Hella S. Haasse gaat verder met haar zelfonderzoek
Doodsangst en heimwee van politieke vluchteling
KINDER BOEKEN
Gevaarlijke
Brabantse
kroeglopers
Het laatste boek over Musje
fïsh
KEN
IDS
D3
Verzwegen
Waardigheid
Verbeelding
Romans van 'nieuwe Nederlanders' Stephan Lang en Feng Chen
Studentenleider
Verzuim
CTOBER 1997 P2 IpggTEM
DINSDAG 14 OKTOBER 1997
ïogh uit de Nuense periode-
42-Whistler en Holland (t/m
an 150 unieke hoeden (t/m 29 I
Farao's, Koninkrijken aan de
!.00 uur (t/m 1 feb)
N
unsten - De Prinselijke Pel-
las van Polen in 1624-25) (t/m
thema stilte-di tot zo 10 oo
7.00 uur
ather another (Urban Space)
elhof - Euroamerica, werken
17.00 uur, zo vanaf 10.00 uur
SAU
at 12 - Jan Vosters, Mathieu
Huub Bruis/beelden - do t/m 20
Dennis Happé/grafiek en
00-18.00 uur (t/m 22 nov)
- Ton Mertens/schilderijen - wo
)0 uur (11 t/m 31 okt)
ge - Inessa Pouhovskaga/etsen
0-17.00 uur (t/m 25 okt)
Jen Hollander, Hans Waanders,
vndré Geertse - di t/m zo 13 00-
kt)
Nora de Jong/schilderijen en
lerijen - do t/m zo 13.00-17.00
ram (t/m 23 nov) - Re(f)use - Ten-
rgebruikt en gerecycled indus-
nov) - Dutch Posters 1960-1996
rr 10.00-17.00 - za en zo 13.00-
4G
t 74 - Venetiaans GlasHet ge-
Italiaanse eiland in Lagune ve-
dec)
/EN
Sleeping Beauty, hoogtepunten
uur (t/m 23 nov)
Een taboe in de herinnering
Brussel-Parijs: artistieke dialoog
48-1914 - di tot ma 10.00-18.00
NBOSCH
raat 41 - Brabant in het Brand-
it van de negentiende eeuw (t/m
spoorzone - art-impressions, au-
torische voorwerpen, maquettes
)AAL
Berghs/beelden - di-zo -14.00-
)AM
»n Museumpark 18 - Bruce Nau-
1 hands (t/m 27 okt) - Paul Beek-
rut: 15 jaar Joep van Lieshout (t/m
eeuw - gebruiksvoorwerpen en
den: 'Youth is an art' (t/m 7 dec) -
1550-1920, complete interieurs,
7 dec)
IOUT
- Nico Bulder/wildschilder, Jean
t/m za 11.00-18.00 uur, zo 13.00-
IRG
estraat 96 - European Art Quilts -
2e kerstdag 12.00-17.00 uur (t/m I
Zandvliet: recente schilderijen - di
IpoorJohan Diepstraten
|,i!je de vele interviews heeft
I Azen en de autobiografische
I boeken Zelfportret als leg-
Ihort (1954), Persoonsbewijs
[11967), Krassen op een rots
1) en Een handvol achter-
i (1993) kent, weet veel
het persoonlijke leven
I van Hella S. Haasse. Althans,
1 jelezer denkt dat hij ongeveer
J alles wel weet. Haar onbekom
merde jeugd in Indië, het tra-
lgische gescheiden zijn van
ouders omdat zij met
broer in 1938 de boot
Nederland nam, het
I r, eerzien na de Tweede We-
litldoorlog, haar huwelijk en
lie ingrijpende gebeurtenissen
|i;e volgden: Hella S. Haasse
■beeft erover verteld en ge-
|schreven.
