De economische uitverkoop van Afrika
'Dienstboden-leger' moet misdaad Zuid-Afrika tegengaan
Vrouwenmishandeling
in Pakistan 'gewoon'
BUITENLAND
gens
Onderdelen
onderdelen
Occasions
auto's
rs
gevr..
e- en
:o's
NU AFGEPRIJSD!
Autobedrijf
CENTRUM Suzuki
7 NOVEMBER 1997 A7
qBSTEM
VRIJDAG 7 NOVEMBER 1997
iHguesso Sassou, de nieuwe president van Congo-Brazzaville.
foto epa
0 e
00 A
00
00 A
)0
'0
50 f
50
Wall Street
abn-amro
aegon
ahold
akzo
allied signal
amer.tel.tel
amoco corp
asarcoinc,
asm intern
asm lith
baan company
bethl. steel
boeing co
burlington sfe
can.pacific
chevron
chiquita
Chrysler
Citicorp
cons.edison
digitequipm.
dupont nemours
docdata
dow chemical
eastman kodak
exxon corp
ford motor
fortune brands
gen. electric
gen. motors
goodyear
hewlett-pack.
int. bus.mach.
itt industries
klm airlines
kpn
mere k co.
mobil oil
oce vd grinten
omega financ.
philips
royal dutch
sears roebuck
shell tr.
texaco inc.
travelers
Unilever nv
united techn.
westinghouse
whitman corp
woolworth
05/11
06/11
20.25
20.00
80.50
80.25
26.38
26,12
88.12
86.25
36.56
36.94
48.06
47.94
91.88
90.88
27.44
26.69
13.56
12.94
83.62
77.50
73.50
72.50
11.38
11.00
46.19
46.00
94.94
94.62
30.75
30.62
84.75
84.25
17.19
17.06
35.19
35.06
133.19
131.88
35.19
34.94
53.06
52.25
57.94
58.62
19.00
18.62
91.25
90.88
62.56
65.38
61.81
61.25
46.50
46.25
33.62
33.19
69.19
68.75
66.69
66.50
65.50
64.06
64.88
63.62
102.69
101.25
32.06
31.44
39.19
37.50
38.44
38.50
87.69
88.62
74 25
73,88
114.25
114.25
34.75
35.25
80.88
79.62
53.69
52.69
47.25
46.94
42.56
42.00
57.25
57.81
74.62
75.25
54.69
54.81
74.00
73.56
27.88
28.00
26.50
26.00
19.25
21.38
A advieskoers
vk vorige koers
sk slotkoers gisteren
a laten
b bieden
c ex claim
d ex dividend
e gedaan/ bieden
f gedaan/laten
g bieden en ex dividend
h laten en dividend
k gedaan en laten ex dividend
I gedaan en bieden ex dividend
40,00
1138
2,40
2,20
42,50
1482
1,40
1,30
50,00
793
0,40
0,30
50,00
2456
1,20
1,00
42,50
848
8,70
8,50
50,00
768
6,60
6,40
60,00
541
4,70
4,40
35,00
1507
0,30
0,30
37,50
1398
1,90
1,80
40,00
1622
3,00
3,30
42,50
569
9,70
9,70
60,00
500
99,00
a
96,10
90,00
505
69,50
a
68,00
00,00
2065
14,40
9,00
60,00
568
2,50
1,20
20,00
2511
33,50
29,00
00,00
5012
11,00
9,00
00,00
1399
5,50
a
6,00
820,00
922
7,50
a
7,50
840,00
970
11,50
11,50 a
850,00
956
14,00
14,00
880,00
1842
25,00
26,00 a
900,00
540
36,00
38,00
800,00
489
14,50
b
16,00
850,00
565
28,00
29,00
860,00
582
31,50
33,00
850,00
542
37,00
38,00 a
50,00
1275
4,30
3,90
50,00
757
6,90
7,10
230,00
1110
117,00
b
108,50
230,00
1100
1,00
a
0,50
310,00
750
5,00
6,20
33,00
880
1,20
1,10
330,00
576
11,50
11,00
92,50
682
2,20
2,10
60,00
496
18,20
17,40
72,50
1000
2,80
3,10
68,00
546
0,10
0,10
60,00
550
3,00
3,00
60,00
535
5,20
4,90
105,00
472
3,30
1,70
95,00
1258
12,70
11,00 a
110,00
721
4,70
2,80
115,00
2355
3,10
1,90
100,00
1078
1,50
1,80
105,00
1100
3,80
3,90
107,50
480
2,80
2,40 b
110,00
522
2,00
1,60
110,00
516
4,60
a
4,40
110,00
601
12,50
12,90
LOPEDIE
75,-
POWERRANGERS 3 gr
7 kleine 3 op motor
mini's 125,-076-5144823
n nw.st.
i+schok-
x 40 cm
>8 Breda
Originele Renault
30 tot 40% korting.
