Lsten
Hoofdstad Bakoe drijft op olie
'IFEX
:ommunicatie
:ialist
Onaangeroerde bronnen
spelen grote rol in
de energievoorziening
van de 21e eeuw
Elke nationale
vlag die er
wat toe doet
krijgt een deel
van de koek
BUITENLAND
VAN HOOF
ïg en selectie.
Shell
AZERBAJDZJAISJ
Spoorweg
km 100
GEORGIË
•TBILISI
RUSLAND
Zakataly
Chaömas'
iSumgait:
.enkoran'
iZwarie:
Ardabil
DESTBM
ZATERDAG 8 NOVEMBER 1997
eiend bedrijf;
limte voor eigen inbreng;
[ijkheden en toekomstper-
pakket.
I uitgebreid curriculum vitae
advies, werving en selectie,
Bezoekadres: Charles Stule-
Laar). Voor nadere informa-
opnemen: (013) 468 66 69.
kan deel uitmaken van de
Azerbeidzjan wordt
nieuw Koeweit
yan onze relaties zijn wij direct op
kandidaten voor de functie van
lUnicatie-specialist.
aamheden gaan bestaan uit het in
•lien van telefooncentrales,
<et oplossen van storingen in zowel
als ook datanetwerken. Kennis en
net ISDN is een pré.
ling MTS telecommunicatie en
jaren concrete werkervaring zijn
taarloonregeling.
telefoon 0168-477788.
[o afstemmen op
regelt het voor u,
/e rompslomp.
Stuur dan onder-
lijvende offerte of
ering
_M V
Door Wierd Duk
Bakoe-Zij had de njkste
Luw van Bakoe kunnen
fain maar Sofia Tagijeva
Loont in een armoedige
Lyeekamer-flat en kan
jiauwelijks rondkomen van
haar pensioen.
Mi klaagt ze niet. Het enige be-
kwaar dat bij de 81-jarige Azer
beidzjaanse over de lippen komt
k 'dat er geen echte mannen meer
Bin' Een 'echte man' zou de vele
Uien en bejaarden van Bakoe,
die van een paar tientjes per
Wand moeten rondkomen, hel-
L Net als haar grootvader
Chadzji Tagijev, de legendarische
oliebaron en filantroop, dat een
eeuw geleden deed.
van de miljoenen die Chadzji Ta-
giev verdiende in de olie-indus-
lrie liet hij moskeeën en kerken
heerzetten, hij financierde scho-
m, bouwde musea, ziekenhuizen
In 'theaters, hij richtte de lokale
irandweer op en introduceerde
paardentram. De familie
(toonde zelf in één van de archi-
iKtonische pronkstukken uit Ta-
pjev's verzameling: een ruim, ba-
lok pand in het centrum van de
'stad. Het in verval geraakte ge-
bouw doet nu dienst als histo-
tisch museum.
Bakoe, de hoofdstad van de voor
malige Sovjet-republiek Azer
beidzjan, drijft op olie. Rond de
eeuwwisseling kwam maar liefst
de helft van de wereldoliepro-
ductie uit deze regio, ondermeer
via de Koninklijke Nederlandse
Petroleum Maatschappij. De
j bronnen aan land zijn in de afge
lopen anderhalve eeuw bijna
leeggepompt. Maar enkele kilo-
toeters verderop, in de Kaspische
j!ee, liggen onmetelijke, onaan
geroerde rijkdommen, die bepa
lend zullen zijn voor de wereld
energievoorziening in de 21e
eeuw.
De voormalige Sovjet-republiek
I Azerbeidzjan is een 'nieuw Koe
weit', fluisteren ze in Bakoe
hoopvol. Westerse oliemaat-
1 Ichappijen stormden na de onaf
hankelijkheid in 1991 het land
binnen en sloten met de Azer-
peidzjanen lucratieve productie-
Cerdelingscontracten. Nog steeds
js het gemiddelde salaris in dit
deel van de Kaukasus, dat tot
Voor kort werd geteisterd door
oorlog en rebellie, slechts vijftig
gulden per maand. Maar dat zal
Snel veranderen. „Over tien jaar
Is dit een welvarend land," ver
wacht een Amerikaanse oliema-
tager. „Dit is een plek waar je
hog in een etmaal miljonair kunt
Worden."
01ie-6oom
Sofia Tagijeva's opa, de ongelet
terde Chadzji, die op z'n zesde al
kerkte als stratenmaker en nooit
(eerde lezen of schrijven, was zo
slim om een stuk grond te kopen
Soordat de eerste olie-boom in
Azerbeidzjan rond 1870 losbarst
te. Toen hij begon te graven,
tpoot de olie letterlijk de grónd
i Uit. Uit dankbaarheid voorizoveel
onverwacht geluk overlaadde de
gelovige moslim zijn stad met ca-
feiu's. Bakoe, de 'Stad der Win-
jteri, waar het Westen de Orient
bntmoet, heeft een groot deel van
gijn 19e eeuwse kosmopolitische
Sllure te danken aan Chadzji Ta-
Eiev.
