Perfect, droog en onpersoonlijk Anthon Beeke en de roerige historie van het affiche De herhaling als motief bij NBKS Paul Me KINDEI I 2 DE STEM npe kuims Langdurig Overgeplakt Ondersteunend Het succes van Rob Scholte, drie jaar na De Aanslag .«garess»!*' i ■ÉÉlli WSSBÈ&m** Ironisch UI 0 ui 0 j ui UI tt Obsessie Orde van de dag i i i i i DINSDAG 7 OKTOBER 1997 Dj TJESTEM De mentaliteit van het beeld Van onze kunstredactie Honderdveertig affiches uit de periode 1960-1996 zijn samen gebracht op een tentoonstel ling in De Beyerd in Breda. De tentoonstelling begeleidt de publicatie van het standaard werk Dutch Posters 1960- 1996. Boek en tentoonstelling hebben een titel met een bijklank van ge schiedschrijving. Schrijver/sa mensteller Anthon Beeke heeft inderdaad een vervolg willen ma ken op het boek A History of the Dutch Poster 1890-1960 dat ver scheen in 1968. „Je mag het boek en de tentoon stelling best historisch noemen, maar het is wel een persoonlijke keuze," aldus Anthon Beeke, zelf een gerenommeerd ontwerper. „Het blijkt dat mijn voorkeur uitgaat naar film-, theater- en tentoonstellingsaffiches, in het algemeen dus naar sociaal-cultu rele affiches. Reclame heb ik nauwelijks geselecteerd, en poli tiek evenmin." De selectie die Beeke heeft ge maakt uit ruim 35 jaar Neder landse affiches is niet weten schappelijk, zo bezweert hij. „En bovendien komen lang niet alle facetten van het vak aan bod. Mijn selectiecriteria waren lees baarheid, concentratie, tijdgeest, esthetiek, emotie en waarheid." In de tijd dat dit overzicht begint, 1960, werd het vak grafische vormgeving volwassen. De be hoefte aan visuele communicatie nam een grote vlucht. De tijd Anthon Beeke in De Beyerd: Veel is gewoon weg, zelfs mijn eigen affiche-archief is niet compleet. vanaf 1960 is de periode van na de Wederopbouw. Aan ons voor bij trekken de jaren '60, de links georiënteerde jeugdcultuur, bur gerlijke ongehoorzaamheid, pro testen, acties, bezettingen, een bredere blik op de wereld via de televisie, spreiding van kennis, macht en inkomen, een groei van het cultuuraanbod en van de cul- tuurafname, en tegelijk een ma teriële massacomsumptie naar Amerikaans model. Anthon Beeke: „Een typerend verschijnsel in de periode is dat de opdrachtgevers van het cultu rele affiche, de musea en de thea ters, heel gericht een ontwerper kozen met wie een langdurige sa menwerking opgebouwd kon wordend'-'Voorbeelden van series die op die wijze ontstonden zijn er in het boek en op de tentoon stelling in De Beyerd vele te zien, ook affiches.ontworpen voor De Beyerd zelf. Toch heeft zo'n lang- Holland Festival 1962 van Dick Elffers durige samenwerking nadelen. „Voor de ontwerper zelf was het een zegen, maar het bevorderde de concurrentie niet en het stond de opkomst van jong talent in de weg." Een belangrijke verandering in de loop der jaren geldt het for maat. Op de tentoonstelling word je confronteerd met behoorlijk flinke formaten. „In de eerste pe riode zie je dat de formaten van de affiches nogal uiteen lopen omdat de persen en de papierfor maten nog niet genormaliseerd waren. Nu zijn de maten van gro te affiches genormaliseerd, meestal conform het DIN-for- maat (Deutsche Industrie Norm). Grote affiches hebben doorgaans het formaat van 16 maal de op pervlak van een A4tje (DIN AO). In de jaren '80 is daar een nog groter formaat bijgekomen voor de verlichte affichebakken in de steden, de muppi (mobilier ur- bain pour publicité et informa tion)." Affiches, hoe aantrekkelijk ook, zijn gebruiksvoorwerpen. Net