ENS
In Calcutta leeft geest
Moeder Teresa voort
Bonn ontkent golf
neo-nazi's in leger
sSrffolitiek Waterloo RAF na moord Schley er
/i^dvieSg
DE BESTE SERVICE
a met bovenwoning
k 0800-1800
i I I I I
BUITENLAND
A8
MENEER KLIJN
VIL OOK WEL EENS
IN DE KRANT.
WEN, TELEFOON 0416-3775U
Vervat R'dam
Hing
f beschouw het als iets prach-
Ms de armen hun lot accepte-
I ia combinatie met passie
^tChristus. Ik denk dat de we-
f veel baat heeft bij het lijden
de armen," zo citeerde Hit-
vMoeder Teresa.
DE OPSLAGRUIMTE TE HUUR
//fUl'.yan
Uonm
[yOmniö
fori
DESTEM
VRIJDAG 19 SEPTEMBER 1997
met
eneer Khjn is een lx-,
en mens van de achter
grond. Altijd goed /ij,,
;st doen de beste kwali-
t voor de scherpste prij.
en. En een fantastische
ervice op de koop toe
u ergert hij zich dag-in-
ag-uit aan zijn collega's
e om het hardst roepen
lat ze de goedkoopste
ijn Hij wordt er dood-
i-doodziek van. "Nn óa
k zelf maai- eens in de
ant zei de in zijn hart
h wel publiciteitsschuwe
tieneer Klijn. Menecr
dijn mag clan wel zijn
am niet helemaal mee-
iben, zijn daden benne
wel zo fijn!
Interesse in een gebruikte]
vouwwagen? Grote
vouwwagen occasionman
op zat. 27 sept. a.s. bij
met ruim 125 uitgestalde
modellen in alle prijsklasse
(ook overjarig en
ex-verhuur). Alle bekende
merken o.a. Jamei,
Alpenkreuzer, Triganoetc,
Grootste keus, concur
rerende prijzen, inruil'
garantie, direct meeneem
korting. Bel voor over
zichtslijst. Vewat,
Stadionweg 31, r darn^
wHanjanRoy(ap)
Ltta - Een man
„jes in plaats van benen
'jjt schoenen voor lepro-
j Een ex-prostituée leert
a „ieuw vak. Een gepensio-
"jje onderwijzer wacht
n mensen van wie hij is
houden op zijn dood. Ze
n alle drie in een tehuis
'"'de Zusters van Naasten
de in Calcutta, evenals tal-
anderen voor wie in de
maatschappij geen plek is.
Ondanks het overlijden van
loeder Teresa bijna twee we-
lengeleden, draaien de tehui-
U gewoon door.
li, is het werk van God," zegt
Ier Judith. Zij werkt in een te-
voor zieke en stervende
■ren. Het blauwe gebouw,
een grote binnenplaats en
tuin vol witte en blauwe
,men, vormt een oase in de
sloppenwijk van Calcutta,
jer Judith vliegt heen en weer
de eindeloze rijen met grijs
de lakens bedekte bedden,
gevend aan vrijwilligers,
tehuis heet Prem Dan, dat is
voor 'geschenk van liefde',
n zaal zitten of liggen 150
mannen. In een andere zaal
117 vrouwen, voor een
,t deel weduwen die door hun
\t familie zijn verstoten. In
alkoof ligt het in een laken
ikkelde lichaam van een
■rver. Op het laken zijn twee
men neergelegd. „Er gaat el-
lag wel iemand dood. Dit is
Hindu, die moeten we dus
«eren," zegt zuster Judith.
