Leden van de Staten-Generaal,
'Gewichtige
arbeid wacht U
dit zittingsjaar'
'Nie
Spoor
Kefis geraiddell
te p* H
k?«8£»£erioekto!
Weer n<
over wa
Zeeuws-
I Gistere^"1061'611' bellen]
DE STEM
MILJOENENNOTA
Minister Wi
Orthopedie: gf
betreft momentopna:
{heteen't ,®salniettemin sc|
I tijden nmoetendew!
I ten of A Üde cVfers zien enl
I indien hb act,ie konden ko
lfden ^bttijden te
i i i i i
WOENSDAG 17 SEPTEMBER 1997 |^|H
Dankzij de inspanningen van
zeer velen heeft ons land in
de afgelopen jaren belangrijke
vooruitgang geboekt, zowel in
sociaal als in economisch op
zicht. De vooruitzichten voor
1998 zijn gunstig. Op ons allen
rust de taak om de basis voor
welzijn en welvaart verder te
versterken. Voortgaande groei
van de werkgelegenheid en be
vordering van maatschappelijke
en economische participatie
door alle burgers staan hierbij
voorop. Met het gezond maken
van de overheidsfinanciën en
met de duurzame versterking
van de economische structuur
dient te worden voortgegaan.
Van een vitale economie kan
echter geen sprake zijn wanneer
de kwaliteit van ons leefmilieu
onvoldoende gewaarborgd
wordt. Werken aan de toekomst
betekent ook investeren in men
sen, in hun kennis en vaardighe
den, in goed onderwijs, en daar
mee in kansen om deel te nemen
aan de samenleving.
Het aantal mensen met een so
ciale uitkering daalt. De werk
gelegenheid blijft krachtig door
groeien. Eind volgend jaar zul
len naar verwachting bijna een
half miljoen personen meer be
taalde arbeid verrichten dan
vier jaar daarvoor. Onder hen
zijn ook veel allochtonen. Toch
blijft het noodzakelijk dat de
deelname aan de arbeidsmarkt
verder wordt vergroot, in het
bijzonder voor hen die weinig
opleiding of onvoldoende werk
ervaring hebben. De mogelijkhe
den voor gedeeltelijk arbeidsge-
schikten tot herintreding zullen
worden verruimd, ook door
maatregelen op het terrein van
de sociale zekerheid. De positie
van oudere werknemers ver
dient eveneens aandacht. Het
voortijdig buitenspel zetten van
mensen is sociaal schrijnend en,
in het licht van de komende ver
grijzing, economisch steeds min
der verantwoord. Ruimere scho-
lings- en opleidingsmogelijkhe
den en het bestrijden van leef
tijdsdiscriminatie zullen aan
ouderen de kans bieden om lan
ger aan het arbeidsproces deel te
nemen.
De verdeling van arbeid en
zorg tussen mannen en
vrouwen is nog steeds oneven
wichtig. Voldoende toegankelij
ke kinderopvang, ook voor
schoolgaande kinderen, zal
vrouwen beter in staat stellen
hun keuze vpor economische
zelfstandigheid te verwezenlij
ken.
De verdere verlaging in 1998
van het tekort op de Rijksbegro
ting en de vermindering van de
schuldquote, zijn van meer dan
cijfermatige betekenis. De da
ling van de rente-uitgaven die
daardoor mogelijk wordt,
schept financiële ruimte voor
nieuwe prioriteiten. De gunstige
economische situatie maakt het
mogelijk om nu omvangrijke be
dragen te reserveren voor de
toekomst. Met het oog op onze
oudedagsvoorziening wordt een
substantiële bijdrage geleverd
dan het AOW-fonds. Voorts wor
den middelen gereserveerd voor
de financiering van noodzakelij
ke investeringen in de infra
structuur in ruime zin.
