Weekend
rj
Driekwart asielzoekers ontsnapt
met hulp van mensenhandelaren
O.S.M.
DE STEM
Bijna driekwart van alle
asielzoekers komt via
mensensmokkelaars Nederland
binnen. De vluchtelingen
hebben geen andere keus dan,
tegen fikse bedragen, gebruik te
maken van de 'reisagenten'.
Justitie is niet bij machte deze
vorm van 'handel' effectief te
bestrijden. Sterker nog: de
huidige aanpak lijkt averechts
uit te pakken.
ZATERDAG 8 NOVEMBER 1997
1997 E2
I niets meer van de
fenders uit dan ik
en, potlood en pa-
Ihaar nachtkastje
1 ,,'s Nachts slaap
de natuur. Ze is
Ie met van die 'Je-
glitdrukken wat ik
lapeitje door haar
■luchten bij. Twee
pdel terecht geko-
gedichten wel op
„Een sonnet ma-
Dat is veel moeilij-
trekt ze zich niets
feigen smaak, maar
ïers niet over haar
|lf niets presteren,
nog nooit op een
|sie op een nieuwe
ze veel mensen
rijven probeert ze
bp te beuren. Zelf
{gedichten. „Alsik
{k dat in de bijbel,
gereformeerde op
en uit de bijbel uit
l preken, het beke-
gedichten. Ze weet
katholieke kringen,
noedig gevonden,
len stuk milder ge
le wijsheid van het
liet meer achterom
:i. Ze leest liever een
Jals Carl Friedman,
„Hermans is een
maar zijn werk is
bgen mensen die er-
stelt Nel Benschop,
'ar van werk van de
hebben. Gedichten
Ite Roland Holst en
'daarentegen graag,
érzameld werk zijn
j opgenomen, die ze
fcmaakt. Het tempo
laakt lijkt wat lager
Batig spreekt ze nog
pr uit eigen werk. Ze
fan 'neutrale' huis-
|it onder de voor-
nond over haar ge-
pn bundel uit? „Dat
3enschop. „Ik weet
[liratie voor krijg. Ik
wilde zeggen." Het
aderen haar vragen
|,Maar het gaat heus
ervaringen, hoor,"
erg vief is heeft ze
itie al opgesteld en
ld. In de overlijdens-
len eigen gedicht te
Irste vier regels van
tjming, die ze gebor-
jjngen. Het is een ge-
haar pleegzoon zich
I houden.
insten gaat al jaren-
jen een deel naar de
dichten gewoon een
daar wil ik anderen
it de wolk'. Kampen,
Eigen volk eerst, mag niet en toch leeft ieder
een ernaar. De farmaceutische multinational
die met feest en muziek zijn eerste ankerplaats
op het Noord-Europese vasteland in bedrijf
stelt, nodigt vanzelfsprekend de eigen mede
werkers uit, enige profijtelijke zakenrelaties,
de plaatselijke burgemeester, de collegae uit
de Kamer van Koophandel en wat spraakma
kend los volk.
In het theater blijkt er voor de buitenstaander
onverwacht veel van over de grens gesproken
te worden, maar niet door gasten uit het bel
endende asielzoekerscentrum. Het zijn de met
vliegtuigladingen tegelijk aangevoerde mede
werkersvan het Amerikaanse hoofdkantoor en
het even blank georiënteerde salariaat van de
Spaanse zustervestiging.
In het programma wordt tot verbazing en on
genoegen van de meisjes van de postkamer uit
voerig rekening gehouden met het niveau en
de bijbehorende smaak der internationale ge
nodigden. Een keurig concertje klassieke mu
ziek met een weemoedig zingende cello en een
hevig uithalende Koningin van de Nacht. De
president-directeur denkt blijkbaar dat hij
slechts feestviert met zijns gelijken.