I.'Jaar ook al denkt de lezer dat al
lies is gezegd, voor een auteur
|blijftde autobiografie altijd weer
I® belangrijke bron om over te
|schrijven. 'Oude papieren vernie-
|ligen, vage herinneringen laten
|voor wat ze zijn, ervan afzien
sporen te volgen die nergens toe
|ltiden en doodlopen in een dool-
mag een wijs advies zijn,
ir Hella S. Haasse trekt zich
Ier niets van aan in haar nieuwe
lboek Zwanen schieten. 'Die
|waarschuwing heb ik in de wind
keer houdt zij zich er wel
lleel letterlijk aan. In dit nieuwe
lboek probeert zij te achterhalen
■vat de invloed is geweest van
looral haar twee grootmoeders
opbaar ouders, wat ongetwijfeld
weer een weerslag heeft op haar
|eigen karakter. Op zoek naar de
rortels in een ver verleden, in de
op dat zij niet doodloopt in dat
[doolhof. Dat is de taak die zij
neb stelde toen ze besloot om nog
«éér te willen weten over haar
schiedenis.
iet is niet zomaar een vrijblij-
nde onderneming. Zoals al
uit het begin heeft zij er
nar redenen voor. 'Waarom is
iet zo belangrijk de eigen af-
iomst te kennen, geboortegrond
bezitten - in die zin, dat de
Hella S. Haasse
plek waar je geboren werd en op
gegroeid bent, het landschap, de
natuurlijke omgeving waar je
zintuigen ontwaakten en je be
wustzijn zich vormde, toeganke
lijk blijven? Waarom is een tel
kens weer falend pogen om er
gens wortel te schieten zo diep
frustrerend?'
Die frustratie is essentieel voor
de nieuwe (en zoveelste) zoek
tocht. Naarmate de tijd ver
streek, realiseerde Hella S. Haas
se zich pas echt wat ze heeft ge
mist. Haar ouders heeft ze nooit
werkelijk gekend. Ze groeide op
in een omgeving waarjn alles
werd gladgestreken of verzwegen
wat het ideale beeld kon vertroe
belen. Over de twee grootmoe
ders bijvoorbeeld, hoewel ze
daarover in Persoonsbewijs al
schreef. 'Achter elk geheim ver
bergt zich een ander,' schrijft
Hella S. Haasse halverwege haar
zoektocht. 'De waarheid is niet
meer te achterhalen.'
Op dat moment heeft ze de ver
wikkelingen beschreven die de
stof zouden kunnen zijn voor een
fascinerende familieroman. Die
zou zich afspelen in de tweede
helft van de negentiende eeuw en
gaan over een ambitieuze vrouw
die aan het toneel wil, haar eerste
man verlaat, de kinderen later te-
rugrooft en opnieuw trouwt, met
de man van wie zij de maitresse
was. Even opzienbarend, zeker
voor die jaren, zijn de lotgevallen
van de andere grootmoeder. Wel
licht was zij de onwettige dochter
van een hooggeboren persoon,
wat in ieder geval de geheime
toelagen en geschenken ver
klaart. Maar het is Hella S. Haas
se natuurlijk niet om de specta
culaire voorvallen te doen.
'Pas later heb ik begrepen hoe
groot de invloed van deze vrou
wen is geweest op de psyche van
hun kinderen, en van de weerom
stuit op die van hun kleinkinde
ren,' concludeert Hella S. Haasse.
Zowel haar vader als haar moe
der werden beheerst door het
streven naar waardigheid en dis
cipline en die begrippen bepaal
den haar opvoeding. Alles wat
met emoties te maken had, bleef
onbesproken. Gevoelens diende
men voor zich te houden. Zelfbe
heersing en discretie waren van
zelfsprekend. In spreken en be
wegen was het gezin een toon
beeld van distinctie.
Op oudere leeftijd probeert Hella
S. Haasse nu te onderzoeken wat
het wezen is van haar karakter.
Aan de ene kant heeft zij een
drang tot verandering, het uit
houdingsvermogen om een ge
steld doel te bereiken en de gave
om in onaangename situaties een
hilarische kant te ontdekken.
Van de andere kant heeft zij de
neiging zich terug te trekken in
foto klaas koppe
'een innerlijk domein, een koel
klimaat van luciditeit, illusie
loosheid.' Dat is de uitkomst van
het zelfonderzoek.
Maar het meest kwetsbare deel
van zichzelf bewaart zij voor de
laatste pagina van het boek. Wat
is het toch, zo vraagt Hella S.
Haasse zich af, dat ze altijd weer
verhalen moet verzinnen om deel
te hebben aan de werkelijkheid?
Zelfs van het echt gebeurde kan
zij geen verslag uitbrengen zon
der te fabuleren. Terugkijkend op
haar leven realiseert zij zich dat
alles met de verbeelding te ma
ken heeft.