Hij was een goed mens," zegt de
I bude Sofia Tagijeva spijtig. „De
I hieuwe rijken denken helaas al
leen aan zichzelf." Sofia heeft uit
hrmoede zelf maar een fonds voor
de behoeftigen opgericht. Het ka
pitaal bedraagt 100 dollar.
Opnieuw is Bakoe een boomtown.
j Waren het vroeger de Tagijevs, de
pweedse broers Nobel en de Rot-
jchild-familie die hier fortuinen
haakten, tegenwoordig tref je op
Se brede boulevards en in de nau-
fve straatjes waar theehuizen,
Minaretten, tapijtwinkeltjes en
fumoerige binnenplaatsen elkaar
Mwisselen, medewerkers aan van
machtige internationale olie-
maatschappijen.
Enkele duizenden zijn het er in
middels, werkzaam voor bedrij-
jen als British Petroleum, Amo-
5°. het Noorse Statoil en het Rus-
i sische Lukoil. In korte tijd is voor
die expats een infrastructuur uit
de grond gestampt van westerse
Supermarkten, kledingzaken en
|iidruchtige Turkse eetcafés.
Er wordt verwacht dat de olie-export veel werkgelegenheid zal opleveren.
Stewardessen van de KLM zeg
gen met veel plezier in de Azer
beidzjaanse hoofdstad te 'shop
pen'. „De Kaspische Zee is geen
tweede Perzische Golf," relati
veert Art McHaffie, van AIOC
(Azerbaijan International Opera
ting Company), de hooggespan
nen verwachtingen. „De hoeveel
heid olie hier is te vergelijken met
twee braai de reserves in de
Noordzee. Velden van een derge
lijke omvang tref je nog maar zel
den aan."
AIOC sloot in 1994 met Bakoe het
'contract van de eeuw'. Deze
overeenkomst, waarmee investe
ringen van acht miljard dollar
zijn gemoeid, betreft de oliewin
ning in drie velden in de Kaspi
sche Zee. Gezamenlijk hebben
deze velden een bewezen reserve
van vier miljard barrels (1 barrel
is 159 liter). De Azerbeidzjanen,
die door de staatsoliemaatschap
pij SOCAR worden vertegen
woordigd, rekenen de komende
drie decennia op dertig miljard
dollar aan inkomsten. De eerste
'vroege' olie gaat een dezer dagen
stromen. In de tussentijd heeft
SOCAR alweer negen nieuwe
contracten afgesloten voor de
productie in andere olievelden.
Het Nederlands-Britse concern
Shell werd hierbij, ondanks de
pogingen van de onderneming om
in de regio een voet aan de grond
te krijgen, telkens opvallend ge
passeerd. Dat laatste heeft on
der meer te maken met het feit
dat de Azerbeidzjaanse president
Gejdar Alijev, de onbetwiste lei
der in het land, politiek listig ma
noeuvreert. Deze regio is eeu
wenlang Russisch terrein ge
weest. Nog altijd beschouwt het
Kremlin de Kaukasus en Cen-
traal-Azië als zijn invloedssfeer.
Met lede ogen hebben de Russen
toegezien hoe het Westen hier in
ijltempo haar oliebelangen pro
beert veilig te stellen. De 75-jari-
ge Alijev, beducht om Moskou te
zeer tegen de haren in te strijken,
zorgt ervoor alle belangrijke lan
den dus ook Rusland in zijn za-
kendeals te betrekken.
„Elke nationale vlag die ertoe
doet krijgt een deel van de koek,"
aldus Jean-Louis Teurlai, de ver
tegenwoordiger van Shell in Ba
koe. Alleen Shell, dat geen noe
menswaardige politieke dekking
krijgt, vist achter het net. De hui
dige olie-boom heeft de contras
ten in Bakoe aangescherpt.
'Nieuwe Azerbeidzjanen' schaf
fen zich, net als hun rijke buren
in Rusland, Mercedessen en Au
di's aan en winkelen zij aan zij
met buitenlanders in luxe super
markten, terwijl op de verlaten
olievelden aan de rand van de
stad vluchtelingenfamilies on
derdak hebben gezocht in zelfge
bouwde noodwoningen en afge
dankte treinwagons.
In de zeven jaar durende oorlog
met het christelijke buurland Ar
menië om de enclave Nagorno
Karabach is een miljoen Azer
beidzjanen op de vlucht geslagen.
Er heerst nu een staakt-het-vu-
ren, maar Armeense troepen hou
den twintig procent van het
Azerbeidjaanse grondgebied be
zet en voeren in die rayons, vol
gens de Azerbeidz
janen, etnische zui-
veringen door. „Wij
hebben in 1993 bin
nen een uur onze
spullen gepakt en
zijn gevlucht," ver
telt Natik Elalijev,
die met drie fami
lies van in totaal
dertien mensen in
een verlaten kanti
ne op de vervuilde
kustvlakte bij Ba
koe woont. „En ik
heb weinig hoop dat
ik binnenkort kan
terugkeren."
