze in de hand heeft, houdt ze
rechtop ter hoogte van haar lin
kerborst om het kind te voeden.
Maar het kind wordt gefopt met
een plastic borst die losjes beves
tigd is. En toch kijkt de madonna,
Sherman zelf, heel toegewijd
naar het tafereel. Van haar ge
zicht is elke oneffenheid in de
huid zichtbaar. Alles in zon ta
bleau vivant wordt vlijmscherp
in beeld gebracht. Daarmee wor
den details belangrijk die in het
voorbeeld (het doek van Rafaël)
er nauwelijks toe doen.
Opmerkelijk groot is het aandeel
van foto's die het marginale lij
den esthetiseren: het aangrijpen
de verslag in foto's van de aan
aids-Iijdende vriendin van Nan
Goldin, de verslaafden, de trans-
seksuelen, de hoeren en pooiers.
Maar die onderwerpen liggen te
gelijk ook buiten ons. Veel dich
terbij komen de de foto's van de
jongste generatie Engelse kunste
naars als Damien Hirst en Sarah
Lucas die hun eigen lichaam en
sexuele identiteit in hun werk
aan de orde stellen. Elke vorm
van esthetica is daarbij achter
wege gelaten. Het zijn juist die
foto's die de collectie zeer actueel
maken.
MUHKA, Leuvenstraat, Antwerpen. De
foto's zijn te zien tot 18 januari, elke
dag van 10 tot 5 uur. Alleen op maan
dag gesloten.
Door Angelique Spaninks
Dertien jaar lang werkte hij in
betrekkelijke stilte aan de op
bouw van zijn oeuvre. Op de zol
der van een oud seminarie en in
het levensgrote atelier van De
Pont, het centrum voor heden
daagse kunst in Tilburg, mengde
hij zijn verf met allerlei wonder
lijk stollende en bruisende sub
stanties. Hij spatte, kraste en
smeerde, liet verf, olie, water en
de seizoenen botsen, kroop over
vellen papier en stortte zich op
grote en kleine doeken om als
een modern alchemist vormen
en kleuren tot leven te wekken.
Dat al dit noeste werken niet on
opgemerkt kon blijven bleek al
in 1994. In dat jaar won de Goir-
lese schilder Reinoud van Vught
(1960) het Wim Izaks Stipen
dium. Daar hield het oogsten
echter niet mee op. Dit jaar won
hij de Philip Morris Finest Se
lection wat tot en met 14 decem
ber resulteert in zijn eerste grote
overzichtstentoonstelling in het
Cobra Museum, aangeyuld met
een fraaie catalogus. Tevens ex
poseert hij komende maanden
recent werk bij de Amsterdamse
Wetering Galerie en, samen met
Mare Mulders en Paul van Don
gen, bij het Tiljiurgse podium
voor hedendaagse kunst FAXX.
Wie het mysterieuze, maar tege
lijk ook aardse werk van Van
Vught nog niet kent, kan zich
het best naar Amstelveen bege
ven. Daar heeft de schilder een
substantieel deel van zijn beste
werk verdeeld over de gehele be
nedenverdieping van het Cobra
museum. Naast kleine vroege
werkjes - pasteuze doekjes waar
een Christusfiguur uit opdoemt -
hangen de nieuwste grote wer-
Het paddestoelenschilderij 'Zonder titel' van Reinoud van Vught.
ken vol waterig weggepoetste
paddestoelen en drie van de in
middels bekende bruinwitte
oudere vellen die hij bij De Pont
maakte. Ook zijn er de in helde
re kleuren gevatte langgerekt
liggende doeken met hier en
daar wat bamboestengels en
wolkachtige, amoebevormige
structuren die Van Vught ver
kreeg door het letterlijk met zijn
handpalmen en vingers ingrij
pen in de verf.