als kranten waarin de vis wordt ver pakt, worden affiches zonder me dedogen overgeplakt met andere affiches. Waar komen dan toch al die mooie gave exemplaren van daan? Anthon Beeke zelf heeft een col lectie opgebouwd. „In het alge meen worden affiches niet ge maakt om te bewaren. De aange- Kazimir Malevich (1989) van Anthon Beeke FOTO COR VIVEEN plakte exemplaren gaan verloren en in het beste geval blijven er een paar exemplaren over in ver zamelingen en archieven. Veel is gewoon weg, zelfs mijn eigen af fiche-archief is niet compleet. Bij de voorbereiding van dit boek ben ik affiches tegengekomen die ik nooit eerder had gezien, maar waar ik wel verliefd op ben ge worden." De tentoonstelling en het boek tonen ook de jarenlange invloed die het ontwerpbureau Total De sign (Wim Crouwel) op het Ne derlandse ontwerpen heeft ge had, maar ook de tegenbewegin gen die als reactie op deze domi nante stijl ontstonden. Hyperactueel op de tentoonstel ling zijn de vier samenhangende posters van Wagners Ring des Ni- belungen (opera in 4 delen), die samen één ontwerp vormen. Dat is heet van de naald ('een wereld primeur' zegt Anthon Beeke), want twee van de voorstellingen moeten nog plaats vinden. Waarom zijn affiches eigenlijk belangrijk? Omdat ze, afgezien van hun indviduele schoonheid, de visuele neerslag vormen van de politieke, sociaal-economische en culturele geschiedenis van een samenleving. Niet meer en niet minder. Loop je over deze ten toonstelling, dan trekt de cultuur van een generatie aan je voorbij. Nederlandse posters onderschei den zich volgens Anthon Beeke duidelijk van die in de omringen de landen. „Wij krijgen de op drachtgever verder. Buitenlandse ontwerpers beperken zich vaak tot de feitelijke gegevens, data e.d. Onze ontwerpen draaien meer om de mentaliteit van het beeld. Affiches hebben tegen woordig geen wervende functie meer, maar een ondersteunende functie. Vroeger was een affiche vaak de enige wijze om iets aan te kondigen. Nu dient een affiche meer om mensen aan iets te her inneren, of om de mood aan te ge ven. Daarvoor moet een ontwer per zich natuurlijk degelijk in de inhoud van een expositie of een voorstelling verdiepen." De tentoonstelling Dutch Posters 1960-1996 gaat na de periode in De Beyerd reizen door Europa. Dutch Posters 1960-1996. De Beyerd, Boschstraat 22 Breda. Op maandag ge sloten. Op 12 oktober vindt een rond leiding plaats door Frank Tiesing, di recteur van De Beyerd, op 3 november een rondetafelgesprek tussen vier ge neraties affiche-ontwerpers, (t/m 30 nov.) Het boek 'Dutch Posters 1960-1996. A Selection by Anthon Beeke' is versche nen bij BIS Publishers in Amsterdam. Prijs 95. Wozzeck van Lex Reitsma Door Frits de Coninck Rob Scholte blijft een hype. Hij is een kunstenaar die als weinig an dere kunstenaars de publiciteit weet te zoeken en de media op kan laten draven als hij daar zin in heeft. Scholte is een ster, vindt dat in de eerste plaats zelf en wil dat ook graag iedereen laten we ten. Hij is als een popster die zijn eigen mythes schept en toesnijdt op de begeertes van de massame dia. Hoe dat proces van mannetjes makerij werkt, heeft hij perfect door. Zijn auto-ongeluk, De Aan slag uit 1994, heeft hij in die zin ook gebruikt. Het was niet alleen een ramp waarbij hij beide benen verloor. Het is ook een verhaal geworden dat hij publicitair ge bruikt. En dat een belangrijke rol speelt in de schilderijen die hij daarna heeft gemaakt. En aan zijn produktie te zien, schildert hij als een bezetene. Zijn recente schilderijen zijn nu te zien in galerie Ronny van de Velde in Antwerpen. Afgelopen zaterdag werd die presentatie van tien grote doeken, een klein si .