r
mezelf
snel
eld'
De economie van het huwelijk
De psychotherapie van de Amerikaanse danser Al Pesso
Aanleg voor
misdaad
DB STEM
LIJF LEVEN
E2
-
I I
WOENSDAG 19 NOVEMBER 1997
11
VEMBER 1997 E1
'Niet praten maar doen'
Marietta van Attekum schreef
jen boek over de psychotherapie
van de Amerikaan Al Pesso. Een
vraaggesprek. „Trauma's lóóp je
0p in contact met anderen en lós
je op
in contact met anderen."
Door Mick Salet
jaar dat ik in het onder-
achterstand. Dat vraagt
foto do visser
oij elkaar opgeteld
iter dacht ik, ik had
l, eerder bij moeten
Jedaan." Vandaag de
te serie over stress:
nier waarop het werk in on-
nemingen is georganiseerd,
lachines en computers nemen
jliswaar veel zwaar en verve
ld werk over, maar ze zorgen
Ier voor nieuwe problemen,
kt denk je van iemand die al-
In maar'op een snel werkende
kchine hoeft te letten en pas in
bet grijpen als er iets fout gaat.
Ie werknemer moet zich men-
kl flink inspannen. Elke fout
bet hij direct herkennen en her-
bllen. Maar hoeveel fouten wor-
fn er gemaakt? Slechts weinig!
Irmoeiend en nauwelijks bevre-
Igend werk dus, dat een bron
6n stress oplevert."
ïen ander probleem dat daaruit
laortvloeit, is de controle die
perknemers over hun eigen si-
patie verliezen. Machines en
omputers bepalen de figuurlijke
uimte die werknemers krijgen
verkleinen iedere mogelijk
heid om zelf een initiatief te to
ken. Al is het maar om even naar
he wc te lopen.
I.Het gekke is, dat ik helemaal
niet iemand ben om me snel ziek
te melden," zegt leerkracht Mar
teen van Gemert. „Ik ben gedre
ven en perfectionistisch. Voor
nezelf, maar ook voor anderen.
Dat was een deel van het pro-
Ibleem. Met de collegialiteit op
Ischool zat het eigenlijk niet lek-
Iker, maar ik was altijd degene die
Idaar wat over zei, die dingen
[aangaf als er wat fout zat. Dat
keerde zich uiteindelijk tegen me.
I Daar komt bij dat kinderen ook
I veranderd zijn in de 25 jaar dat ik
I in het onderwijs zit. Meer ge
dragsproblemen, meer aehter-
I stand. Dat vraagt enorm veel van
je. Ook privé speelden er zaken
mee. Ik had net voor het eerst een
relatie, na zoveel jaren alleen wo
nen, toeeg in die tijd voor de
tweede keer een ernstig auto-on
geluk en nam voor een deel de
zorg op me voor mijn moeder die
achteruit ging."
Als leerkracht had Marleen van
Gemert het geluk dat verzekeraar
ZVA als eerste verzekeraar m
Nederland de behandeling van
problemen door stress veroor
zaakt, in het verzekeringspakket
heeft opgenomen. Bij wijze van
proef heeft voor een periode van
een jaar het Landelijk Centrum
voor Stressmanagement
Utrecht de uitvoering daarvan m
handen gekregen. Het centrum is
voortgekomen uit de forse gro
van het aantal gevallen van over
spannenheid onder leerkrachten.
Gedragsverandering en verande
ring van inzicht zijn belangri]
onderdelen van de bijeenkomsten
waar 'afgebrande' leerkracht
aan deelnemen.
Afstand
„Ik heb daar enorm veel gelee™-
zegt Van Gemert. „Om te begJ
nen klikte het meteen met mi)
begeleidster. Zij begreep ten®in-
ste wat er met me aan de h
was. Ik ging echt met plezm
die bijeenkomsten toe. Het
langrijkste voor mij is, dat ik
wat meer afstand n
Niet alle problemen die ikzie
waar ik mee te maken kiijg
als mijn eigen Probl®f" derS
schouw. Oké, denk ik, a
over problemen met hun
ren beginnen, of collega s
mee zitten. Oké, dat is ve
en daar zal ik bij proberen te hei
Het is steeds minder vanzelfsprekend dat
mensen elkaar aanraken. Zelfs een gewoon
gebaar van troost gaat soms al té ver. Men
sen houden liever afstand van elkaar."
