De mythe van het
moderne huwelijk
Nieuwe bedreigingen
door infectieziekten
Antwerpse microbioloog wil gegevens
over bacteriën centraal verzamelen
De dokter als
proefkonijn
DE STEM
LIJF LEVEN
Onbekend
Nieuwe serie: over trouwen en scheiden in Nederland
Hokken
Hamburgers
Nieuwe gevallen
Kinderjaren
Trapezewerk
i i i i
WOENSDAG 22 OKTOBER 1997 E2
„Ik wil mijn vrienden, de hele
wereld redden, van deze vrese
lijke ziekte." Vijftig Ameri
kaanse artsen en verpleegkun
digen zijn bereid zich zelf te la
ten inspuiten met een verzwakt
aids-virus om zo een vaccin te
kunnen testen. „Er is op dit ge
bied geen enkele vooruitgang
geboekt," zegt Joe Zuniga, een
verpleger. „Elke dag worden
zevenduizend mensen met HIV
besmet en het vaccin is verder
weg dan ooit." Toen het besluit
van de vijftig bekend werd ging
er een lichte huiver door de we
reld. Je leven zo koelbloedig op
het spel zetten is luguber.
Toch zijn ze niet de eerste dok
ters (en verpleegkundigen) die
in het belang van de weten
schap hun leven wagen. En ook
niet de laatsten. De medische
geschiedenis staat vol met ver
halen van artsen die levensge
vaarlijke experimenten uit
voerden met zichzelf als proef
persoon. Waarom? Omdat dier
proeven niet altijd uitsluitsel
geven omdat een dier nu een
maal anders is dan de mens. En
omdat een proef op mensen
vaak te gevaarlijk en dus on
ethisch is. Dan blijft er maar
een proefpersoon over: jezelf.
Zo was in 1944 een jonge Ame
rikaanse dokter Smith er vast
van overtuigd dat curare, het
beruchte Indiaanse pijlgif, een
uitgelezen middel zou kunnen
zijn om de spieren tijdens de
narcose tijdelijk te verlammen.
Smith liet zich door een collega
een spuitje met curare geven
terwijl niemand kon weten of
hij het er levend af zou brengen.
„Het was mij of ik levend be
graven werd," zei Smith ach
teraf, en sindsdien is curare een
onmisbaar bestanddeel van de
narcose.
Veel van die proeven zijn bizar.
De Zwitserse dokter Jacques
Pontot liet zich in 1933 door
drie adders bijten om zijn slan
genserum uit te testen. De
Franse dokter Minovici hing
zichzelf op zodat zijn voeten
boven de grond zweefden. Op
den duur hield hij dat 26 secon
den vol. De Duitse dokter Lin-
demann wilde weten wat schip
breukelingen doormaken en
voer in 1955 in een uitgeholde
boomstam in 119 dagen van
Afrika naar Haiti. En dan Wer
ner Forsmann. Volgens hem zou
je een slang vanuit een ader in
de arm naar het réchter hart
kunnen duwen. Toen de cathe
ter de oksel was gepasseerd,
durfde een bevriende collega
het niet meer aan, waarna For
smann met de slang bungelend
uit zijn arm naar de Röntgen
liep, met een forse duw de slang
naar het hart opschoof en een
foto maakte als bewijs. Hij
werd prompt ontslagen. „Het is
hier geen circus," zei zijn baas.
In 1957 kreeg Forsmann de No
belprijs omdat hij de moderne
hart- catheterisatie heeft moge
lijk gemaakt.
Maar het allerberoemdste zelf-
experiment is van dr. Max Pet-
tenkofer. In 1892 heerste in
Hamburg (en ook in Amster
dam) de laatste grote cholera-
epidemie. Binnen vijf maanden
werden 18.000 mensen ziek en
de helft van hen ging aan deze
darminfectie dood. De oorzaak
was bekend: de cholerabacte-
rie. De epidemie greep zo ge
makkelijk om zich heen omdat
de riolering toen nog onbekom
merd op de gracht loosde en
men het drinkwater uit diezelf
de gracht betrok. Maar Petten-
kofer, geen kleine jongen overi
gens op medisch gebied, geloof
de niet in die bacterietheorie.