Een vaste thematiek heeft van
Vught niet, wil hij echter ook
niet. Hij vindt zichzelf daar te
jong voor en de kunstgeschiede
nis en natuur te rijk. Maar zoals
de tentoonstelling in het Cobra
Museum laat zien heeft hij een
dergelijke rode draad ook hele
maal niet nodig. Zijn motto is
het klassieke 'Natura artis ma-
gistra', de natuur als meesteres
van de kunst. En hoe uiteenlo
pend zijn onderwerpen, materi
alen en technieken ook zijn, uit
eindelijk leiden ze allemaal tot
beelden die veelal niet alleen
sterk in zichzelf maar ook sterk
ten opzichte van elkaar werken.
Juist in het koortsachtig zoeken,
zwetend zwoegen met een vol
strekt eigen historisch bewust
zijn en eigentijdse daadkracht
ontstaan schilderijen die niet
anders dan van Reinoud van
Vught kunnen zijn. Sommige
zuiver abstract maar sprekend
van kleur en vorm, helder als
water, wit als sneeuw, anderen
wat figuratiever maar ook smoe
zeliger, grauwer en grijzer zoals
in de natuur soms dekens van
mist de kleuren en contouren
kunnen breken. Met name de re
cente grote schilderijen gaan on
der een dergelijk grauwsluier
gebukt. Dit gaat op het eerste
gezicht ten koste van de visuele
kracht ervan: waar de kleinere
in acrylverf geschilderde paddo
families je als kijker nog op het
spoor zetten van bedwelmende
sprookjes, worden de waterige,
zwevende paddestoelen niet
meer dan wat ze zijn: zwevende
paddestoelen in een kunstmati
ge waas. Totdat ze zich op een
van de vijf doeken voor je ogen
ineens lijken om te vormen tot
een op rood water drijvende
groep waterlelies, waarop niet
alleen een bui dauwdruppels
valt maar ogenschijnlijk ook een
stilleven van drie appels en een
wegwaaiende katoenpluis een
plaats kunnen vinden. En daar
mee ben je weer daar waar Van
Vught je graag neerzet: op het
kruispunt waar natuur en kunst,
illusie en werkelijkheid al bor
relend, bruisend en stomend in
elkaar overvloeien.
De overzichtstentoonstelling van
Reinoud van Vught in het Cobra Mu
seum in Amstelveen is t/m 14 decem
ber te zien. Zijn expositie bij de Am
sterdamse Wetering-galerie, Lijn
baansgracht 288, loopt tot en met 20
december. De nieuwste presentatie
van het collectief Themes in Painting
dat Van Vught vorig jaar samen met
Mare Mulders en Paul van Dongen
opzette, is tot en met 14 januari te
zien bij FAXX aan de Dunantstraat 1
in Tilburg.
0
2
AMSTERDAM
De Nieuwe Kerk De Dam - De Zwarte Farao's, Koninkrijken aan d
Nijl - dagelijks 10.00-18.00 uur, do tot 22.00 uur (t/m 1 feb)
ANTWERPEN
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten - De Prinselijke M
grimstocht, Europatocht van Prins Ladislas van Polen in 1624-25 (t/
13 dec) - Trance Dance: 25 eeuwen kunst, thema stilte - di tot zo lo on
17.00 uur (tot 30 nov)- di t/m zo 10.00-17.00 uur
Lokaal 01 - Verbrande Entrepotstraat 9 - Walter van Broekhuizen-iii
of a sudden, part one do, vr&za 13.00-17.00 uur (t/m 6 dec)
BERGEN OP ZOOM
Markiezenhof - Steenbergsestraat 8 - Peter van Straaten - overzicht
stentoonstelling (t/m 10 jan) - Vrouwenvreugde - schilderijen van Jen'
ny van Herwijnen (t/m 6 dec)-za en zo 14.00-17.00 uur
Kunstkader - Antwerpsestraat 27 - Daantje van Dalen/beelden,
re Cops/schilderijen - vr/14.00-17.00 uur en 2e zondag in de im
(t/m 30 jan)
BREDA
Lokaal 01 - Kloosterlaan 138 - Diederik Klomberg, Ellen Augustyner
en Arie Huisman exposeren met werk - do, vr, za&zo 13.00-17.00 uur
(t/m 7 dec)
De Beyerd - Re(f)use - Tentoonstelling van voorwerpen van
bruikt en gerecycled industrieel en natuurlijk materiaal (t/m 30 növl
Dutch Posters 1960-1996 (t/m 30 nov) Boschstraat 22 - di t/m vr 10.00.