Marietta van Attekum, 42 jaar, is een psy
choloog die meent dat je mensen niet alleen
pratend de put uit krijgt. Soms zou je psy-
jiische problemen ook lichamelijk te lijf
Marietta van Attekum doet dat
Biet de therapie van de Amerikaan Al Pes-
Een methode die zich richt op lichaam
„.geest.
De psychotherapeute wéét dat er allerlei
alarmbellen gaan rinkelen als de woorden
lichaam en psychotherapie in één adem ge
noemd worden.
jlet lichamelijke is taboe in de psychothe-
apie. Therapeuten richten zich vooral op
liet gesproken woord. Niet op lichaamstaal.
zijn ook voorzichtig met lichamelijk
contact. Daar zijn goede redenen voor,
je kunt het lichaam niet helemaal ne-
i. Psychische problemen uiten zich nou
ook lichamelijk.
In het alternatieve circuit wordt meer
«aarde gehecht aan het lichaam. Soms
[verdreven veel. Een verheerlijking van,
«at men dan noemt, de wijsheid van het li
thium, is ook niet verstandig.
De psychotherapie van Al Pesso is een soort
tag tussen de officiële en de alternatieve
therapieën. Er is niet alleen aandacht voor
«at mensen met hun mond vertellen, maar
ook voor wat hun lichaam vertelt."
Soekwam u met de therapie in aanraking?
Er was een workshop van Al Pesso aan de
Vrije Universiteit in Amsterdam. Ik deed
was meteen verkocht. Vooral door
fc manier waarop hij de vitaliteit van men-
aan wist te boren. Niks geen eindeloos
jtpraat, maar direct dóen en je aan den lij
ve laten ervaren hoe je emotionele proble-
in je lichaam zitten. Heel voelbaar,
zichtbaar. Alsof je tegelijk kijker én
speler in de film van je eigen leven bent.
Pesso deed dat prachtig. Dat komt natuur
lijk ook omdat hij oorspronkelijk danser is
in daardoor gericht op het uiten van emo
tes met lichaamstaal."
II Pesso is geen geschoold psychothera-
hij is autodidact. Al Pesso was dan
ser Zijn vrouw, Diane Boyden, was danse-
res. Als danspedagogen merkten ze in de ja-
zestig dat sommige dansers blokkeer-
als ze een bepaalde beweging moesten
naken. Ze ontdekten dat die lichamelijke
blokkades terug te voeren waren op psychi-
-kkades. Door geblokkeerde gevoe-
te maken konden ook lichamelijke
blokkades verdwijnen. Dankzij zijn kennis
de danstechniek ontwikkelde Al Pesso
een eigen vorm van psychotherapie."
Kunt u zich de sceptische reactie voorstel
len: een Amerikaanse danser die een vorm
van psychotherapie ontwikkelt?
„Ja. Ik heb die twijfels zelf ook gehad. Ik
had akelige dingen meegemaakt in het al
ternatieve circuit en was aanvankelijk dan
ook sceptisch. Maar het klopt als een bus.
De theorie van Pesso is inmiddels onder
bouwd en blijkt deugdelijk. Het is geen ma
gie. Pesso is geen goeroe."
Wat is de essentie van zijn theorie?
„De essentie is dat psychische stoornissen
niet alleen ontstaan door iets wat mensen
meegemaakt hebben, maar ook door iets
wat mensen niét meegemaakt hebben. On
opgeloste conflicten. Onvervulde behoef
ten. Pesso noemt een paar belangrijke ba
sisbehoeften van ieder kind. Allereerst
heeft ieder kind behoefte aan een eigen
plaats. Ben je als baby welkom? Heb je als
kind een veilig plekje om je thuis te voelen?