Verhalen vertellen om het wezen
lijke uit te drukken. Dat zal ook
de reden zijn dat de speurtocht
naar 'mijn ik' in het teken staat
van de zwaan, bij uitstek een lite
rair symbool. Als het erop aan
komt in de beschrijving van haar
'tegenstrijdige en onuitsprekelij-
Warande in Turnhout dat
'entwintig jaar bestaat, wordt
ie maanden oktober en novem-
bijzondere aandacht besteed
1 het theater. Op woensdag 29
donderdag 30 oktober vindt de
roering plaats van Een dooi-
rmale vrouw, waarin Fabre het
ïtrast aan de orde stelt tussen
ee kanten van de verbeelding
buitensporigheid en de rede-
dieid. Over de heks die schuil-
at in elke doodnormale vrouw.
The very seat of honour stelt
bre het lichaam centraal in een
mbinatie van klassieke dans-
ssen van Georges Ballanchine,
>dansen van Gene Kelly en el"
ntijdse muziek van Iannis Xe-
kis (3 en 4 november). Op don-
rdag 6 november wordt De kei
van het verhes gespeeld, over
onoplosbare droom van e
)wn die tussen zijn actes door
et het publiek in gesprek gaa
aarnaast is er een tentoonstei-
ïg ingericht van drie top to
afen die theaterprodukties va
ibre hebben gefotografeer
iet als een vorm van docume»-
ire, maar als zelfstandige lo
■afie. Robert Mapplethorpe, w»
e Keyzer en Helmut Ne
ibben uit drie grote theaterpro-
ïkties van Fabre beelden ge
m die de veelzijdigheid van
ie artistiek geest duidelij
:n: over het verschil tussen
en beeldende kunst hoe
leer gesproken.
Het Museum van Hedendaagse Kunj^
Antwerpen, Leuvenstraat a t fe
2 november installaties van Ja
onder de titel 'Passages'.
uaicue OUIUiy van ututol
poortkaai 3, Antwerpen e*P9La||aties
14 december tekeningen en
van Fabre. wa-
Cultureel Centrum De Warande, w
randestraat 42. Turnhout toont"*
lauuesiraaiaz, „iin
ningen van Fabre, f°t05.va.|iJheren
theaterwerk en brengt in
november drie voorstellinge' n.
theater. Voor alle drie geldt op
dag gesloten.
«Marjan Mes
fflgzaam maar zeker is ook in
pierland een literatuur aan het
pstaan van politieke vluchtelin-
1®. Niet allemaal zijn het literai-
jt schrijvers pur sang, zoals de
.™iiër Kader Abdolah, die zijn
l'ederlandse ervaringen prachtige
™h weet te verweven met de
■neringen aan zijn verleden
t iet heimwee naar zijn jeugd,
''ajn ook meer realistische au-
Is, die zonder een uitgesproken
■stieke verbeeldingskracht
per soms toch heel doeltreffend
levensverhaal neerschreven,
de ex-Roemeen Stephan
J of de Chinese journalist
fig Chen, die koos voor fictie
r' een hoog realiteitsgehalte.
Foei waren het dissidenten, die
pi land moesten ontvluchten
Nat ze hun leven niet zeker wa-
T Beiden publiceren bij uitge-
"i De Geus, die haar nog vrij
Je fonds voor Nederlandstali-
™eratuur voor een deel richt
Wnlti-culturele auteurs.
™nssylvanische bruiloft van
n Dang, in 1945 geboren in
«ylvanië als lid van de Hon-
se minderheid in Roemenië,
U 5?nder meer het spannendst
I 8- Het is een autobiografische
JA waarin Lang zijn enerve-
H, u belevenissen beschrijft als
lino van Securitate, de
®eense geheime dienst, en tij-
P l».2?!11. onheilspellende vlucht
ik" Boedapest en Joego-
k e naar Nederland,
i. j. hjj - met heel de wereld
ttiU i te'evisie getuige
i di» Van ^ictator Ceaucescu
leen u»hS en®e. echtgenote Heana;
Ir. eU!tenis die de nachtmer-
n Weleer in hem boven
■vaie H ^ash-backs beschrijft
bied» verschrikkingen van het
L.n en zijn door ontberingen
Stephan Lang, een in Nederland levende ex-Roemeense schrijver
van Hongaarse afkomst. foto liesbeth kuipers
dat
vluchtavontuur,
ihe'j'S m0b vaak uit een-
■e e.lle^°5en ^jages err ero-
over de mensonte
rende Roemeense dictatuur werd
22 jaar geleden in Nederland niet
geloofd. Hij voelde zich een mis
kend man, die trouwde met een
Nederlands vrouw teneinde een
verblijfsvergunning te krijgen.