:n Moeder Teresa haar missie
decennia geleden begon
ipte zij met een klein aantal
lere nonnen de sloppenwijken
Calcutta af, om letterlijk
Idruftigen uit de goot te ha-
Tegenwoordig heeft de orde
Mances rondrijden.
mensen slepen zichzelf
de zusters, om aan het eind
hun leven nog wat gezel-
p te hebben. Joseph Singh,
65-jarige ex-onderwijzer,
Ide zich nadat zijn kinderen
ben opgegroeid en hun eigen
gingen. „Ik kwijn langzaam
en ben epileptisch, dus ik
teen beetje verzorgd worden
iriksterf," zegt hij.
itreden
isen de kans geven om waar
toe sterven was één van de eer-
(etaken die Moeder Teresa zich-
oplegde. Later kwam daar de
|bij voor verweesde kinderen,
[duwen, jonge, geestelijk ge-
idicapte vrouwen die bij ge-
Jik aan opvang onschuldig ge-
igen zaten en noem maar op
like hulpbehoevende.
(I werk van Moeder Teresa is
t onomstreden. Ze is bekriti-
d omdat ze ervoor koos men
teen waardige dood te geven,
plaats van te proberen hen
ir gezond te maken; omdat ze
1 tevreden stelde met het hel-
Iran individuele personen, in
Ms van zich bezig te houden
i oorzaken van armoede;
dat ze als goed katholiek f er-
|t tegenstandster was van ab-
ps, in plaats van zich in te zet-
lomde overbevolking in India
LLING
481
4-pers,
e/kachel/
voortent
d), vr.pr.
1952.
irs STA-
ouche/wc
m vanaf
olphaarts-
,81423.
itage
49
i journalist Christopher
pns, schrijver van het in
verschenen boek The Mis-
i Position: Mother Teresa
and practice, beschul-
jle haar van het prediken van
ftme.
i geuit dat de orde het
Een oude bewoonster van een tehuis voor armen en zieken in Calcutta zit onder posters van Moeder Teresa.
zonder Moeder Teresa niet zal
redden. Tientallen jaren vormde
zij het gezicht, van de Zusters van
Naastenliefde en reisde ze de we
reld rond om geld los te krijgen.
Over de financiën van de orde
worden geen mededelingen ge
daan en het is moeilijk in te
schatten hoeveel, het de orde kost
om zijn ruim vijfhonderd missies
in honderd landen draaiende te
houden.
Moeder Teresa leerde kinderen in
de achterafstraatjes van Calcutta
het alfabet, ze troostte de honger
lijders in Ethiopië en de stra
lingsslachtoffers in Tsjernobyl,
de overlevenden van de aardbe
ving in Armenië en de onder
drukten in de Zuid-Afrikaanse
townships. In navolging van het
voorbeeld dat zij stelde geven de
leden van de orde duidelijk blijk
van respect voor de levenden en
hun toekomst.
Respect
„Ik heb Moeder Teresa op de dag
dat ze overleed nog gesproken. Ze
vroeg altijd naar de zusters en
naar ,mijn meisjes'," zegt zuster
Jovita, die leiding geeft aan
Shanti Dan (geschenk van vrede),
het nieuwste tehuis van de orde
in Calcutta. Sommige vrouwen in
het in 1989 geopende tehuis zijn
ex-prostituées die er een gevan
genisstraf op hebben zitten. Ze
krijgen een opleiding tot naai
ster, om ervoor te zorgen dat ze
'eervol' de kost kunnen verdie
nen. Maar de meesten zijn geeste
lijk gehandicapte of gestoorde
vrouwen die, nadat zij door hun
familie in de steek waren gelaten,
door de politie van straat zijn ge
plukt en bij gebrek aan alterna
tief werden opgesloten in de ge
vangenis.
„Sommigen hebben twintig jaar
in de gevangenis doorgebracht,"
zegt zuster Jovita. Het tehuis her
bergt 160 vrouwen, in de leeftijd
van twintig tot zestig jaar, voor
wie vrijwilligers en psychiaters
24 uur per dag klaarstaan.
De meeste bewoonsters van
Shanti Dan weten niet wie Moe
der Teresa was. In Shishu Bha-
van (Schuilplaats van kinderen)
is dat anders. Op een prikbord
hangen foto's van haar en er
hangt een spandoek waarop staat
geschreven: „Moeder we houden
van je. We zullen je missen."