Natik woont in het
Woud van IJzer. Het
troosteloze zand
landschap bestaat
hier uit ingezakte, verroeste
boortorens en grote zwarte plas
sen; her en der borrelt olie naar
de oppervlakte. De oliearbeiders
die hier ooit werkten trokken
verder, de zee in, en zij lieten hun
werktuigen, de machines en de
rommel gewoon achter. Tussen
de lekkende pijpleidingen en de
boortorens spelen Natik's kinde
ren, die veel te klein zijn voor hun
leeftijd, verstoppertje. „Alles
doet pijn," vertelt Natik's verma
gerde moeder. „Wij hebben
voortdurend last van onze keel en
longen. En ik heb altijd hoofd
pijn." Amerikanen, Fransen en
Russen bemiddelen in het con
flict dat de twee buurlanden vol
ledig heeft uitgeput. Deze week
reageerden de Armeense presi
dent Lev Ter-Petrosjan gematigd
positief op een nieuw vredesvoor
stel van Bakoe. „Maar met de Ar
meniërs weet je het nooit," zegt
Moerat Gaidarov, een jonge amb
tenaar van Buitenlandse Zaken,
die namens Bakoe bij de onder
handelingen zit. „Ze zeggen geen
ja en geen nee". De strijd om Ka
rabach is niet het enige conflict
in de regio. De afgelopen jaren
hebben in de Kaukasus verschil
lende oorlogen gewoed, met als
dieptepunt het Russische fiasco
in Tsjetsjenië.
De partijen die betrokken zijn bij
de productie van de Kaspische
olie, zijn gebaat bij stabiliteit.
Onrust en rebellie zou de veilig
heid van pijpleidingen, die de olie
Ondanks de olie-industrie blijft de armoede van de slachtoffers van de oorlog tussen Azerbeidzjan en Armenië schrijnend.
moeten afvoeren naar westerse
markten, bedreigen. Rond de
pijpleidingen heeft zich een waar
diplomatiek schaakspel ontwik
keld. Moskou wil dat de olie via
bestaande Russische leidingen
wordt getransporteerd. Zo kan
het Kremlin indien gewenst druk
uitoefenen op producerende en
afnemende landen. Door de grote
hoeveelheden olie die in de nabije
toekomst gaan vloeien zal het
Russische leidingennetwerk ech
ter onder druk komen te staan.
Westerse oliemaatschappijen en
regeringen, die beducht zijn voor
Russische chantagepraktijken,
zien een alternatief in
een kortere, goedko
pere route die Rus
land omzeilt. De bulk
van de olie zal in dat
geval uiteindelijk via
Georgië en Turkije in
de Middellandse Zee
uitkomen. „Voor ons
is maar een vraag be
langrijk," zegt Art
McHaffie van AIOC
nuchter. „Welke lei
ding is commercieel
het aantrekkelijkst?"
De Azerbeidzjanen,
die decennia naar
Moskou moesten bui
gen, begrijpen de
symboliek van de te
rugkeer van de wes
terse oliemannen. De
bijeenkomst van het AIOC-op-
richtingscomité werd daarom ge
houden in het oude huis van de
Tagijevs, om aan te geven dat de
draad van de geschiedenis weer
werd opgepikt.
Help mij
Sofia Tagieva heeft van Gejdar
Alijev, de president, in het fami
liehuis een etage gekregen. „In
het theater ben ik op een zeker
moment op de president afge
stapt," vertelt Sofia. „Het enige
wat ik zei was 'Help mij', en ik
overhandigde hem een brief.
Twee uur later had ik die etage.
Maar ik kan er niets mee, want er
is wel 100.000 dollar nodig om de
boel daar op te knappen." Toch is
de gift een teken, vindt Sofia, dat
Bakoe haar grootvader respec
teert. „De mensen weten nog dat
hij één was met het volk. Wij, de
kinderen en kleinkinderen, leef
den ook heel eenvoudig. Toen in
de stad twee families een auto
hadden, de Nobels en wij, liet hij
ons nooit met de wagen ergens
naar toe gaan. We gingen te voet.
Ik werkte ook gewoon op de dats-
ja\ eieren rapen en de tuin doen.
Tagijev was niet zozeer een
vriendelijke man. Hij was streng
en principieel."
De bolsjewieken durfden de fa
milie pas aan te pakken nadat
Chadzji Tagijev in 1924 op 101-
jarige leeftijd was overleden.
„Binnen een week stond de ge
heime politie op de stoep: 'Zo, nu
wegwezen'.. Ik heb elke kamer
vaarwel gezegd."
Sofia Tagieva verloor haar vader
en grootmoeder tijdens de stali
nistische zuiveringen. Zelf werd
ze verbannen. Sofia bracht haar
verdere leven ver buiten Bakoe
door. Pas in 1990 keerde de be
jaarde Azerbeidzjaanse vanuit
Turkmenistan naar haar geboor
testad terug. Dat ze daar moet
wonen in een vervuild flatje zon
der toilet deert haar niet, zegt ze.
Ze zou alleen willen dat die nieu
we oliebaronnen een voorbeeld
namen aan haar grootvader. „Ze
geven nog geen kopeke aan de
oudjes en de bedelaars. Een 'ech
te man' zou zich de ogen uit het
hoofd schamen."
