sfeer Overleven in diensttijd door innerlijk deserteren n affiches erd Breda Het meisje in het marmer' thrillerachtige roman van Eva Bentis Strijdlust Key West viert feest met Papa Hemingway Danzig-trilogie ter ere van Günter Grass Efficiënt en zonder enig mededogen DE STEM KEN D4 INFORMATIE Begrafenis Volgelingen Tragisch Ontwikkeling Scherpzinnige autobiografische roman van Antonio Munoz Molina Antonio Munoz Molina Betoging Afstand Tegenreactie 0 SEPTEMBER 1997 D3 iTERDAM en Van Gogh uit de Nuense periode - 20 okt) 42 - Whistier en Holland - dagelijks WERPEN tstraat 9 - Renée Turner - do, vr, za en - Trance Dance: 25 eeuwen kunst, 00 uur (tot 30 nov) LE NASSAU jkkenstraat 12 - Korsten, Reynders, enade/beelden - Mookhoek/potsculp- ir (t/m 5 okt) NOP ZOOM rat 8 - Overzichtstentoonstelling Peter ma gesloten (4 okt t/m 10 jan.) 3REDA f)use/vormgeving en milieu (5 okt t/m 996. (5 okt t/m 30 nov) - Lightning 3: ikt t/m 23 nov) - di t/m vr 10.00-17.00 senlaan 8 - Dennis Happé/grafiek en za 13.00-18.00 uur (t/m 22 nov) arre Stooker, Sol Sneltvedt en Joncquil uur (t/m 12 okt) weg 79 - Kunstkabinet: Bredase Clemy nan Brood, Ton Mertens, Susan Schild- m t/m vr 13.00-17.30 uur en za/11.00- lat 8-10 - Ad van Haandel/etsen en te- uur, do tot 21.00 uur en za tot 17.00 Paul den Hollander, Hans Waanders, Dijck, André Geertse - di t/m zo 13.00- t/m 26 okt) veg 287 - Nora de Jong/schilderijen en ik/schilderijen - do t/m zo 13.00-17.00 EN HAAG oorhout 74 - Venetiaans GlasHet ge- van het Italiaanse eiland in Lagune ve- jr (t/m 7 dec) GENT .ten - Brussel-Parijs: artistieke dialoog ode 1848-1914 - di tot ma 10.00-18.00 HULST 99 - Belgische en Zeeuwse kunste- - do t/m zo tot 17.30 uur, do avond TOGENBOSCH irwerstraat 41 - Brabant in het Brand- La Gare, de oude en nieuwe spoorzo- uals, foto- en filmmateriaal, historische itwerptekeningen (t/m 30 nov) IOSENDAAL - Piet Berghs/beelden - di-zo -14.00- )TTERDAM uningen Museumpark 18 - Bruce Nau- bronze hands (t/m 27 okt) - Paul Beek- jan Lieshout: 15 jaar Joep van Lieshout uit de 17de eeuw - gebruiksvoorwerpen an van Golden: 'Youth is an art' (t/m 7 TILBURG 1 Goirkestraat 96 - European Art Quilts - n zo en 2e kerstdag 12.00-17.00 uur (t/m Robert Zandvliet: recente schilderijen - 14 jan) begint in De Beyerd een tweede tentoonstelling, Dutch Posters 1960-1996, samengesteld door Anthon Beeke. De tentoonstel ling begeleidt het verschijnen van een gelijknamig boek. Boek en expositie tonen hoezeer het affi che een visuele neerslag is van de sociale, culturele en politieke ge schiedenis van een land. Op de tentoonstelling zijn affi ches te zien van Otto Treumann, Willem Sandberg, Jos Bons, Dick Elffers, Nicolaas Wijnberg, Wim Crouwel en vele anderen, onder wie samensteller Anthon Beeke zelf. (t/m 30 nov.) Een derde tentoonstelling is Lightning 3: Michael Kirk- ham/Paintings. De in 1971 in het Engelse Blackpool geboren schil der Michael Kirkham produceert 'stille schilderijen', (t/m 23 nov.) i i i M DINSDAG 30 SEPTEMBER 1997 Sol Sneltvedt exposeert deze periode samen met de Oudenboschenaar Joncquil de Vries (student Sint Joost) en Yarre Stooker. Lokaal 01, K'0°steI laan 138, Breda. De presentatie duurt tot 13 oktober en is van donderdag t/m zondag te zien van 1 tot 5 uur. Van alle in De Stem gepubliceerde werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organi- satie zijn de publicatierechten gere geld met Beeldrecht te Amstelveen. Deze kunstenaars worden verzocht in verband met reproductie van hun werk in deze uitgave contact met Beeldrecht op te nemen. Terug naar een fatale dag Door Johan Diepstraten Eva Bentis houdt van opschieten. Wie de proloog van haar nieu we roman Het meisje in het marmer heeft gelezen, kent bijna de volledige intrige. Prologen in thrillerachtige boeken zijn vooral bedoeld om de lezer nieuwsgierig te maken naar de misdaad en de dader, maar Eva Bentis geeft er een andere invulling aan. 