In de tweede plaats heeft ieder kind be
hoefte aan voeding. Niet alleen voedsel
voor het lichaam, maar ook voedsel voor de
ziel. Een andere basisbehoefte is steun. Een
kind heeft de behoefte om vastgehouden te
worden. Een kind heeft ook behoefte om
beschermd te worden tegen de buitenwe
reld én behoefte aan liefdevol gestelde
grenzen. Dat geeft een gevoel van veilig
heid en rust.
Als kinderen iets missen in die basisbehoef
ten, dan kunnen ze daar later last van krij
gen. Kinderen die genoeg steun ervaren,
staan later vaak stevig in de schoenen. Kin
deren die een gemis aan steun hebben ge
had, voelen zich als volwassene vaker onze
ker. In therapie vertellen ze dan dat ze soms
het gevoel hebben dat ze door hun knieën
zakken of moeite hebben hun evenwicht te
bewaren."
Voor wie is de therapie?
„De therapie richt zich op een breed spec
trum van klachten, maar is niet voor ieder
een geschikt. Mensen moeten de wil hebben
tot verandering én de behoefte het lichaam
daarbij te betrekken. Mensen moeten ook
kunnen symboliseren. Ze moeten namelijk
mee kunnen doen aan een soort rollenspel,
waarin levensechte voorvallen uit het ver
leden op een symbolische manier na wor
den gespeeld.
De therapie vindt plaats in een groep. Het
liefst met acht mensen. Om de beurt krijgt
iedereen individuele werktijd. De aandacht
richt zich dan op het probleem van die ene
hoofdpersoon. De rest van de groep stelt
zich dienstbaar op en is beschikbaar om
een rol te spelen die belangrijk is voor de
hoofdpersoon.
Het is geen groepstherapie, maar een indi
viduele therapie in een groep. Je zoü zo'n
groep een soort therapeutisch reisgezel
schap kruinen noemen. Allemaal mensen
met hun eigen sores, maar allemaal in het
zelfde schuitje. Met de psychotherapeut als
gids."
Hoe gaat zo'n sessie in de praktijk?
„Eerst is er een ronde waarin iedereen wat
kwijt kan. Dan doen we een paar oefenin
gen. Pesso heeft een houding bedacht waar
bij je zo ontspannen mogelijk staat en alle
aandacht op je lijf kunt richten. Het gaat
niet om het ontspannen, het gaat om het
signaleren van spanning in je lichaam. Je
moet luisteren naar de aanwijzingen van je
lichaam. Je lichamelijke sensaties worden
gezien als toegangsweg tot je ziel, je ware
zelf.
Daarna doen we een rollenspel. Dat is een
hulpmiddel om oude traumatische ervarin
gen opnieuw in scène te zetten. Het is een
manier om je innerlijke wereld naar buiten
te brengen en er iets mee te doen. De eerste
keer is dat niet makkelijk. Mensen vinden
het eng of gênant om zich lichamelijk te ui
ten. Maar het went al gauw. Het kan heel
heftig zijn. Verborgen verdriet komt naar
buiten. Opgekropte woede komt naar bo
ven."
Geeft u voor de duidelijkheideens een
praktijkvoorbeeld?
„Ik heb een vrouw met buikpijn in thera
pie. In het rollenspel gaat die vrouw terug
naar de tijd dat ze baby was en komt dan
bij een lijfelijke herinnering. Ze herinnert
zich hoe ze als baby schreeuwde om aan
dacht en toen ergens werd weggezet. Ze
voelde zich vreselijk verwaarloosd. In het
rollenspel wordt ze weer die schreeuwende
baby, maar tegelijkertijd blijft ze ook de
volwassene die vertelt wat ze destijds voel
de. Ik vraag haar dan wat ze wil dat er ge
beurt. Moet een ander uit de groep de rol
van moeder spelen die tegemoet komt aan
haar basisbehoefte als baby? Als ze dat wil,
dan speelt een ander die moederrol en kan
die onvervulde basisbehoefte uit het verle
den alsnog symbolisch in vervulling gaan."
Wat schiet ze daar mee op?
„Je kunt het verleden niet ongedaan ma
ken, maar je kunt mensen wel laten ervaren
hoe het geweest had kunnen zijn. Die nieu
we ervaring wist de oude ervaring niet uit,
maar komt er naast te staan. Dat biedt een
nieuw perspectief. Door die nieuwe positie
ve ervaring kan de oude negatieve ervaring
meer op de achtergrond raken."