17.00 uur - za en zo 13.00-17.00 uur
Galerie Ginneken - Ginnekenweg 287 - Truus Werners en Nelly van
Nieuwhuyzen/schilderijen, Ton van Grunsven/beelden - do t/m
13.00-17.00 uur (29 nov t/m 4 jan)
Galerie Segeren - Raadhuisstraat 8-10 - Miek Vlamings/werken
vilt/was/grafiek - Laboratorium van de verwondering - di t/m vr 10.00
18.00 uur, do/tot 21.00 uur en za/tot 17.00 uur (t/m 10 jan)
DEN HAAG
Museum Het Paleis - Lange voorhout 74 - Venetiaans Glas/Het ge
heim van Murano - geheimen van het Italiaanse eiland in Lagune
netië - di t/m zo 11.00-17.00 uur (t/m 7 dec)
GENT
Museum voor schone kunsten - Brussel-Parijs: artistieke dialoog
tussen België en Frankrijk periode 1848-1914 - di tot ma 10.00-181
uur (t/m 15 dec)
'S HERTOGENBOSCH
Noordbrabants Museum - Verwerstraat 41 - Brabant in
punt - fotografie (t/m 30 nov) - Pop in beeld - (t/m 28 juni
ROOSENDAAL
Tongerlohuys - Molenstraat 2 - José van der Valk/beelden en Robert
Volmer/olieverfschilderijen - di t/m zo 14.00-17.00 uur (t/m 8 dec)
ROTTERDAM
Museum Boymans van Beuningen - Museumpark 18 - Paul Beek
man (t/m 8 mrt 98)- Daan van Golden: 'Youth is an art' (t/m 7 dec)-Le-
ven in Stijl, ornamentengrafiek 1550-1920, complete interieurs, kant
en-klare gebouwen (t/m 7 dec)
Kunsthal Westzeedijk 341 - De Haagse School - di t/m za 11-17 uur,
12-17 uur (t/m 18 jan)
TILBURG
Nederlands Textielmuseum - Goirkestraat 96 - European Art Quilts
- di t/m vr 10.00-17.00 uur, za en zo en 2e kerstdag 12.00-17.00»
(t/m 18 jan)
De Pont - Wilhelminapark 1 - Giuseppe Penone, beelden en schilderij
en - Robert Zandvliet: recente schilderijen - di t/m zo 11.00-17.00 uur
(t/m 4 jan)
ULVENHOUT
Galerie De Pekhoeve - Dorpstraat 92 - groepstentoonstelling Finale
'97 - werk van Siena Bening, Joep Bevers, Jean Delcourt, Hennie van
Dijk, Jan de Koning, Gerrit van Meer, Pieter van Oostveen en Er
Zuring - do t/m za 11.00-18.00 uur en zo/13.00-17.00 uur (t/m 28dec)
Door Koos Tuitjer
Met stilte is het als met een be
dreigde diersoort. Zij dreigt van
de aarde te verdwijnen. Er zijn
volkstammen die al niet eens
meer weten wat stilte is. Wie nog
om stilte verzoekt, moet steeds
luider tegen de keer in staan
schreeuwen.
Eigenlijk is dat onbegonnen
werk. Want als het dan eindelijk
stil is, is er onmiddellijk onrust.
Over die afgedwongen situatie
hangt een doem. Wanneer zul je
namelijk de eerste speld horen
vallen?
Als zij dan onvermijdelijk valt,
valt er een bom. Velen slaken
meteen een zucht van opluch
ting. Hè, hè, met die angstige
stilte is het in ieder geval gedaan.
Daar zijn we mooi vanaf.