'Ik weet niet of u Pali heeft ge kend, die op 28 juli 1954 gestor ven is. Ze was acht jaar oud,' luidt de opening van de roman. Op die eerste pagina's vertelt Eva Bentis dat de ouders de klap nooit meer te boven zijn geko men en na twee jaar het dorp hebben verlaten. De schuldige werd snel opgepakt: er waren zo veel bewijsstukken tegen ene Teun dat hij voor een groot ge deelte van zijn leven naar de ge vangenis ging. Onschuldig, zo blijkt uit de proloog, want vier kinderen zijn verantwoordelijk voor de dood van Palli. Volgens hen was Teun beter af in de gevangenis dan in het vochti ge huisje in het bos en bovendien was hij al bijna aan het einde van zijn leven. Minstens veertig en dat is in kinderogen zeer oud. De tienjarige Arie, Kore en Alphons konden het hun ouders niet aan doen om in de gevangenis weg te kwijnen. De vierde van het stel, Thera, dacht er anders over, maar ook zij hield haar mond, omdat de drie tegen haar sa menspanden. Ze probeerden weliswaar die gruwelijke dag uit hun geheugen weg te bannen, maar hoe meer ze hun best deden, hoe minder ze daarin slaagden. Thera had de afgelopen veertig jaar gepro beerd de club bij elkaar te krij gen, maar dat was haar niet ge lukt. En nu, aan het einde van de Proloog, is het zover. In de zomer van 1997 kunnen de drie er niet meer omheen: Arie Verzeil, bus chauffeur, Kore van Engel, zie- kenverzórgstef èq Alphdiis'van der Made, psycho therapeut,-wó nen de begrafenis van Thera bij. Ze zijn daar op persoonlijke uit nodiging, want Thera - bij leven notaris - wist dat haar einde na derde en ze wilde nog één keer dat de anderen bij elkaar zouden komen. 'Ze wil dat we over Palli praten en schuld bekennen. Des noods naar de politie gaan of er anders zo'n ruzie over maken dat we elkaar de hersens inslaan. Hier heeft ze maanden op zitten broeden,' suggereert één van de drie. Het is een uitermate span nend begin, zeker ook omdat het drietal niet eens gelooft dat The ra echt in de kist ligt. Een doorgewinterde thriller schrijver had ervoor gezorgd dat de kist leeg was, wat nog eens voor denderende complicaties had kunnen zorgen, maar zover durfde Eva Bentis niet te gaan. Het drietal wrikt de kist open en vindt het stoffelijk overschot van Thera. Vanaf dat moment gaat de roman achterwaarts de geschie denis in. De zorgvuldig opge bouwde geheimzinnigheid is daarmee eigenlijk in één klap verdwenen. Nieuw is het niet in het genre van de spannende boeken dat een ge beurtenis uit het verleden na veertig, vijftig jaar opnieuw op gerakeld wordt. Vrijwel alle boe ken van Robert Goddard zijn op dit principe gebaseerd en hij heeft veel volgelingen gekregen. Het meisje in het marmer doet nog het meeste denken aan een Nederlandse variant daarvan, aan Geweten (1996) van René Appel, over een groepje pubers dat in het verleden al dan niet per ongeluk op een verbijsteren de manier ontspoorde. Wat de achtjarige Palli bij Eva Bentis overkomt, doet aan een soortge lijke uit de hand gelopen gebeur tenis denken. Eva Bentis heeft niet gekozen voor een terugkerende