Tel. 0186-613319-
Allesdrager voor Mitsubishi
skiklemmen. '5'"'
0164-684503.
caravan
rgelijk
)R als nw
nightrider
J zr snel
sedan 93
park 91
4drs 91
nw. t'91
-X 1.6i 89
led. t90
e 87-89
rer 87
v met 89
3drs 87
rak t87
jgelijk
fillebrord
53885918
s voor
bewijs
53209280
BMW 316 1983 1950
Daih.Charade 1988 59
F.Panda 10OO 1989 595»
Ford Escort 1.1 1985 2
Ford Escort 1.6 1989 6
H.Prelude aut 1982 22
O.Kad. aut.2x 1986va 95
Opel Kadett 1.3 1986
O.Ascona1.6 «qno
Peugeot 205 1989 6
Renault 9 TL 987 2»
Subaru justy 1989 6
Suz.Alto Gl aut 1988va595
Suzuki AltoGL 199S 7250
Suzuki Alto glx 1990
S.Swiftl .Ogl/aut 1986 49
S.Swift 1.3GL 1987 S
S. Swift 1.0GA 1984 1
Toyota Tercel 6500
Toy.Camry 2.0 1988
Volvo 340 aut. 1986 4="
Tevens te ko°P-
Garage hefbrug 4-ko
compressor 380v,,3
Kabila, de nieuwe sterke man van de Democratische Re-
jBiKit Congo voormalig Zaïre). foto epa
Door Kathy Gannon (ap)
Islamabad - Bloedkorsten zitten vastgekoekt aan haar sjaal
en vuil verbandgaas bedekt het midden van haar gelaat,
terwijl Nusrat Parveen trillend vertelt hoe haar echtgenoot
haar neus afsneed.
Woedend omdat zij bij zijn
moeder had geklaagd over zijn
humeur had hij haar ruggelings
op bed gegooid. Hij bond haar
benen vast aan het bed en haar
handen achter haar rug. Ver-
s was hij even wegge
gaan, om terug te keren met
een schaar, een mes en een
slijpsteen. „Toen ik die dingen
in zijn handen zag, begon ik te
gillen."
Hij zat op de grond naast haar
en sleep de schaar en het mes.
langzaam kwam hij overeind.
,lk wist niet wat hij van plan
was. Ik gilde en gilde." Met de
knipte hij haar haar af.
Toen ging hij op haar borst zit-
en sneed met een haal haar
neus af.
Het afsnijden van de neus geldt
inde oude Pakistaanse traditie
sis de grootst mogelijke verne
dering, een teken aan iedereen
dat een vrouw door haar man
wordt veracht, verstoten is. „Ik
del flauw", zegt Parveen.
Haar man gebeurde niets. Zij
8®g naar de politie, maar hij
2ei Hat ze een slechte vrouw
was en haar klacht werd niet in
behandeling genomen.
Inde door mannen overheerste
Pakistaanse samenleving, die
dikwijls door conservatieve
tradities wordt beheerst, wordt
huiselijk geweld tegen vrou
wen getolereerd. Shahnawaz
Bokhari, die in haar eentje de
Vooruitstrevende Vrouwenver
eniging vormt die vrouwen
Probeert te helpen die door hun
®an of schoonfamilie worden
heeft zich de niet
taak gesteld om her
winningen tot stand te bren
gen.