Dat wil iedereen het liefste. Toen majesteit nog
sportief, jong en onbezonnen was, vergalop
peerde ze zich eens na terugkeer van een medi
terraan zeiltochtje met soortgenoten van de
zelfde bloede. Het was zo heerlijk geweest
eens onder elkaar te zijn, was haar geruchtma
kend commentaar in de pers. O.S.M., Ons Soort
Mensen, is het gezelschap dat de voorkeur ver
dient. Voor alle rangen en standen.
Op het Rotary-gala reageert het gemiddeld lid
hoogst verward als hij bemerkt dat een zijner
clubgenoten in de primarius van de ingehuurde
zigeunerkapel een uit het oog verloren vriend
herkent. Hoe kan zo'n keurig in black tie gehul
de middelbare heer ooit warme relaties onder
houden hebben met een langharig, "d'ohkër
knoflooktype? Of is de vriendschap misschien
een restant uit wildere studentendagen, veron
derstellen nieuwsgierige inner whéel échtge1
noten. Dat er meteen een afspraak voor een ex
quise maaltijd een paar dagen later gemaakt
wordt, verbijstert nog het meest. Een zaken
man met zelfrespect wil toch niet in publiek
met een tweedehands autofiguur gezien ge
worden.
Maar het zijn niet uitsluitend autoriteiten, ma
nagers en goed gesitueerden die zich het liefst
onder soortgenoten ophouden. De opening
van een regionale heren- en damessociëteit
verwerd volgens dit patroon tot een gezellig
heidsavond van de plaatselijke winkeliersvere
niging, De enkele verdwaalde jurist, kunsthis
toricus en ontwerper bleven ontheemd. Fiet
senmaker, bloemist en T-shirthandelaar had
den geen behoefte aan vreemd intellect in hun
goed gesloten kring.
Verpleegsters hoeven geen patiënten op hun
avondje uit, toneelspelers geen critici bij de
feestelijke ingebruikname van hun nieuwe re
petitielokaal. Ze worden uitgenodigd net als
schouwburgdirecteuren, secretarissen van cul
turele kringen en voorzitters van subsidiefond
sen, maar dat is omdat de zakelijke en artistie
ke leiding denkt ze op deze wijze vriendelijk te
stemmen. Meer dan een nacht lang goed be
vochtigd aapjes kijken wordt het voor de niet-
direct betrokkenen niet. Acteurs dansen, snui
ven en vozen met acteurs. De aanwezige cul
tuuretablissement-beheerders staan letterlijk
aan de kant.
Sociaal verband bepaalt interesse en keuze. En
tiet alleen voor party, receptie of jubileum.
Wie op zoek is naar een woning, let op de
buurt. Groen is van belang en stilte, maar nog
veel meer de overeenkomst in geld, status en
gemotoriseerde middenklasser. Maar zelfs
geestelijke sfeer blijkt een kwestie van solidari
teit. De dissertatie van Regina Grüter over de
verzetsheldende wonderrebbe Friedrich Wein-
reb en de naar aanleiding daarvan weer opge-
haide discussie wijst het uit.
Eind jaren zestig rehabiliteerde de na de oorlog
wegens verraad veroordeelde Weinreb zichzelf
met hulp van columniste Renate Rubinstein en
toenmalig letterkundige Aad Nuis. Zijn memoi
res ademden een geest van creatief verzet. Al
les wat jong, links en progressief was, herkende
zich daarin en hees dus Weinreb op het schild.
Het was de tijd van intellectuele revolte.
tegenstand organiseerde zich eveneens.
W.F. Hermans, van huis uit al scepticus en eer
der gelovend in de slechtheid van de mens dan
een positieve maakbaarheid der maatschap-
Pi, klom in de pen. Kort tevoren was hij geatta
queerd door ontevreden studentenvolk en dus
«g de keus tegen vooruitstrevend, creatief Am
sterdam voor de hand.