wisseling van het heden naar het verleden, de gebruikelijke manier om de spanningsboog in tact te houden. i In Het meisje in het marmer volgt de lezer de ontwikkelingen van de vier. hoofdpersonen steeds verder terug naar die fatale dag: van zomer 1997, naar lente 1997, 1977, 1968, 1958 tot 28 juli 1954. In deze hoofdstukken beschrijft Eva Bentis hoe het leven van haar romanpersonages verander de door die ene dag waarop hun lot werd bepaald. Wat haar voor ogen stond met het schrijven van deze roman, laat zich gemakkelijk raden. De Eva Bentis FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP vier uiteenlopende karakters chauffeur dat niet eens in de ga- woord meer voor haar dochter staan voor een bepaalde manier ten. De ziekenverzorgster Kore overheeft, van leven. Het zijn zondermeer krijgt plotseling te maken met Kore grijpt naar een insuline- tragische figuren, al heeft de op haar demente moeder die aan het ampul om een einde aan de gees- het eerste oog zo vrolijke bus- einde van haar leven geen goed telijke wreedheid te maken. De psychotherapeut Alphons wordt geconfronteerd met een genocide in Polen waarbij men sen bij een kuil staan die hun graf wordt. De tramautische ge beurtenis met Palli is daarvan een afspiegeling. 'Alles keerde in grote, trage cirkels terug.' Thera blijft in haar dagboeken schrij ven naar Palli en fantaseert voor haar een nieuw bestaan in Au stralië. 'Ik blijf noteren om te kunnen zwijgen,' luidt haar cre do. Altijd weer is er de dreiging, de schimmen uit het verleden verdwijnen maar niet. Die tra giek heeft Eva Bentis mooi uitge werkt in de roman. Die karaktertekening is haar toevertrouwd. Het is ook de sterkste kant van haar vorige ro man, Het gif kraait koning in mijn hoofdeen redelijk span nende roman waarin een vrouw net voor haar overlijden de ba lans opmaakt. Nog sterker is de karaktertekening in De engel en het zwaard over een gevluchte Roemeense vrouw in Nederland. Het is een psychologische drama waarover Eva Bentis een prach tige roman schreef. Met de psy chologische ontwikkeling van haar vier romanpersonages is in Het meisje in het marmer ook niets mis. Tijdens het schrijven van deze nieuwe roman heeft Eva Bentis iets te veel vertrouwd op de goedgelovigheid van de lezer. Daarmee overspeelt ze haar hand. De geloofwaardigheid van de roman staat namelijk op het spel omdat het raamwerk met kunstgrepen overeind moet wor den gehouden. De thrillerlezer kan maar niet geloven dat een onschuldige zwerver moet opdraaien voor een moord die hij onmogelijk ge pleegd kan hebben. Ook in de ja ren vijftig zullen vier kinderen hgt nooit voor elkaar hebben ge kregen om volwassenen op zo'n gemakkelijke manier te mislei den. De fatale gebeurtenis waar mee de roman eindigt, overtuigt daarom ook niet echt. Het raam werk had geraffineerder uitge werkt mogen worden, maar als psychologisch portfet van vier gemankeerde personages is de roman méér dan geslaagd. Daar was het Eva Bentis uiteindelijk toch om te doen. Eva Bentis: 'Het meisje in het mar mer'. Uitg. Contact, prijs 34,90. Door Elly Poppe-Stolk Nu in Nederland de dienstplicht is afge schaft, zal het thema van de onaange paste soldaat zeldzaam worden in onze literatuur. Hoe vruchtbaar dit thema han zijn bewijst de Spaanse auteur An tonio Munoz Molina nog eens met zijn nieuwe autobioj grafische roman Strijd lust. Met deze roman evenaart hij de kwaliteit van zijn vorige autobiogra fisch getinte boek Ruiter in de storm en bewijst hij