^ettelijke maatregelen
Bokhari beijvert zich om de re-
Sering te bewegen wettelijke
Maatregelen in te voeren om
gouwen te beschermen. Zij
"jt bij ministeries, buiten-
Ine hulporganisaties en am-
>ades aan om financiële
oun los te krijgen voor de
achtoffers. Alleen al de zie-
e, ursrekening voor Parveen
a de duizenden guldens Io-
n! een bedrag dat zij niet
om h ^osmetische chirurgie
ral ?r neus te reconstrueren
Butii onbetaalbaar zijn.
alve wettelijke bescher-
g voor vrouwen zou de re-
lug een ondersteuningssys-
m moeten opzetten in de
qTV311 opvanghuizen en ju-
En a en ®nanciele bijstand.
ae daders moeten worden
iets dat zelden ge
beurt. „Wij willen niet dat de
regering alleen maar een Nus
rat Parveen helptWij willen
dat er iets collectiefs wordt ge
daan", zegt Bokhari.
Elk jaar sterven honderden Pa
kistaanse vrouwen nadat ze in
brand zijn gestoken, zegt Bok
hari. Zulke gevallen worden
steevast te boek gesteld als on
gelukken, zoals 'vlam in de
pan'. Maar het gaat meestal om
moord door verwanten.
De regering is het met Bokhari
eens. Ashtar Ausaf Ali, men-
senrechtenadviseur van de pre
mier, is onlangs een onderzoek
begonnen naar de zogenaamde
'fornuis-sterfgevallen'. „Ik ben
tot de conclusie gekomen dat in
de meeste gevallen het meisje
of de vrouw het leven laat met
de actieve steun van de echtge
noot en dikwijls haar schoon
moeder", zei Ali.
Harde cijfers zijn niet voorhan
den, maar volgens Bokhari
stierven in Gujar Khan, het
stadje in Punjab waar Parveen
woont, dit jaar al 57 vrouwen
door zware brandwonden.
Verdachte gevallen
Ali zegt strengere wetgeving te
willen en ruimere bevoegdhe
den voor de politie om ver
dachte gevallen te onderzoe
ken. Farkhanda Iqbal, een
vrouwelijke plaatsvervangend
hoofdcommissaris van politie,
meent dat politiemensen ook
hun onderzoekstechnieken
moeten verbeteren. „De politie
maalt er nooit om om het for
nuis te achterhalen, dat altijd
slim verdwijnt", zegt zij.
Volgens de Pakistaanse men
senrechtencommissie is er nog
nooit iemand in verband met
een 'fornuis-brand' veroor
deeld.
In het ziekenhuisbed naast
Parveen ligt de 25-jarige Tas-
neen Bibi. De linkerkant van
haar gezicht is rood en ver
wrongen, een oog zit dicht en er
op haar wang zit een ontstoken
wond. Terwijl zij sliep had
haar schoonfamilie zoutzuur
over haar gezicht gegoten. Ze
heeft inmiddels verschillende
operaties ondergaan. „Ik weet
niet wat ik heb misdaan. Mijn
man schreeuwde altijd tegen
mij", zegt Bibi.
Als ze uit het ziekenhuis mag,
zal ze waarschijnlijk terugke
ren naar huis. Ze kan nergens
anders heen en wil haar twee
kleine kinderen die bij haar
man gebleven zijn niet kwijt.
„Ik zal naar huis gaan wélke
keus heb ik?"
1
Afrika wordt opgedeeld
in 'nuttig' en 'onnuttig'.
De Antwerpse journalist
en Afrika-kenner Mark
Heirman vreest dat de
opkomst van nieuwe lei
ders in Uganda, Rwan
da, en de beide Congo's
het einde van de politiek
èn de staat betekent.
Door Jeroen Corduwener
Antwerpen - Wie heeft er ge
wonnen in de recente burger
oorlog in het Afrikaanse Con
go-Brazzaville De huidige
machthebber Nguesso Sassou
of diens rivaal, de verdreven
president Lissouba Geen van
beiden. Het is het Franse olie
concern Elf, dat sinds decen
nia enorme oliebronnen aan
boort voor de kust van het
land en zich daarmee de wer
kelijke macht in het land
heeft verworven.
Elf en Nguesso Sassou zijn twee
handen op één buik en dat stamt
nog uit de periode dat de laatste
president was tot 1993. Toen bij
de eerste democratische vrije ver
kiezingen Lissouba werd verko
zen, betekende dat nog niet dat
de banden tussen de Franse olie-
boeren en de vorige president
werden doorgesneden.