Volgend jaar zal opnieuw een
aanzienlijke lastenverlichting
worden doorgevoerd. Voor bur
gers betekent dat onder meer
een verlaging van het geheel van
belastingen en premies en een
korting op de gemeentelijke mi
lieuheffingen. Mede door deze
maatregelen gaan vrijwel alle
groepen van de bevolking er in
koopkracht op vooruit. Ouderen
met alleen AOW of met daar
naast een klein aanvullend pen
sioen krijgen een extra voordeel.
Met de kóopkrachtondersteu-
ning wordt voortzetting van een
verantwoorde loonontwikkeling
bevorderd. De overgang van een
uitkering naar werk wordt fis
caal ondersteund. De arbeids
kosten aan de onderkant van de
arbeidsmarkt zullen verder wor
den verlaagd. De lastenverlich
ting voor bedrijven wordt voorts
gericht op economische innova
tie, verbetering van het milieu
en bevordering van scholing en
opleiding.
De snel voortschrijdende inter
nationalisering en het wegvallen
van de Europese binnengrenzen
maken structurele aanpassingen
van ons belastingstelsel nodig.
Doelstellingen daarbij zijn het
goedkoper maken van arbeid,
het vergroten van de economi
sche dynamiek en het stimule
ren van milieubewust gedrag.
De regering zal binnenkort een
nota aan u voorleggen waarin de
hoofdlijnen van een nieuw stel
sel worden verkend.
De gunstige sociaal-economi
sche ontwikkelingen zijn
mede te danken aan de stabiele
arbeidsverhoudingen in ons
land. Kenmerk van ons overleg-
stelsel is dat, met erkenning van
uiteenlopende belangen en on-
r
der behoud van eigen verant
woordelijkheden, wordt gezocht
naar wegen om het gezamenlijke
belang te realiseren. De regering
vertrouwt erop dat langs de weg
van overleg ook in de komende
jaren kan worden verder ge
werkt aan de oplossing van de
belangrijke sociale en economi
sche vraagstukken die zich aan
ons voordoen.
De ruimtelijk-economische
structuur van ons land zal in de
komende jaren onze aandacht
blijven vragen. Hoe zullen wij
ons nationaal inkomen verdie
nen, waar zal dal kunnen en on
der welke omstandigheden? In
grijpende keuzen zullen noodza
kelijk zijn met betrekking tot
het ruimtegebrek van de zeeha
ven Rotterdam, de toekomst van
de luchtvaart in Nederland en
de economische vitaliteit van de
grote steden. Het gaat hierbij om
investeringen in de fysieke in
frastructuur, de ruimtelijke
kwaliteit en het stedelijk leefkli
maat, maar ook om investerin
gen in kennis. Het behoud van
open ruimten en landschappen,
een goed onderhouden gebouwd
erfgoed en een gezond leefmilieu
zijn voorwaarden waarbinnen
de plannen voor wonen, werken
en vervoer zullen moeten pas
sen. Ook de programma's voor
de bereikbaarheid van de grote
steden, de verbetering van het
openbaar vervoer en de beïn
vloeding van de transportstro
men maken deel uit van deze af
weging.
'Decent onderzoek toont aan
Xl/dat de druk op het milieu,
ondanks de groeiende economie,
op vele terreinen daalt. De in
spanningen van de afgelopen ja
ren werpen dus vruchten af. Om
deze ontwikkeling vast te hou
den en verdere verbeteringen te
bereiken, zullen aanvullende in
spanningen nodig zijn, in bin
nen- en buitenland. Deze zullen
in de eerste plaats gericht moe
ten zijn op het ontwikkelen van
producten en processen die de
omgeving minder zwaar belas
ten. Wanneer de milieukosten
beter in de prijzen van goederen
en diensten tot uitdrukking ko
men, zal het zoeken naar milieu
vriendelijke oplossingen worden
gestimuleerd. De basis voor dit
beleid is in de nota 'Milieu en
Economie' neergelegd.