Helpt het?
„Niet bij iedereen en niet bij alles. Het is
geen wondermiddel, maar de therapie
werkt goed."
Is dat wetenschappelijk hard te maken?
„Niet direct. Er is nog nauwelijk weten
schappelijk onderzoek naar de werking en
de resultaten van deze therapie. Dat moet
nodig gebeuren. Maar ik ben erg enthou
siast over de praktijkresultaten. Steeds
meer Riagg's en steeds meer therapeuten in
het vrije circuit werken met de therapie, die
gemiddeld twee jaar duurt."
Psychotherapeuten zijn tamelijk terughou
dend met lichamelijk contact. In de thera
pie van PesSO zijn het mensen in de groep
die elkaar aanraken, is dat nrer net zo ris
kant?
„Nee, want het gebeurt allemaal onder be
geleiding van een professionele psychothe
rapeut. In een veilig klimaat. Mensen steu
nen en troosten elkaar in een rollenspel.
Aan het eind van het spel is het afgelopen.
Buiten de therapie mogen de groepsleden
ook geen contact met elkaar hebben."
'Aan den lijve', Marietta van Attekum, uitg. Swets
Zeitlinger, prijs 29,95.
Psycholoog Marietta van Attekum: 'Mensen vinden het eng of gênant
om zich lichamelijk te uiten.foto wfa
Doordrs.J. Paalman
Op de voorpagina van Elsevier
stond laatst een levensgroot baby
hoofdje met een balkje voor de
ogen. 'Geboren crimineel?' zo
vroeg de bijbehorende kop zich af
met daaronder het tekstje: 'Biolo
gisch onderzoek kan aantonen of
uw kind een misdadige inslag
heeft'. Dat is schrikken. Want wat
is er nou onschuldiger dan een
pasgeboren kind? Maar als je het
bijbehorende artikel leest, blijkt
het allemaal erg mee te vallen, of
tegen, het is maar net hoe je het
bekijkt. Het stuk is zo verpakt in
mitsen en maren dat je er nauwe
lijks wijzer van wordt.
De vraag waar het om gaat - wor
den criminelen geboren of ge
maakt - is al heel lang een berucht
strijdpunt onder politici en we
tenschappers. Voor het fout be
antwoorden van die vraag zijn
carrières geknakt, processen ge
voerd en wetenschappers naar Si
berië gestuurd. Neem nou de oude
Sovjet-Unie.
Misschien bent u het alweer ver
geten, maar de communisten wil
den niets minder dan een paradijs
op aarde dat bewoond zou worden
door de Nieuwe Mens. Maar er
was een klein probleem.
Kinderen lijken op hun ouders,
dus zo nieuw zou de nieuwe mens
niet kunnen zijn. De communisten
losten dit probleem consequent op
door de erfelijkheid af te schaffen.
Erfelijkheid was een kapitalis
tisch verzinsel om de 'werkende
klasse' er onder te houden. Als de
maatschappij ideaal wordt inge
richt dan komt de ideale mens
vanzelf. Biologen zoals Boris
Medvedew die tegen deze onzin
protesteerden werden prompt
naar Siberië gestuurd. Zo heet is
de soep in het Westen natuurlijk
niet gegeten. Maar toch heeft poli
tiek links hier altijd de nadruk ge
legd op de omstandigheden die de
mens maken. Werkloosheid,
slecht onderwijs en armoe maken
crimineel. Daar moet je dus iets
aan doen wil je de criminaliteit
bestrijden.
Of wordt de crimineel toch gebo
ren? In het rechtsere Amerika is
dit een heel gewone opvatting.