Bacteriën waren volgens hem
en vele andere dokters niet de
oorzaak maar het gevolg van de
cholera. Hij besloot de proef op
de som te nemen. Op zichzelf. In
de ochtenduren van 7 oktober
1892 gebruikte hij het beroem
de 'cholera-ontbijt', een kweek
van cholera-bacteriën en in fei
te een oplossing van verdunde
diarree. Het ongelooflijke
(vooral achteraf) gebeurde. Pet-
tenkofer werd nauwelijks ziek.
Weer slaat hij een bacterie-
kweek naar binnen, en weer
wordt hij nauwelijks ziek.
Tot op de dag van vandaag be
grijpt men niet hoe dit kan. Men
denkt nu dat de kweek ver
zwakte bacteriën bevatte. Tien
jaar later doet hij het ultieme
zelfexperiment door zelfmoord
te plegen. „Het zou eervoller
zijn geweest als hij bij het eer
ste experiment was overleden,"
schreef een tijdgenoot.
Dus zo bijzonder is het niet als
dokters zich inspuiten met ver
zwakt aids-virus. Ze doen dat
omdat er geen proefdieren zijn
voor aids en experimenten met
een verzwakt aidsvaccin op
mensen te gevaarlijk zijn en dus
onethisch. En bovendien dringt
de tijd. Maar er is toch een me-
dicijnenkuur die aids bijna ge
neest? Helaas is die behande
ling zo duur, 45.000 gulden per
jaar, dat negentig procent van
alle patiënten die nooit zal kun
nen betalen. Voor de patiënten
in de ontwikkelingslanden zou
een betaalbaar vaccin de oplos
sing kunnen zijn. Maar bijna al
het geld voor onderzoek gaat
naar de ontwikkeling van nieu
we peperdure medicijnen voor
die tien procent rijke Westerse
patiënten die het kunnen beta
len. De farmaceutische indus
trie is zelfs niet meer op zoek
naar een vaccin en heeft zich
geheel uit het onderzoek terug
getrokken. Want als je aan een
armeluisziekte lijdt dan mag je
van de markt doodvallen.
lukkig neemt men daar nu maat
regelen.
De groeiende resistentie van bac
teriën tegen antibiotica neemt
zorgwekkende proporties aan. Er
is zelfs vorig jaar een bacterie
ontdekt die alleen maar wil groei
en, indien hij met een antibioti
cum wordt 'gevoederd'! „Een uit
zonderlijk geval, maar goed, zo'n
besmetting is makkelijk te gene
zen: je stopt de toediening van an
tibiotica," grijnst Pattyn. Maatre
gelen die hij aanbeveelt: het met
beleid voorschrijven van deze me
dicamenten, vaccinatieprogram
ma's en - iets wat jonge artsen
nogal eens vergeten - de handen
wassen tussen twee patiënten.
Verpleegkundigen zijn het ver
plicht, maar artsen voelen zich
daarbóven verheven. Ze menen
dat ze niemand kunnen besmet
ten."
Niet te onderschatten zijn de pro
blemen die zich in de voormalige
Sovjet-Unie voordoen, vindt Pat
tyn. Onder het communistische
regime was een strak en vooruit
strevend vaccinatieprogramma
ontwikkeld, dat echter verslapte
toen het politieke systeem in
stortte. „Dat is het sociale aspect
van vaccineren. De mensen wil
den geen vaccinaties meer, omdat
die werden opgelegd door autori
teiten die ze niet meer aanvaard
den." De gevolgen laten zich ra
den: al gauw staken in Oost-Eu
ropa epidemieën de kop op. De
bijna vergeten ziekte difterie
maakte een come-back.