De uitstoot van CO2 vormt een
apart probleem. Nog steeds leidt
meer economische groei tot een
hogere CCh-emissie. Hierin mo
gen we niet berusten, omdat de
gevolgen voor het klimaat te
ernstig zijn. Het is nodig om we
reldwijd de uitstoot van broei
kasgassen terug te dringen. Op
de wereldklimaatconferentie
eind dit jaar in Japan dienen
daartoe afspraken te worden ge
maakt. Nederland heeft daar
voor samen met andere Europe
se landen verreikende voorstel
len gedaan. De bevordering van
investeringen in schone techno
logie in minder welvarende lan
den is van toenemend belang.
Daarmee kunnen niet zelden
veel gunstiger milieu-effecten
worden bereikt tegen gelijke
kosten.
De gezondheidszorg in Neder
land staat op een hoog peil. Dat
is van groot belang voor de indi
viduele mens en voor onze sa
menleving als geheel. Uitgaven
voor zorg zijn niet alleen kosten;
zij hebben ook 'een grote maat
schappelijke en economische
waarde. De spanning tussen de
groeiende vraag naar zorg en de
noodzaak van kostenbeheersing
zal ook de komende jaren actu
eel blijven. De gemiddelde le
vensverwachting stijgt nog
steeds. Het blijft echter nodig
dat verschillen in gezondheid
tussen bevolkingsgroepen wor
den verminderd. Meer banen in
de zorgsector dragen bij aan be
tere zorg voor de patiënt, ver
korting van de wachtlijsten en
een dalende werkdruk. In 1998
zal meer personeel in de ver-
pleeg- en verzorgingshuizen en
in de thuiszorg worden aange
steld. Voorts worden er midde
len vrijgemaakt om de werk
druk en de wachtlijsten in de ge
handicaptensector te verminde
ren.
Verontrustend is het toene
mend aantal jongeren dat er
een ongezonde levensstijl op na
houdt: zij roken meer, gebruiken
meer alcohol en drugs en doen te
weinig aan lichaamsbeweging.
Voor de aanschaf van tabaksar
tikelen en alcohol zal een leef
tijdsgrens van 18 jaar worden
voorgesteld. Voorlichting over
de gezondheidsrisico's van
drugsgebruik en bestrijding van
de handel in drugs blijven on
verminderd nodig.
Bezorgdhèid over een ongezon
de levensstijl brengt het belang
van sportbeoefening nog na
drukkelijker onder onze aan
dacht. Sport is een inspiratie
bron voor velen. Samen sporten
kan de integratie van minderhe
den bevorderen. De actie 'Sport,
Tolerantie en Eairplay' is ge
richt op de strijd tegen discrimi
natie en intolerantie.
Op de basisschool wordt het
fundament gelegd voor de ver
dere ontwikkeling van onze kin
deren. De regering heeft met in
gang van het zojuist begonnen
schooljaar een eerste aanzet ge
geven voor kleinere klassen in
de onderbouw van de basis
school, ter uitvoering van de no
ta 'Onderwijs op maat'. De nieu
we examenprogramma's van
vbo en mavo geven kinderen een
betere toegang tot het vervolg
onderwijs. Het is van essentieel
belang dat onderwijs aansluit
bij de talenten en ambities van
leerlingen en dat het rekening
houdt met de eisen die de ar
beidsmarkt stelt. Om te helpen
voorkomen dat jongeren zonder
diploma de school verlaten,
worden er extra middelen inge
zet. Kennis moet worden bijge
houden. Aan leren komt daarom
een vanzelfsprekende plaats in
het leven toe, naast werk, huis
houden en vrije tijd. De resulta-
gehele linie heep de regering op
ruime schaal financiële midde
len vrijgemaakt voor gerichte
inkomensondersteuning. Op 1
juli jongstleden is de individuele
huursubsidie voor veel huishou
dens extra omhooggegaan. Alles
zal in het werk worden gesteld
om ervoor te zorgen dat mensen
die op deze voorziening recht
hebben, daadwerkelijk worden
bereikt. Het budget van de bij
zondere bijstand wordt aanmer
kelijk verruimd. Gemeenten
worden daardoor in staat ge
steld een gerichter beleid te voe
ren en meer maatwerk te leve-
De organisatie van de politie
is de afgelopen jaren ver
sterkt. Landelijke en regionale
opsporingsteams laten regelma
tig goede resultaten zien. Toch
blijfi de veiligheid een punt van
zorg. De criminaliteit neemt
weliswaar af, maar nog lang niet
voldoende. Verdere versterking
van de kwaliteit van het Open
baar Ministerie en de politie is
zijn tegen de eisen die in de ko
mende tijd aan haar worden ge
steld. De veranderingen die
daarvoor nodig zijn, vormen on
derwerp van nadere overwe
ging. De toegankelijkheid van
de rechtspraak moet gewaar
borgd blijven. Daarom zijn er
maatregelen genomen op het ge
bied van de gefinancierde
rechtshulp.