opnieuw dat hij tot Spanje's beste schrijvers van deze tijd behoort. De Nederlandse dienstplicht betekende voor de jongens die hem moesten ver vullen een lastige kuil in de weg naar de toekomst. En het kazerneleven met zijn sterk hiërarchische structuur, zijn gela den sfeer van mannen onder elkaar en gebrek aan privacy deed vaak een fors beroep op het aanpassingsvermogen. Munoz Molina, die in oktober 1979 na 21jn studie journalistiek en geschiedenis als vierentwintigjarige aan zijn dienst plicht van veertien maanden begon, had daarnaast echter nog te kampen met omstandigheden die zijn dienstplicht aanmerkelijk verzwaarden. Nog maar kort tevoren, eind 1975, was in Spanje met het overlijden van Franco een eind gekomen aan een dicta j tuur van bijna veertig jaar. Het democratise ringsproces verjliep voorspoedig, maar niet alle instituties in de Spaanse maat schappij konden het tempo even goed bijbenen. Soms ontbrak het ook aan een eensgezinde wil daartoe. Dat was het geval bij veel leden van het legerkader. Binnen de kazerne van San Sebastin, waar Munoz Molina ingedeeld was, leek het wel of de klok was blijven stilstaan. Overal hingen bijvoorbeeld nog statie portretten van generaal Franco en wap perden vlaggen waarop nog de zwarte franquistische adelaar prijkte. Nog steeds vonden er plechtige herdenkin gen plaats van degenen die tijdens de Burgeroorlog van 1936-1939 aan Fran co's zijde waren gevallen. Nadrukkelijk uitkomen voor je democratische gezind heid was in zo'n omgeving riskant. Munoz Molina werd er dankzij een ano nieme tip op opmerkzaam gemaakt dat hij als subversief persoon in de gaten werd gehouden, alleen omdat hij in 1974 als student één keer betrokken was geweest bij een anti-Franco-beto- ging. Dat betekende dat hij als dienst plichtige maar een minieme overtreding hoefde te begaan om gestraft te worden met een verlengde diensttijd in de mili taire gevangenis, waar de omstandighe den abominabel waren. Een tweede verzwarende factor was dat in die tijd dienstdoen in Baskenland een serieus risico inhield. De Baskische af scheidingsbeweging ETA vormde toen een veel grotere bedreiging dan nu. Zij kon namelijk, in die overgangsperiode voordat Baskenland een zelfgekozen bestuur had voor regionale zaken, nog rekenen op brede steun van de plaatse lijke bevolking. Het broeide in San Se bastian en aanslagen op personen uit het kader van leger en politie kwamen geregeld voor. Ten slotte kan het gebruik dat de dienstplicht werd vervuld buiten de ge boortestreek, ook worden gezien als een extralast. Hoe educatief ook bedoeld, in een groot land als Spanje kan zo'n ver andering van omgeving ingrijpend zijn. Zo verschilt het vochtige zeeklimaat van Noord-Spanje aanzienlijk van het landklimaat in de zuidelijke provincie Jaén waar Munoz Molina vandaan komt, en nog meer van het subtropische klimaat van de Canarische Eilanden, de verre geboorteplaats van enkele lich tinggenoten. Munoz Molina ontdekt dat het begrip Spanjaard, nauwelijks iets voorstelt naast het bewustzijn Galiciër, Andalusiër, Catalaan etc. te zijn. Hij spreekt dan ook schertsend van een 'vreemdelingenlegioen in kleine terts'. De romantitel Strijdlust is geïnspireerd op een Spaans soldatenlied. Munoz Molina werd niet door krijgshaftige ge voelens bezield. Integendeel, het was een zwarte periode in zijn leven, die hij pas veel later verwerkt had. „Mis schien," schrijft hij, „kun je over som mige dingen pas schrijven als ze je niet meer echt kunnen