Of deze ziekte naar West-Europa
zal overslaan, is onbekend en is
ook niet te onderzoeken, zegt Pat
tyn die daarmee op zijn stok
paardje komt. Hij vindt dat er een
centrale Europese 'surveillance'
op infectieziekten moet komen.
Een instelling die alle gegevens
over deze aandoeningen centraal
verzamelt, analyseert en maatre
gelen voorstelt. Nu werken in elk
land de onderzoeksinstituten op
eigen houtje, ieder op zijn eigen
vakgebied. Samenwerking komt
pas aarzelend op gang.
Het grote voorbeeld is de Ameri
kaanse CDC (Center for Disease
Control). Het is een instelling die
dank zij een grondige centrale re
gistratie in de jaren tachtig ont
dekte dat medici over het hele
land opvallend vaak medicijnen
voor een zeldzame longziekte ver
strekten. Epidemiologen van het
CDC gingen op onderzoek uit en
stelden vast dat de ziekte zich
vooral bij homo's manifesteerde.
Het was het begin van de ontdek
king van aids.
Het Studium Generale in Maastricht or
ganiseert deze maand lezingen over bac
teriën. Professor Pattyn is morgen aan de
beurt, aanvang 20.00 uur, in collegezaal
Nieuwenhof, Zwingelput 4 in Maastricht,
informatie 043-3883541.
Ruby Evangelista
na, symbool van vrouwelijke
genwaarde en zelfvertrouwen.
i men denkt.
[ederland telt zo'n
mensen die
'ft) gescheiden zijn.
Gilleesten kiezen op-
®uw voor een huwe-
de moeilijkste,
'eest verguisde, maar
altijd meest popu-
i!r® relatie in een men-
wen. Enerzijds een
astion van geluk, gene-
®heid en seksuele be
ëdiging, anderzijds
^broedplaats van
'ibeidsdrang, jaloezie
geknakte illusies. Een
foto ai Tie over trouwen en
geborf 5den Nederland.
vóór de 30e week zijn ëcu indaag deel 1: de my-
heeft groeistoornissen. 0 ie Van hgt d h
Zo hebben bqna alle baD^ m( uexue uu
zo neDoeri luj"» -
taai-slijmziekte probl
gen hebben vaak grof"" d lti
sen. Dat laatste komtcI en modern huwelijk? Sa-
medicijnen die ze S och vnj zijn? Je zelf
krijgen voor hun longkw - maar er veel voor terug
ze medicijnen hebben eJ(
Overtrouwen?
ze medicijnen neuuc"
invloed op de stofwisseM
uitgebalanceerde voeding A jk is het huwelijk van de
deze baby's van groot bel gentig met te vergelijken
extra voeding alleen ma:i .^hjkuit de jaren vijf
omgezet in vet, hebb jj,0c je8edijke rollenpatroon
niets aan. Met de Tobe®va ge ingetogenheid van
is het mogelijk het tr en plaj
voeding vast te stellen-
fT ingetogenheid van
.iJ^ben plaats gemaakt
en experi-
mulnel hedendaagse
f °°gt vrijer en blijer.
crux van dit verhaal is
dat de sociale dwang en de ver
wachtingen nog even hoog zijn als
vroeger. Hooguit de verpakking is
anders.
In de jaren vijftig was het huwe
lijk voor mannen, maar zeker voor
jonge vrouwen dé manier om on
der de pannen te komen. De poort
naar de volwassenheid ook. Pri
mair doel was doorgaans het
stichten van een gezin. Want de
'hoeksteen van de samenleving'
bood allerlei maatschappelijke-
en wettelijke voordelen. Van
kindergeld tot burgerlijk aanzien.
Door de sterke sociale controle en
de kerkelijke moraal werd het ui
ten van (seksuele) emoties welis
waar sterk aan banden gelegd,
maar die twee factoren zorgden er
ook voor dat scheiden in die tijd
nagenoeg onmogelijk was. Het ja
ren vijftig-huwelijk a la De Avon
den van Gerard Reve was gehei-
paald op regelmaat, kuisheid, ge
zag en zuinigheid, maar voor het
gros van de mannen en vrouwen
was het een relatief veilig bastion.