Niks geen gezeur over ongelukki
ge jeugd en armoede, nee, de
schuld ligt niet bij de maatschap
pij maar bij het individu zelf. Be
ter onderwijs, sociale voorzienin
gen, meer werk, reclassering - het
is allemaal boter aan de galg ge
smeerd. Niet de maatschappij
maar de crimineel is schuldig. En
als dan ook nog zou blijken dat
misdaad een biologische basis
heeft, dat er een lichamelijke aan
leg voor bestaat, dan is dat voor
politici en de belastingbetaler re
den te meer om het geld voor de
sociale voorzieningen in eigen zak
te houden. Misdaad bestrijdt men
daar voornamelijk met opsluiten
en het weggooien van de sleutel.
Na de val van de muur, toen het
linkse verhaal uit was, zag je de
wetenschap ongegeneerd op zoek
naar de biologische basis van de
misdaad. Men was al op zoek ge
weest naar het alcohol-gen, het
armoede-gen, een gen dat aanleg
voor prostitutie veroorzaakt, en
zovoort, maar men had ze nooit
kunnen vinden.
Toen de Nijmeegse erfelijkheids-
deskundige Han Brunner bij een
gewelddadige familie een afwij
kend gen vond, was hij in 1993 een
week lang de beroemdste man van
Amerika. Eindelijk, daar was ie
dan: het killer-gen. Uit ander on
derzoek blijkt dat gewelddadige
kinderen minder serotonine in de
hersenen hebben, een hoger ge
halte aan het mannelijk geslachts
hormoon testosteron of aan het
stresshormoon Cortisol. Het ziet er
op het eerste gezicht indrukwek
kend uit, maar als je beter toekijkt
dan is het allemaal wat dun. Want
niemand kan zeggen welke van
die kinderen later ook daadwer
kelijk crimineel wordt. De voor
spellende waarde is nul. Boven
dien is in al dit onderzoek alleen
maar een bepaald type crimineel
onderzocht: de agressieve, ge
stoorde geweldpleger. Maar dat
zijn de sukkels, de misfits onder
de criminelen. Ze lopen altijd te
gen de lamp en zitten altijd jaren
achter de tralies. Maar toen de
Duitse oorlogsmisdadigers psy
chiatrisch werden onderzocht ble
ken ze juist niet gestoord te zijn:
de grootste misdaad van deze
eeuw is begaan door hele normale
mensen. Dat is 'juist het enge. En
geloof maar dat bij de beursmen
sen die nu vanwege fraude zijn
opgepakt niets mis is met hun
serotonine, Cortisol of testosteron.
De waarheid ligt zoals gewoonlijk
in het midden. De mens is een pro
duct van aanleg en omstandighe
den. Helaas kan geen enkele on
derzoeker precies vertellen waar
dat midden ligt, waar de aanleg
ophoudt en de omstandigheden
beginnen. Zo'n test waar Elsevier
het op de omslag over heeft ('bio
logisch onderzoek kan aantonen
of uw kind een misdadige inslag
heeft') bestaat daarom niet. En als
men toch op zoek is naar een cri-
minaliteits-gen, dan ziet men een
aantal voor de hand liggende kan
didaten opzichtig over het hoofd.
Er bestaan daadwerkelijk genen
die een bewezen relatie hebben
met criminaliteit:
Bezitters van deze genen begaan
90 procent van alle moorden, 99
procent van alle gewelddadige
roofovervallen, 98 procent van al
le verkrachtingen, 90 procent van
alle misdaad. Deze genen liggen
op het Y-chromosoom, het chro
mosoom dat bepaalt dat je man
bent en geen vrouw.
rouwen doe je niet zomaar. Daar komt een flinke
tais 'hart' bij kijken. Maar het huwelijk is niet al-
liefde en passie, het is ook steeds vaker een
weloverwogen calculatie. Wat heeft die ander mij te
teden? En wat kost het mij om de liefde in stand te
taden? Een serie over trouwen en scheiden in Ne
tland. Vandaag deel 5: De kosten-baten analyse
!ltl het boterbriefje.
Mon Buitenhuis
et
>1-
)-
si-
pen
Maar, het is en blijft jouw
probleem. Niet het mijne.
(Marleen van Gemert is een g
fingeerde naam.)
Dit is de tweede afJ^nJ|évering
rie over stress. De eerstei at mber.
stond in Lijf teven van 12nov af.
Volgende week de derde en
levering.