Haar vrienden bereidden hem een
stuitend bruilofsfeest, dat als een
goede grap was bedoeld: met een
namaak-Dracula in een doods
kist. Dracula was hier immers het
enige wat men van Transsylvanië
kende. De Nederlandse 'echtgeno
te' verongelukt kort na dit be
schamende incident met haar au
to.
Stephan Lang werd in de jaren
zeventig gevangen genomen en
gemarteld wegens een boek met
kritiek op het regime van Ceauce
scu en twijfels ten aanzien van het
communisme. Na uit de gevange
nis te zijn ontslagen, slaagt hij er
in om met een driedaagse, toeris
tische staatsbusreis Boedapest te
bereiken, terwijl de Securitate al
om aanwezig is. In plaats van zich
na drie dagen weer bij de bus te
melden, duikt hij onder in Boeda
pest, waar hij wekenlang vergeefs
probeert de Nederlandse ambas
sadeur om politiek asiel te vragen.
Als gevangene heeft hij indertijd
tijdens het 'luchten' vluchtig de
Nederlandse Karin ontmoet, die
als toeriste in Roemenië verbleef.
Met haar naam als referentie
hoopt hij zich in Nederland te
kunnen vestigen.
Het wordt een maandenlange on
derduik gevolgd door een ont
snapping naar Belgrado waar hij
telefonisch contact krijgt met Ka
ren, wat uiteindelijk zijn migratie
naar Nederland bespoedigt. Angst
en onzekerheid over 'thuis' blij
ven zijn bestaan regeren in het
door hem als anti-autoritair ge
waardeerde Nederland. Totdat de
Roemeense dicatuur gevallen is.
Maar zelfs dan blijven, tijdens een
kerstreis met de trein naar huis,
de doodsangst zijn dromen be
heersen.
De Chinese journalist en schrijver
Feng Chen (1964) werd vooral ge
kweld door nachtmerries tijdens
het schrijven zelf - in het Friese
Drachten - van zijn roman Het
verboden Shangri-la. In 1993
kwam Chen als politiek vluchte
ling met zijn gezin naar Neder
land. Zijn boek is gebaseerd op
zijn eigen vlucht vanuit China
naar Nepal, al speelt hij er niet
zelf de hoofdrol in.
Feng Chen was een fanatieke, na
tionalistische studentenleider in
Zuid China, die in 1986 hoorde
dat er een geheim onderzoek te
gen hem liep. In paniek sloeg hij
op de vlucht en bereikte via Tibet
en de Himalaya na een tocht van
ruim twee maanden Nepal.
Toen hij daar voor een Chinees
tijdschrift in Hong Kong ging
schrijven, werd hij gedwongen om
als informant voor de Chinese mi
litaire inlichtingendienst te wer
ken. De leider, Huang Qinhai, is
de belangrijkste hoofdpersoon in
zijn roman. Een intelligente jon
geman, die na de politieke moord
op zijn vader wegvlucht voor het
totalitaire Chinese regime, maar
die in Nepal bij toeval betrokken
raakt bij mensensmokkel en
grootschalige corruptie, waarmee
hij zich rijkdom en aanzien ver
schaft.
De journalist leerde Huang, leider
van de Chinese inlichtingendienst
in Nepal, persoonlijk kennen en
sprak met hem vaak over de rela
tie tussen de dienst, Nepal en de
Nepalese regering in balling
schap. Via hem leerde hij ook de
premier en andere belangrijke au
toriteiten kennen, die figureren in
zijn boek.
In 1992 werd Feng Chen om twee
uur 's nachts plotseling van zijn
bed gelicht en opgesloten in de
Nakhu-gevangenis in Kathman-
du. Na elf maanden eiste de recht
bank levenslang, maar aangezien
er geen enkel bewijs tegen hem
bestond werd de voormalige stu
dentenleider weer vrijgesproken.