raken..." En hij voegt er, kennelijk om zichzelf expliciet carte blanche te geven om een autobiografi sche roman in plaats van een autobio grafie te schrijven, aan toe: als je er zoveel afstand van hebt genomen in ruimte en tijd dat het er bijna niet meer toe doet of ze daadwerkelijk hebben plaatsgevonden." Munoz Molina gaat gedetailleerd te werk. Hij beschrijft zijn aan paniek grenzende gevoelens voor zijn vertrek, de lange, eenzame reis in stampvolle soldatentreinen naar het sinistere oplei dingskamp in Vitoria en twee maanden later naar de kazerne in San Sebastian. Onbedoeld roept hij associaties op met verhalen en films over concentratie kampen: aankomst per volgepakte trein, barakken, slecht eten, blafferige commando's, appèls, het absolute ge brek aan privacy, de verzwakking van de persoonlijkheid door het uniform, het kaalgeschoren hoofd, de vervanging van eigennamen door registratienum mers, en de vernietiging van zo iets menselijks als het schaamtegevoel (we's en douches zonder deuren). De angst, het gevoel dat vooral aan het begin de overhand heeft, analyseert Munoz Molina zelfs tot in haar fysieke aspecten. Angst om niet aan de ver wachtingen van de hyena-achtige supe rieuren te voldoen, angst om in de ogen van medesoldaten af te gaan. Angst ook om zichzelf te verliezen, zoals die car- navalsganger in Papini's verhaal, die in een spiegel alleen maar mensen in het zelfde dominokostuum ziet als hij en in paniek raakt, omdat hij zichzelf kwijt is. Om daar niet aan onderdoor te gaan, antwoordt de mens met een tegenreac tie. Nog steeds geschokt stelt Munoz Molina vast dat er een besmette;lijke verloede ring heerste waardoor hijzelf evengoed werd aangetast. Geleidelijk kwamen nieuwe manieren om 'intern te deserte ren' binnen zijn bereik: solide kame raadschappen met onderling zeer ver schillende lotgenoten, van wie hij tref fende portretten schetst, filmbezoek, le zen en omdat het hem niet zo gemakke lijk lukte om uit de kazerne te ontsnap pen 'door het luik van de overpeinzin gen' drank en softdrugs. Een paradox van het Spaanse leger an no 19791980 was, zo stelt Munoz Molina sarcastisch vast, dat dit 'fossiel van het franquisme' wel iemands menselijke waardigheid kon breken, maar absoluut geen oorlog had kunnen winnen. Het boek staatvol anekdotes over het over dreven belang dat werd gehecht aan fu tiliteiten als correct salueren, over on verantwoordelijk gedrag bij het kader ('zich tactisch drukken' heette dat). En vooral de inefficiëntie. Zo diende Munoz Molina als soldaat schrijver her haaldelijk een sluitende, maar volledig fictieve boekhouding in van de keuken dienst. Die legde dan de gebruikelijke bureaucratische weg langs een hele reeks burelen af en ontving overal een goedkeuringsstempel, omdat niemand verder keek dan die papieren. Niet dat leger, maar zijn diepgewortel de afschuw daarvan, heeft de strijdlust van de auteur gewekt en voor deze scherpzinnige en betrokken roman ge zorgd. Beurtelings beschuldigend, iro nisch en sarcastisch laat Munoz Molina de beangstigende en absurde kanten zien van een instelling die het negatieve in de mens naar boven bracht en het po sitieve onderdrukte. I Antonio Munoz Molina: 'Strijdlust'. Uitg. De Geus, prijs 49,90 Door Johan Diepstraten In de negende thriller van Eliza beth George is de hoofdrol wegge legd voor brigadier Barbara Ha- vers, tot voor kort het wat lelijke hulpje van de exentrieke inspec teur Lynley. In haar eentje moet Barbara de thriller dragen