In tegenstelling tot de vele ver
standshuwelijken van vóór de
Tweede Wereldoorlog werd vanaf
de jaren vijftig De Liefde steeds
vaker het fundament waarop een
relatie werd gebouwd. En hoe
meer liefde in het spel, hoe rozer
de toekomstverwachtingen wa
ren.
Edoch, de romantiek werd meest
al snel overrompeld door de dage
lijkse sleur. Passie en intimiteit
maakten plaats voor de monoto
nie van het huishouden en de (fi
nanciële) strijd om het naakte be
staan. Natuurlijk waren ook in de
jaren vijftig niet alle echtparen
'simpelweg gelukkig'. Opborre
lende teleurstellingen en frustra
ties werden echter in de kiem ge
smoord. Daarvoor was de dreiging
van de sociale verstoting na een
scheiding te groot. Bovendien be
stond er nog zoiets als de emotio
nele berusting dat je nu eenmaal
'niet alles kunt hebben in het le
ven'. Zolang je man niet aan de
drank was en je vrouw zonder
klagen het huishouden deed, had
je bij wijze van spreken niet écht
reden tot klagen. 'Probeer er maar
het beste van te maken', luidde het
devies van de tijdgeest.
In de jaren zestig en zeventig ex
plodeerde in Nederland een maat
schappelijke fragmentatiebom
waarvan menige splinter ook het
traditionele huwelijk raakte. De
sociale- en materiële welvaart
bloeiden. De strijd om het naakte
bestaan bepaalde niet meer het
primaire denken en handelen.
Echtparen kregen meer tijd om
zich in andere zaken te verdiepen,
zoals de vraag of hun partner wel
de ideale was. De persoonlijke
verhoudingen en de wederzijdse
psycho-emotionele steun werden
de ijkpunten van het geslaagde
huwelijk. Door de ontkerkelij
king, de democratiseringsgolf,
maar vooral door de uitvinding
van de pil, veranderde de kijk op
huis haard. Mét-tolerant zijn
was het nieuwe taboe. Gezag werd
overleg, benauwing werd vrijheid
en zuinigheid werd (zelfverwen
nerij. Bovendien werden seks en
liefde meer en meer van elkaar
losgeweekt. Seks was in de eerste
plaats lustbevrediging.
Nederland stond aan de voora
vond van het ik-tijdperk. Indivi
dualiteit en zelfontplooiing waren
de nieuwe toverwoorden. Twee
aspecten die een zware wissel
trokken op de traditionele relatie.
Huwelijks- en geboortencijfers
kelderden even hard als het aantal
echtscheidingen steeg. In 1960
gingen 5600 stellen uit elkaar.
Tien jaar later waren dat er al
11.500. Daarbij speelde de invoe
ring van de Algemene Bijstands
wet in 1965 - waardoor vrouwen
economisch minder afhankelijk
werden - een cruciale rol.
Terwijl provo's, abortusprotesten,
Damslapers, studentenoproer,
Woodstock en de Parijse revolutie
van 1968 de wereld op z'n kop zet
ten, werd het huwelijk meer en
meer als een zinkend cultuurgoed
ten toon gesteld. Samenleven ok,
maar dan hooguit door te 'hok
ken'. De gevestigde orde werd op
de proef gesteld door allerlei so
ciale- en seksuele experimenten:
communes, leefgroepen, partner
ruil, groepsseks, open-relaties.
Edoch, op de keper beschouwd
waren de verwachtingen over een
'gelukkig leven' bij de flower po-
wer-generatie even hooggespan
nen als bij de pettycoatmeisjes uit
de jaren vijftig.