-*4HMNK r 1 Si World Wide Web' (1997) van Rob Scholte INFORMATIE Van alle in De Stem gepubliceerde werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organi- satie zijn de publicatierechten gere geld met Beeldrecht te Amstelveen. Deze kunstenaars worden verzocht in verband met reproductie van hun werk in deze uitgave contact met Beeldrecht op te nemen. schilderij en een litho geopend en dat was ook voor het NOS-jour- naal weer reden om er aandacht aan te besteden. Rob Scholte is altijd nieuws. We zijn zo gewend geraakt aan alle media-aandacht voor het door hemzelf geregis seerde verhaal dat we zouden vergeten dat Rob Scholte eerst en vooral een geweldig schilder is. Bij Van de Velde hangt in een rij van zeven grote doeken het schil derij Muur van Vuur uit 1997. Het is de geschilderde weergave van het landschap onder de mo torkap van een BMW. Het is een uiterst precies beeld in kille grijs tonen en zwart. Midden in het beeld heeft hij. een fles nitro-gly- cerine geplaatst. Nou ja, ge plaatst.... Het zou helemaal cy nisch zijn te veronderstellen dat hij die daar zelf heeft geplaatst. Want uiteraard gaat dit schilderij over de bomaanslag op zijn auto (een BMW) in de Jordaan in Am sterdam, 24 november 1994. De dader(s) nooit gevonden. Dat houdt de ruimte vrij voor zijn complottheorieën die de pers gre tig uit zijn mond optekent. Ook zonder de biografische con text is Muur van Vuur een goed schilderij. Het heeft de kilheid van moderne autotechniek en de dreiging van dat enorme poten tieel dat onder die motorkap ver borgen zit. Die fles nitro-glyceri- ne is in die omgeving een bijzon der detail omdat het daar niet thuis hoort. Een detail in een voor de schilderkunst ongebrui kelijk motief: een automotor. Rob Scholte gaat met beelden om zoals wij zappen met ons televi sietoestel. Uit die stortvloed van beelden die op ons afkomen, se lecteren we en we schakelen weer net zo gemakkelijk over naar een ander net als wat we zien ons niet bevalt. We hebben ons zelf gede gradeerd tot beeldconsumenten die met interesse kijken naar wat de beeldproducenten zeggen dat wij leuk vinden. Wij kijken ei genlijk naar onze eigen schep ping. Dat is zo ongeveer de ironi sche dubbele bodem in het schil derij World Wide Web. Wij zijn het zelf die daar zitten: niet meer dan een harteloos skelet, mèt bril, FOTO COR HAGEMAN baard, manchetten en pantoffels, dat kijkt naar zijn spiegelbeeld op de tv, in een kleurloze kamer die alleen maar ingericht is op het ontvangen van beelden. Rob Scholte is consument en pro ducent tegelijk. Hij gebruikt alles wat hem voor het oog komt. Hij pikt daaruit wat hij kan gebrui ken, hij verbindt dat weer met andere beelden, snijdt en kopi eert naar hartelust. Ter gelegen heid van de tentoonstelling bij Ronny van de Velde heeft hij van het schilderij Overspel uit 1986 een litho gemaakt. Het zou een reclame kunnen zijn voor Douwe Egberts: twee keurige kopjes kof fie, maar door Scholte geampu teerd, hij heeft ze overlangs door gesneden. Dat is zijn beeldspel. Hij samplet met de clichés uit on ze beeldcultuur. Hij schildert die beelden technisch perfect, uiterst droog en zorgvuldig met acryl verf die hij gebruikt zonder een spoor van een emotionele hand. Wat naar persoonlijke expressie zou neigen, blijft buiten beeld. Ook als het zo gevoelig raakt aan wat zijn obsessie is geworden: het verlies van zijn