Toepassing van het vreemde
lingenrecht brengt delicate
afwegingen met zich mee. Een
ieder die een aanvraag indient
om in Nederland te mogen ver
blijven, heep recht op een zorg
vuldige beoordeling, die binnen
een redelijke termijn tot duide
lijkheid leidt. De uitvoeringsor
ganisatie is daartoe beter uitge
rust.
Het culturele leven toont een
veelheid van bloeiende activitei
ten en initiatieven, die op een
groeiende belangstelling mogen
rekenen. De regering heep be
sloten tot een verlaging van het
BTW-tarief voor de podiumkun-
ten van het kennisdebat worden
omgezet in het nationaal pro
gramma 'Een leven lang leren'.
De vruchten van wetenschap en
technologie bepalen in hoge ma
te de kwaliteit van de samenle
ving van morgen. Onderzoek
heep daarom speciale aandacht.
Het gebruik van de computer in
de school zal een grotere rol
krijgen. In het onderwijs werken
verhoudingsgewijs veel oude
ren. Extra maatregelen worden
genomen om van de kennis, in
zet en ervaring van oudere leer
krachten gebruik te maken en
hen op een passende wijze in het
onderwijs te blijven inzetten.
Een open samenleving waar
in veranderingen snel door
werken, biedt aan velen aan
trekkelijke kansen voor ont
plooiing en groei, maar kan ook
leiden tot sociale uitsluiting van
mensen die niet mee kunnen ko
men. Twee jaar geleden heep de
regering een krachtig beroep ge
daan op burgers, bedrijven en
maatschappelijke organisaties
om gezamenlijk met de verschil
lende overheden vraagstukken
rondom sociale uitsluiting en ar
moede - soms in stilte beleefd -
onder ogen te zien en eensgezind
aan te pakken. Aan deze proble
matiek wordt nu in brede kring
aandacht gegeven. In een sa
menleving die economische
vooruitgang laat zien, mag geen
sociale stilstand of achteruit
gang optreden. Bevordering van
de arbeidsdeelname blijp voor
opstaan. Een betaalde baan
biedt vaak nieuwe kansen en een
uitweg uit sociaal isolement.
Maar niet alleen betaald werk is
van belang, ook maatschappelij
ke participatie telt. Vrijwilli
gerswerk versterkt de cohesie in
onze samenleving.
De inkomenspositie van burgers
met een laag inkomen zal wor
den verbeterd door een reeks
van maatregelen. Naast koop
krachtstijging over vrijwel de
nodig. Een evaluatie van enkele
hoofdkenmerken van het poli
tiebestel is voorzien. Tevens zal
worden nagegaan in hoeverre
het politie-onderwijs wezenlijke
veranderingen behoep. Bijzon
dere aandacht vraagt de jeugd
criminaliteit. Het is van groot
belang dat aan jongeren een toe
komstperspectief wordt gebo
den. Zij moeten onderwijs kun
nen volgen en voldoende kans
op werk hebben. In aanvulling
op het algemene werkgelegen
heids- en onderwijsbeleid zullen
de bijzondere opvangprojecten,
gericht op scholing en arbeidsin
spanning voor kwetsbare jonge
ren, worden uitgebreid. Wan
neer zich ontsporingen voor
doen, is snel en consequent op
treden van politie en justitie het
enige juiste antwoord.