Rubinstein en consorten bleken naderhand on
gelijk te hebben. Weinreb leed aan pseudologi-
scne mythomanie en werd ontmaskerd als be-
\/r ^wam 9een woord van spijt de
Ne"erland-colonne over de lippen. Wein-
ebs ogenschijnlijke speelse fantasie was in het
art gesloten en het groepsgevoel maakte het
mogelijk op het eenmaal ingenomen stand-
is,. te k°men- Weinreb verkocht zich als
niof? r^ac's en ^a* was voldoende voor een
"«te slaken band onder O.S.M.. Feiten kun-
'n)mers betwijfeld worden, verwantschap
met. Eigen volk gaat boven alles.
Enkeltje Nederland:
zesduizend dollar
Door Jeroen Corduwener
e vluchtten weg uit die eeuwige
M oorlog in Afghanistan, naar buur-
land Pakistan. Een rijke Af
ghaanse weduwe met haar drie dochters,
schoonzoon en kleinkind. „In Pakistan kon
den we ook niet leven. We hadden geen
werk, we mochten als vrouwen niet op
straat."
Ze betaalden per persoon achtduizend dollar
aan een mensensmokkelaar. Hij verzorgde
voor hen valse paspoorten, die ze nooit te
zien kregen. Hij verzorgde een enkele reis
naar... „We wisten niet waar naar toe. De
man die ons hielp, stapte 's nachts bij de eer
ste tussenstop uit." Het vliegtuig landde op
Schiphol. De Afghaanse familie kende Ne
derland alleen uit een Perzisch boekje.
„Daarin stond dat hier veel bloemen groei
den." Achtenveertigduizend dollar kostte de
vlucht. De Afghaanse familie is nu arm.
De Centrale Recherche Informatiedienst
(CRI) becijferde dat vorig jaar 215 Afghanen
op deze manier Nederland zouden zijn bin
nengesmokkeld. Op een totaal van 3019 Af
ghaanse asielzoekers is dat nog geen tien
procent. Dus de conclusie dat het fenomeen
'mensensmokkel' (of 'reisagenten' dan wel
'bemiddelaars' zoals ze ook genoemd wor
den) een almachtige greep heeft op vluchte
lingenstromen naar Nederland ligt, althans
op basis van deze cijfers, niet voor de hand.
De grootste groep vluchtelingen die vorig
jaar aan de poort van Nederland klopte, be
stond uit Irakezen. Volgens de Immigratie-
en Naturalisatiedienst (IND) van het Minis
terie van Justitie vroegen 4378 van hen asiel
aan. Het CRI meldde in haar vertrouwelijke
rapport 'Mensensmokkel in relatie tot Ne
derland 1996' (vorige week uitgelekt in
NRC-Handelsblad) dat 302 van hen van
mensensmokkelaars gebruik hadden ge
maakt. Nog geen tien procent dus.
Voor Somaliërs (na Irakezen en Afghanen de
derde asielzoekersgroep in grootte op rij)
golden vorig jaar cijfers van 1461, waarvan
153 via mensensmokkel: net boven de tien
procent. Van de 1521 Iranese asielzoekers
kwamen vorig jaar 113 met behulp van
smokkelaars Nederland binnen: ruim onder
de tien procent. 1483 Srilankezen vroegen
asiel aan, waarvan 59 de weg naar Neder
land hadden weten te vinden aan de hand
van een smokkelroute: dat is zo'n vier pro
cent.
De 'smokkelcijfers' van de CRI kloppen niet
en künnen ook niet kloppen. Ze tonen meer
de onmacht aan om greep te krijgen op de
smokkel. Zelfs minister Sorgdrager van/Jus
titie zei vorig jaar september al dat zeventig
procent van de asielzoekers naar Nederland
gebruik maakt van mensenhandelaren. En
ook wel móet maken. Uit landen zoals hier
boven genoemd is geen andere manier van
ontsnappen mogelijk.
Smeergeld
Hij werkte als civiel ingenieur in een dorp
ten zuiden van de Iraakse hoofdstad Bagdad.