De Amerikaanse schilder Bar
nett Newman (1905-1970) schil
derde stilte. Daar begon hij niet
op de eerste de beste dag van zijn
loopbaan mee. Een dergelijk mo
tief groeit. Je kunt onmogelijk
patsboem van de ene op de ande
re dag stilte gaan schilderen.
Daar moet je als mens aan toe
zijn.
Newman heeft er een half men
senleven over gedaan om voor
zichzelf die behoefte te door
gronden. Dat is niets te lang,
want een mens wil zoveel in zijn
leven. Pas als de ontrust om van
alles te willen doen over is, is er
het moment aangebroken om je
zelf om stilte te verzoeken.
Barnett Newmann was lang ge
noeg schilder geweest om een
goed motief te ontwikkelen. Hij
zocht de stilte in de beperking
van zijn kleuren. Van mengen
was geen sprake meer. Elke kleur
gaf hij een eigen plek op het
doek. Dat schept orde. En den
duur wordt die orde dan rust. En
die rust wordt echt stilte, zodra
er nog maar een kleur in het ge
ding is.
Hele volksstammen vinden dat
Passi
raar. Is dat nou kunst? Een mum
vol kleur zetten, dat doet de be
hanger ook. En wie dat da<
roept, vindt zichzelf meestal ooi
een geslaagd kunstenaar. Wan'
hoeveel kamers heeft hij in
leven wel niet behangen?
Maar zo'n behangersbaas ver
geet, dat hij het behang kant er,
klaar kocht. Hij beseft dus niet
dat het echt iets anders is om ie
tien minuten een behangetje te
kiezen, dan er maanden over
doen om een schildersdoek e
uitstraling te geven, waar je 11
jaren naar op zoek bent.
Precies, naar aanleiding van
tot standkoming van het schilde
rij, spreken we al niet eens
over kleur. We praten
over de uitstraling van
De uitstraling!? Waarvan
wel? Welnu: van stilte. Die P'
ontstaan is na een slopend afr
gen van keuzes. Tussen licht es
donker. Tussen angst en een va
langen naar bevrijding. W
hemel en en aarde. Tussen
winding en de ervaring van ros'
Het schilderij is dan af, als
vijver, waarin geen steen m»
zal vallen. Of als een ruim'
waarin stilte geen bedreig111!
meer vormt, maar op een door ie
der gedeeld verlangen berust-
Wie stilte zoekt, wordt helaas 8f
straft. Want mensen zijn b®
voor stilte. Barnett Newman,e
moedde dat al. Eens schild®
hij een doek in drie kleuren 1
is afraid of Red, Yellow and BI"
De schilder was al 15 jaar do»
toen een angsthaas het Stede L
Museum in Amsterdam bin®
liep en dit schilderij een mes
lijf ging. Te lijf ging, ja.
kunstwerk is altijd een kina
de maker.
Vorige week bleek de ai
van elf jaar geleden 0]
bang voor de stilte, die na
angs"* !uc
ipi* ijk
vorig wansucces was ingeva
Nu ging hij een ander kind
Newman te lijf. Zijn Catl
werd gruwelijk mishandeld-
DoorJohan Diepstraten
jïet titelverhaal van het de
buut Begeerte (1995) van Ma-
non Uphoff handelt over de
seksuele inwijding van een 15-
jarig meisje. Ze wordt door een
oudere, Oosterse man opgepikt
in een discotheek en ze gaat
met hem mee naar zijn verval
len huis waar meer allochto
nen zijn opgeborgen. Tijdens
de daad trekt ze met haar na
gels diepe sporen in zijn rug en
bijt hem keihard in zijn onder
lip. Het is een afstandelijk, kli
nisch beschreven verhaal over
een fysiek gebeuren en de op
maat voor een verhalenbundel
vol agressie, begeerte, verlan
gen en wat moet doorgaan
voor passie.