In het beleid ten behoeve van
grote steden zetten Rijk en ge
meenten zich samen met bedrij
ven en maatschappelijke organi
saties in voor versterking van de
economische bedrijvigheid,
werkgelegenheid en sociale co
hesie in wijken en buurten. Op
grote schaal worden inburge-
ringsprogramma's uitgevoerd
ter bevordering van de integra
tie van nieuwkomers. Ook de
veiligheid en de verbetering van
de leefomgeving moeten hier
worden genoemd; een verant
woordelijkheid waaraan politie,
brandweer en stadswachten met
des te meer resultaat kunnen
werken indien zij mogen reke
nen op de actieve steun en be
trokkenheid van alle burgers. In
de bestuurlijke organisatie
staan de kwaliteit van het open
baar bestuur op gemeentelijk,
provinciaal en rijksniveau en
een goede democratische con
trole centraal.
In een dynamische samenleving
vormen recht en rechtspraak
een belangrijk anker. Het beroep
op de rechtspleging wordt
steeds groter. De rechterlijke or
ganisatie behoort opgewassen te
sten. De toegankelijkheid wordt
daarmee bevorderd. Teneinde
belangrijke kunstwerken voor
Nederland te behouden en te
verwerven, wordt een begin ge
maakt met een aankoopfonds.
Op 1 januari 1998 wordt de
structuur van de publieke om
roep aangepast. Daarmee wordt
beoogd de slagvaardigheid te
vergroten met behoud van de
veelzijdigheid. Dit najaar zullen
de hoofdlijnen van een nieuwe
concessiewet voor de publieke
omroep worden gepresenteerd.
De Nederlandse land- en tuin
bouw heeft zijn sterke concur
rentiepositie weten vast te hou
den door innovatie en door goed
in te spelen op internationale
ontwikkelingen, alsmede op
wensen van de consument. Deze
positieve ontwikkelingen wor
den echter overschaduwd door
de problematiek in verband met
de varkenspest. Binnen en bui
ten de sector wordt ingezien dat
in de varkenshouderij alleen
door grote inspanningen weer
een gezond en duurzaam per
spectief kan ontstaan. Die in
spanningen zijn met het oog op
de belangen van de boeren, de
werknemers in de sector en hun
gezinnen helaas onvermijdelijk.
Bij de aanpassingen die de rege
ring voor ogen heeft, staan het
voorkomen van het uitbreken
van nieuwe dierziekten, de kwa
liteit van ons milieu en het die
renwelzijn centraal.
De Europese samenwerking
blijft voor de toekomst van
ons land van vitaal belang. Met
het Verdrag van Amsterdam,
dat binnenkort ter goedkeuring
aan u zal worden voorgelegd,
zijn enkele belangrijke stappen
gezet. De samenwerking op het
terrein van politie en justitie en
van het personenverkeer wordt
uitgebreid. De economische en
monetaire integratie moet ge
paard gaan met een overtuigen
de aanpak van de ernstige werk
gelegenheidsproblemen binnen
de Unie. In het Verdrag van Am
sterdam is aan deze samenhang
vormgegeven. Tevens is de basis
gelegd om de onderhandelingen
te openen voor de toetreding van
nieuwe lidstaten tot de Unie.