„Ik ontwierp hangars voor militaire vlieg
velden," vertelt de 45-jarige Irakees. „Op
een goed moment verlangden de autoriteiten
dat ik smeergeld betaalde om een opdracht
te krijgen. Ik weigerde. En werd vervolgens
beschuldigd dat ik bouwtekeningen zou heb
ben verkocht aan de vijand."
Hij was op visite bij zijn zuster toen de poli
tie zijn huis binnenviel. Zijn broer werd
meegenomen en zit tot op de dag van van
daag in de gevangenis. „Daar kom je in Irak
makkelijker in dan uit." Hijzelf besloot te
vluchten. Onmiddellijk. De vijfduizend dol
lar voor het eerste deel van de reis en het be
nodigde valse paspoort kon hij zo op tafel
Zeventig procent van de asielzoekers naar Nederland maakt gebruik van mensenhandelaren
ILLUSTRATIE THEO GOOTJES
leggen. „Wij zijn een rijke familie. We heb
ben uitgestrekte sinaasappelboomgaarden
en verdienen in Irak, waar veel voedselge
brek is, veel geld."
De oversteek van de Iraakse naar de Turkse
grens was het moeilijkst, zegt de ingenieur.
Daarna ging het van de ene naar de andere
bemiddelaar. Te voet, per auto, soms per
trein, dwars door Turkije. „Telkens wach
ten, geld op tafel leggen en doorreizen.Uit
eindelijk belandde hij in Istanbul. „Duizen
den wachten daar aan de grens. In Grieken
land is zelfs een compleet tentenkamp met
vluchtelingen." Per vliegtuig ging het ten
slotte naar Nederland. „Ik wist niet dat het
Nederland zou worden. Europa hadden ze
gezegd. Mij best."
Het Ministerie
van Buiten
landse Zaken
in Den Haag
maakte in juni
van dit jaar een
ambtsbericht
over de situatie
in Iran. „Het
is," schreven
de ambtenaren
na onderzoek
ter plekke,
„vrijwel onmogelijk dat personen, die door
de Iraanse overheid worden gezocht, via het
vliegveld onder eigen naam met een legaal
verkregen paspoort, al dan niet met behulp
van omkoping, het land kunnen verlaten."
Deze zinsnede in het rapport aan de Tweede
Kamer was bedoeld om het fenomeen van
mensensmokkel uit Iran uit te sluiten.
Wat zij niet schreven, was dat hun conclusie
mensensmokkel in de hand werkt. Juist om
dat het 'vrijwel onmogelijk' is om via het
vliegveld legaal het land te verlaten, worden
Iraniërs gedwongen naar andere wegen te
zoeken. En dat doen ze dus. Niet alleen de
113 die de CRI vorig jaar traceerde. Maar
vrijwel alle 1461 die in 1996 asiel aanvroe
gen in Nederland: er bestaan voor deser
teurs, vrouwen, politieke activisten en ande
re Iran onwelgevallige lieden, letterlijk noch
figuurlijk geen andere wegen.
De Iraanse Nasrin vluchtte om de toekomst
van haar twee dochters, toen vier en zes jaar
oud. Ze vreesde voor haar man, die een ex
treem fundamentalistische moslim-ideologie
aanhing. Ze vreesde nog meer de steun die
haar man ontving van de officiële Iraanse
autoriteiten en de minder officiële geheime
politie.
„Een kennis van mij hielp me aan een adres.
Daar moest ik pasfoto's van mij en mijn
dochters achterlaten en vierduizend dollar
betalen." Na een paar dagen meldde de ken
nis van de kennis zich. Hij had paspoorten
en tickets. De reisroute liep eerst richting
Turkije, te voet en per auto dwars door het
onherbergzame hooggebergte dat de twee
landen scheidt. Het vliegtuig naar Neder
land wachtte in Ankara.