Integendeel. Nguesso Sassou had
zijn land maar vooral zichzelf
voor jaren verkocht aan Elf. Toen
Lissouba niet genegen leek die
contracten automatisch over te
nemen, legde hij daarmee indi
rect de basis voor het verzet dat
hem vier jaar later de kop zou
kosten. Nguesso Sassou versloeg
Lissouba, dankzij militaire steun
van Angola maar vooral ook door
het uitblijven van de toch door
gaans gebruikelijke Franse hulp.
Frankrijk koos formeel geen par
tij, heette het, maar in werkelijk
heid schoof Elf met de pionnen.
Volgens de Antwerpse journalist
en Afrika-kenner Mark Heirman
is Congo-Brazzaville geen inci
dent. In zijn boek 'Afrika achter
de spiegel' beschrijft hij, wat hij
zelf 'tendenzen' noemt: de econo
mische uitverkoop van Afrika.
„In een aantal Afrikaanse landen
keert de tijd terug van de negen
tiende eeuw: de economische be
langen prevaleren, multi-natio-
nale ondernemingen krijgen het
daar in alle opzichten voor het
zeggen.", zegt Heirman op doce
rende toon.
Machtsomwentelingen
Heirman gaat in zijn boek in op
een geschiedenis van Afrika die
teruggaat tot in de Middeleeu-
'Afrika wordt opgedeeld in nuttig en onnuttig', vindt de Vlaamse Afrika-kenner Mark Heirman. 'Het Afrika dat ontwikkeld wordt omdat er delfstoffen zijn. Daar is on
derwijs, gezondheidszorg en noem maar op. De rest wordt gewoon vergeten'. Op de foto een kopermijn in Zimbabwe. Dat land (het vroegere Rhodesië) dankt zijn relatie
ve welvaart aan de aanwezigheid van die delfstof. foto epa
wen. Maar het meest belangwek
kende is zijn laatste hoofdstuk,
waarin de recente machtsom
wentelingen in Uganda, Ethiopië,
Eritrea, Rwanda, Congo-Kinsha
sa en Congo-Brazzaville worden
beschreven.
„Het zijn machtswisselingen die
worden gekenmerkt omdat ze
met de loop van het geweer zijn
afgedwongen. Geen militaire
staatsgrepen, maar voortgeko
men uit guerilla-oorlogen. Muse
veni zette in 1986 in Uganda de
toon. Hij is niet het brein maar
wel het voorbeeld voor andere
staten."
Na Uganda volgde de omverwer
ping van het terreurbewind van
Mengistu in Ethiopië door de
huidige machthebber Zenawi en
de afsplitsing van Eritrea van dat
land onder leiding van Zenawi's
wapenbroeder Afewerki.
Zenwai, Afewerki en Museveni
zijn niet zonder toeval nauw be
vriend met Kagame, de sterke
man in Rwanda, die in 1990 een
guerilla-strijd startte juist vanuit
Uganda. Het viertal zette Kabila
vorig jaar letterlijk op het spoor
naar de val van Mobutu in Zaïre.
Dit jaar was Congo-Brazzaville
aan de beurt.
„In al die landen is een nieuw
Afrika ontstaan", meent Heir
man. „Geen ontwikkelingen zo
als in veel Afrikaanse landen
waarna 1990 nationale conferen
ties werden gehouden als tegen
wicht voor de (militaire) dictatu
ren en eenpartijstaten die daar
heersten."
De koers, van Museveni is terug te
vinden in Ethiopië, Ruanda en
recent Congo-Kinshasa. „Het
sleutelwoord van de nieuwe regi
mes is no-party-system. Maar
wat bedoeld wordt is: de uitscha
keling van de politiek. En dat is
een geduchte ontwikkeling."
Heirman vreest dat dat wel eens
het einde van de staatvorming in
Afrika kan betekenen. „Juist
door die eenpartijstelsels uit de
zeventiger jaren en de militaire
repressie zijn veel Afrikaanse
staten al uitgehold. Kijk maar
naar het voormalige Zaïre onder
Mobutu. Niets functioneerde
daar meer. In plaats daarvan
werden delen van de staat ge
woon geprivatiseerd."