benen. Een doek dat indruk maakt is Obsessie. We zien een Zuid-Frans landhuis waar we door de open ramen op de eerste verdieping een schilder bezig zien met een naakt model. Maar wat hij schil dert is een reusachtige voet. Dat wat Scholte voor eeuwig kwijt is. De schilder tussen haakjes is aan de trui met horizontale blauwe strepen te zien Picasso. Buiten op de grond staan tal van andere schilderijen van voeten, allemaal in kubistische stijl. Een van de doeken wordt door de kunsthan delaar in de Volvo stationcar ge laden, op weg naar de kunst markt, op weg naar geld. Dat is het verhaal van de schilderkunst, dat is ook het verhaal van Rob Scholte. De grote doeken kosten 50.000 gulden. De litho (oplage 75 stuks) kost 1100. Daags na de opening zijn er nog maar een paar over. Over succes gespro ken. Galerie Ronny van de Vélde, IJzeren- poortkaai 3 (in het museumkwartier), Antwerpen. De tentoonstelling duurt tot 14 december en is alleen op maan dag gesloten. AMSTERDAM Van Gogh Museum - tekeningen Van Gogh uit de Nuense periode! dagelijks - 10.00-17.00 uur (t/m 20 okt) Rijksmuseum Stadhouderskade 42 - Whistier en Holland (t/m 9 n)i Chapeau, chapeaux! - collectie van 150 unieke hoeden (t/m 29mapf -dagelijks van 10.00-17.00 uur De Nieuwe Kerk De Dam - De Zwarte Farao's, Koninkrijken aan J Nijl - dagelijks 10.00-18.00 uur, do tot 22.00 uur (t/m 1 feb) ANTWERPEN Koninklijk Museum voor Schone Kunsten - De Prinselijke L grimstocht (Europatocht van Prins Ladislas van Polen in 1624-'25|.,| t/m zo 10.00-17.00 uur (12 okt t/m 13 dec) Lokaal 01 Verbrande Entrepotstraat 9 - Renée Turner - do,J 13.00-17.00 uur (t/m 11 okt) BAARLE NASSAU Galerie De Verbeelding Klokkenstraat 12 - Jan Vosters, Berden/Schilderijen - Annet Gaaikema, Huub Bruis/beelden dot/msl 13.00-17.00 uur (t/m 9 nov) BERGEN OP ZOOM Gemeentemuseum Markiezenhof Steenbergsestraat 8 - Straaten - overzicht van cartoons - za en zo 14.00-17.00 uur (t/mii| jan) Kunstkader Antwerpsestraat 27 - Maria Glandorf/beelden, I terbos/grafiek - vr 14-17 uur (t/m 9 nov) BREDA Chassé Galerie Claudius Prinsenlaan 8 - Dennis Happé/grafiek el Phoebe Maas/fotowerk - ma t/m za 13.00-18.00 uur (t/m 22 nov) Lokaal 01 kloosterlaan 138 - Yarre Stooker, Sol Sneltvedt en Jont» de Vries - do, vr, za 13.00-17.00 uur (t/m 12 okt) Galerie Molenaars ginnekenweg 79 - Ton Mertens/schilderijen-wel t/m vr 13.00-17.30 uur en za/11.00-17.00 uur (11 t/m 31 okt) Galerie Segeren Raadhuisstraat 8-10 - Ad van Haandel/etsen en tl keningen - di t/m vr 10.00-18.00 uur, do tot 21.00 uur en zatotM uur (t/m 11 okt) Galerie Onder De Toren Torenpassage - Inessa Pouhovskaga/et»J tekeningen en pastels - wo t/m za 13.00-17.00 uur (t/m 25 okt) NBKS Reigerstraat 16 - Reprise: Paul den Hollander, Hans WaanderJ Hermien van Herpt, Henck van Dijck, André Geertse - di t/m zo 13f 17.00 uur, zo 15.00-17.00 uur (t/m 26 okt) Galerie Ginneken Ginnekenweg 287 - Nora de Jong/schilderijen erl keramiek, Andries van der Beek/schilderijen - do t/m zo 13.00-17fl| uur (t/m 19 okt) De Beyerd - Lightning 3 - Michel Kirkham (t/m 23 nov) - Re(f)use-Ter-| toonstelling van voorwerpen van hergebruikt en gerecycled indusl trieel en natuurlijk materiaal (t/m 30 nov) - Dutch Posters 1960-199(1 (t/m 30 nov) Boschstraat 22 - di t/m vr 10.00-17.00 - za en zo 13.00-1 17.00 uur Academie St. Joost Beukenlaan 1 - Terra Incognito - Ned. Grafische| ontwerpen - 12.00-17.00 uur (t/m 16 okt, behalve zo 12 okt) DEN HAAG Museum Het Paleis Lange voorhout 74 - Venetiaans Glas/ Het ge-I heim van Murano - geheimen