Uitbreiding van de Europese
Unie is van groot belang voor de
politieke, economische en socia
le toekomst van Europa. In het
komende jaar zullen belangrijke
besluiten worden genomen over
de laatste fase van de Economi
sche en Monetaire Unie. De re
gering blijft hechten aan een
strikte toepassing van de afspra
ken die in het Verdrag van
Maastricht zijn neergelegd. Dit
is nodig om de belangrijke voor
delen die met de muntunie wor
den nagestreefd, te verwezenlij
ken. Het vefdwijnen van oude
scheidslijnen binnen Europa is
voor de ontwikkeling van stabi
liteit, democratie en welvaart
van onschatbare betekenis. De
uitbreiding van de Navo en de
versterking van relaties met lan
den die niet of nog niet zullen
toetreden, passen in de nieuwe
verhoudingen die na 1989 op ons
continent zijn ontstaan.
Het vredesproces in het Mid
den-Oosten verkeert in een
ernstige impasse. De regering
veroordeelt alle vormen van ge
weld en terreur. Het respecteren
van de vredesakkoorden en van
het internationale recht is essen
tieel voor het herstel van het
vertrouwen tussen Israëli's en
Palestijnen.
Het streven naar een democrati
sche, multi-etnische staat in
Bosnië-Herzegovina stuit op
zware tegenstand. Internationa
le steun en druk blijven nodig
voor vrede en verzoening. Daar,
maar ook elders in de wereld,
neemt de Nederlandse krijgs
macht intensief deel aan vredes
operaties. De ervaringen met de
ze operaties, alsmede de evalua
tie van de krijgsmacht in de
nieuwe vorm zullen worden ver
werkt in een actualisering van
de Prioriteitennota.
De wereldgemeenschap zal zich
onverminderd moeten blijven
inzetten voor democratie en
mensenrechten. De Nederlandse
regering ziet het als een priori
teit daaraan bij te dragen, zoveel
mogelijk samen met de Europe
se partners. Nederland onder
steunt de plannen om te komen
tot een internationaal strafhof
ter berechting van oorlogsmis
daden en andere grove schen
dingen van de mensenrechten.
Voor veel ontwikkelingslanden
geldt dat in de afgelopen periode
van aanpassing een basis is ge
legd voor voortgaande economi
sche groei. Het Nederlandse be
leid zal daarop inspelen door
een uitbreiding van de steun aan
de particuliere sector en door
het stimuleren van investerin
gen. Een vast deel van de midde
len wordt ingezet voor de verbe
tering van het leefmilieu en het
ondersteunen van duurzaam
heid. Ondanks de economische
vooruitgang leven tallozen nog
steeds in diepe armoede. Gewa
pende conflicten, zowel in Afri
ka als in Azië, verergeren deze
situatie. Miljoenen mensen zijn
ontheemd. Armoedebestrijding
blijft het belangrijkste doel van
ons beleid. Daarnaast wordt
vredeshulp geboden om conflic
ten te beheersen en waar moge
lijk te voorkomen. De regerin
gen van de Nederlandse Antillen
en Aruba worden geconfron
teerd met grote en complexe
problemen, in het bijzonder bij
de gezondmaking van de over
heidsfinanciën, de ontwikkeling
van de economie en de bestrij
ding van de grensoverschrijden
de criminaliteit. Vaak overstij
gen deze problemen de moge
lijkheden van de landen afzon
derlijk en is samenwerking bin
nen de koninkrijksrelatie gebo
den, met respect voor eikaars
autonomie en verantwoordelijk
heid.
Leden van de Staten-Gene-
raal, De fundamenten van
onze samenleving liggen vast in
onze staatsstructuur, onze par
lementaire democratie en het
respect voor grondrechten van
mensen. In het komende jaar zal
hieraan bijzondere aandacht
worden gewijd in de herdenkin
gen van de erkenning van Ne
derland als aparte staat met de
Vrede van Munster, de grondwet
van 1848, die de grondslag legde
voor onze parlementaire demo
cratie, en de Universele Verkla
ring van de Rechten van de
Mens. Door de inzet en het werk
van generatie op generatie is
veel tot stand gebracht. Op ons
allen rust nu de plicht onze bij
drage te leveren en te werken
aan de toekomst.
