DE STEM
MincU
Ignatiu:
Soaps
Zelfwaardering
Sukkels
Niemandsland
Angst
Argwaan
Idatzelfrip ?WuaaS' Z° zegt men in
Li if leven
WOENSDAG 10 SEPTEMBER 1997 E1
De scholen zitten er weer vol mee. Met lange
slungelige, kleine brutale of uitdagend geklede
meisjes van dertien. Omringd door vriendinnen,
slap van de lach. Jongens van dertien vinden ze
maar stom. Ze haten kleffe stelletjes, maar stie
kem zijn ze verliefd op de buurjongen van zes
tien. Niet altijd snappen ze wat er in hun hoofd
en lijf verandert. „Af en toe heb ik van die huil
buien, dan lig ik daar maar in bed te janken.
Dan vragen m'n ouders wat er is. Dat weet ik
zelf ook niet." Een portret van meisjes van der
tien.
kind
Door Wendelmoet Boersema
Meisjes van dertien - niet zo ge
lukkig
Meisjes van dertien - er net tus
senin
Te groot voor de poppen - te
groot voor de kerels
Te klein voor de liefde - te klein
voor de kerels
Met een glimmende neus en met
knokige knietjes
En in hun dagboek staan de klei
ne verdrietjes
Meisjes van dertien - vlak voor 't
begin
Meisjes van dertien - er net tus
senin.
De meisjes waar Paul van Vliet
in 1969 over zong bestaan niet
meer. Anno 1997 zijn de dertien
jarigen veranderd. Ze zijn an
ders. Niet alleen groter en langer
- de leeftijd waarop kinderen ge
slachtsrijp worden, daalt elke
tien jaar met drie maanden en
ligt nu op twaalf jaar. Schoen
maat veertig en cup C zijn geen
uitzondering. Maar ook zijn ze
mondiger en beter opgeleid dan
vroeger. De helft van de scholie
ren zit op havo of vwo en heeft
een agenda waarin huiswerk,
piano-, ballet- en paardrijles om
voorrang strijden.
Meisjes van nu onderhandelen
met hun ouders over kleding,
laat thuis komen, en wat er op
tafel komt. Ze willen best alleen
op vakantie, maar stellen dat
zeer pragmatisch nog een paar
jaartjes uit. Pappa en mamma
gaan lekker ver weg en als je ziet
wat je allemaal mee moet slepen
en waar je aan moet denken...
Met hun ouders ruziën ze vooral
over de troep, die een drukbezet
te scholier nu eenmaal altijd om
zich heen verspreidt. De écht
knallende ruzies met slaande
deuren hebben meisjes van der
tien nog voor de boeg. Kibbelen
doen ze met hun broers en zus
sen. Dat ze het hun ouders niet
vertellen als ze verliefd zijn,
spreekt vanzelf. Laat staan over
die logeerpartij bij een vriendin
waar ze tot vier uur 's nachts op
bleven.
De wereld om hen heen veran
dert mee. Op hun eigen kamer -
soms bij vader en zijn vriendin of
bij hun hertrouwde moeder -
zappen meisjes van dertien langs
TMF en zwijmelen bij de niet
meer weg te denken soaps. Uit
hun eigen stereo klinkt de rauwe
stem van Alanis Morissette, re
laxte R&B of dreunende gabber-
house. Posters van de Spice
Girls, Hanson - het Amerikaanse
alternatief voor de natte dro-
men-muziek van jongensgroep
Take That-, de (gevallen) goden
zonen van Ajax en natuurlijk
van paarden sieren de muren.
Aan alle kanten wordt er in de
media getrokken aan deze inte
ressante 'groeimarkt', die tien
tallen guldens per maand te be
steden heeft. Een enkeling krijgt
kleedgèïdTde rest weet dat win
kelen met^jèmuders meer ople
vert. Van hun zakgeld kopen ze
cd's, cadeautjes,-tijdschriften en
snoep. Naar een echt baantje
achter de kassa kijken ze verlan
gend uit.
In de media klinken verontrus
tende berichten door over roken
de, drinkende en drugs gebrui--
kende tieners. Steeds vroeger
zouden ze beginnen met seks.