Illegaal
Vorig jaar vroegen 22.857 mensen asiel aan
in Nederland. Van hen waren er 13.155 af
komstig uit landen, waaruit het alleen moge
lijk is te vluchten met behulp van een 'be
middelaar'. Zoals Sorgdrager al zei, bijna
zeventig procent.
Vluchten betekent per definitie illegaal rei
zen. Vluchten uit een dictatoriaal land, gere
geerd door een repressieve regering, maakt
vluchten nóg meer illegaal dan het in feite al
is. Dat geldt voor Irak, Iran, China, Syrië:
landen die hoog op de top-tien van de IND
staan als het om de instroom asielzoekers
gaat. In die top-tien komen ook Afghanistan,
Somalië, Sri Lanka en Sudan voor. Die lan
den worden al decennia geteisterd door ver
woestende burgeroorlogen.
De meeste verschoppelingen vluchten de
eerste de beste grens over: de vluchtelingen
kampen in Uganda en Kenya zitten vol met
Sudanezen en Somaliërs en Afghanen bevol
ken bij honderdduizenden de tentenbehui
zingen in Pakistan. Hen ontbreekt het geld
om verder te gaan. Geldgebrek houdt ook de
minder fortuinlijke politieke dwarsliggers
binnen de grenzen van Iran, Irak of Syrië.De
vermogende vluchteling legt geld op tafel
voor een vals paspoort, een ticket, overige
reiskosten en
verblijfkosten
onderweg. Vol
gens de CRI be
talen asielzoe
kers, die in Ne
derland via
smokkelroutes
arriveren, tus
sen 5500 gul-
den (Somaliërs)
en maximaal
15.500 gulden
(Sri Lankezen).
Het Iraakse docenten-echtpaar van Koerdi
sche komaf legde ruim achttienduizend gul
den op tafel. Voor een onzeker avontuur. De
reisagent garandeerde geen veilige overtocht
en geen veilige aankomst. Niettemin ver
kocht het Koerdische stel letterlijk huis en
haard. Om de benodigde dollars (de smokke
laars rekenen altijd in dollars) bijeen te krij
gen. En omdat ze hun thuis toch niet meer
nodig hoopten te hebben.
Vanuit het noorden van Irak ging het naar
Turkije en van daaruit naar Istanbul. Na een
week van beklemmende onzekerheid arri
veerden de twee docenten op Schiphol en
vroegen asiel aan.
De routes van Iran, Irak, China, Somalië of
Afghanistan naar West-Europa zijn divers;
Maar de hoofdwegen verlopen hetzij via
Turkije, met als transito-haven Istanbul.
Dan wel via Rusland en Oekraïne met als
centrale meld- en doorvoerplaatsen Sint Pe-|
tersburg, Moskou of Kiev. Iraniërs willen
ook nog wel eens gebruik maken van he^
Arabische staatje Dubai.
o i
Winstbejag
Op ai die trajecten werken 'bemiddelaars'.
Sommigen van hen hebben zo'n charitatieve
inslag die bij het vluchtelingenverhaal past.
Anderen werken puur uit winstbejag, met
alle kwalijke consequenties van dien. De
laatste groep chanteert vluchtelingen, sluit
ze op in donkere kamertjes. Ze verschepen
hun 'waar' in containers, vrachtwagens of
spoorwagons.
Er is veel geld te verdienen. De in 1996 in
Nederland gearriveerde 13.155 'betalende'
asielzoekers legden in totaal ongeveer zo'n
79 miljoen dollar op tafel, uitgaande van eerj
'gemiddelde' reissom van zesduizend dollar
per persoon.
Het Fort Europa wapent zich tegen de komst
van deze vluchtelingen. Maar er zijn dViq
zwakke plekken in het bastion. De eerste is
de vierhonderd kilometer lange Oder-Néis-j
segrens tussen Duitsland en Polen, waar on-j
danks de inzet van drieduizend man ultra-
modern uitgeruste Bundesgrenzschutz jaar-1
lijks tussen de 60.000 en 100.000 de over
steek met succes maken. De tweede zwakke
schakel is de Baltische Zee en de derde de
Middellandse Zee. Vooral van die laatste
oversteek zijn dramatische beelden bekend
tussen Noord-Afrika en Spanje. Of het meest
recent de vorig weekeinde in Italië opge
brachte boot met achthonderd Irakezen.