Van harte spreek ik de wens uit
dat u uw verantwoordelijke ta
ken met toewijding en grote in
zet zult vervullen, in het ver
trouwen dat velen met mij u
wijsheid toewensen en om zegen
voor u bidden.
Een ambitieus paars
kabinet, ziek vee en
heibel overzee. Zelden
luisterden de Kamerle
den met zoveel interes
se naar de Troonrede
als honderd jaar gele
den. 'Gewichtige ar
beid wacht U dit zit
tingsjaar'. Prinsjesdag
anno 1897.
Koningin Emma had het
honderd jaar geleden heel
wat makkelijker dan haar ach
terkleindochter Beatrix nu. Na
precies 21 zinnen zette ze opge
lucht een punt achter de Troon
rede en kon ze met haar dochter
Wilhelmina weer naar huis.
Nederland zat in 1897 nog een
voudig in elkaar. Vijf miljoen
mensen woonden er in het ko
ninkrijk tussen Zwin en Eems.
Flevoland rustte nog op de bo
dem van de Zuiderzee en Eind
hoven was een onbeduidende
vlek, ergens tussen Budel en
Best. Ministeries van Onder
wijs, Volkshuisvesting en
Landbouw bestonden nog niet:
scholen, huizen en boeren vie
len in 1897 nog allemaal onder
het ministerie van Binnenland
se Zaken. De begroting liep niet
in de miljarden, maar in de mil
joenen. 's Lands regeering had
aan 141.743.746 gulden en 6
cent genoeg om het koninkrijk
een jaar lang draaiende te hou
den. Zelfs omgerekend naar
guldens van nu komt dat be
drag de drie miljard niet te bo
ven. Een schijntje vergeleken
met de honderden miljarden uit
het huishoudboekje van het ka
binet-Kok.
Niet dat er anno 1897 geen
problemen waren. Boeren
leden in dat jaar fikse schade,
omdat het buitenland zijn gren
zen had gesloten voor ziek Ne
derlands vee. Alleen was 100
jaar geleden niet de varkens
pest, maar mond- en klauwzeer
de boosdoener. Verder van huis,
in Indië, woedde een koloniale
oorlog. Het leger probeerde
daar het verzet van de Atjehers
tegen het koloniale bewind te
breken. Emma betreurde ze in'
1897 diep, de Nederlandse of
fers die overzee nog steeds ge
vergd werden om er 'ten bate
van rust en vrede onze macht
duurzaam te vestigen'. Voor de
dode Atjehers was in de korte
Troonrede geen plek.
Het ceremonieel rond Prinsjes
dag is de afgelopen 100 jaar op
een aantal punten zichtbaar
veranderd. Emma - die tot het
moment waarop Wilhelmina
meerderjarig was als 'regentes'
de koninklijke honneurs waar
nam - las de Troonrede voor in
de oude Tweede Kamer en niet
in de Ridderzaal. Die wordt
daar pas sinds 1904 voor ge
bruikt. Ook de Gouden Koets
was er in 1897 nog niet bij. Pas
vanaf 1903 reed Wilhelmina er
mee op en neer naar het Bin
nenhof. Zelfs de naam Prinsjes
dag was honderd jaar geleden
als naam voor de derde dinsdag
in september onbekend. Het
bruik ervan raakte pas in
eeuw in zwang.
Prinsjesdag 1897 ging ais
bijzondere dag de geschieden!
in, omdat Wilhelmina toen - >1
jaar oud - voor het eerst bij he
voorlezen van de Troonreda
aanwezig was. Haar aanweziJ
heid moet diepe indruk op 1
Kamerleden hebben gemaakt!
Toen ze na het voorlezen van J
rede naar buiten liep, schreef
Kamerlid Donner historie dot
voor de allereerste keer in q_
geschiedenis luidkeels 'Leve J
Koningin' te roepen. Donnel
raakte een gevoelige snaar. Zij
uitroep werd, zoals een krant]
het een dag later omschreef!