Peking zat er mee in zijn maag en
probeerde druk op Nepal uit te
oefenen om de journalist in China
terug te krijgen. Een oproep van
de VN in Genève voor politiek
asiel leverde binnen 24 uur een
positieve reactie op van Neder
land, op voorwaarde dat de Chi
nese journalist zich zou onthou
den van anti-Chinese activiteiten.
Nog altijd voelt Feng Chen zich
een balling, hoewel hij al tien jaar
weg is uit China. Hij mag als jour
nalist niet reizen naar Hong Kong
of China, aangezien hij nog altijd
op de zwarte lijst staat van staats-
vijandige personen. Zijn boek is
een nauwkeurig weergave met
veel dialogen van een stuk per
soonlijk beleefde Chinese geschie
denis.
Stephan Lang: 'De Transsylvanische
bruiloft'. Uitg. De Geus, prijs ƒ34.90.
Feng Cheng: 'Het verloren Shangri-la'.
Uitg. De Geus, prijs 39,90.
ke roerselen' gebeurt dat via de
omweg van de zwanen in haar le
ven.
Uit die noodzaak tot fabuleren is
het middenstuk van Zwanen
schieten te verklaren: een verhaal
over een negentienjarige jongen
Jason die in de bush van Austra
lië verdwaalt en op zijn manier
zijn wortels probeert te achterha
len. Australië is het werelddeel
waar haar broer vlak na de Twee
de Wereldoorlog zijn plek pro
beerde te vinden. Daar leefde hij
in betrekkelijk primitieve om
standigheden, wat haar moeder,
vele jaren later op bezoek, deed
denken aan haar kampjaren tij
dens de Japanse bezetting van In
dië. Het eerste familiebezoek aan
haar gepensioneerde broer in Au
stralië in 1992 is voor Hella S.
Haasse het vertrekpunt om hun
verhouding te onderzoeken.
Over het bestaan van haar half
zuster heeft Hella S. Haasse bij
mijn weten nooit gerept. In Zwa
nen schieten onthult ze dat haar
vader in de periode dat haar moe
der in Zwitserland moest kuren
een dochter heeft verwekt bij een
Indonesische vrouw. 'Dat mijn
vader dit belangrijke feit uit zijn
leven verzwijgen kon, begrijp ik
nu wel, nu ik iets meer meen te
weten over zijn achtergrond en
die van mijn moeder. Maar ik
schaam mij, om een nooit onge
daan te maken verzuim.'
Zelfportret als legkaart bevat
jeugdherinneringen waarmee
Hella S. Haasse als jonge vrouw
een beeld van zichzelf geeft. Per
soonsbewijs is een reconstructie
van haar jeugd via haar ouders en
grootouders. In Krassen op een
rots neemt zij afstand van Indië,
nadat zij voor eerst na dertig jaar
Java bezocht. Een handvol ach
tergrond is een compilatie van de
eerdere autobiografische boeken.
In Zwanen schieten beschrijft zij
alles wat al die jaren in familie
kring verzwegen werd, waar een
taboe op rustte en wat zij nu pas
achterhaalde. Kwetsbaar stelt zij
zich op. Het is, alweer, een prach
tig boek.
Hella S. Haasse: 'Zwanen schieten'.
Uitg. Querido, prijs 29,90
Door Johan Diepstraten
Het duurt altijd even voordat
een formuleschrijver zijn hoofd
personen heeft ontwikkeld tot
karaktervolle figuren. De latere
avonturen van Vincke en Ver-
stuyft van Jef Geeraerts zijn
aanmerkelijk beter dan de eer
ste. King van Tomas Ross begint
nu pas stevige vormen aan te ne
men. Portland en Fokkema van
Martin Koomen en Pardoen en
Uithuijsje van Rood Rood
stonden er pas na drie of vier
thrillers. Hetzelfde geldt voor
het vaste West-Brabantse speur
dersduo Sacher en Ruczinski
van de Bredase thrillerauteur
Peter Pirn Windhorst (1958). Zij
zijn na twee thrillers nog in ont
wikkeling, maar het ziet er veel
belovend uit.
De eerste kennismaking was in
het alleraardigste debuut Vuile
praktijken (1996). Ed Sacher is
een door de wol geverfde, ket-
tingrokende rechercheur van
ruim honderd kilo. Zijn assistent
Paul Ruczinski heeft al jaren
lang een verhouding met de sjie-
ke prostitué Diana. Ze hebben
tegenstrijdige karakters, maar
hebben ook weer zoveel gemeen
dat ze een perfect koppel vor
men.