Dit titelverhaal lijkt eveneens de
basis voor de roman Gemis waar
in Manon Uphoff vier jaar uit het
leven van Mara Astheim be
schrijft. Aan het begin van de ro
man zijn de dan 13-jarige Mara
en haar gebochelde vriendin Lori
vaste bezoeksters van een disco
theek. De Chinezen Huang en
Feng nemen de twee meisjes mee
naar een nieuw, duur hotel. Wat
dan volgt is een troosteloze
nacht. 'De scherpe, felle explosie
die mij in tweeën spleet,' zoals
het in de Uphoff-matafoor wordt
genoemd, was al in het verhalen-
debuut te lezen.
Ruim honderdvijftig pagina's la
ter in Gemis neemt de lezer af
scheid van de 17-jarige Mara. Ze
is dan ingewijd in het leven van
de bijna-volwassenen. Is er in
eerste instantie nog sprake van
enig mededogen met deze hoofd
persoon, naarmate de roman vor
dert begint een zekere mate van
afkeer toch de overhand te krij
gen. Gemis is een roman over een
kreng van een meid die speelt met
de gevoelens van anderen. De
psychologische ontwikkeling van
deze dwarse puber heeft Manon
Uphoff in kaart gebracht.
Het is moeilijk voor te stellen dat
deze Mara een briljante scholier
van het gymnasium is. Over het.,,
dagelijkse schoolleven wordt
niets verteld 'en de situatie thuis
lijkt niet echt stimulerend. De
vader en de moeder zijn bezig
met hun tweede huwelijk, maar
leven langs elkaar. Vader heeft
een liefde opgevat voor het schil
deren, moeder sloft tamelijk uit
geblust door het leven en beiden
bekommeren zich nauwelijks om
de kinderen in huis. Mara kan
dan ook doen en laten wat ze wil.
Veel doet ze niet, behalve zich
zwaar opmaken of zich met de
staart van de kat bevredigen. Een
3oor Dirk Vellenga
ta zijn nieuwe roman Amerikaanse Pi
'ale keert Philip Roth (64) terug naaf
zertrouwde omgeving. Naar Newar
lew Jersey, de wijk van joodse immij
■en, waar hij als lid van de tweede gegj
ie opgroeide in en vlak na de Tweede
reldoorlog.
®et de hechte, overzichtelijke gen
schap van Newark is in de loop van cj
en heel wat gebeurd. 'Vroeger was h
stad waar ze alles maakten. Nu is h
stad waar de meeste auto's ter wereld
'T>n j?estolen>' verzucht de hoofdper
e dieven wonen voornamelijk in
oude buurt.' Joodse gezinnen vielen u
4 oude zekerheden verdwenen in c
n°, Seslagen Amerikaanse samenle
de hard werkende, keurige bu
erden getroffen door 'de Amerikc
azernij'.
e centrale figuur is Seymour Levov
1 odse, (desondanks) blonde sporthelc
In01 ^ans Zweed genoemd.
J1® G°edbloed vertelt zijn verhaal
Zuckerman, die met een vai
P olstoj de volgende conclusie 1
vrTa 6n van Zlweed Levov was heel
•it en.heel gewoon, en daardoor r
im^n<"oos geweest, geheel volger
Amerikaanse traditie.'
«nTn Zuckerman was jaren gelede»
\aste maskers van Roth, in viel
uanSi!S hoofdpersoon. In de Zut
snoi ,en sPeelf P°th een verwar
■n 1- ïef, m identiteiten van a
iaact en gaat zelfs zover d
!oll ZMer ego Zuckerman ook nc
fhilip Roth op laat draven,
ie do u erman afgedaan, verk
rito,-, .mjver zes, zeven jaar geled-
L^m de daaropvolgende ro:
waai- ln'et voor' Patrimonium wa
ïan „VeiU,aa1'' een rechtstreekse vert
lueL-f11 hip Roth zonder masker.
iik r, 1man 's nu dus toch terug. En e
ten m° 1 Wefr n*et' onbeheerste, 1
Ie nZ Zuckerman is definitiefl
uister Zuckerman is een vrij r
6n Speelse analyticus. De tc
- enkaanse pastorale is betrek!