De priesters en nonnen in het te
huis proberen het heersende ge
voel van verlies om te buigen in
een gevoel van dankbaarheid je
gens de frêle, kleine Nobelprijs
winnares. Zij bezocht de 429 kin
deren in het tehuis dikwijls. Het
centrum staat slechts ongeveer
vijfhonderd meter bij de hoofd
vestiging van de orde, waar Moe
der Teresa woonde, vandaan.
Lepracentrum
Zo'n veertig kilometer verderop
wonen en werken meer dan 1.200
leprapatiënten in een tehuis van
de Broeders van Naastenliefde,
een orde die Moeder Teresa in
1963 oprichtte om ook mannen in
staat te stellen voor haar te wer
ken. „Deze mensen functioneren
hier zo goed, terwijl ze buiten als
invaliden worden beschouwd,"
zegt broeder Vinod, die aan het
hoofd staat van het lepracen
trum. Zijn handen rusten op de
schouder van de hoofdelektriciën
van het centrum, Ram Chander,
een 52-jarige man zonder han
den. Achttien jaar geleden raakte
Chander, doordat hij lepra had,
zijn baan als monteur en chauf
feur kwijt. Hij had van het lepra
centrum gehoord en meldde zich
om te worden behandeld. Hij is
nooit meer weggegaan.
De bewoners weven, naaien en
maken schoenen. Vrouwen en
mannen, sommigen met mis
maakte ledematen, zitten achter
houten weefgetouwen. In een
ruimte aan de andere kant van de
binnenplaats is een man bezig
een kunstbeen te maken. „Ooit
dacht ik dat we geld zouden kun
nen verdienen door de stoffen die
hier worden gemaakt te verko
pen, maar zodra mensen hoorden
dat ze door ex-leprapatienten
worden gemaakt haakten ze af.
Zelfs kerkelijke instellingen," al
dus broeder Vinod.
De producten van het centrum,
schoenen, beddenlakens, sari's,
handdoeken en verband, worden
afgenomen door de Zusters van
Naastenliefde. Ook de karakte
ristieke sari's die de zusters dra
gen worden in het centrum ge
maakt. „Deze plek is mijn red
ding geweest," zegt de 24-jarige
Sashi Sardar, terwijl hij het ver
band om de met etterende zweren
bedekte voet van een vrouw van
middelbare leeftijd verwisselt.
Voor Sardar is het centrum de
hele wereld. Hij is getrouwd met
Manju, die ook in het centrum
woont en met wie hij een zoontje
van tien maanden heeft. Hier
drukt niemand hen het stempel
leprapatiënt op.
„Op mijn vijftiende werd vastge
steld dat ik lepra had. Buren en
familieleden zaten mijn ouders
op hun kop, omdat ze vonden dat
ik weg moest, dus ben ik maar
vertrokken," zegt hij. „Baba
(God de vader) geeft me onder
dak en eten," zegt Mohammed
Rashid, een andere leproos.
„Maar het is het zelfrespect dat
ik hier heb verworven dat me hier
houdt."
Een reserve-eerste-luitenant van het Duitse leger maakt minis
ter van Defensie Volker Rühe uit voor landverrader. foto epa
Door Frans Wijnands
Bonn - Een korporaal die op het kazerneterrein rondloopt met
een Wehrmachtkoppelriem met hakenkruis, een reserve-eerste-
luitenant die oud-president Richard von Weizsacker en de mi
nister van Defensie Volker Rühe in het openbaar uitmaakt voor
'landverraders', armbanden met de tekst 'Volkssturm/Wehr-
macht' in soldatenkastjes. Dronken dienstplichtigen die haken
kruisen sproeien, nazi-parolen schreeuwen en buitenlanders in
elkaar slaan.