en dat doet ze meer dan voortreffelijk. Wat de lezer in Waar rook is... zag aankomen, gebeurt eindelijk: Bar bara Havers raakt in ban van haar Pakistaanse buurman Taymullah Azhar en zijn schattige dochtertje Hadiyyah. Door hen verzeilt ze in de Engelse badplaats Balford-le- Nez, een kruitvat van raciale te genstellingen. Met In de ban van bedrog lijkt Eli zabeth George haar vorige thril lers te overtreffen. Barbara Ha- vers gaat de moord op een Paki staanse man onderzoeken en doet dat onder supervisie van Emily Barlow, een inspecteur die Barba ra in hoge mate bewondert. Een fraaie rode draad door de thriller is dat Barbara tot de ont dekking komt waarom Barlow de bijnaam Het Beest heeft gekregen. Ze mag competent zijn en effi ciënt, maar ze is ook volkomen meedogenloos. 'De echte waar heid was dat wat Barbara zo had bewonderd in Emily, in feite slan gengif was: onschadelijk voor de gene die erover beschikte, dode lijk voor iedereen die in de weg liep.' Meedogenloos is Barlow, omdat de Pakistaanse gemeen schap geen enkel vertrouwen heeft in het politieonderzoek. De vermoorde Haytham Querashi wordt zwaar verminkt in een bun ker aan de kust van Essex gevon den. De Pakistanen vermoeden dat hij het slachtoffer is van ras senhaat en dreigen met onlusten. In het rustige badplaatje is een ex plosie van geweld te verwachten. Tijdens haar onderzoek krijgt Barbara Havers met merkwaar dige situaties te maken. Het slachtoffer stond op het punt te trouwen met Sahlah Malik, de dochter van een belangrijke fi guur binnen de lokale Pakistaanse gemeenschap. Maar deze Sahlah houdt er een blanke minnaar op na van wie ze in verwachting is. Voor de vermoorde Haytham Que- riashi was dat geen probleem, want zijn aanstaande is een soort levensverzekering voor hem. Met haar bruidschat kan hij zijn fami lie uit Pakistan over laten komen. Barbara ontdekt bovendien dat hij homoseksueel was, dus een kind, ook al is het van een ander, zou hem een mooi alibi verschaf fen. In de strenge moslimwereld is homoseksualiteit immers méér dan een doodzonde. Heel knap heeft Elizabeth George de tegenstellingen uitgewerkt bin nen het gezin van Akram Malik met de wispelturige dochter Sa hlah en haar broer Muhanned. De dochter wil in de Engelse cultuur integreren en krijgt een verhou ding met de blanke Theo Shaw, de broer haat juist de Engelse samen leving. Vanwege het verraad van Sahlah is de verstandhouding met haar ook al explosief: 'Ik heb je gezien met hem. Slet die je bent. En je zult ervoor boeten. Omdat alle hoeren boeten.. Speciaal de smerige sletten die zich afgeven met een blanke.' Elizabeth George heeft een aantal subplots verweven in een thriller die ook nog een bijzondere who dunnit is. De hoofdpiot heeft te maken met een machtsstrijd bin nen de Pakistaanse gemeenschap in een badplaats waar kleurlingen het toch al zwaar te verduren heb ben. Ruim vijfhonderd pagina's houdt Elizabeth George de boel strak in de hand. Dat alleen al is een fantastische krachttoer. Elizabeth George: 'In de ban van be drog'. Uitg. A.W. Bruna, prijs 39,90. Look-alikes met zilverwitte baar den in khaki shorts zijn net als an dere jaren naar Key West in Flori da gestroomd om te drinken, te brassen en te kijken wie het meest op Papa Hemingway lijkt. Bijna waren ze niet doorgegaan, de Hemingway Days. Drie zonen van de legendarische schrijver hadden dit jaar bezwaar gemaakt. Jack, Patrick en Gregory Heming way eisten ieder tien procent van de opbrengst van het