Maar dat valt voor dertienjari
gen nog reuze mee, vindt Wim
Meeus, hoogleraar bij de vak^~
groep Jeugd, Gezin en Levens
loop aan dê~~Kijksuniversiteit
Utrecht. Meeus is zeer voorzich
tig met uitspraken over verande-
chagrijnig."
Stephanie heeft net als Sibel af
en toe enorme huilbuien. „Dan
lig ik daar maar in bed te janken.
Als ik ophoud vragen mijn ou
ders wat er is. Dat weet ik zelf
ook niet. Ik slaap gewoon weer
in."
Over de veranderingen van meis
je tot vrouw zijn ze goed voorge
licht, beter dan hun moeders
destijds. De eerste menstruatie
verrast hen niet. Maar 'daar
praat je niet over, hoogstens met
je zus'. Fleur schiet in een giebel.
„Mag ik het vertellen, Stef? Ik
kwam een keer bij haar, stormt
ze uit de wc meteen naar de vuil
nisbak. Snel open en dicht, ziet
ze mij staan en zegt heel normaal
'hallo Fleur'. Alsof er niets aan
de hand was," Een ander meisje
uit de klas dat doorlekte en toch
een handstand maakte op het
gras, dat was enorm zielig.
Soms bekruipt meisjes van der
tien een gevoel van heimwee
naar de basisschool, toen alles
nog lekker simpel was. Fleur
fietst op weg naar huis dagelijks
langs haar oude basisschool.
„Dan zie ik ze allemaal buiten op
het schoolplein. Maar ja, jij moet
huiswerk maken. Vroeger ging je
na school met iemand spelen.
Kom jij bij mij spelen of ik bij
jou? Nu bel je op en zeg je: 'Zul
len we iets afspreken?'.
Op het gymnasium is dat niet an
ders. Tanja, net brugklasser af,
verwoordt het 'tafellaken-ser
vetdilemma' als volgt: „Als er
bezoek komt en de volwassenen
gaan met elkaar praten, wat
moet ik dan? Ik kan moeilijk met
m'n kleine nichtjes meegaan
naar de speeltuin. Dan ga ik
maar naar boven, muziek draai
en." Want die volwassenen, die
praten alleen over saaie dingen
als benzineprijzen en zo.
Vriendinnen, die zijn superbe
langrijk. Met hen bespreek je al
les. Meisjes van dertien kunnen
niet zonder. Hebben aan een blik
genoeg om de slappe lach te krij
gen als iemand over een veter
struikelt of als de leraar iets
doms zegt. Klagen tegen elkaar
over de bergen huiswerk en rod
delen over klasgenoten, die zich
aanstellen of een stomme trui
aan hebben.
Meer dan oudere pubers hechten
dertienjarigen belang aan het
oordeel van de groep. „De over
gang naar de middelbare school
is een heel spannende, maar ook
onzekere periode," aldus sociaal
pedagoog Meeus. „De zelfwaar
dering daalt dan behoorlijk, zo
dat ze gevoelig zijn voor de druk
van de groep."
Dat uit zich bijvoorbeeld op het
gebied van kleding en uiterlijk.
Volgens meisjes van dertien mo
gen broeken tegenwoordig strak
zijn of heel wijd, niet iets daar
tussen. Jurken zijn taboe. Levi-
broeken zitten het lekkerst, aan
je voeten horen gympies, Nikes
of kistjes en cavello's zijn voor de
gabbers.
Tanja vindt al die regels en voor
keuren maar stom. „Pas als je
een Levi aan hebt, vragen die
merkenfreaks of je een nieuwe
broek hebt." Lysbeth wordt wel
eens uitgescholden door gabbers
omdat ze graag wijde broeken
draagt die dan niet 'van het goe
de merk zijn'. Verontwaardigd
zegt ze: „Dat mag ik toch zelf
weten."
Tuttige kleren kunnen rekenen
op algemene afkeuring. Toch zit
ten in elke klas wel een paar mei
den die al beginnen met rokjes en
'van die dikke lagen make-up'.