van het Italiaanse eiland in Lagunen] netië - di t/m zo 11.00-17.00 uur (t/m 7 dec) EINDHOVEN Van Abbemuseum Vonderweg 1 - Sleeping Beauty, hoogtepunten uit de collectie - di t/m zo 11.00-17.00 uur (t/m 23 nov) GENT Museum voor schone kunsten - Brussel-Parijs: artistieke dialoog tussen België en Frankrijk periode 1848-1914 - di tot ma 10.00-18,0l| uur (t/m 15 dec) 'S HERTOGENBOSCH Noordbrabants Museum Verwerstraat 41 - Brabant in het punt - fotografie - n.a.v. boek: Het licht van de negentiende eeuw(t/z I 30 nov) - La Gare, de oude en nieuwe spoorzone - art-impressions, au- diovisuals, foto- en filmmateriaal, historische voorwerpen, maquettes en ontwerptekeningen (t/m 30 nov) ROOSENDAAL Tongerlohuys Molenstraat 2 - Piet Berghs/beelden - di-zo -14.00- 17.00 uur (t/m 3 nov) ROTTERDAM Museum Boymans van Beuningen Museumpark 18 - Bruce Nac- man - Fiftheen pairs of white bronze hands (t/m 27 okt) - Paul Beek man (t/m 8 mrt 98)- Atelier van Lieshout: 15 jaar Joep van Lieshout(t/ra 16 nov) - Herbergscènes uit de 17de eeuw - gebruiksvoorwerpen eo prenten (t/m 27 okt) - Daan van Golden: 'Youth is an art' (t/m 7 dec)- Leven in Stijl - ornamentengrafiek 1550-1920, complete interieurs, kant-en-klare gebouwen (10 okt t/m 7 dec) TILBURG Nederlands Textielmuseum Goirkestraat 96 - European Art Quilts I di t/m vr 10.00-17.00 uur, za en zo en 2e kerstdag 12.00-17.00 uur (t/m I 18 jan) De PontWilhelminapark 1 - Robert Zandvliet: recente schilderijen-di t/m zo 11.00-17.00 uur (t/m 4 jan) ULVENHOUT Galerie De Pekhoeve Dorpstraat 92 - Nico Bulder/wildschilder, Jear I Delcourt/sculpteur en fondeur - do t/m za 11.00-18.00 uur, zo 13.00-1 17.00 uur (t/m 9 nov) Door Frits de Coninck De beeldende kunstenaars die nu in de benedenzaal van de NBKS in Breda exposeren, zijn oud ge noeg om de constante in hun werk zichtbaar te maken. Ze zijn bijna allemaal geboren in jaren vijftig en dus al lang genoeg bezig om van een samenhangend oeu vre te kunnen spreken. Samen hang, dat veronderstelt een zicht bare thematiek, een concentratie op een onderwerp, op een hou ding in de kunst. Dat is het thema van deze tentoonstelling die geti teld is Reprise. Het steeds weer opnemen van een thema dat eigen is geworden aan een oeuvre. Dat aan de identiteit raakt van het kunstenaarschap. Het werk van de zes die nu expo seren, maakt die reprise op ver schillende manieren duidelijk. Bij de een heeft dat meer inhou delijke consequenties dan bij de ander. De foto's van Paul den Hollander (1950) zijn in meer voudig opzicht een voortdurende reprise. Hij blijft in zijn foto's de natuur en de cultuur in hun on derlinge verbinding opzoeken. Hij toont de heggen in de tuinen van Versailles, geknipt en ge schoren, de woekering van de grillige klimop in en op de mum- van een vervallen Franse boerde rij, opgezette dieren, reptielen in een herbarium. Het zijn allemaal sporen van in grijpen en voortbestaan, van vorm en vrijheid. In de verbin ding die Den Hollander tussen natuur en cultuur aanbrengt, Een 1 Door Johan Diepstraten 'Djeezes, kutallemachtig. Wat een verloren, nutteloze klotedag.' Het u ge zin uit één van de drie boeken menvatting van Tox (1994), Soap (1 verhalenbundel Web. 