festival, met het argument dat er zonder hun toestemming geld wordt verdiend met hun vaders naam. Ook zeiden zij dat de manifestatie in Key West te luidruchtig en onwaardig was geworden. De oprichter van het festival, die een kostbaar juridisch gevecht met de zoons vreesde, hield het daarop voor gezien. Maar de eige naar van het Hemingway House in Key West kocht de rechten van het festival op en zo konden de festiviteiten voor het 17de achter eenvolgende jaar toch doorgang vinden. Niet dat de dubbelgangers van Nobelprijswinnaar Ernest Hemingway anders waren wegge bleven. „We hadden afgesproken dat we in ieder geval zouden ko men, festival of geen festival", zei Fred Johnson, voorzitter van de pas opgerichte Hemingway Look- alike Society. „Papa was hier graag", zei Richard Bart Barton, winnaar van de look-alikewed- strijd van dit jaar. Key West, in Hemingways tijd een geïsoleerd kustplaatsje, was een geliefd woonoord van de gevierde schrij ver. Hij bracht er het grootste deel van de jaren dertig door - met drinken, verhalen vertellen, grootbrengen van zijn kinderen en schrijven. Hemingways nakome lingen hebben een week eerder een eigen, veel soberder bijeen komst gehouden op het 240 kilo meter verder gelegen Sanibel Is land, een eiland dat Hemingway nooit heeft bezocht. Een van de Hemingway-nazaten, kleindochter Lorian, is het festi val in Key West trouw gebleven. Zij las voor uit haar nieuwe, auto biografische boek en luisterde met de andere deelnemers naar het korte verhaal waarmee Lee Dei- gaard dit jaar de festivalprijs heeft gewonnen. Sommige dubbelgangers vertel den verhalen over hun ontmoetin gen met de meester, andere had den gedichten aan hem gewijd. Op en toneeltje paradeerden de He- mingway-dubbelgangers voor een jury van voormalige winnaars en kleindochter Lorian Hemingway. „Er lopen wel honderd Ernest He mingways in Key West rond", zei Russ Cohen, die al voor de elfde maal van de partij was. „En ze zijn allemaal hier om feest te vie ren." Key West is al begonnen aan de voorbereidingen van het volgende festival. Het is de bedoeling dat dan ook weer een straatmarkt, een literaire conferentie en een vijf- kilometerloop worden gehouden - allemaal onderdelen die dit jaar in verband met de familieproblemen geschrapt waren. De reden dat het feest ondanks de problemen in stand blijft is voor Barton duidelijk. „Ernest He mingway was zoals een heleboel mensen graag willen zijn", zei Barton. „Hij heeft zoveel gedaan. Hij heeft zoveel gereisd. Hij heeft het leven ten volle geleefd." Antonio Munoz Molina Günter Grass, een van de groot ste naoorlogse Duitse schrijvers, wordt op 16 oktober zeventig. Uitgeverij Meulenhoff viert dat met een speciale uitgave van de zogeheten Danzig-trilogie, waarmee Grass zijn wereldfaam vestigde. Eind jaren vijftig en begin jaren zestig schreef Grass de drie boe ken waarin Danzig, het stadje aan de Oostzee waar hij zijn jeugd doorbracht, als middel punt fungeert. De speciale uitga ve van Meulenhoff omvat her drukken van de romans De Blik ken Trommel en Hondenjaren en een nieuwe vertaling van de no velle Kat en Muis. In Die Blechtrommel loopt de dwerg Oskar Matzerath trom melend door de voormalige Duitse havenstad. Door zijn ogen ziet de lezer de Duitse ge schiedenis tussen 1933 en 1945 voorbijtrekken, waarbij Grass met name de kleinburgerlijke mentaliteit op de korrel neemt. Het boek werd met succes ver filmd.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1997 | | pagina 23