Vrijheid-blijheid heette de nieuwe
relatieslogan van progressief Ne
derland. Maar achter die facade
van een leven zonder lasso's, ging
evenzeer een sterke sociale dwang
schuil. Hij had alleen een ander
22 OKTOBER 1997 E1
*Het type 0157:H7 is berucht vanwege de hamburgerziekte, veroorzaakt door besmet rundvlees dat onvoldoende is doorgebakken.
foto's james a. sullivan
zend druk in het Instituut voor
Tropische Geneeskunde in Ant
werpen. Telefoontjes uit exoti
sche oorden, binnenlopende as
sistenten, vergaderingen. Tussen
de bedrijven door neemt hij een
slokje van zijn zelfgebrouwen
koffie. „Bij het grote publiek leeft
ten onrechte het idee dat het pro
bleem van de infectieziekten min
of meer is opgelost. Dat komt,
omdat men in de lekenpers meer
over tumoren en verouderings-
ziekten schrijft. Neem nu maag-
en darminfecties. Als je naar de
oorzaken van deze ziekten gaat
zoeken, dan blijken er maar al te
vaak vraagtekens te zijn. Je mag
zelfs stellen dat in vijftig procent
van de ziektegevallen geen echte
oorzaak wordt gevonden."
De bacteriologen zijn dus nog
lang niet (en waarschijnlijk nooit)
klaar met hun wetenschappelijk
werk. Regelmatig sporen ze onder
de lenzen van hun microscopen
nieuwe ziekteverwekkers op of
varianten op bestaande kiemen.
Zoals de hierboven beschreven
Cyclospora.
Zeven jaar geleden werd een col
lega met de welluidende naam
Escherichia coli type 0157:H7
ontdekt. Hij komt voor in de dar
men van een klein percentage
(ogenschijnlijk gezonde) koeien.
In slachthuizen kan hij ander
vlees besmetten. Verder kan deze
0157:H7 worden verspreid bij het
vermalen van vlees voor bijvoor
beeld hamburgers. Wordt een be
smette hamburger niet goed door
bakken, dan kan de consument er
ziek van worden. Verreweg de
meesten krijgen diarree, buik
kramp of gaan braken, maar bij
een klein aantal patiënten treedt
een ernstige nieraandoening op.
Pattyn wijst de grootschalige in
dustriële voedselproducenten aan
als boosdoener. „Vroeger namen
kleinschalige boerenbedrijven de
voedselproductie voor hun reke
ning. Zo'n boer had zeventien
kippen, waarvan er drie voor de
verkoop werden geslacht. Trad er
een infectie op, dan was de ver
spreiding zeer beperkt. Maar te
genwoordig zitten duizenden kip
pen opgesloten in een batféfij:
dan gaat het ook om duizenden
besmette dieren. Bon, denk nu
eens aan die hamburgerketens die
tonnen rundvlees vermalen..."
Deze bedrijven nemen toch stren
ge hygiëneregels in acht, merken
wij op. „Ja, nü! Nu het bestaan
van de 0157 :H07-bacterie bekend
is, kan men zich er rekenschap
van geven. Maar er duiken steeds
weer nieuwe gevallen op. In Ja
pan werden schoolkinderen ziek
na het eten van scheuten. In de VS
verdenkt men alfalfa (kiemgroen-
te, red.) als infectiebron."
In het dorp dat de wereld tegen
woordig is, hebben de bewoners
veel meer contact met elkaar.
Daarmee is het gevaar van de ver
spreiding van infectieziekten toe
genomen. „Wij staan bijvoorbeeld
bloot aan een tbc-variant die re
sistent is tegen de twee belang
rijkste aritibiofica voor de behan
deling van deze ziekte. We heb
ben nog wel andere medicijnen,
maar die zijn duurder of vertonen
bijwerkingen. Multiresistente tbc
is binnengebracht door zieken uit
ontwikkelingslanden die daar
slecht voor deze ziekte zijn be
handeld."