"aarom bent u getrouwd? „Van-
,eSf de stront". Vanwege de
„Om de stront. Kijk, mijn
w en ik komen allebei van
'«rkensbedrijven. Door te trou-
konden we ons mestquotum
jsgroten."
Jat er huwelijken gesloten wor-
om puur economische rede-
j® is al 2000 jaar bekend. In ver-
tijden heeft menige prin-
of directeurszoon het ja-
oord gegeven vanwege de fami-
¥oen. En het 'varkenshuwelijk'
dat enkele jaren geleden
wPulair was in agrarische krin-
»i mag dan even uitzonderlijk
«treem zijn, het toont wel
11 dat huwelijk liefde geen
*elfsprekendheid isrLiefde is
«We 2^
een Engels spreek-
®aar trouwen is een in-
telat' -jk beginnen de meeste
ties in Nederland nog vanuit
.^chemische proces dat wij lief-
zelfs dat proces
rol tot °P bepaalde hoogte
'geprogrammeerd'. Onder-
toont aan dat we niet zo-
I r voor de eerste de beste
We ogen of blonde lokken
JJ0^ onderbewustzijn heeft al
nkinds af aan eon soi,
'"«len
af aan een selectiepro-
Plaatsgevonden. Intuïtief
J «uxr WetL 1
Ue marktwaarde' is van die
J knul of die mooie meid die
f kruist. De laatste jaren
'°®al het opleidingsniveau
kt i uitverkorene meer en
e doorslag. In de opleiding
weerspiegelt zich namelijk de
toekomstige economie van het
huwelijk.
De Nijmeegse socioloog dr. W.
Uunk schetst in zijn proefschrift
Wie trouwt met wie? hoe mensen
partners zoeken met overeenko
mende kenmerken. Dat huwbare
mensen vandaag de dag eikaars
opleidingsniveau zo belangrijk
vinden is simpel verklaarbaar.
Een goede opleiding verhoogt de
kans op een baan en (dubbel) in
komen, en daarmee op sociale en
materiële zekerheid. Bovendien
willen mannen en vrouwen steeds
meer eikaars gelijken zijn. Daar
voor zijn vergelijkbare oplei-
dingsniveau's en culturele ach
tergronden onmisbare voorwaar
den.
Over het algemeen kan volgens
Uunk worden gesteld: goede in
komens trouwen met goede inko-
mens. Op de huwelijksmarkt
heerst volgens hem een soort eco
nomische competitie. Personen
met de meest aantrekkelijke
vooruitzichten trouwen met el
kaar, terwijl sociaal-economi
sche 'kneusjes' op elkaar aange
wezen zijn.
De econoom Gary Becker (Nobel
prijswinnaar 1992) vroeg zich
ooit hardop af: 'Hoeveel mensen
met een goed (en dubbel) inko
men, zouden met hun huidige
partner getrouwd zijn als één van
beiden een arme sloeber was ge
weest?' Ook Becker signaleert dat
de meeste mensen die in het hu
welijksbootje stappen een kos-
ten-baten-analyse maken. Na
tuurlijk zijn baten niet alleen
geld en bezittingen, maar ook im-
Mannen en vrouwen willen steeds meer eikaars gelijken zijn. Daarvoor zijn vergelijkbare opleidingsniveau''s en
culturele achtergronden onmisbare voorwaarden.
materiële zaken als geborgen
heid, status, genegenheid en pas
sie. Maar dat neemt niet weg dat
een huwelijk ook een aantal so
ciaal-economische voordelen ge
nereert: nabestaandenpensioen,
onderhoudsplicht, gratis meevi
zekerd bij het ziekenfonds,
kans op het verkrijgen van een
hypotheek etc.
onomie van het huwelijk is
macro-niveau van belang.
tekening rené van megen
Alleen al de trouwdag zelf levert
een hele reeks bedrijven en orga
nisaties werk en inkomsten op:
drukkerij, dagblad, kapper,
dansles, kerk, stadhuis, juwelier,
bloemist, bruidszaak, feest
zaal/horeca, bakker, party-or
kest, (droom)autoverhuur, foto
graaf, hotel en reisbureau. Naar
schatting geven bruid bruide
gom momenteel zeker ƒ24.000
uit aan de 'mooiste dag van hun
leven'. Bij gemiddeld 82.000 hu
welijken per jaar vertegenwoor
digt dat een omzet van twee mil
jard gulden. Ter vergelijking: Ne
derlandse tandartsen hebben een
gezamenlijke omzet van 2,1
miljard, medisch specialisten
naar schatting 2,9 miljard.