„Een groepje meiden uit onze
klas wil op klassenavonden de
hele tijd dansen," zegt Lysbeth
met een afkeurende nadruk op
het laatste woord. „Dan dragen
ze zulke korte rokjes dat de jon
gens hun onderbroek zien als ze
bukken."
De jongens uit de klas zijn een
verhaal apart. „Die lopen een
paar jaar achter in hun ontwik
keling," weet Anne uit het leer
boek voor het vak Verzorging. Ze
doen kinderachtig en stoer, vin
den de meesten, vooral in de
groep. Alleen Fleur kent een po
sitieve uitzondering, die bij som
mige vakken naast haar zit in de
klas. „Hij is kei-leuk en gaat niet
opvallen, maar luistert gewoon
naar je. Ik klets vaak met hem
onder de les. Toch zou ik nooit
een jongen willen zijn. Die vech
ten namelijk vaak met hun
vrienden. Je gaat je vriendin toch
ook niet elkaar slaan?"
Jongens van dertien kunnen ook
gemeen pesten. Zoals die keer
dat een klasgenoot hen met een
stift wilde onderkliederen. Moest
'ie net Lienke hebben, die vol
gens haar vriendinnen juist hele
maal geen grote mond heeft.
Verkering, dat kennen sommigen
al van de basisschool. Is de
vriendschap na twee dagen of
een aantal weken weer uit, dan
worden de jongens in kwestie
meteen gebombardeerd tot enor
me sukkels. Daarom kan je beter
normaal doen, vinden Sibel en
Stephanie.
Echt verliefd kan alleen op jon
gens van minstens vijftien. Ze
schrijven brieven via zijn zus of
zien elkaar op het basketbal
veldje op de hoek. Tanja griezelt
bij de gedachte om rechtstreeks
te vertellen dat ze verliefd op ie
mand is. Giechelend vertelt Jes
sica dat ze wel wil helpen door
hem op te bellen, 'maar dat mag
niet van Tanja'.
Vrijen en zoenen, dat is nog on
bekend terrein als je net de brug
klas achter de rug hebt. Kleffe
stelletjes zijn verschrikkelijk om
te zien, vindt Jessica. „Bij ons in
de kl'as zit een paartje. Gingen
we Mr. Bean kijken bij Engels,
zaten ze met z'n tweeën op een
stoel, dat noem ik pas klef. Dat
zou ik zelf nooit doen later. In ie
der geval niet in het openbaar,"
krabbelt ze terug als haar vrien
dinnen daar niets van geloven.
Interesse in jongens of niet, uit
het Nationaal Scholierenonder-
zoek van het Nibud blijkt dat
Meisjes van dertien willen graag meisjes van achttien, eenentwintig of dertig worden.
ringen in het leven van dertien
jarigen, aangezien onderzoeken
naar de belevingswereld of bij
voorbeeld het consumptiepa
troon van pubers in de jaren vijf
tig, zestig en zeventig nog niet
gehouden werden. „Ze mogen
duidelijk meer dan vroeger en
zijn eerder rijp, maar moeten van
hun ouders ook meer. De druk
om te presteren en te participe
ren in de maatschappij is enorm
toegenomen," aldus Meeus. „De
adolescentie is nu één lange op
leidingsperiode, terwijl kinderen
in 1950 gemiddeld op hun vijf
tiende de school of opleiding ver
lieten. Dat is nu ongeveer 22
jaar."
Maar sommige dingen verande
ren nooit. Meisjes van dertien le
ven in een niemandsland. Net
geen kind meer, maar ook nog
geen vrouw. Een verwarrende
tijd. Als je erover na gaat denken
tenminste.
Sibel zit in de tweede klas van de
havo, net als Stephanie, Fleur en
Wilma. Er net tussen in - dat
roept veel herkenning op. „Ik
kom achter zoveel dingen en
weet veel meer dan vroeger. Toen
ging ik gewoon onbezorgd mee in
de auto op vakantie. Zat ik lek
ker achterin. Dacht niet aan ge
varen of ongelukken. Nu kijk je
vooruit naar wat misschien gaat
komen. En er verandert ook zo
veel in je lichaam, dan denk ik
'help, wat nu weer'. Soms heb ik
nergens zin in, dan word ik stil of
maar liefst 97% van de jeugd la
ter wil samenwonen of trouwen.