Concessies
Die 'tendens' zet zich voort,
schetst de journalist. „Kabila
werd op de voet gevolgd door
grote multi-nationale onderne
mingen. Hij arriveerde op 9 mei
in Lubumbashi (de hoofdstad van
het rijke delfstoffengebied van
Congo in het zuidoosten) en op 10
mei arriveerden de vertegen
woordigers van mijnbedrijven."
De concessies die afgesloten zijn,
gaan veel verder dan het winnen
van delfstoffen zoals diamant,
koper, goud en tin. „Ze houden
ook in dat die ondernemingen
daar de infrastructuur (wegen en
dergelijke) aanleggen, gezond
heidszorg en onderwijs verzor
gen, veiligheidsdiensten onder
houden. Ze nemen de staat over."
Het gaat om enorme gebieden,
waarschuwt Heirman. „In
Noord-Kivu (ter hoogte van
Rwanda) is een goudconcessie
uitgegeven ter grootte van 80.000
vierkante kilometer, dat is drie
maal België." Elders in Afrika
zijn vergelijkbare ontwikkelin
gen. In Sierra Leone zijn de dia
mantmijnen 'vergeven' aan huur-
lingenlegers als het Zuid-Afri
kaanse Executive Outcomes, in
Liberia zijn hout- en rubbercon
cessies afgesloten, in Gabon en
Congo-Brazzaville gaat het om
olie. En het meest oude, maar wat
vergeten voorbeeld, is Nigeria
waar Shell het deels voor het zeg
gen heeft.
Nuttig en onnuttig
„Afrika wordt opgedeeld in nut
tig en onnuttig. Het Afrika dat
ontwikkeld wordt omdat er delf
stoffen zijn. Daar is onderwijs,
gezondheidszorg en noem maar
op. En de rest wordt gewoon ver
geten: dat zijn met name de grote
steden. De staat kan daar niets
doen omdat ze als staat niet meer
bestaat. Die is buitenspel gezet."
De nieuwe leiders als Museveni
en Kabila laten de nationale staat
voor wat het is en praten openlijk
over invloedssferen over de gren
zen heen: in het hart van Afrika,
het aanleggen van verbindingen
tussen Djiboutii in het oosten en
Dakar in het westen, tussen Cairo
en Kaapstad.
„Dat komt omdat de nieuwe lei
ders niet geïnteresseerd zijn in
democratie in hun eigen land.
Want daar zouden ze het altijd
afleggen. Ze denken aan een
Groot-Afrika, de nieuwe Pan-
Afrikaanse gedachte. Maar dan
op economische gronden."
Het zijn met name Zuid-Afri
kaanse en Amerikaans/Britse be
drijven die daarop inspringen.
„De Zuid-Afrikaanse multi-na
tionals maken gebruik van het
einde van de apartheid door Afri
ka economisch open te leggen.
We zijn weer terug bij de negen
tiende eeuwse prekoloniale plun-
derfilosofieên. De enige instantie
die voor de Afrikaan van belang
kon zijn, die valt weg."
Door Bart Luirink
Johannesburg - Wie in Park
view, een van die vele rustieke
buitenwijken van Johannes
burg, vandaag de dag een
zwarte dienstbode van onder
haar karakteristieke baret in
de rondte ziet gluren, kan
maar beter oppassen.
Vermoedelijk is ze een van de
vierhonderd leden van Maid's Ar
my, Zuid-Afrika's nieuwste wa
pen in de strijd tegen de misdaad.
Ze is vierentwintig uur per dag
standby, ze is aanmerkelijker
goedkoper dan welk bewakings
systeem dan ook en ze blaft niet.
Zoals die achter nagenoeg elk
toegangshek in deze wijk gepar
keerde wachthond. Mmabatho,
die om reden van onuitspreek
baarheid, door haar madam met
Joyce wordt aangeduid heeft er
sinds kort een klusje bij. Tussen
het stoffen, vegen, zuigen, was
sen, strijken, koken en kinderen
opvoeden door gluurt ze. Want
dat is het sleutelwoord in de
taakomschrijving van dat wat in
de Zuid-Afrikaanse media het
Meiden Leger is gedoopt. Nee,
het is niet het uitgangspunt voor
een nieuwe comedy, de opvolger
van 'Daar komen de schutters'
('Dad's Army'). In Zuid-Afrika
werkt de werkelijkheid, zoals zo
vaak, veel heviger op de lachspie
ren dan elke fantasie.