Dat blijkt uit Indische erfenis,
een thriller die zich weer af
speelt in het West-Brabantse.
Een tandtechnicus uit Etten-
Leur wordt op het toilet van een
café op de Grote Markt van Bre
da met twee kogels om het leven
gebracht. De rechercheurs ko
men er snel achter dat de ver
keerde is doodgeschoten.
Behalve met deze moord mogen
Sacher en Ruczinski zich be
moeien met de Kroeglopers zoals
het regionale dagblad De Stem
ze had genoemd. In korte tijd
hadden ze enkele cafés overval
len. 'De manier waarop de
Kroeglopers opereerden was
nieuw maar bleek tamelijk ef
fectief. Ze wachtten op het mo
ment dat het merendeel van de
aanwezigen een aantal glazen
ophad om dan gemaskerd en
zwaaiend met riotguns en afge
zaagde jachtgeweren binnen te
vallen. Beide keren had een van
de mannen - voorzien van een
emmer - nog een rondje door de
zaak gemaakt, de aanwezigen
vriendelijk vragend afstand te
doen van hun portemonnee.' De
moord op de tandtechnicus en de
praktijken van de Kroeglopers
zijn niet zomaar willekeurige
verhaallijntjes die Peter Pim
Windhorst heeft uitgezet. Uit
eindelijk hebben deze zaken te
maken met waar het eigenlijk in-
Indische erfenis om draait. De
moord op Harko Paans op een
boot in de buurt van Drimmelen.
Sacher en Ruczinski krijgen on
gewenst hulp van de BVD omdat
deze Paans tijdens de politionele
acties in Indonesië een bedenke
lijke rol heeft gespeeld. Poncke
Princen was niet de enige die.
overliep naar de andere kant. De
intrige van Indische erfenis
wordt steeds geraffineerder en
dus aardiger, omdat Peter Pim
Windhorst een fraaie liefdesaf
faire erin heeft verwerkt, die het
oorspronkelijke spionageverhaal
een extra wending geeft.
Peter Pim Windhorst heeft zich
in korte tijd ontwikkeld tot een
heel behoorlijke thrillerschrij
ver. Indische erfenis is een vlot
verteld verhaal met veel wisse
lende scenes. De twee hoofdper
sonen beginnen steeds meer te
leven. Het cynische ondertoontje1
van vooral Sacher zorgt voor ge
noeg vrolijke momenten. Binnen'
het genre van het formuleschrij-
ven begint Peter Pim Windhorst
al aardig mee te doen op het ho
gere niveau.
Peter Pim Windhorst: 'Indische erfe-
nis'. Uitg. Bzztoh, prijs 29,90
Peter Pim Windhorst
foto cor viveen
Arno Bohlmeijer kreeg
op 3 oktober het Charlot
te Köhlerstipendium.
Het is een jaarlijkse prijs
bestemd voor een veelbe
lovend beginnend lite
rair auteur waarbij suc
cessievelijk alle genres
aan bod komen: poëzie,
proza, filmscenario's en
zovoort. Bohlmeijer ont
ving de prijs voor zijn
jeugdboeken, met name
voor Ik moet je iets heel
jammers vertellen en
Musje het meisje van de
zon.
Het eerste boek is auto
biografisch. De schrijver
vertelt wat zijn negenja
rige dochter Rozemarijn
voelt en denkt nadat
haar moeder is omgeko
men bij een auto-ongeluk
waarbij het hele gezin
betrokken was. Het is een
aangrijpend verhaal over
een groot verdriet, heel ingehou
den geschreven. Het boek heeft
inmiddels in de VS zijn tweede
druk gezien.
Het tweede boek, dat onlangs ook
in het Engels is vertaald, bevat
alleen autobiografische elemen
ten. Door karig maar uitgekiend
woordgebruik is dit verhaal poë
tischer dan het eerste. Musje is
een stil meisje dat haar eigen
stemmingen en die van anderen
goed aanvoelt. Ze is verlegen
maar weet wat ze wil.
Inmiddels is het derde boek over
Musje uitgekomen. Musje, bang,
boos, verliefd. Musje is daarin
nog steeds hetzelfde meisje,
trouw aan zichzelf en anderen,
maar ze leert voor zichzelf opko
men door te zeggen wat ze denkt.