De resistente tbc-bacillen komen
tegenwoordig ook voor bij zwer
vers en daklozen. „Daarmee is het
ook een probleem van de afbrok
kelende sociale voorzieningen in
de ontwikkelde samenlevingen
geworden. Denk aan de armoede
in de grote steden in de VS. Ge-
masker op dan in de jaren vijftig.
Trouwen was tussen 1965 en pak
weg 1979 een scheldwoord dat sy
noniem stond voor grijze bene
penheid en kleingeestigheid. Wie
niet meedeed aan de alles moet
kunnen-goli kreeg het etiket 'bur
gerlijk' opgeplakt, en dat was qua
sociale verstoting te vergelijken
met een lepradiagnose.
Sinds de jaren tachtig viert het
huwelijk'op papier' regelmatig
zijn comeback als meest begeerde
relatievorm. Bijna negentig pro
cent van de hedendaagse jeugd
geeft in enquêtes te kennen dat
trouwen en kinderen krijgen (uit
eindelijk) het primaire levensdoel
is. Het huisje-boompje-beestje-
Beauty Myth beweert, nuanceert
Berkhout met een onderzoek van
psychologe Annette Heffels.
Daaruit blijkt dat mannen dooi
de bank genomen zeer tevreden
zijn met het uiterlijk van hun
vrouw. 'Het zijn de vrouwen zélf
die denken dat hun man hen niet
aantrekkelijk en mooi vindt'.
Die constatering sluit aan bij
een recent onderzoek van psy
chologe Liesbeth Woertman
waaruit blijkt dat vrouwen
vooral mooi willen zijn voor an
deren. Niet hun werkelijke li
chaam zorgt voor afkeer, maar
het 'beleefde' lichaam: hoe ze
denken dat anderen hen zien.
Met andere woorden: vrouwen
met brede heupen worden pas
lelijk zodra ze bang zijn dat an
dere mensen hen lelijk vinden.
En daarmee is lelijkheid een van
de grootste psychologische ob
stakels in een vrouwenleven.
Eigenwaarde wordt trouwens
grotendeels ontwikkeld in de
kinderjaren, waarbij de moeder
een cruciale rol speelt. Moeders
die (onbewust) het ene kind meer
aanhalen en knuffelen dan het
kind dat niet 'perfect mooi' is,
bevestigen het maatschappelijke
gegeven dat alleen schoonheid
tot succes, slimheid en geluk
leidt. Moeders die ook nog eens
chronisch ontevreden zijn over
hun eigen lichaam, altijd lijnen,
altijd klagen, die hun borsten
verbergen, hun lichamelijke
pluspunten bagatelliseren en
hun minpunten overdrijven, zijn
helemaal fataal voor het zelf
beeld van dochters.
Dat impliceert dat de
van The Body Shop tegen
schoonheidsterreur in mode
reclame, slechts één manier
om vrouwen met maatje 42/44
meer eigenwaarde te geven,
ze er al onder gebukt gaan, want
er zijn natuurlijk ook
die wel heel tevreden zijn
hun 'Hollandse heupen',
journaliste Juliëtte Berkhout,
die haar ontboezeming in
Santé besluit met de constate
ring dat 'sommige zaken te
ker zijn om te laten staan
een strak truitje dat toevallig
de mode is'.
Geen pestepidemie meer,
maar ziekmakende ham
burgers bij een fast
foodketen. Besmette im
portframbozen uit Gua
temala. Zieke vluchte
lingen met resistente
j tbc-bacillen. Onze sa-
menleving verandert en
daarmee ook de bedrei
gingen van infectieziek
ten. De Antwerpse mi
crobioloog Pattyn wil
een betere 'surveillance'
op deze ontwikkelingen.
Hij en andere deskundi
gen geven deze maand in
Maastricht lezingen over
I bacteriën.
Boor Will Gerritsen
De wereld is een dorp geworden
en op de 'dorpsmarkt' zijn aller
hande lekkernijen, soms van du
bieuze kwaliteit, te krijgen. Boer-
Ijes uit de armenwijk leveren
frambozen aan de dorpelingen
van de 'goudkust'. En die krijgen
prompt diarree.