Opmerkelijk genoeg drukt het
huwelijk de kosten van het natio
nale gezondheidsbudget. Uit ja
renlang onderzoek van de Rotter
damse socioloog Ruüt Veenhoven
blijkt dat getrouwde/samenwo
nende mensen doorgaans bedui
dend gelukkiger zijn dan mensen
zonder relatie. Dat 'geluksgevoel'
vertaalt zich ook naar hun ge
zondheid. Getrouwden bezoeken
gemiddeld minder vaak de huis
arts, verzuimen minder vaak het
werk, liggen minder vaak in zie
kenhuizen en hebben - ondanks
de run op relatietherapie - al met
al minder vaak psycho-sociale
hulp nodig.
Daar staat uiteraard tegenover
dat paren weer voor extra medi
sche kosten zorgen zodra er kin
deren gewenst zijn c.q. komen:
gynaecoloog, IVF-klinieken,.
vroedvrouw, consultatiebureaus,
huisarts.
Het is overigens een mythe dat
het gemiddelde gezin kleiner is
geworden. Het geboortecijfer van
het CBS is 1,4 - dus denkt ieder
een dat het gemiddelde gezin an
derhalf kind telt. CBS-tellingen
zijn echter een momentopname.
Veel gezinnen zijn dan nog in
wording. De enige goede methode
is tellen hoeveel kinderen vrou
wen uiteindelijk hebben gebaard.
Volgens het Sociaal Cultureel
Planbureau krijgt 10 procent één
kind, veertig procent twee kinde
ren, dertig procent drie kinderen
en tien procent vier of meer kin
deren. Gemiddeld is dat iets meer
dan 2,25 kinderen per gezin, na
genoeg evenveel als in de jaren
zestig. Hoe dan ook, de nakome
lingen zelf zijn ook weer van be
lang voor de economie. Kinderen
garanderen niet alleen de spreek
woordelijke toekomst van de
maatschappij, ze zorgen ook
rechtstreeks voor een portie
werkgelegenheid: onderwijs,
sport- en hobbyclubs, kledingza
ken, rijwielhandel, reisbureaus,
horeca, (kinder)geneeskunde.
Voor de huwelijksrelatie zelf zijn
kinderen trouwens een fikse fi
nanciële post. Elk kind kost, uit
gesmeerd over achttien jaar, al
gauw 120.000 tot 170.000 gulden,
afhankelijk van het inkomen van
de ouders. Daar komt bij dat op
allerlei overheidsvoorzieningen
ten bate van het gezin wordt be
knibbeld, zoals: de kinderbijslag,
huursubsidies, studiefinancie
ring, gezondheidszorg, tandarts
kosten, schoolzwemmen, subsi
dies voor muziek- en sportvereni
gingen. In de inkomensstatistie
ken van de Nederlandse Gezins
raad daalt een doorsnee echtpaar
dat samen 38.300 netto ver
dient, naar 26.300 zodra er kin
deren komen omdat (meestal) de
vrouw (deels) stopt met werken.
Zoals het eerder aangehaalde En
gelse spreekwoord al zei: Een hu
welijk is een investering die lou
ter financieel gezien meer kóst
dan dat het oplevert. Toch trouwt
tachtig procent van de Nederlan
ders. Zelfs van de gescheiden
mensen stapt 75 procent na ver
loop van tijd opnieuw in het hu
welijksbootje. De rationele- en
financiële posten uit 'het kasboek
van het huwelijk', wegen blijk
baar niet op tegen de chemische
'verstandsverbijstering' die we
liefde noemen. Trouwen beves
tigt in feite het aloude cliché:
geld maakt niet gelukkig, liefde
soms wel.
Volgende aflevering: Moeders die hun
gezin verlate