Het Duitse ministerie van Defen
sie heeft vorige week bevestigd
dat er in de eerste helft van dit
jaar een opvallend groot aantal
neo-nazistische en rechts-extre-
mistische voorvallen in de Bun-
deswehr, het Duitse leger, is ge
signaleerd. Een woordvoerder
van Defensie ontkent evenwel
dat het hierbij om het spreek
woordelijke 'topje van de ijsberg'
zou gaan. Het leger wordt vol
gens hem zeker niet overspoeld
door een 'bruine golf'. In zeker
90% van alle gevallen gaat het
om dienstplichtigen. Tot begin
september werden in totaal 80
extreem-rechtse incidenten, bin
nen en buiten de kazernemuren,
gemeld. In 1996 waren het er in
totaal 46. Tegen 110 soldaten lo
pen strafrechterlijke en/of tucht-
rechterlijke vooronderzoeken.
Vorig jaar werden 59 militairen
aan de tand gevoeld en in de
meeste gevallen ook gestraft. Mi
litairen in Duitsland, van hoog
tot laag, zijn verplicht om geval
len van rechts-extremisme te
melden; óók als die buiten de ka
zerne plaatsvinden.
Buitenlanderj acht
Enkele maanden geleden maakte
een groep geüniformeerde en
deels gemaskerde Bundeswehr-
soldaten uit de 'Rommel-kazerne'
in Detmold in de garnizoens
plaats jacht op drie jonge buiten
landers. De jongelui werden ge
slagen, getrapt en met messen be
dreigd. Minister Rühe veront
schuldigde zich bij de slachtof
fers en hun familie voor het stui
tende gedrag van de dienstplich
tigen. Een aantal van hen is in
middels uit het leger gezet.
De Bondsdag-gevolmachtigde
voor de strijdkrachten, Claire
Marienfeld had kort tevoren de
Rommel-kazerne in Detmold nog
bezocht, maar er geen sporen van
opkomend rechts-radicalisme ge
signaleerd. In haar jaarverslagen
maakt ze overigens steevast ge
wag van de in haar ogen zorg
wekkende neo-nazistische inci
denten. Tegen twee soldaten die
vorige maand in Dresden een
brandaanslag pleegden op een te
huis voor buitenlanders, loopt
nog een gerechtelijk en discipli
nair onderzoek. De militairen
hadden een hakenkruis op het
pand gekladderd. Als motief voor
hun daad gaven zij 'buitenlan-
derhaat' aan. De woordvoerder
van Defensie wilde gisteren de
jongste cijfers niet bagatellise
ren. 'Tachtig incidenten zijn er
nog altijd tachtig te veel'. Maar
op een totaal van jaarlijks
135.000 dienstplichtigen zijn 80
voorvallen niet buitensporig ver
ontrustend, meent hij. Minister
Rühe van Defensie zegt niet toe te
zullen staan dat een handvol
rechts-extremen de goede naam
van de hele krijgsmacht door het
slijk haalt. Het departement
werkt koortsachtig aan een wets
voorstel waardoor het mogelijk
moet worden dat de militaire in
stanties vroegtijdig op de hoogte
worden gesteld van de handel en
wandel van al eerder veroordeel
de recruten. Tot nu toe vallen die
informaties onder de wet op de
privacy-bescherming.
„Maar de daders van die aanslag
in Dresden waren jongelui die
eerder veroordeeld waren wegens
diefstallen, inbraken en mishan
deling. Bovendien hadden ze een
rechts-radicale achtergrond. Als
we dat tevoren geweten hadden
zouden we ze uiteraard niet heb
ben opgeroepen," aldus Rühe. De
minister wijst er regelmatig op
dat niemand rechts-radicaal
wordt als 'ie in het leger komt,
maar dat 'ie dat al van tevoren
was. Het leger is nu eenmaal een
afspiegeling van de maatschap
pij, vindt Rühe. Hij heeft bij her
haling aangekondigd het Duitse
leger van alle rechts-extreme ele
menten te zullen zuiveren.
Hakenkruisen
Enkele jaren geleden kwam de
ere-wacht, die aantreedt bij be
zoeken van buitenlandse hoog
waardigheidsbekleders, in grote
verlegenheid.
Op de geweren die zij jarenlang
presenteerden bleken 'Wehr-
machtsstempels met hakenkruis'
te staan. De geweren waren af
komstig uit wapen-depots waar
nog meer spul uit de nazi-tijd ligt
opgeslagen.