Deze 'groothandel' in vluchtelingen wekt
weliswaar de meeste afschuw, maar is voor
justitie het moeilijkst aan te pakken. In Ne-
derland werden in 1996 66 verdachten ^kij
mensensmokkel aangehouden. In 65 procent
van de gevallen betrof het smokkel van êer(
persoon bij tien procent ging het om twee
mensen en de rest varieerde in groepen èknj
drie tot en met dertien.
A/U,
Bierviltje
Op de achterkant van een bierviltje vèr-
klaart een jonge Irakees in een notendop de
sterke groei van Iraakse asielzoekers naar
Nederland. „Kijk," zegt de student compu-
terkunde. „Het werkt zo. In Nederland zijn
bijvoorbeeld duizend Iraakse vluchtelingen
met een status. Zij sturen geld én valse Ne
derlandse paspoorten naar Irak. Duizend
stuks. Dan kunnen duizend Irakezen naar
Nederland komen en zijn er hier dus twee
duizend. Die tweeduizend sturen op hun
beurt geld en valse paspoorten naar Irak.
Dan komen tweeduizend Irakezen naar Ne-
derland. Enzovoorts." Hij lacht triomfante
lijk.
Sinds vorig jaar heeft de aanpak van men
sensmokkel prioriteit bij de Nederlandse
justitie. Er is een aparte officier van justifie,
een Unit Mensensmokkel bij de politie, de
strafmaat is verhoogd van één naar vier jaaf
cel en er is een heus Plan van Aanpak ge-i
maakt. Citaat daaruit: „Het betreft een vorm
van georganiseerde criminaliteit waarbij
geen goederen (zoals wapens en drugs) wor
den verhandeld, maar veelal weerloze men
sen."
Dat is zonder meer waar. Aanpak van deze
criminaliteit moet leiden tot het stilleggen
van de handel. Met andere woorden: tot de
stopzetting van de komst van asielzoekers.
Volgens de emigratie-expert van de Verenig-j
de Naties in Europa, Jonas Widgren, heeft de
huidige aanpak van de mensenhandel echter
hetzelfde effect als de drooglegging van
Amerika in de jaren dertig: het helpt niët.
Door daarentegen een meer open maar ge
richt immigratiebeleid te voeren, krijgt dej
overheid juist meer greep op de illegalen-
stroom, aldus Widgren.
In 1994 wees Europa 200.000 illegalen uit.
Maar Widgren schat dat een veelvoud (vièr-
tot vijfmaal zoveel) er wél in slaagt tot het
Fort Europa door te dringen. Een deel dadr-
van meldt zich in de asielprocedure. In Ne
derland bijvoorbeeld krijgt slechts twintig
procent van hen een vluchtelingenstatus.
A-status
De Afghaanse familie van het begin van dit
verhaal heeft inmiddels een zogenoemde A-
status als politiek vluchteling. Kort daarop
meldde zich vanuit Kiev een zoon van het
gezin. Hij was op de vlucht vanuit Pakistan
tot Boedapest gekomen met behulp van een
mensensmokkelaar en daar ontdekt. Op ei
gen houtje reisde hij naar de Oekraïne, maar
nu zat hij zonder geld.
De Afghaanse moeder en dochters stuurden
hem vierduizend gulden, de vergoeding die
ze van de Amsterdamse woningvereniging
hadden gekregen voor de inrichting van hun;
huis. De zoon kocht via een nieuwe bemid
delaar de benodigde valse papieren en een;
ticket naar Amsterdam. Na drie maanden,
reeds kreeg ook hij een A-status.
blijven.'