'onmiddellijk als uit één 60J
door schier alle aanwezii
driemaal herhaald'.
Ook politiek was 1897 eed
belangrijk jaar. Nederland!
had net een nieuwe 1
het kabinet-Pierson -
waarin liberalen en radicalen 1
la paars samenwerkten. DJ
confessionelen - protestante!
en katholieken - moesten van|
uit de oppositiebanken t
ken. Op de derde dinsdag val
september presenteerde het kal
binet-Pierson ambitieuze plan
nen om de 'maatschappelijkl
toestanden' te verbeteren,
confessionele pers
een dag later, zoals te verwadi]
ten viel, zuinig. 'In het 1
meen blijft de vraag', sch
een katholieke krant op zin
toon, 'of de regeering op socm
gebied iets tot stand zal /cunnal
brengen van genoegzame bi
teekenis om ons te b
zonder daarbij op schrmeM
wijze 's lands geldmiddelen iI
verwarring te sturen. Wij jf
looven dat de tijd zal uitwipef
dat het antwoord op die smal
ontkennend luiden moet'.
De krant kreeg ongelijk. H(|
kabinet-Pierson zou de
schiedenis ingaan als het kaki
net van de 'sociale rechtvaal
digheid'. Nederland kreeg t
sen 1897 en 1901 eenwetopl
volksgezondheid, een woning
wet, diver.se kinderwetten t
een ongevallenwet. Die laats»
waardoor werknemers wettffl
lijk verzekerd'waren tegen bi
drijfsongelukken, geldt als d
eerste sociale verzekeringswet,;,
Het kabinet deed
het voerde de leerplicht ii I
ging inkomstenbelastinghefff-||
en schafte het omstreden n
plaf antenstelsel af. Ei
den daardoor hun dienst»!
niet langer afkopen.
Beloond door de kiezer werdt.
regering voor die baanbrekenj
wetgeving overigens niet. f
regeringspartijen leden bij C
Kamerverkiezingen in 1""'
fikse nederlaag. Het land k
in dat jaar een kabinet waal
voorgangers van het CDA fl
dienst uitmaakten. Op enki
korte onderbrekingen na zi
den ze tot 1994 niet meet uit|
regering verdwijnen.
Van onze verslaggeefster
Borssele - Bij Covra in
momenteel laag- en mid
tief afval opgeslagen te
zicht is op verwerking, j
nister Wijers van Econor
in antwoord op Kamerv
WD-Kamerleden Te
Blaauw. Volgens Wijers i
lisatie van de opslag voo:
actief afval 'een illusie'
vra ook nu al klem met h
voering.
Wijers geeft in de antwoo
Covra fors in de problems
Raad van State de vergum
voor de opslag van hoog rad
A A
Wk
Koningin Emma.
1 Van onze verslaggever
Middelburg - Voor de twel
directies van de Zeeuv
I raars wijzen op de noodzsï
1. mg te dringen.
ft bit naar aanleiding van nieuj
B derzoek waaruit blijkt dè
eeuws-Vlaanderen de wacj
|den voor een klinische opJ
I W een 0rth°pedische behaj
I DelSei?iddeld een iaar ziin-1
1 klin'a? jd voor een eerste
I Wa §heelkunde scoorl
riflJ'i o3ar ls de wachttijd gei.
<2lwlken biieen °P"a4'
[leen ®nhuis> de wachttijd J
I teren^ers Z^n niet actueel, zJ
£ren va„ is apri! van dit ja;
dat he't tóerr'dUideIijk W]1
f Staténw?0hee] laat antwoorl
I dit iaara 1 al 111 maartij
f Het CDAwiJri61 -?A Zijn gesI
van een jaar j
Pen 2eP?edl?ahebeha«deliJ
IgeWt v zieker!
■Bij dri °°r nret-urgente' geval
|handelins^e(.n00dzaak
8 meteen plaats.