Alle hakenkruisen verwijderen
zou minstens een ton kosten, en
dat was het toch al sterk bezuini
gende leger te gortig. Wel wordt
sindsdien elk geweer dat het de
pot verlaat zorgvuldig gecontro
leerd of de nazi-symbolen zijn
verwijderd.
Stadionweg a\,
nog enkele P'aat®
tel. 0162-453186 of 4343»!
Bedrijfsruimte
elegen op Ind.terrein "Driehoeven
te Ossendrecht.
CONSTRUCTIE: TEL. 0164:
cphen, evt. te huur ook bespre®®3
lor andere doeleinden gescniKi.
o.nr. 11132 v.d. bl. te Breda.
fist 1977, hoogtepunt
r* Qe RAF-terreur in
•■'-Duitsland. Met de
wering van en de
P °P werkgevers-
pzitter Schleyer ver-
pen de linkse terro-
P hun laatste restje
PPathie.
el dan nü voor GRATIS
informatie over méér
financiële armslag
k
haalt méér uit uw hyP°
vreugde' was in
I 'i geen sprake meer. De
r pusten in West-Duits-
LJ na ?e moord op procu-
lril?raai SieSfried Buback
r,'an dat jaar n°g openlijk
Ids7,r lnüiche Freude'
L/ van de RAF hadden
L d'7 zich geschokt
Pattn!? Werlcgeversvoorzit-
ËJX? SclÜe^ sloeg
H® van ri 8 onder de
fttivhto geweld neigen-
Rweoi Ult de Duitse stu
flinks kfn£van 1968' Radi"
IrAF Jp n'e,; langer als
fionaris61 6en ^°Se Duhse
nans vermoordde. In de
'Duitse Herfst' van 1977 vond de
RAF haar politiek Waterloo.
Ruilobject
De asfalt-guerrillero's, die Karl
Marx hadden ingeruild voor Karl
May, dachten in hun verwrongen
wereldbeeld met de ontvoering
van Schleyer de sympathie van
de volksmassa te winnen. Schley
er, een voormalige SS-officier,
stond bekend als een hardliner,
die tegen medezeggenschap van
werknemers was en vond dat sta
kingen verboden moesten wor
den. De terroristen van de RAF
meenden met hem het 'ideale'
ruilobject te hebben om de rege
ring te dwingen hun gevangen
kameraden, onder wie Andreas
Baader, Gudrun Ensslin en Jan-
Carl Raspe, vrij te laten.
Walging
Het tegendeel gebeurde. De rege
ring onder leiding van de sociaal
democratische kanselier Helmut
Schmidt gaf niet toe. Ook niet
toen Palestijnse terroristen met
de kaping van een Lufthansa-
Boeing de druk op het 'imperia
listische, fascistische Westduitse
regime' dachten op te voeren.
De sympathie van de 'volksmas
sa' won de RAF evenmin. De fo
to's van een doodsbange Schleyer
met een kartonnen bord om zijn
hals in zijn 'volksgevangenis'
keerden zich tegen de terroristen.
Linkse activisten keerden zich
vol walging van de RAF af.
Wolf Biermann, als protestzanger
één van de boegbeelden van
links, vertelde later wat er door
hem heenging toen hij een foto
van de gevangen zittende Schley
er onder ogen kreeg. „Ik zag ge
schokt hoe de man, met zijn sym-
boolbeladen kapitalistenhoofd,
was veranderd in een lijdend,
medelijden opwekkend individu,
een man voor wie men niets an
ders dan sympathie kon voelen."
Wolf Biermann zag nog het indi
vidu in Schleyer, zijn ontvoerders
konden dat niet opbrengen. Zoals
één van hen, Peter-Jürgen Boock,
naderhand verklaarde: „Ik heb in
Hanns Martin Schleyer niet de
mens gezien, maar de SS-offi
cier.
Auschwitz
'Auschwitz' wreken. Dat senti
ment, misschien meer dan welk
ander ook, lag ten grondslag aan
de RAF en haar ontsporing. „Dit
is de generatie van Auschwitz.