Ze heeft moeite met lezen en
schrijven, soms staan er ineens
andere woorden dan ze wil
schrijven. Ze gebruikt vaak eigen
woorden als biliogie, dromelen,
alleenzaam en ongerustig. Musje
blijkt leesblind te zijn en moet
naar een andere school. Daar
leert ze kinderen kennen die niet
zo beschermd zijn opgegroeid als
zijzelf. Ze komt met hele nieuwe
woorden thuis: klote, longlijer,
pleuren. Het zijn alleen uiterlijke
veranderingen. De laatste regels
Tekening van Margriet Heymans in 'Musje,
bang, boos, verliefd'.
van het boek staan in een brief
waarin Musje zich afvraagt hoe
het later zal gaan: ...Wordt Musje
dan een kinderachtige naam?
Nou, maakt niet uit, ik blijf wel
wie ik ben, voor eeuwig, dus.'
Ook nu weer zijn het stuk voor
stuk puntgave verhaaltjes met
sterke dialogen. Jammer, dat het
voor de laatste keer is dat Bohl
meijer over haar schrijft.
De hoofdpersoon uit Niks ge
hoord, niks gezien van Veronica
Hazelhoff is ook een meisje dat
haar eigen gang gaat. Eigenlijk
heet ze Linde, maar die naam
vindt ze niet bij haar passen,
daarom heft ze zichzelf een ande
re naam gegeven: River. Daarbij
moest ze denken aan een woeste
rivier, die bij lang regenen met
geweld buiten de oevers treedt,
'wegwezen moest je dan.'
Ze is net als Musje enig kind, met
dit verschil dat River verwend is.
Haar ouders dragen haar op han
den, ze hebben lang op haar moe
ten wachten. Haar vader schrijft
en illustreert boeken over River.
River wil hem daarom niet meer
vertellen wat ze denkt, want haar
ontboezemingen ziet ze in de boe
ken terug. River wol zich onttrek
ken aan de overstelpende ouder
aandacht, soms zitten
haar oren ineens verstopt,
dan hoort ze alleen liedjes
in haar hoofd.
Aanvankelijk vind je Ri
ver een aardig kind, ver
der lezend bekruipt je het
gevoel dat ze eigenlijk niet
zo aardig is. De vraag is of
je met zulke ouders kunt
ontkomen aan een zekere
egocentriciteit. Ze moet
en zal bijvoorbeeld verke
ring hebben met Walt, 'ik:
■wil hem gewoon hebben.'
River komt zo ver dat ze
het nieuwe boek van haar
vader vernielt. Omdat ze
erin afgebeeld staat als
een meisje van honing en
kaneel, of is ze jaloers op
Walt die steeds bij haar
vader zit? De belangrijk
ste reden voor haar des-,
tructieve daad is dat ze
via het boek pas ontdekt
dat Walt wordt mishan
deld door zijn moeder. Haar ou
ders, en de oplettende lezers,
hadden dat allang begrepen. Ri
ver was zo met zichzelf bezig dat
ze niks hoorde of zag.
Hazelhoff pakt de lezer niet in
met haar woorden. Ze schrijft
kortaffe zinnen waarmee je het
verhaal zelf moet overoveren.
Daarom denk ik dat het vooral in
de smaak zal vallen bij kinderen
die tussen de regels door kunnen
lezen.
Over Walt en zijn moeder kom je
erg weinig te weten. Je kunt je af
vragen of het onderwerp mishan
deling niet meer uitwerking ver
dient. Aan de andere kant ligt het
nu in het verlengde van het feit
dat de aandacht van River alleen
naar haarzelf gaat.
Op een indringende manier laat
Hazelhoff zien hoe complex een
karakter kan zijn en hoe moeilijk
het is om greep op jezelf te krij-1
gen. Tegelijkertijd geeft ze je de
geruststellende gedachte mee dat
je als kind de tijd gegund wordt
om te groeien en je te ontwikke
len.
Arno Bohlmeijer: 'Musje bang, boos,
verliefd', illustraties Margriet Hey
mans, Uitg. Van Goor, prijs 24,90 I
Veronica Hazelhoff: 'Niks gehoord,
niks gezien', Uitg. Querido, prijs/
22,90. (beide boeken vanaf 10 jaar).