De boertjes kwamen in dit geval
uit Guatemala en de liefhebbers
tan de framboosjes uit de Vere-
Staten. Waarschijnlijke
van de voedselvergifti
ging: een parasiet die pas enkele
jaren geleden door de wetenschap
is ontdekt, de Cyclospora. Hij
wordt overgebracht door water
dat door menselijke uitwerpselen
is besmet.
toontreinigd water in een Derde
Wereldland lijkt een ver-van-
mijn-bed-show, maar is het niet,
betoogt professor Stefan Pattyn.
„De frambozenteelt is vijf jaren
geleden in Guatemala geïntrodu-
teerd als middel om de arme boe
ren een economische stimulans te
geven. Ze konden het fruit naar
de Verenigde Staten exporteren.
Hen vermoedt nu dat de boeren
de planten hebben besproeid met
bestrijdingsmiddelen die waren
ssngelengd met besmet water.
Water dat door de cyclospora -was
verontreinigd."
Een uitzonderingsgeval is het
liet. Mensen in Los Angeles raak
ten via.aardbeieh uit Mexico be-
[smet met het'hepatitüs A-virus,
li België was ophef over paté die
net de listeria-bacterie was aan-
I getast.
|ün met, werd geroepen, want
in een gloeiend hete
bereid en dat overleeft geen
1 bacterie. Nadien ontdekte
Ie schuldige: rauwe knof-
i uit Spanje waarmee de paté
medische micro
n-ris eigenlijk met pensioen,
1 met emeritaat zoals dat bij
ssoren heet. Maar op zijn ze-
Iventigste heeft Stefan Pattyn het
I ils free-lance consulent' nog ra-
ideaal ondergaat een brede her
waardering. Alternatieve leefvor
men als Lat-relatie, bom-moe-
ders, één-oudergezinnen of woon
groepen vinden bij jongeren nau
welijks voedingsbodem. Laat
staan het solitaire leven van de
(gedwongen) vrijgezel. Dat er des
ondanks geen echte groei in het
aantal huwelijken zit, komt door
de rijzende populariteit van 'on
gehuwd samenwonen'.
Inmiddels leven twaalf van de
vijftien miljoen Nederlanders bin
nen een gezinsverband, waarbij
65 procent van de volwassenen
(acht miljoen) gekozen heeft voor
het aloude huwelijk. Drie miljoen
mensen wonen samen, en één mil
joen zijn een éénoudergezin.
Vanuit optimistische hoek beke
ken, blijken twee van de drie hu
welijken wél stand te houden.
Maar vraag niet welke prijs daar
soms voor betaald moet worden.
De accenten zijn van 'de ideale'
naar 'de perfecte' relatie verscho
ven. Mannen en vrouwen eisen
steeds meer van zichzelf én van el
kaar. Ze moeten individu zijn,
maar ook een goede partner. Ze
moeten geëmancipeerd en asser
tief zijn. Ze moeten er goed uit
zien, sportief zijn en gezond leven.
Seksueel moeten ze minimaal be
reid zijn tot het hogere trapeze-
werk, liefst met de regelmaat van
een metronoom. Ze moeten verge
vingsgezind zijn, maar niet over
zich laten lopen. Ze moeten gezel
lig, ontwikkeld en zorgzaam zijn.
Ze moeten geld, carrière en status
nastreven. Ze moeten open staan
voor elkaar en hun kinderen pe
dagogisch verwantwoord naar de
volwassenheid begeleiden. Ze
moeten, ze moeten....
De sociale dwang en verwachtin
gen zijn in feite hoger dan ooit.
Misschien is het moderne huwe
lijk wel benauwender dan veertig
jaar geleden.
Bron: diverse publicaties in dag- en
weekbladen. Volgende aflevering: Rela
ties als tv-amusement.
illustratie rené van megen