'Mijn volgenc roman zijn,' bedenkt een puber die 1 achthonderd keer de woorden shit, Het is ongelooflijk, maar waar. De Vlaming Paul Mennes wordt gezien als het meest veelbeloven- I de talent van dit moment. In de culturele bijlage Café des Arts j van de Vlaamse krant De Morgen krijgt de auteur de kans om zijn literaire credo uit te dragen. In enkele zinnen komt de boodschap van hem, of in ieder geval van zijn personages, neer op de vol gende filosofie: de hele wereld is klote, maar gelukkig is er genoeg pulp op de televisie en trash in de comics om de dag door te komen. In die zin wijken de figuren van I Paul Mennes nauwelijks af van de pubers die rondlopen in de ro mans van Arnon Grünberg, Ro nald Giphart, Hermine Land- vreugd, Joris Moens, Rob van Er- kelens en Herman Brusselmans. Dat ze alles verheerlijken wat met pulp te maken heeft, is nog enigszins acceptabel. Maar in amoreel gedrag beconcurreren ze elkaar. In deze wedstrijd begint Paul Mennes de overigen te over treffen. Zijn personages zijn zelfs op het fascistische af. ei ni w le fat H tc te g' li P g t; d e: v s< Grote woorden? Lees mee wat in Soap aan de orde van de dag is. - En, Brftn^fm^ebje nog ,f gevreten de laatste tijd? utl - Ouwe lui in elkaar getrapt. J^jn) liep van de videotheek naar huis en toen ik de ingang van de sho ping center passeerde stond er zo'n ouwe lui die me geld wou ge ven als hij me mocht pijpen. Hij was er goed in, meesterlijk, en hij betaalde ook goed. Toen ik in z'n bek gespoten had, zei hij dat ik I een lieve jongen was en probeer de door mijn haar te woelen. - Je door je haar te woelen? - Ik spendeer wekelijks meer geld aan hairwax, schuim, gel, biofix krijgen ze beide een betekenis ge profileerd die los van elkaar niet zou ontstaan. Hij brengt dat heel close in beeld in zijn foto van eet jagersprooi (patrijs?) die ineenge doken op de pas kaal geoogste akker zit. In de verte in het licht golvende land een bomenrij, te kens van een weg die door het landschap snijdt. De stemming van het beeld wordt j bepaald door de lichte nevel de geur van herfst met zich mee brengt. Dat leidt naar de twe constante in het werk van I Hollander. Veel van zijn foto's to nen het verval, het gevolg van» menselijke aantasting. Hij is fotograaf die het nog net voor ons I vastgelegd heeft, alsof het niet veel langer had moeten duren Dat stemt tot weemoed om wat voorbij is. Beter gezegd, om wat voorbij lijkt. Het is die camera voering die een melancholie te weegbrengt, meer dan de feite lijkheid van de gefotografeerde voorstelling. De reprise van Henck van Dip is een steeds terugkerende ver binding van werkelijkheid vertekening, van de feitelijk®0 van dingen en de absurditeit van de combinaties. De andere exposanten zijn Han Waanders met mooie reeksen di werken als een tijdtafel, Her®f van Herpt, André Geertse en Ha Klinkhamer. De reprise in het werk van zes Bra bantse kunstenaars is tot 27 oktop te zien bij de NBKS aan de Reiger- straat 16 in Breda. Alleen op maanOT gesloten. Door Muriel Boll De kinderboekenv een paar dagen, d niet heeft, kan het drop van Paul var machtigen. Hoewi plicht is dat het j te maken heeft me de boekenweek, gooit dit verhaal uit naar vroeger, mythologie. Daar de hoofdpersonen say die moderne kennen Arnold en de X-files. Er gebeuren vr Hun aardige oud eens net zo suf als ma's waar ze s avond al dropete en ze krijgen ee: hun ogen. Van c Lyc-dropWaaro hun kinderen aai goed is? Zijn de b duwen met ogen denken van een man die telkens zwarte bestelwaj Lyc komt van Ly uit de oudheid di Zeus gekookt ki telen. Voor sta door de woedent anderd in een' w heeft Van Loon verhaal heen gev is opgebouwd, vl spannend van be Het loopt allem het slecht lijkt Raoul en Lindsa in. Als een deus schijnt hij in he; king, leren laar; schakelt Lycaor

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1997 | | pagina 20