Destijds hebben ze de joden om
gebracht, nu beginnen ze ons te
doden. We moeten ons weren.
We moeten ons bewapenen",
riep domineesdochter Gudrun
Ensslin in juni 1967. Ensslins
oproep kwam nadat een Berlijn-
se politieagent Benno Ohnesorg,
een student die demonstreerde
tegen het bezoek van de sjah van
Perzië, had doodgeschoten.
Voor menige studie- en genera
tiegenoot van Ensslin was het
zonneklaar: er bestond een con
tinuïteit tussen nazi-Duitsland
en de naoorlogse Bondsrepu
bliek. Ze verweten hun ouders
passief te zijn gebleven. Dat zou
hen niet nog een keer overko
men. De kinderen van de oorlog
gingen in 'het verzet'.
Met de arrestatie van Baader,
Ensslin, Raspe, Holger Meins,
Horst Mahler en Ulrike Mein-
hof, de voormalige columniste
van het linkse weekblad Kon-
kret die gold als boegbeeld van
de RAF, was dat 'verzet' begin
jaren zeventig al in de kiem ge
smoord. De „oorlog van zes te
gen zestig miljoen", zoals de
schrijver Heinrich Böll de strijd
van Meinhof en Co. omschreef,
leek beëindigd.
In 1974 stak het spook van het
terrorisme toch weer zijn kop op.
De tweede generatie desperado's
was aangetreden. Meedogenlozer
en hersenlozer dan de eerste.
Waar de eerste generatie rond
Ensslin en Meinhof, die in 1976
zelfmoord pleegden, nog over
enige ideologische basis beschik
te, was die bij de tweede ver te
zoeken.
De haat van de tweede generatie
richtte zich op de Duitse staat en
de representanten van het kapi
talisme. De terreur bereikte in
1977 zijn hoogtepunt. Buback
werd vermoord, kort daarna Jür-
gen Ponto, topman van de Dresd-
ner Bank.
Kansloos
Met de ontvoering van Schleyer
dachten de terroristen eindelijk
hun gevangen kameraden vrij te
krijgen. Tevergeefs. Na de ont
voering van de West-Berlijnse
CDU-politicus Peter Lorenz in
1975 die eindigde met de vrijla
ting van terroristen had de Duit
se regering gezworen nooit meer
op een gevangenruil in te gaan.
Schleyer was dus vanaf het begin
kansloos. Zijn familie begreep
dat, probeerde daarom zelf con
tact te leggen met de terroristen.
Dat lukte niet omdat het uitlekte,
waarschijnlijk via de Duitse re
gering.
Een poging van de familie om via
een uitspraak van het Constitu
tionele Hof in Karlsruhe de rege
ring te dwingen over te gaan tot
een gevangenenruil mislukte ook.
Het belang van de staat ging bo
ven dat van Schleyer, oordeelde
het hof.
Op 19 oktober werd 's middags
een communiqué afgeleverd bij
het Franse dagblad Liberation.
Aan het „beklagenswaardige en
corrupte bestaan" van Schleyer
was een eind gemaakt. Helmut
Schmidt, zo luidde de RAF-ver-
klaring, kon hem ophalen in de
rue Charles Péguy in Mulhouse,
waar een groene Audi met Duits
nummerbord stond.
De dag tevoren had een Duitse
anti-terreureenheid in de Soma
lische hoofdstad Mogadishu een
eind gemaakt aan de ontvoering
van de Lufthansa-Boeing. Baa
der, Ensslin en Raspe conclu-
uf
Hans Martin Schleyer in zijn 'volksgevangenis'.
deerden dat hun laatste kans op
vrijlating verkeken was. Zij
pleegden zelfmoord in de gevan
genis van Stuttgart-Stammheim.
Schleyer werd in de kofferruimte
van de Audi gevonden. Afge
maakt met drie nekschoten, voor
heen een specialiteit van de SS.
De RAF-terroristen beseften zelf
waarschijnlijk niet eens hoe dicht
ze bij de nazi's stonden toen ze
Schleyer vermoordden.