Een kwart van de meisjes wil
stoppen met werken als er kinde
ren komen, terwijl slechts 7%
geen kinderen wil.
Meisjes van dertien willen later
allemaal een baan. Over tien jaar
studeert Veronie klassieke talen,
Wilma ziet zichzelf als kinder
psycholoog en Jessica leert als
fysiotherapeut gehandicapte
kinderen weer lopen. Lysbeth
wil gewoon genoeg verdienen,
zodat er geld overblijft voor een
Foster Parents kind. Jessica zou
niet ophouden met werken voor
de kinderen. „Ik stop ze gewoon
in de crèche. Of anders dump ik
ze bij m'n moeder. Dat kan best
voor een dagje."
Ze hoeven niet meteen te trou
wen. Eerst samenwonen, om
even te testen of hij de ware is.
„Als je niet trouwt, hoef je ook
niet te scheiden," stelt Fleur re
soluut. Luid protest bij de ande
ren. „Jij bent natuurlijk bevoor
oordeeld omdat je ouders ge
scheiden zijn," meent Sibel. „Het
huwelijk kan ook heel mooi zijn,
hoor. Dan ben je echt verbonden.
Maar ik zou mijn vriend wel
eerst heel goed leren kennen."
De wereld ligt nog open als je
dertien bent. Toch boezemt die
zelfde buitenwereld ook angst in.
's Nachts door afgelegen buurten
fietsen doet niemand graag.
Vrouwen nemen veel meer deel
aan het openbare leven dan vroe-
Fabrieksschepen I
roven de
oceanen leeg
FOTO DO VIS®
ger, dus is het logisch dat gevoe
lens van onveiligheid ook toene
men bij dertienjarigen, weet so
ciaal-pedagoog Meeus.
Fleur geeft haar vader groot ge
lijk dat zé nog niet alleen op va
kantie mag. „Hij is kei-bezorgd
omdat er de laatste tijd zoveel
meisjes ontvoerd zijn. Stel, je
loopt op de Jaarbeurs, demega-
festatie of zo, en iemand vraagt
je even mee te gaan omdat je een
scooter gewonnen hebt of zo.
Dan ben je al weg. Het kan ooi
voor de deur gebeuren, maar veel
sneller ergens anders. Bij ons
het dorp kent iedereen elkaar en
als je gilt komen zo tienduizend
mensen hun huis uit."
Anne is bang voor ongeneeslijke
ziektes, zoals kanker en aids
Maar aan dat laatste kun je te»*
minste van te voren nog w»
doen om het te voorkomen. .£j
tegen kanker kun je bijvoorbeeld
niet gaan roken."
Lysbeth is weieens bang voor®
Derde Wereldoorlog, als ze in de
krant of in boeken over oorlog
leest. „Als je er aan denkt dat]'
later ooit dood gaat, dat je dar
echt dood bent, geeft dat een hee.
raar gevoel," zegt Tanja. Daar®
gelooft ze dat er een hemel is,
helemaal rond de aarde lig'
ne: „Maar die hemel zit dan tot
propvol, als mensen van vroege'
uit de eerste eeuw ook daar®
moeten?" Lysbeth stelt haar if
rust. „Heel vroeger geloofd® 1
meeste mensen niet, dus die-*"
letten zijn al lang weg joh, dat .s
allemaal vergaan."
Angst voor de toekomst heb»'
ze geen van allen. Meisjes
dertien willen graag meisjes
achttien, eenentwintig of "elJ
worden. Dertien is nog maa'
begin. Meisjes van dertien -1
net tussenin.
Massage, zo zegt men, is
een aangename manier
om het lichaam van
spanningen te verlossen.
En dus laat onze ver
slaggever in het vierde
deel van zijn speurtocht
[naar 't Gezond lijf en le
den duchtig kneden.
[Door Ed van de Kerkhof
„Tennisarm," zei mijn huisarts.