Inbraak
Zeven jaar geleden kwam Erica
La Gessick al op het idee. Na een
inbraak in haar villa viel het haar
op dat de dienstboden uit de om
geving eerder op de plaats van de
misdaad arriveerden dan de poli
tie. „Ze wilden weten of hun col-
Zicht op Johannesburg, de hoofdstad van Zuid-Afrika, waar in de wijk Parkview het 'meiden-leger' als nieuwste wapen in de strijd te
gen de misdaad wordt ingezet. foto reuter
lega niets overkomen was. Toen
realiseerde ik me dat de meid een
grote rol zou kunnen spelen bij
het voorkomen van misdaad", al
dus La Gessick. Anders dan hun
werkgevers zijn ze doorgaans de
hele dag in het huis en niet zelden
zijn zijzelf als eerste het slachtof
fer van inbraak.
Maar het plan om de dienstboden
te verenigen en te trainen in mis
daadpreventie was nog lange tijd
aan dovemansoren gericht. Het
wantrouwen van zwart Zuid-
Afrika tegen de politie was nog te
groot. Maar inmiddels is Mandela
aan de macht gekomen en met
behulp van de in vele honderden
wijken opgezette community po
licing fora groeit langzaam maar
zeker een verstandhouding tus
sen de 'sterke arm' en dat deel
van de bevolking dat in de jaren
van apartheid die arm vaak hard
handig in de nek voelde. Sinds
twee jaar zijn de dienstboden van
Parkview dan ook in groten geta
le bereid deel te nemen aan de,
doorgaans door hun werkgevers,
opgezette 'straatwachten'. In
middels telt Maid's Army vier
honderd leden.
Elke maand woont Mmabatho
met een zevental collega's uit de
straat een instructiebijeenkomst
bij waar de 'buurmadam' uitlegt
hoe zij iets verdachts kan identi
ficeren. Zo heeft ze geleerd dat
dat iemand kan zijn die zich,
schijnbaar doelloos, voor langere
tijd in de laan ophoudt. Of ie
mand met een grote tas, waarin
iets kan zitten dat gestolen is, of
nog gaat worden. Het contact
nummer van het lokale politiebu
reau draagt ze bij zich en tot op
heden heeft ze al zo'n vijf keer de
politie op de hoogte gesteld. Tot
nog toe was het altijd loos alarm,
maar kapitein Laubscher van het
lokale bureau is desalniettemin
zeer over Mmabatho te spreken.
„In andere gevallen was het wel
degelijk 'raak' en onze statistie
ken bewijzen dat de straten waar
het 'leger' actief is, veiliger zijn
geworden."
Kaf en koren
Zijn zwarte collega's, die de moe
dertaal van de dienstboden spre
ken, spelen een belangrijke rol in
het initiatief. „Het is ook hun
taak om uit te leggen hoe je het
kaf van het koren scheidt. Want
99,9 procent van de mensen is
niet crimineel. Het zijn maar een
paar slechte appels in een volle
mand."
Op de vraag hoe je die 'slechte
appels' dan herkent, zegt La Ges
sick: „Dat is vooral een gevoel
dat je aanleert. Iemand die rond
slentert, heeft niet per se iets
slechts in gedachten. Dat verschil
leer je te zien. En verder, tja, ziet
iets er normaal uit of niet?"
Kapitein Laubscher kan zich wel
een voorbeeld van een succesvol
le preventieve actie herinneren.
„Onlangs ontsloeg een van onze
wijkbewoners zijn dienstbode.
Een arbeidsconflict. De vrouw in
kwestie vertelde het aan een col
lega elders in de straat. Ze dreig
de wraak te zullen nemen, een
groep inbrekers op de werkgever
af te zullen sturen of een huur
moordenaar. Ze had het ongeluk
dat haar collega lid was van de
straatwacht. Omdat ze ons infor
meerde hebben we mogelijker
wijs een inbraak voorkomen, of,
wie weet, een moord."
Het initiatief van mevrouw La
Gessick heeft inmiddels in zeven
wijken van Johannesburg, maar
ook in een aantal steden aan de
kust van Natal, navolging gekre
gen.