Ik meende iets sardonisch in zijn
item te bespeuren toen hij mij
het recept voor de spuit over
handigde. „Kom maar terug als
|je het niet meer kunt uithouden.
Dan geef ik je die spuit wel." Ik
voelde me al ineen krimpen.
A'ant zo'n spuit - zegt men -
gaat tot op het bot. Ontdaan be
sloot ik ter plekke dat ik 't nog
best een tijd kon uithouden zón-
ter dat soort drastisch ingrijpen,
ïet recept verdween in mijn
unnenzak.
vnkele weken later waren we op
bezoek te Zurich bij een al lang
liet geziene vriendin die inmid-
iels ais Dipl. Körpertherapeutin
oor het leven ging. Dan weet u
iet wel Ze dronk nog slechts
Tuidenthee. Als ze een autorit
nlde maken, placht ze het vehi
kel eerst met een soort wijwater-
akje te bezweren, daarbij op zo
gezegd Tibetaanse wijze wat on
verstaanbaars mompelend. D'r
laren waren henna geverfd.
Vervuld van scepsis duwde ik
he avond mijn zere elleboog
iver het restauranttafeltje haar
'icnting uit. Of ze vóór de spa
ghetti werd opgediend niet even-
■]es wat kon acupressuren met
New Age-duimpjes van d'r.
-e negeerde de spot in mijn stem
[h ging aan het werk. Ik voelde
F niks van.
as drie weken later realiseerde
■me dat ik al die tijd geen pijn
oer had gehad. Na nog 'n
aand of wat verscheurde ik het
recept.
'^aa™eh nog niks gezegd wil
vL 7 n °°k simpelweg het
ve van de üid ziJn ge-
imüï' ü'd heelt immers alle
miri T jDat wist men al m het
schr tadi,a'..De Hindoe-artsen
tacf0Vei1 a éérst zeven dagen
liet hPr°r^n was je dan n°S
PAGINA
■versnm a' 1S het hele mü-
redeliik vÜanden; voor een
leskl n,mens daarentegen vol
eskunchgen en leraren. Op z'n
20 gek^nf8 geen mens is
leren 7 ÏT? kan er wel iets van
vaak leU ben ik no§ veel te
Nrdend m Z13n dwaaslmid vol-
lde wereld hmS u 7°* arSwaan
^ereid bewandelt. Mij zullen
oJoby
ze nietl
hit ovf
bij ons
De joj
ontvin
door.1
kleed 1
kledij
kleuril
door
zich
komstl
Keral;
vroega
mas,
neergë
ThomJ
meteel
hoofd s
Hijspi
sche
van
overhl
vendel
zich
groobl
d-L.
niekej
gens
PMHi
■HHB
Meisjes van dertien,
het niemandsland
tussen
en vrouw
den was
ling", v
middels
dicamer
hoopgeé
roprotec
hersenw
trombol
sen en ei
latie var
functior
In de
voorlop
den - in
- wordt
acute bt
voor pe:
dere dia
Bij het
het om 2
„Het is 1,
vorm, n
meer m<
soort p;
dig voc
ders bli;
huidige
Sanders
Het pri
naadloo
progran
ju onze verslaggever
]S eerste ziekenhuis in de re-
0 beschikt het Ignatius Zie-
enhuis Breda over een spe-
jale afdeling voor patiënten
iet een cerebro-vasculaire ac
cent (CVA), in het Neder-
mds hersenbloeding of her-
ininfarct, in de volksmond
éroerte. Deze zogeheten
rainCare Unit werd gistera-
>nd geopend met een sympo-
um.
Nederland sterven jaarlijks
1.000 mensen aan een beroerte,
aarmee is het, na hartinfarct en
inker, de derde doodsoorzaak,
olgens de Bredase neuroloog dr.
Sanders is dit aantal door de
ieuwe aanpak met een derde te
■rminderen, terwijl het levens-
til van de patiënten hoger uit-
jmt.
e komst van BrainCare Units
■eft alles te maken met nieuwe
ïtwikkelingen in de behande-
ïg van mensen met een beroer-
„Tot nog maar vijf jaar gele-
